jaarverslag
2014 - 2015
jaarverslag
De onderste steen boven
2014 - 2015
Onderzoek is de basis van het werk van Stop Wapenhandel. We volgen permanent alle wapenhandel waar Nederland bij betrokken is. Inclusief lobby door de wapenindustrie, subsidie voor ontwikkeling van nieuwe wapens, militarisering van grensbewaking, betrokkenheid van Nederlandse wapens bij acuut geweld etc. Daarna volgt het doorgeven van onze onderzoeksresultaten aan journalisten en Kamerleden, het informeren van collega-activisten en -onderzoekers in binnen- en buitenland, en het initiëren van acties en vervolgonderzoek. We schrijven er artikelen en rapporten over. Vaak leidt ons onderzoek tot krantenartikelen of radio-uitzendingen. Soms tot Kamervragen.
Wapenexport in de spotlights Burgers in de landen die 'onze' wapens kopen hebben vaak weinig te zeggen over de aankopen van hun krijgsmacht. Het is vooral een zaak van hoge officieren en de koning of president. Vrouwen komen er meestal al helemaal niet aan te pas. Dat gebrek aan democratie bij wapenaankopen legt een extra verantwoordelijkheid bij de verkopende landen, vindt Stop Wapenhandel. Wij moeten zorgen dat onze wapens niet aan foute regimes verkocht worden. We richten ons vooral tegen wapenexport die een directe bedreiging is voor mensenrechten, duurzame ontwikkeling en vrede. We onderzoeken elk jaar gedetailleerd de exportcijfers van Nederland. Op het internet publiceren we een wereldkaart waarop precies te zien is waar de Nederlandse wapens naartoe gaan. We schrijven een kritische analyse voor parlementariërs. In 2014 bedroeg de Nederlandse wapenexport bijna 2 miljard euro. De meeste wapens komen rechtstreeks uit de fabriek. Maar ook het leger verkoopt veel - relatief goede – tweedehands wapens. Dat levert de Nederlandse schatkist veel geld op. We beantwoorden veel vragen van journalisten over wapenhandel. Rond de ramp met de MH17 kregen we veel vragen over wapenhandel met Rusland – die is er niet zo veel, we hebben een Koude-Oorlogsgeschiedenis met Rusland. Tijdens de Israëlische operatie in Gaza kregen we vragen over de Israëlische wapenindustrie. Naar aanleiding van het vluchtelingendrama kijken we naar wapenverkoop aan landen in oorlog in het Midden-Oosten en Afrika.
Rapporten: • Dutch arms in the Yemen War (november 2015) • Reactie op Initiatiefnota Wapens en Principes van D66 en PvdA Ronde tafelgesprek Tweede Kamer (april 2015) • Analyse Nederlandse wapenexport 2013 (september 2014) • Israel and the international arms trade, companies involved (augustus 2014) • Hoge kwaliteit, zo goed als nieuw: tweedehands wapens uit Nederland (maart 2014)
Media: • Is oud militair materieel overal te koop? (Dit is de Dag, Radio 1, 25 juni 2015) • Politiebond: Maak meer werk van jacht op zware wapens (Reformatorisch Dagblad, 17 januari 2015) • Actie tegen wapenbeurs in Ahoy Rotterdam (RTV Rijnmond, 20 november 2014) • Protest tijdens wapenbeurs in Ahoy Rotterdam (NPO Radio 1, 19 november 2014) • Geweldloos weerbaar (oktober 2014, Linkerwang, tijdschrift van gelovigen binnen GroenLinks) • Omstreden export wapens NL (Parool, 10 september 2014) • Deal Shell met Gazprom loopt serieuze averij op (Volkskrant, 31 juli 2014) • Rusland ligt niet wakker van een wapenembargo (Trouw, 26 juli 2014) • Nederland verkoopt volop wapens aan buitenland (FunX radio, 28 mei 2014) • Waarom Rutte geen Russisch wapenembargo wil (FTM, 2 mei 2014) • Wapenhandel, winst en mensenrechten (Socialisme.nu, 14 april 2014) • Overlijden is beroepsrisico (AT5, 1 april 2014) • Nieuw rapport over de Nederlandse wapenexport (Bureau Buitenland VPRO radio, 29 januari 2014)
Protest bij aandeelhoudersvergadering van Airbus, dat onder meer gevechtsvliegtuigen, nucleaire raketten en drones maakt. Samen met de Catholic Workers en vele vredesactivisten. Foto: Martin Broek
