De Otterbode Zomer 2012
aar J t e h er van m r e h c site renbes b e i e D w s d l erlan erd a d e e n i N m n o a h Gen Hart v g n e o d J a e i Addy d em op hem v st
De Otterbode
3
Nog steeds worden regels en richtlijnen in Nederland aan de laars gelapt. De Grote Rivieren in Nederland zijn nog steeds verontreinigd met dioxines en PCB’s. Dit leidde tot een vangstverbod van paling en wolhandkrab in 2011. Toch werd er door het Ministerie van EL&I een vergunning afgegeven aan Stichting Ark om otters te kunnen uitzetten in het Grote Rivieren gebied. Otters zijn als viseters uitermate gevoelig voor deze kankerverwekkende stoffen. Deze chemische verbindingen hebben er zelfs in hoge mate toe bijgedragen dat eind vorige eeuw de otter in ons land uitstierf. Nederland heeft aangegeven zich met herintroducties te zullen houden aan de internationale richtlijnen van de IUCN/SSC Reintroduction Specialist Group. Er is zelfs een nationale beleidslijn herintroducties. Deze richtlijnen zijn heel duidelijk: pas dieren uitzetten als alle oorzaken van uitsterven zijn weg genomen! Kortom
dus
geen
otters
uitzetten
in
vervuilde
rivieren.
In deze Otterbode wordt dat nader toegelicht. In samenwerking met de Stichting Das en Boom hebben wij (inmiddels demissionair) Staatssecretaris Bleker in een brief laten weten dat het oorspronkelijke beleid voor de otter gecontinueerd moet worden. Indien de Nederlandse overheid doorgaat met de schrikbarende bezuinigingen op het natuurbeleid, dan dreigt de otter opnieuw uit te sterven. Voor de otter is het gereed komen van de Ecologische Hoofd Structuur van groot belang. Tevens zal er vaart gemaakt moeten worden met de aanleg van allerlei “ontsnipperende” maatregelen bij verkeerswegen. Tunnels onder wegen en richels onder bruggen worden door otters snel aanvaard en goed gebruikt. Er is gelukkig ook positief nieuws te melden, zoals de mogelijke terugkeer van de otter in België. Op twee plaatsen zijn daar nu otters waargenomen met infrarood wildlife camera’s. Ook in Friesland rukt de otter op. Het uitzetten van onze otters helpt daar aan mee. Onze Tsjechische dieren zorgen ook voor een toename van de genetische variatie. Dat was hard nodig, want er was inteelt opgetreden. Met VHF telemetrie en DNA In
analyses deze
worden
Otterbode
de wordt
otters daar
in
de
nader
gaten op
gehouden. in
I N H O U D S O P G A V E
REDACTIONEEL
Uitzetten otters grote rivieren een brug te ver
Jitka “de otter uit Drachten”
Ierse otterfamilie
trap cam foto’s Friese otters
Otters in de Alde Feanen en de rest van Friesland
Weer een verweesd ottertje gevonden
Ottershop
gegaan.
C o l o f o n
Wij worden steeds vaker geconsulteerd in binnen- en buitenland. Naast ons werk in Zuid Afrika, Noorwegen en Oostenrijk zijn wij ook weer
betrokken geraakt bij onderzoek aan otters in Ierland. In de baai waar wij otters met GPS zenders volgden, wordt nu genetisch onderzoek
Het doel van Stichting Otterstation Nederland en Stichting Vrienden van de Otter is het behoud en herstel van het Nederlandse zoetwatermilieu. De terugkeer van een otterpopulatie wordt gezien als de kroon op het werk.
gedaan aan spraints van otters. Samen met het Waterford Institute of Technology, het Ierse Ministerie van Milieu en de IUCN/SSC Otter Specialist Group organiseren wij volgend jaar een Europese Otter
Otterbode is het nieuwsblad van Stichting Otterstation Nederland en Stichting Vrienden van de Otter.
Workshop in Kinsale niet ver van Cork. Deze workshop zal bezocht wor-
den door Europese otter specialisten met de bedoeling gezamenlijk tot praktische oplossingen te komen voor een betere bescherming van de
otter in Europa. Voor een goede bescherming van de otter in Nederland moeten
we
ook
over
de
grenzen
kijken
en
actief
zijn.
Zoals bijna in iedere Otterbode wordt dit redactioneel afgesloten met een dankwoord aan u, onze donateurs. Zo ook nu! Zonder uw onder-
steuning kunnen wij dit belangrijke werk niet voortzetten. Zeker in deze financieel onzekere tijden hebben wij alle steun hard nodig. Hartelijk dank daarvoor.
Adres: Spanjaardslaan 136, 8917 AX Leeuwarden tel. 058 - 2990002
[email protected] Eindredactie: Addy de Jongh Een uitgave van: Landes Uitgevers BV Zonnedauw 4, 9202 PA Drachten Telefoon 0512 - 54 17 07, Fax 0512 - 540 106 e-mail:
[email protected] Acquisitie: Landes Uitgevers BV
Stichting Otterstation Nederland
De Otterbode
4
Uitzetten otters Grote Rivieren “een brug te ver” Vara’s Vroege Vogels liet in april van dit jaar in haar TV programma zien dat er een verweesde otter uit Friesland bij Doesburg werd uitgezet. Het ging er om dat dit jonge mannetje voor nageslacht moet zorgen bij een alleenstaand ouder vrouwtje dat bij Doesburg is overgebleven. Het mannetje moet er ook voor zorgen dat het vrouwtje daar blijft. Voor de kijker leek het allemaal wel prima zo. Hieronder wordt uitgelegd dat het uitzetten van dit dier geen goed idee was en indruist tegen internationale richtlijnen. Otter Henk, die uitgezet werd, is vorig jaar als wees gevonden in de Weerribben en verhuisde daarna naar de Fûgelhelling in Friesland. Hier werd hij liefdevol opgevangen totdat hij in april werd overgebracht naar Natuurpark Lelystad en vandaar naar Doesburg. Otter Henk zou de eerste otter moeten zijn van een groter aantal otters dat uitgezet moet worden volgens Stichting Ark in het Grote Rivierengebied. Het uitzetten is onderdeel van hun plan om de natuur in en nabij de Grote Rivieren te herstellen. In dit kader is onlangs met ondersteuning van het Wereld Natuur Fonds ook steur uitgezet. Een brug te ver Deze grootschalige plannen lijken op het eerste oog heel sympathiek en goed doordacht. Dat moet ook wel, want het Wereld Natuur Fonds ondersteunt dit initiatief ruimhartig. Het idee om otters in de Grote Rivieren uit te zetten is echter een brug te ver. Het is een buitengewoon slecht idee en onverantwoord. Het is n.l. zo dat de waterkwaliteit van de Grote Rivieren voor een kritische toppredator als de otter nog veel te slecht is (zie grafiek). Het spreekt boekdelen dat er in 2011 een vangstverbod is ingesteld voor humane consumptie van paling en wolhandkrab uit deze rivieren. Het is onbegrijpelijk dat men ook na dit verbod door gegaan is met het plannen van het uitzetten van otters. Mensen eten zo nu en dan vis of krab in een Chinees restaurant, maar otters eten iedere dag vis voor wel 80 – 90 % van hun dieet! Er zijn bovendien voldoende wetenschappelijk studies uitgevoerd, waaruit is vast komen te staan dat otters zeer gevoelig zijn voor PCB’s, dioxines en vergelijkbare verontreinigingen. Hoge concentraties van PCB’s en dioxines kunnen leiden tot zeer ernstige infecties (o.a. wegrotten van teenkootjes), vergroeiing van de baarmoeder, steriliteit en kanker. Deze verontreinigingen waren vorige eeuw zelfs een van de oorzaken van het uitsterven van de otter in Nederland.
Protest Otters mogen volgens de internationale richtlijnen voor herintroductie van de IUCN/SSC Reintroduction Specialist Group alleen uitgezet worden in gebieden waar alle oorzaken van uitsterven zijn weggenomen. De in 2008 verschenen Nationale Beleidslijn Herintroducties van de Nederlandse overheid volgt deze richtlijnen en is bindend voor ons eigen land. Daarbij komt dat er in het Grote Rivieren gebied nog twee andere oorzaken van het uit-
drinken. Tevens werd met het uitzetten van otter Henk aangegeven, dat hij zou mee helpen aan het oplossen van het inteelt probleem (zie elders in deze Otterbode). Ook dit klopt niet, want Henk komt juist uit het gebied waar dit een probleem is geworden en introduceert bij voorplanting dit probleem eveneens in Doesburg. Om iets te doen aan de inteelt had er een ander, niet verwant dier uit het buitenland uitgezet moeten worden. De Stichting Otterstation Nederland (SON) vindt het kwalijk dat de internationale richtlijnen voor herintroductie opnieuw met voeten getreden worden en, nog erger, dat dat opnieuw ten koste gaat van otters zoals Henk. De SON is daarom op de projectleiders van Stichting Ark en Wereld Natuur Fonds afgestapt en heeft in een gesprek protest aangetekend. De SON heeft duidelijk aangegeven stappen te zullen ondernemen als men toch doorgaat met het uitzetten van otters in de Grote Rivieren. Hierin wordt samengewerkt met de Stichting Das en Boom.