Pensioenfondsen beleggen nog steeds in wapens De afgelopen jaren deden we veel onderzoek naar pensioenfondsen die hun geld in wapenindustrie beleggen. Zo ontdekten we dat ABP, tegen zijn eigen beleid in, belegde in een kernwapenbedrijf in India. ABP heeft geen principieel bezwaar tegen kernwapens, maar wil niet investeren in kernwapens in landen die het non-proliferatieverdrag niet hebben getekend. Nadat we aan de bel trokken bij ABP hebben ze het bedrijf (Larsen & Toubro) geschrapt uit hun portefeuille. Nu de overige kernwapenbedrijven er nog uit. In een ander onderzoek ontdekten we dat Nederlandse pensioenfondsen voor miljarden beleggen in de F35, beter bekend als de Joint Strike Fighter. Dit gevechtsvliegtuig zal de F16 opvolgen en is geschikt om kernwapens af te werpen. Ook blijken Nederlandse pensioenfondsen massaal te beleggen in militaire drones, de onbemensde vliegtuigjes die de drempel voor oorlog verlagen. Bij drones wordt de menselijke factor bij de beslissing om te doden teruggebracht tot het niveau van een computerspel. Een aantal pensioenfondsen sluit inmiddels de meeste wapenbedrijven uit bij zijn beleggingen. En dat is maar goed ook. Want het is tenslotte wel ons geld waarmee belegd wordt.
Rapporten: • Beleggingen ABP in kernwapenbedrijven (april 2014) • Pensioengeld voor militaire drones (oktober 2014) • "Het is wel mijn geld" - pensioengeld voor kernwapens (mei 2015) • Pensioengeld voor de JSF (augustus 2015) Media: • 'ABP belegt meer in kernwapens' (Telegraaf, 16 april 2014) • ABP ignores own rules on nuclear investments, argues pressure group (IPE, 22 april 2014) • Aangekondigd protest tegen omstreden investering kernwapens pensioenfonds ABP (Amsterdam FM, 22 april 2014) • ABP divests from Indian company over nuclear weapons allegations (IPE, 15 januari 2015) • Een groen pensioen met kernwapens (Trouw, opiniestuk, 6 juni 2015) • Nederlandse pensioenfondsen pompen miljarden in JSF-industrie (OneWorld, 20 augustus 2015)
Samen met internationale vrienden Stop Wapenhandel werkt samen met andere groepen in het Europees Netwerk tegen Wapenhandel. Er is intensief onderling contact en 1 keer per jaar komt het netwerk bij elkaar, altijd in een ander Europees land. Ook helpen we de campagne tegen oorlogswinsten van de War Resisters International. We geven bijvoorbeeld workshops over het doen van onderzoek en helpen campagneplannen maken en artikelen schrijven. Zo delen we onze kennis en jarenlange ervaring zo veel mogelijk met andere groepen. Tijdens de Europese verkiezingen in 2014 onderzochten we samen met onze Belgische vrienden van Vredesactie en Agir pour la Paix wat de positie is van verschillende Europarlementariërs als het gaat over wapenhandel en wapenindustrie. We maakten hierover een interactieve website, in samenwerking met o.a. Friends of the Earth. Door intensieve lobby van de wapenindustrie worden in Europa militaire middelen vaak aangedragen als oplossing voor problemen. Denk aan de militaire missie in de Middellandse Zee tegen vluchtelingenbootjes, en aan drones voor grensbewaking. Er gaat veel geld naar toe, maar problemen worden er niet mee opgelost. Daarom willen we extra opletten wat de Europese Unie beslist. Met steun van de Quaker Council for European Affairs hebben we als Europees Netwerk in Brussel een medewerkster aangesteld die het beleid van de EU over wapenindustrie en wapenexport volgt. Zo kunnen we aan de bel trekken als er iets mis dreigt te gaan of juist als iets beter kan. We doen dit samen met onze Britse vrienden van Campaign Against Arms Trade, de Zweedse vredesgroep SPAS en de Spaanse onderzoeksgroep Centre Delas.