Vergunning Stichting Ark heeft een vergunning gekregen om nog meer otters uit te zetten. Deze vergunning is op grond van de Wet Openbaar Bestuur opgevraagd. De inhoud en argumentatie in deze vergunning bleek verbazingwekkend te zijn. In de vergunning is geen enkel rekening gehouden met de genoemde richtlijnen voor herintroductie! Een citaat uit deze vergunning toont dat aan: Het bijplaatsen van de otters biedt een oplossing voor de hoge mortaliteitsrisico’s”. Als er veel dieren sterven, plaats je gewoon nieuwe bij en zie het probleem is opgelost! Dat is ronduit schandalig! De vergunningverlener is er dus kennelijk ook van op de hoogte dat er hoge mortaliteitsrisico’s zijn. Volgens de (inter)nationale richtlijnen voor herintroducties mag je pas
Weer otters in België! Eerder dit jaar werd tot ieders grote verrassing een otter gefilmd met een Infra Rood wildlife camera of trapcam bij Willebroek nabij Antwerpen. De otter gold als uitgestorven in Vlaanderen. Ditmaal zijn zo’n 100 km verderop, in het moerasgebied Smeethof in Bocholt, in de provincie Limburg, onlangs twee andere filmopnames gemaakt van een otter. Het was opnieuw Kristijn Swinnen, bioloog van de Universiteit Antwerpen, die de opnames van de otter maakte. "Het is hoogst onwaarschijnlijk dat het om het zelfde dier gaat als in Willebroek", aldus Swinnen. "De vindplaatsen liggen op meer dan 100 km van elkaar en bevinden zich in een ander rivierensysteem (Scheldebekken en Maasbekken)."
'Goed nieuws' Er werd twee maal een otter gefilmd in Bocholt, niet ver van Weert aan de andere kant van de grens met Nederland, maar uit de opnames valt niet af te leiden of het om twee maal hetzelfde dier gaat, of om verschillende otters. "Het is in elk geval goed nieuws", aldus Swinnen. "Ofwel zijn er verschillende dieren aanwezig, ofwel is er een dier dat op zijn minst een tijdje in het gebied heeft verbleven."
sterven niet of onvolledig zijn opgelost: 1) knelpunten bij verkeerswegen en 2) onbeschermde visfuiken. Ofschoon er bij Doesburg wel enkele maatregelen zijn getroffen bij verkeerswegen is dit nog niet gebeurd bij veel van de andere knelpunten. Tevens moeten alle fuiken in het gebied voorzien worden van de z.g. stopgrids, opdat otters niet kunnen ver-
dieren uitzetten, nadat dergelijke risico’s zijn weg genomen!
In het gebied werden tot 2006 regelmatig waarnemingen van otters gedaan, maar die waren tot nu toe nooit bevestigd. "Mogelijk is de otter altijd aanwezig gebleven in dit gebied. Nu hebben we voor het eerst een onweerlegbaar bewijs in handen."
De Stichting Otterstation Nederland zal de ontwikkelingen op de voet volgen en gepaste actie ondernemen als dat nodig is.
Het natuurgebied Smeetshof is een uitgestrekt en moeilijk toegankelijk moerasgebied van 187 hectare in Bocholt. De voorbije jaren heeft Natuurpunt er grootschalig natuurherstel uitgevoerd. Smeetshof maakt deel uit van het grensoverschrijdend natuurgebied Grenspark Kempen-Broek. In het gebied werden onlangs ook bevers waargenomen. •
De Otterbode
5
Jitka “de otter van Drachten” Onze drie studenten Gwendola, Esther en Nick hebben hun project met vlag en wimpel afgesloten. De goede opleiding van ons team heeft hen in korte tijd omgetoverd in kundige otter trackers. Voor hen zelf was deze stage buitengewoon leerzaam, ook al zijn er grote tegenslagen geweest. Het terugvinden van de overgebleven otters Liesje, Petra en Jitka bleek niet makkelijk te zijn. Jitka bleek het makkelijkst opgespoord te kunnen worden, nadat zij de Alde Feanen verlaten had op zoek naar een eigen stek. Daarover gaat dit verhaal.
Met een trap cam (zie elders in de Otterbode mooie beelden) toonden de studenten aan dat vlak voor de loslating van onze otters er een wilde otter was opgedoken in de Alde Feanen. Dat zorgde er voor dat tegen de verwachting in onze otters na hun loslating rap de benen namen op zoek naar een eigen stek. Liesje bleef nog even in de Alde Feanen. Petra trok westwaarts en Jitka naar het zuidoosten. Dankzij een aantal keer vliegen en het vinden van spraints door onze medewerker Tjibbe de Jong werd ontdekt dat Jitka zich niet ver van Drachten vestigde op een prachtige plek. Het bleek dat zij in een maand tijd vanaf de uitzet plek 6 km weg getrokken is. Dit beeld kennen we ook van otters die in Zweden geherintroduceerd werden. Otters, die in een leeg gebied uitgezet worden vestigen zich vlakbij de plek van het loslaten, maar otters die uitgezet worden in een gebied waar al otters zitten trekken verder weg en vestigen zich op grotere afstand van de loslaat plek. Nadat de studenten bij ons afscheid hebben genomen, hebben
we zelf het volgen van de otters overgenomen. In juni van dit jaar bleek zij nog steeds op de zelfde plek te zitten.
Homerange Met de vele data, die van Jitka verkregen zijn, kon vervolgens haar leefgebied (Homerange) goed in kaart gebracht worden: De contouren op de kaart laten zien waar Jitka regelmatig komt en verblijft. De lijnen zijn berekend met speciale Homerange software, die de in het veld gemeten locaties (lengte - en breedte graad) als uitgangspunt neemt. Vervolgens kon met Google Earth en Google Maps een zogenaamde overlay op een digitale kaart gemaakt worden. De dichtheid aan contouren is een maat voor de verblijfsfrequentie. In het midden van de weergeven homerange is Jitka het meest te vinden. Ook al weten wij waar ze zit, toch zien wij haar nooit. Dat willen wij graag zo houden. Zij mag geen verstoring van ons of andere mensen
ondervinden. Wij houden haar en haar leefgebied dan ook goed in de gaten. Zoals iedere otter blijkt Jitka over meerdere, goed verborgen dag rustplaatsen te beschikken en is zij vooral ’s nachts actief. Zij wisselt regelmatig van verblijfplaats, maar heeft toch een drietal favoriete plekken, waar zij zich het liefste ophoudt. Zij houdt zich af en toe ook vlakbij de haven van Drachten op. Dat maakt haar niet uit.
Voortplanting De hoop is nu gevestigd op de komst van een mannetje. De telemetrie data van het volgen van Jitka zullen dat hopelijk gaan laten zien. Het zendertje dat door Jitka gedragen wordt, houdt het nog een lange tijd vol. Als er jongen geboren zijn, zal Jitka de voorkeur gaan geven aan slechts een van haar favoriete verblijfsplaatsen. Er zullen binnenkort kleine, zelfgemaakte VHF ontvangers in haar gebied geplaatst worden waarmee haar bewegingen op een micro SD kaartje gelogd kunnen wor-
den. Ze zal dan ieder uur op de voet gevolgd kunnen worden zonder dat zij daar last van heeft. Als een mannetje haar weet te vinden en er vindt voortplanting plaats, dan zijn we er in geslaagd om nieuw vers bloed in de Friese otter populatie te brengen. Dat heeft deze populatie hard nodig! Regelmatig wordt er daarom in haar leefgebied ook naar verse spraints gezocht. Wellicht zullen de analyses van deze spraints, beelden van trap cams, gelogde VHF data en/of sporen in de sneeuw gedurende de komende winter ons laten zien hoeveel jongen Jitka op de wereld heeft gezet.
3 nieuwe otters voor NP Alde Feanen Eind september 2012 zullen er 3 nieuwe verweesde otters uit Tsjechië uitgezet worden in NP Alde Feanen. Het uitzetten is bedoeld om de Friese populatie van vers bloed te voorzien. Dat is hard nodig, omdat er een sterke mate van inteelt is opgetreden in de Nederlandse otter populatie. De Tsjechische dieren zijn erg schuw en zullen na het uitzetten snel een eigen plaatsje in en rondom de Alde Feanen gaan opzoeken. De Alde Feanen is een prachtig natuurgebied niet ver van Drachten en Leeuwarden en is bijna 4000 ha groot. leefgebied (Homerange) van Jitka
De Otterbode
6
Ierse otter familie In 2010 werd er in Roaringwater Bay onderzoek gedaan aan wilde otters met kleine GPS GSM zenders. Het onderzoek leverde belangrijke resultaten op, waarover eerder in de Otterbode geschreven is. Van alle gezenderde otters werd toen ook een haarmonster genomen voor DNA onderzoek. Het Ierse Waterford Institute of Technology (WIT) heeft deze haarmonsters onlangs kunnen analyseren in het kader van een Europees Interreg project. De voorlopige resultaten laten een mooie verrassing zien. de stemming er de 1e dag goed in en konden er veel sporen gevonden worden, uiteenlopend van prenten (red. pootafdrukken), wissels (red. otter looppaadjes) en spraints (red. keutels). Op de plek waar Ilen, Julie en Crom van hun GPS zender werden voorzien, werd een hele verse spraint gevonden. Deze werd verzameld voor DNA analyse. Het zou mooi zijn als uit deze analyse blijkt dat Julie, Crom, Ilen of een ander familie lid van hen weer even van zich heeft laten “horen”. De tweede dag was het prachtig weer en werd het eiland Sherkin bezocht. Ook hier weer veel otter sporen, waaronder een imposant netwerk van druk belopen otter wissels langs hoge kliffen aan de
het eiland Cape Clear. De otter is daarna naar het vasteland gebracht voor verder onderzoek. In 2010 verloren wij een gezenderde otter, Mar, niet ver daar vandaan, op Heir island. Deze otter had dezelfde soort verwondingen en toonde ook een diepe kras van een grote tand in de stevige behuizing van de GPS GSM zender, die deze otter als een rugzakje om had. Het was toen een raadsel hoe het dier om het leven was gekomen. Er werd toen al gedacht aan een grijze zeehond of orka. Tijdens de bijeenkomst bracht iemand anders naar voren dat in de tijd dat Mar in een ziedende storm richting Heir island zwom, er orka’s in Roaringwater Bay gesignaleerd zijn. Het is
Addy de Jongh geeft een lezing over de otter voor Iers publiek.