Publicaties: • Wapenhandel en militarisering: het schoolrapport van Europese lijsttrekkers (mei 2014) • Defence matters - maar blijft een nationale zaak (VredesMagazine, mei 2014)
• Arming the European Union? (War Profiteers Magazine, augustus 2014) • East meets West in arms trade and production (oktober 2014) • Wapenindustrie vindt gewillig oor bij Europese Unie (Grenzeloos, augustus 2015 )
Voorlichtingsbijeenkomst van pensioenfonds ABP, dat op grote schaal in wapens belegd. Foto: Martin Broek
Personeel, organisatie en financieel Eind 2015 heeft Stop Wapenhandel twee vaste medewerkers: Mark Akkerman en Wendela de Vries. Zij worden regelmatig geholpen door de twee Martins: Martin Broek doet onderzoek, Martin Hoek vooral communicatie. Jan Meijer is vaste vrijwilliger, Gijs de Swarte schrijft columns voor de website. Daniël Meijers is onze website-nerd. Koos Hees deed vormgeving voor de actie tegen de Abu Dhabi wapenbeurs. Loonadministratie wordt uitbesteed aan Gerrit Nijkamp. Ons werk is moeilijk te subsidieren. We krijgen geen directe subsidie van de overheid – logisch eigenlijk, want we gaan vaak steil tegen het overheidsbeleid in. Mede omdat we 2014 met een licht positief resultaat konden afsluiten en omdat veel mensen ons steunen met giften, verwachten we ook 2015 positief af te kunnen sluiten. In 2016 zal het financieel moeilijker worden, omdat OxfamNovib, die jarenlang een basissubsidie heeft gegeven, ons door bezuinigingen niet langer kan steunen. Met bescheiden bedragen werden we de afgelopen jaren onder meer
gesteund door Grassroots Foundation, Fonds Vredesprojecten, ASN Foundation, Quaker Hulpfonds, Vrouwen voor Vrede, Emmaus, XminY, Pax en Atoomvrijstaat. Terwijl de meeste fondsen graag een jaarplanning krijgen, reageren wij het liefst op de actualiteit. Dat levert een enorme meerwaarde, maar is moeilijk voor fondsen. Fondsen willen precies van tevoren weten wat je gaat onderzoeken, maar we weten niet welke oorlog er over een half jaar uitbreekt, of welk land ineens een grote partij wapens gaat kopen. Daarom zijn giften van donateurs erg belangrijk voor Stop Wapenhandel. Het geeft ons de vrijheid om precies te onderzoeken wat op een bepaald moment het meest acuut is. Waardoor we de meeste kans hebben om politieke resultaten te boeken.
2014 inkomsten Subsidies Donaties Overige bijdragen Rentebaten Totale baten 2014 2014 uitgaven Voorlichting en actie Monitoring beleid, lobby Overige onderzoeken Kosten fondswerving Beheerslasten totale lasten 2014
€ 63.296 € 34.456 € 4.000 € 837 € 102.589 € 11.307 € 44.228 € 4.699 € 1.862 € 32.735 € 94.831
Het financieel verslag 2015 wordt voorjaar 2016 gepubliceerd.
Wat we nog meer deden – een drukke agenda • Januari 2014 - tijdens een jaarlijkse ontmoeting tussen maatschappelijke organisaties en ambtenaren van de Council Working Party on Conventional Arms Exports (COARM ) van de Europese Unie
gaf Stop Wapenhandel een presentatie over het gat tussen wapenexportregels en realiteit. • Maart 2014 - Workshop 'Nederlanse wapenhandel - beleid en praktijk'. tijdens voorjaarsconferentie Doopsgezind Wereldwerk. • April 2014 - Stop Wapenhandel protesteert tegen investeringen van pensioenfonds ABP in kernwapenbedrijven. • Mei 2014 - Drones and militarization; what's the real story. Presentatie voor studenten en geïnteresseerden op het Institute for Social Studies in Den Haag. • Mei 2014 - Samen met de Catholic Workers organiseerden we protest bij de aandeelhoudersvergadering van tegen wapenreus AIRBUS. • Juni 2014 - Vergadering van het Europees Netwerk tegen Wapenhandel, ditmaal georganiseerd in Oslo door de Norwegian Peace Association. • September 2014 - Debatavond van Vredesplatform Zwolle over wapenhandel en kernwapens. • September 2014 - Debat met Enschede voor Vrede en stichting SDO over wapenexport naar het Midden-Oosten. • November 2014 - Nabespreking op Palestijnse Filmdagen van de film The Lab, de Israëlische militaire industrie en de oorlog in Gaza.