Omdat er nog geen budget voorhanden was, werden de haarmonsters voor lange tijd op een goede plaats op ons kantoor in Leeuwarden bewaard. Het Mammals in a Sustainable Environment (MISE) project (een samenwerking tussen Ierland en Wales) bood een goede kans om de haren op DNA te laten analyseren. Het WIT was er al in geslaagd om van andere marterachtigen met veel succes genetisch materiaal uit haren en keutels te analyseren. Het was voor hen nu de beurt aan de otter. Via de IUCN Otter Specialist Group was er al goed contact met WIT onderzoekster Catherine O”Reilly. Zij stemde er meteen mee in om de haarmonster van “onze” Ierse otters genetisch te analyseren. Wij wilden graag weten of er in de Roaringwater Bay otter populatie voldoende genetische variatie aanwezig is en of twee van onze otters, Julie en Ilen met elkaar verwant zijn. Wij hadden namelijk het vermoeden dat deze twee dieren moeder en dochter zouden kunnen zijn.
Resultaten De eerste resultaten lieten niet lang op zich wachten. Het lijkt wel in orde te zijn met de genetische samenstelling van de otter populatie langs deze kust. Er komen veel otters voor.
De grootste verrassing kwam uit het verwantschapsonderzoek. Met een grote mate van zekerheid kon vastgesteld worden dat Julie inderdaad de moeder van Ilen zou moeten zijn en dat een andere otter, Crom, die ook door ons gezenderd was, de vader zou moeten zijn. Dochter Ilen zou namelijk van beide ouders 1 z.g. allel gekregen moeten hebben voor de onderzochte plekken (loci) op haar DNA. Van de 11 loci genotypes, bleek dit waar te zijn voor 10 loci. De figuur bij dit artikel geeft dit goed aan: roze afkomstig van Julie en blauw van Crom. Alleen op locus 3 (met geel aangegeven) bleek dit niet te kloppen. Dit zou een meet fout kunnen zijn. Deze analyse zal dan ook over gedaan worden.
Zoeken naar sporen In het kader van het MISE project werd Addy de Jongh gevraagd om op 22 juni een lezing te verzorgen in Baltimore, een prachtig plaatsje dat gelegen is in het zuidoosten van Roaringwater Bay. Het is de bedoeling van het MISE project om de bevolking nauw te betrekken bij het onderzoek. De volgende dagen waren er daarom ook excursies georganiseerd om vrijwilligers te trainen in het herkennen van otter sporen. Ondanks het slechte weer zat
Is het een orka geweest die Otter Mar heeft gedood?
kust. Een hele verse spraint met alleen maar resten van krab werd meegenomen voor DNA analyse.
Orka’s Tijdens de goed bezochte bijeenkomst wist een van de toehoorders te vertellen dat op het naburige eiland Cape Clear een otter gepakt was door een Orka. De otter had het overleefd, maar had grote verwondingen opgelopen aan de basis van de staart. Later werd de otter overreden door een van de weinige auto’s op
bekend dat orka’s zee otters aanvallen en opeten aan de westkust van Noord Amerika. Predatie op onze eigen soort otter (Lutra lutra) door orka’s is onbekend, maar zeker mogelijk. Als dit het geval is geweest, dan tonen de otter van Cape Clear en Mar aan dat het kennelijk niet makkelijk is voor een orca om onze soort otter te vangen. Beiden zijn ontsnapt. Alleen Mar bezweek later aan haar verwondingen op het eiland Heir.
Oostenrijks onderzoek gereed in september Het veldwerk van het PhD onder-
Voor het onderzoek zijn er vlak bij
zoek nabij het Oostenrijkse Bruck
elkaar 10 otters gezenderd met VHF
am Mur wordt in september afgeslo-
zenders. Uit dit onderzoek komt
ten. Voor onze PhD studente Irene
naar voren dat otters heel goed uit
Weinberger komt het er dan op neer
de voeten kunnen in een sterk
alle resultaten goed uit te werken.
geürbaniseerde leefomgeving,
Het onderzoek is een goed samen-
zolang er maar voldoende voedsel
werkingsverband tussen het
is en er geen barrières bestaan. De
Zwitserse Prolutra, onze
afbeelding toont de homeranges
Oostenrijkse collega Andreas Kranz,
van de gezenderde otters, waarbij
Lukas Polednik uit Tsjechië en de
opvalt dat er hier en daar sprake is
Stichting Otterstation Nederland.
van overlap van leefgebieden. Met
Het onderzoek zal ook gegevens
name de otter Dan heeft laten zien
opleveren voor een mogelijke herin-
dat hij passages over hoge bergpas-
troductie van otters in Zwitserland.
sen niet schuwt om zijn vrouwtjes op te zoeken en in de gaten te houden. •
De Otterbode
7
Trap cam foto’s van Friese otters
Harrie Bosma slaagde er in met een van de trap cams van de Stichting Otterstation Nederland prachtige opnames te maken van otters in Friesland
Trap cams Tegenwoordig zijn er goede mogelijkheden om wilde dieren te fotograferen en filmen. Vanaf circa 150 euro zijn er al goede trap cams te krijgen. Bij de aanschaf moet goed opgelet worden wat de reactie tijd van de camera is. Even zoeken op Google helpt. Bij sommige goedkopere camera’s is die te lang, waardoor het te fotograferen dier net gemist wordt of er half op staat. Trap cams bestaan uit een ingebouwde digitale camera, een warmte- en bewegingsgevoelige infrarood sensor en een aantal infrarood lampjes (LED’s), die “onzicht-
baar” licht opleveren. Zodra er door de camera beweging geregistreerd wordt, start de camera op en fotografeert of filmt het object voor de camera. Als dit overdag gebeurt, worden de infrarood lampjes niet gebruikt en hebben de meeste camera’s kleurenbeelden. ’s Nachts echter verlichten de infrarood lampjes het object en de omgeving zonder dat het dier daar veel last van heeft. De resulterende foto’s en filmpjes geven daardoor een zwart wit of groen beeld. •
De Otterbode
8
Otters in de Alde Feanen en de rest van Friesland
Naar aanleiding van het uitgebreid zoeken naar spraints in de Alde Feanen en andere gebieden in Friesland door Tjibbe de Jong en Harrie Bosma is vast komen te staan dat de otter zich over grote delen van Friesland heeft verspreid. Een foto van een jonge otter, die deze winter door een schaatser met een i-Phone was gemaakt toont eveneens aan dat er voortplanting is opgetreden! Vanaf het moment dat onze otters zijn uitgezet, hebben Tjibbe de Jong en Harrie Bosma regelmatig gezocht naar spraints in de Alde Feanen en omstreken. Harrie deed dat al voor heel Friesland. Ook hebben onze studenten en Addy de Jongh daaraan meegeholpen. Addy heeft voor de weergave van al deze gegevens een digitale Google kaart gereed gemaakt voor de jaren 2011 en 2012. De kaarten tonen een indrukwekkend beeld. Voor de Alde Feanen e.o. is vast komen te staan, dat er inclusief Jitka (zie elders in deze Otterbode), sprake moet zijn van 3 – 4 otters. Aanvullende DNA analyses zullen dit hopelijk gaan bevestigen. Voor de Alde Feanen is nog niet vast gesteld of er geboorte is opgetreden. Dat zal hopelijk binnenkort gaan gebeu-
ren! Het valt op dat de otters dicht tot aan Leeuwarden zijn genaderd, maar ook verder oostelijk nog niet ten noorden van de Waldwei (N31) zijn gesignaleerd. Er is goed gekeken in de Leijen ten noorden van Opeinde, maar hier konden nog geen ottersporen ontdekt worden. Tot nu toe zijn er ten noorden van de Waldwei alleen maar twee dode otters gerapporteerd: eentje bij Garyp en eentje die gesneuveld is op de Waldwei bij Rottevalle. Jitka heeft zich tot dichtbij Opeinde begeven, maar is voor zover wij weten niet verder naar het noorden gegaan.