Aanbieding handtekeningen tegen Nederlandse deelname aan de wapenbeurs in Abu Dhabi. Deze actie kreeg heel veel publiciteit, onder andere bij Amsterdamse zender AT5, op NOS Radio1, in het Financieel Dagblad, Spits, NRCNext, Trouw, De Gelderlander, BN De Stem, Eindhovens Dagblad, Tubantia, De Nieuwsbode Zeist, En op Joop.nl, NuJij.nl, Ravage Digitaal, Republiek Allochtonië, DeWereldMorgen.be.
• November 2014 - Demonstratie bij symposium en tentoonstelling van de NIDV, de lobbyorganisatie van de Nederlandse wapenindustrie. • Februari 2015 - aanbieding petitie tegen Nederlandse wapenexportmissie Midden-Oosten aan de Vaste Kamercommissie voor Defensie. • April 2015 - Voorbespreking studentenonderzoek voor Public Interest Litigation Project (PILP) van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten. PILP doet samen met Stop Wapenhandel onderzoek naar de juridische mogelijkheden rond het voorkomen van wapenexport naar notoire mensenrechtenschenders. • Mei 2015 - Picketline bij de aandeelhoudersvergadering van Airbus, een van de grootste wapenproducenten van Europa. • Juni 2015 - Vergadering van het Europees Netwerk tegen Wapenhandel in Brno, Tjechië. • September 2015 - College over wapenhandel en vrouwen ten behoeve van de Masterclass Storytelling van Vice Versa en LokaalMondiaal. • September 2015 - Inleiding over Elbit, de Israelische oorlogsindustrie en Nederland ten behoeve van DocP. • Oktober 2015 - Workshop over Finding facts and figures for campaigning against arms trade, Seminar Stopping the War Business, Seoul, Zuid- Korea. Aansluitend actie tegen wapenbeurs ADEX. • Oktober 2015 - Lezing over plannen voor concentratie militaire industrie en security industrie op vliegbasis Twente, organisatie Enschede voor Vrede.
Protest bij de ADEX wapenbeurs in Seoul, een actie die volgde op het Seminar Stopping the War Business. Foto: Mohannad Darabee
Wat we dit jaar nog doen In november 2015 verschijnt bij Pluto Press het boek The Secure And The Dispossessed, How the Military and Corporations are Shaping a Climate-Changed World, met een hoofdstuk van Mark Akkerman van Stop Wapenhandel. We leggen de laatste hand aan een onderzoek naar belastingontwijking door defensiebedrijven, uitgegeven samen met het Transnational Institute. We doen onderzoek naar de militarisering van grensbewaking. De wapenindustrie profiteert fors van het vluchtelingendrama, maar is er ook medeveroorzaker van: de meeste mensen vluchten voor oorlog en geweld.
En in 2016… De eerste helft van 2016 is Nederland voorzitter van de Europese Unie. Onze regering wil werk maken van een nieuwe EU Veiligheidsstrategie, waarin het bevorderen van wapenhandel wordt opgenomen. Stop Wapenhandel gaat daar – met anderen- betere ideeën voor aandragen. Pensioenfondsen die beleggen in de wapenindustrie kunnen op onze blijvende aandacht rekenen. Een paar toch al verboden wapens uitsluiten van je beleggingsportefeuille, maar in de rest van de wapenindustrie blijven beleggen, dat is natuurlijk niet voldoende. Dat is ook niet wat de meeste pensioenpremiebetalers willen. Stop Wapenhandel gaat acties bedenken en voorlichtingsmateriaal maken. Klimaatverandering, grensbewaking, beveiliging van evenementen… je kunt het zo gek niet bedenken of de wapenindustrie heeft een 'oplossing'. Stop Wapenhandel doet onderzoek naar de lobby en promotie van deze nieuwe technologie en stelt het aan de kaak. Als er conflicten uitbreken, mensenrechten geschonden worden of de exploitatie van grondstoffen met militaire middelen beschermd wordt, komen we in actie om te voorkomen dat Nederland (of andere Europese landen) wapens levert. We blijven actievoeren tegen wapenbeurzen. Stop Wapenhandel kijkt ook kritisch naar het aanschafbeleid van Nederland. Het is niet de bedoeling dat belastinggeld wordt ingezet om de wapenindustrie te steunen.
Vormgeving: Fleur Heinze Uitgave December 2015
Stop Wapenhandel Anna Spenglerstraat 71 1054NH Amsterdam 020-6164684
[email protected] www.stopwapenhandel.org /stopwapenhandel #ctwnl ANBI-nummer RSIN 806589772 Bankrekening NL11 TRIO 0390 407 380 tnv Stop Wapenhandel, Amsterdam