IJsselmeer kust Harrie heeft als Flora en Fauna medewerker
van Wetterskip Fryslân, en privé als enthousiaste otter speurder, veel sporen kunnen vinden in andere delen van Friesland. Opmerkelijk was daarbij ook dat hij ottersporen vond langs de IJsselmeerkust. In Noorderbreedte (46) schreven wij in 1987 het volgende: “Gaasterland wordt door otters doorkruist vanuit de Luts en de Morra naar de Mokkebank.” En zie, Harrie vond dit jaar ook daar aan de Mokkebank, aan de IJsselmeer kust, weer otter sporen! Het is net zoals bij Tjibbe, die een paar jaar geleden na 20 jaar afwezigheid precies op dezelfde plaats achter zijn huis opeens weer spraints vond! Otters zoeken altijd weer dezelfde plaatsen op, ook al is een gebied nieuw voor hen. Het lijkt mooi het vinden van zoveel sporen, maar het baart ook grote zorgen. Ofschoon er door it Fryske Gea veel gedaan is aan het oplossen van knelpunten bij wegen in en om de Alde Feanen NP, is dat nog onvoldoende gebeurd in andere delen van Friesland. Er sneuvelen nog te veel otters. De Provincie en Friesland en het Wetterskip hadden ook toegezegd stopgrids in fuiken verplicht te stellen in gebieden waar wij hebben aangetoond dat er otters zitten of daar in de buurt voor komen. Opeens bleek dat er toch onbeschermde fuiken (dus zonder stopgrids) zijn geplaatst in het leefgebied van Jitka. Hierover hebben wij gelijk aan de bel getrokken en hebben de nodige aandacht gekregen, maar de oplossing komt meestal veel te traag. Het zelfde gold voor het gebruik van te grote muskusratten klemmen. Er was beloofd deze niet te gebruiken in otter gebieden en toch gebeurde dat! Daar wordt nu gelukkig tegen opgetreden. Het komt er dus op neer dat onze ogen en oren in het veld hard nodig zijn en we er bovenop moeten blijven zitten! Dat doen we dan ook.
Massale rouw om dode otter (bron: de telegraaf)
AMSTERDAM - Half internet is in rouw vanwege de dood van YouTube-otter Milo. Het beestje werd een paar jaar geleden wereldberoemd samen met zijn vriendinnetje Nyac. Dat gebeurde dankzij een video waarop is te zien hoe de twee ogenschijnlijk innig verliefd ‘hand in hand’ ronddrijven in hun aquarium in de dierentuin van Vancouver. Het filmpje werd zo’n 16 miljoen keer bekeken.
http://youtu.be/epUk3T2Kfno Nyac overleed 2 jaar gelden al, maar nu is ook Milo bezweken aan de gevolgen van lymfeklierkanker. Milo was de eerste levende otter die met de ziekte was gediagnosticeerd. Zijn verzorgers hadden het 12 jaar oude beestje nog behandeld met chemotherapie, maar het mocht niet meer baten. Het trieste nieuws zorgde vrijdag voor een stortvloed aan digitale condoleances op YouTube. “Vaarwel lieve Milo, je zit voor altijd in mijn hart”, reageert een bezoeker. “We zullen je missen!”, schrijft een ander. Veel mensen troosten zich met de gedachte dat de otter nu in de hemel herenigd is met vriendinnetje Nyac. Of zoals iemand het verwoordt: “Ik hoop dat jullie daarboven nu weer elkaars hand vasthouden.” •
De Otterbode
10
Weer een verweesd ottertje gevonden! aan mensen went. Het streven is dat ze net zoals onze otters Auke, Arjen en Liesje weer terug de natuur in gaat. Dat zal nog wel 10 11 maanden gaan duren, want dan zijn jonge otters pas in staat op eigen houtje in de vrije natuur te overleven. In de natuur blijven otters tot wel 12 maanden bij hun moeder!
Nominatie Die zelfde avond werd in het SBS6 TV programma "Hart van Nederland", Addy de Jongh, directeur van de Stichting Otterstation Nederland, genomineerd als Dierenbeschermer van het Jaar op grond van zijn langdurige inzet voor de otter in Nederland. Zie hier: http://www.hartvannederland.nl/nederland/2012/dierenbeschermer-van-het-jaar-verkiezing/. Via deze link kunt u nog op hem stemmen! In het programma kwamen de otters Liesje, Arjen en Auke weer in beeld. Zij werden door Addy de Jongh en daarna door Tjibbe de Jong opgevangen en groot gebracht. Arjen en
Zaterdag 9 juli belden bewoners uit Dwarsgracht (vlakbij Giethoorn) ons op met de boodschap dat zij voor hun huis, in het water een piepklein ottertje hebben gezien. Het had langdurig gefloten om de aandacht van moeder otter. Het was kennelijk de moeder kwijt. Ons otter reddingsteam rukte meteen uit om het ottertje op te halen. Dat ging minder makkelijk dan gehoopt. Het arme ottertje van ongeveer 6 - 7 weken
helpen. Het ottertje bleek weg te zijn. Er was
en onderkoeld geraakt, maar hield zich bijzon-
oud had zich verborgen onder een steiger. Het
echter een kleine kans dat het nog terug zou
der dapper. Voor het vertrek naar Leeuwarden
bleek niet mogelijk om onder de steiger te
komen.
at het nog een paar kleine visjes. Eenmaal in Leeuwarden werd Aagje goed verzorgd en
komen. M.m.v. de bewoners werd een aantal steigerplanken los gehaald om het ottertje te
Uitgeput
gedurende de hele nacht goed warm gehouden.
benaderen. Dat lukte niet. Het was te bang
Vlak voor middernacht liet het weer van zich
De verzorgers konden zich pas bij het krieken
geworden van het lawaai. Het hield zich goed
horen en zwom uitgeput, letterlijk in de armen
van de dag overgeven aan de broodnodige
verscholen. Besloten werd die avond terug te
van Age, de buurman. Opnieuw werd ons team
slaap. Aagje sliep aan een stuk door. De
keren met een vangkooi. Deze werd vakkundig
gebeld. Aagje was gered! Het is een goed
komende paar weken zal ze intensief verzorgd
geplaatst met als aas heerlijke visjes van de
gebruik om verweesde otters naar hun redder
worden, opdat ze goed op krachten komt.
plaatselijke beroepsvisser, die gelijk kwam mee
in nood te noemen. Het ottertje was verzwakt
Daarbij wordt goed opgelet dat ze niet teveel
Otter projecten Zuid Afrika Soms gaat het mis. Ons project in Baviaanskloof nabij Port
Ook alle vergunningen zijn nu verleend. Ze
Elizabeth hebben we helaas met grote tegen-
heeft op diverse plaatsen infrarood wildlife
zin moeten afblazen. Er was geen vertrouwen
camera’s geplaatst met indrukwekkende
meer in onze partner. Belangrijke afspraken
resultaten
werden niet nagekomen. We hebben veel tijd
(zie http://nicolaokes.co.za/).
en energie in dit project gestoken om het te doen slagen, maar dat mocht niet baten.
18 Juni werd er nog een zwaar gewonde otter gevonden in haar studie gebied. Het
Gelukkig gaat een tweede project aan de
prachtige jonge dier bleek niet te genezen
Kaapse otter nabij Kaapstad wel door. Hier
en moest helaas inslapen. In een volgende
begeleiden we PhD studente Nicola Okes, die
Otterbode zal er uitgebreid verslag gedaan
al goede voorbereidingen heeft getroffen voor
worden van het werk nabij Kaapstad.
het veld werk.
Auke werden 1 dag voor hun vrijlating vergiftigd door een onbekend iemand. Dat was een groot drama. Liesje overleefde deze laffe aanslag op hun leven en werd samen met 2 Tsjechische otters met succes in de vrije natuur uitgezet. Opmerkelijk dat vlak na de Hart van Nederland uitzending op TV Aagje werd gered!
Met dank aan: Age Jan Mulder, Maarten Vrolijk, Yvonne van Maarwijck, Klaas Rijkmans, Jan Piek en Tjibbe de Jong
Bestel telefonisch (058-2990002), per brief, email (
[email protected]) of via onze website.
In het Spoor van de Otter In dit boek beschrijft Addy de Jongh zijn passie voor de otter. Hij vertelt over zijn eigen ervaringen met Penny de Otter in Schotland en hij ontsluiert de geheimen van dit mysterieuze dier. In het boek beschrijft hij, hoe de otter langzaam uitstierf in Nederland en hoe gewerkt werd aan de come back van deze typisch Nederlandse diersoort!
Otters in love!! Het is waar! Als otters verliefd zijn, hebben ze alleen nog maar oog voor elkaar! Dit fraaie beeldje mag niet in uw collectie ontbreken! Vandaag nog kopen! €13.75
Mooi otterbeeldje, ontwerp van Just Walter (op=op) Er is een beperkte voorraad. Het beeld kost € 39,95 exclusief € 7,50 verzendkosten. Mocht u het zelfde beeld in echt brons willen bestellen, dan kan dat ook. Het kost dan € 495 (inclusief verzendkosten).
€11,50 Otter klaar voor de duik Otters zijn gek op zwemmen; niet alleen om hun kostje bij elkaar te scharrelen, maar ook om uitgebreid mee te spelen.Water moet in beweging gebracht worden en er moet iets mee gebeuren. Otters beschouwen stilstaand water als een zonde en een verloren gegaan talent (bron: Ring of Bright Water, Gavin Maxwell) Voel u zelf een beetje otter en laat dit mooie beeldje niet staan!
Zee-otter De zee-otter komt alleen voor aan de Pacifische kusten van Noord-Amerika en Siberië. Het is een soort otter die het land zoveel mogelijk mijdt. Hun jongen worden op zee geboren. Als zij slapen wikkelen zij zich in het zeewier. Zelfs met storm blijven zij op zee. Ze eten graag zeeëgels en schelpdieren, die zij met hun pootjes goed vasthouden en kapot slaan op een steen die op hun buik ligt.
Otter sticker
Deze zee-otter houdt d.m.v. een magneet uw memo goed vast op uw koelkast, uw bureau of ladekast. Handig op kantoor en thuis!
per stuk €1,50 5 stuks voor €6,50
€2,50
zolang de voorraad strekt!
Kijk op: www.ottershop.nl of www.ottershop.net Voor het hele assortiment
€3,25
