De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk Universitair Ziekenhuis Gent

De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk

Dr. Leyman Lemke

© 2013 Universitair Ziekenhuis Gent

Deswarte Annelies

Inhoud workshop Kapstok: ‘Het neurotische lussenmodel (NLM)’ (R. Schacht et al., 2001) -> analyse van complex disfunctioneren en indicatiestelling voor specifieke therapeutische interventies

Illustraties door ervaringsdeskundige

Therapeutische implicaties

Valkuilen © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

2

Het Neurotisch Lussenmodel Leertheorie Neurobiologie Heuristiek


3

Leertheorie Klassieke & operante conditionering Operante conditionering Gedrag

Negatieve consequenties

Afname gedrag ECHTER: klinische praktijk: Gedrag

Negatieve consequenties

Toename gedrag © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

4

Neurobiologie Invloed van temprament (psychobiologisch model Cloninger)

Handelingsrepertoires Harm avoidance (Serotonine): angstgevoelig, vrees voor onzekerheid, vermijdingsgedrag en cognitieve repertoires (bv. Piekeren) Novelty Seeking (Dopamine): activeerbaar, impilsief, irriteerbaar, stellen van risicogedrag Reward Dependence (Noradrenaline): afhankelijkheid van positieve ondersteuning, gevoelig aan goedkeuring en cognitieve repertoires (bv. Negatief zelfbeeld) © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

5

Heuristische modellen – observaties uit de praktijk Het “moeilijke mensen model” (Schacht & Peeters) “Moeilijk temprament”

“Moeilijke ouders”

Vroeg ontstane disfunctionele schema’s Uitputting: klachten Dysfunctionele copingstijlen


6

Negatieve cognities Zelf, ander, toekomst

Pyschosociale stressoren Werkloosheid, verlies,…

Sterke emoties Boosheid, vijandigheid, ergernis

Zelfbeschadiging, parasuïcide


7

Het neurotische lussenmodel Leerprocessen in het ‘hier en nu’ Gecumuleerde resultaten van de ‘leergeschiedenis’


8

Stimulus

cognitie schema’s representaties

Stimulus: mogelijks vuile voorwerpen

Stimulus: emotioneel beladen stimulus/conflicten Moeilijke opdrachten

Cognitie: “besmetting” Cognitie: “Ik kan het niet, ik ben niets waard”

Proces van klassieke conditionering Via signaal- of verwachtingsleren worden opgeroepen: • Centrale representaties • Stabiele kennisstructuren in de hersenen • Disfunctionele schema’s • Vroeg ontstane negatieve zelfbeelden


9

Stimulus CS

cognitie schema’s representaties UCS/UCR




Emotie CR

Emotie: spanning

Onder invloed van cognitieve processen “binnen” EN “buiten de aandacht” Verhoogde arousal Kwetsbaarheid van het stresssysteem belangrijke rol © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

10

Stimulus CS





Emotie CR

Gestuwd gedrag

Gedragssequens die automatisch geactiveerd wordt bij daarvoor kwetsbare mensen na een zekere hoeveelheid emotionele stress © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

Emotie: spanning

Gestuwd gedrag: poetsen wassen

11

Stimulus CS


Emotie CR

Gestuwd gedrag



Cognitie: “besmetting” Cognitie: “Ik kan het niet, ik ben niets waard” Waarom leiden negatieve consequenties niet tot een daling of stopzetting van gedrag?

De negatieve consequenties heractiveren de centrale representatie

Emotie: spanning Gestuwd gedrag: poetsen wassen

Secundaire klassieke conditionering consequenties

negatief (i/e) Gent © 2010 Universitair Ziekenhuis

Negatief: negatieve zelfbeleving kritiek krijgen, onzeker of vuil?

12

Stimulus CS


Emotie CR

Stimulus: mogelijks vuile voorwerpen Cognitie: “besmetting”

Het leerproces waarbij de uiteindelijke respons wordt opgebouwd door systematische bekrachtiging van gedrag dat in de richting gaat van de respons Perfectioneren van probleemgedrag

Gestuwd gedrag

consequenties

Stimulus: emotioneel beladen stimulus/conflicten Moeilijke opdrachten Cognitie: “Ik kan het niet, ik ben niets waard”

Emotie: spanning Gestuwd gedrag: poetsen wassen

Negatief: negatieve zelfbeleving kritiek krijgen, onzeker of vuil?

positief (i/e)

Positief: spanningsreductie negatief (i/e) Gent © 2010 Universitair Ziekenhuis

13

Stimulus

vermijdingsrepertoire Verarmde levensorganisatie

cognitie schema’s representaties

Onaangepaste vermijding kan activering van representaties uitlokken

neurotische lus

cognitief repertoire emotie

Opvattingen over zichzelf, de andere en de wereld Attributieprocessen

Gestuwd gedrag

ontsnappingsrepertoire Gedrag om te ontkomen aan arousal

consequenties

positief (i/e)

toenaderingsrepertoire Op basis van positieve consequenties

negatief (i/e) © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

Gedrag stellen om iets te bekomen 14




Emotie: spanning

vermijdingsrepertoire Vermijding van vuile stimuli Vermijden van emotie, falen en conflicten

cognitief repertoire Meer bezig zijn met vuil en besmetting Geloof in eigen onkunde

ontsnappingsrepertoire Gestuwd gedrag: poetsen wassen

Negatief: negatieve zelfbeleving kritiek krijgen, onzeker of vuil? Positief: spanningsreductie © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

Geen?

toenaderingsrepertoire Inzetten van dwang in relatie 15

Therapeutische implicaties


16

Dwang = gestuwd gedrag Klassieke en operante conditionering speelt een rol

Meerdere lussen met elkaar in verbinding Bepaalde lussen op de voorgrond, implicaties voor therapie Grote aandacht voor centrale representaties

Belang van stressniveau, motivatie en therapeutische relatie © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

17




Emotie: spanning





Geen?


Cognitieve therapie: cognitieve herstructurering & gedragsexperimenten Klachten -> verkeerde interpretatie van gebeurtenissen, gedachten en gevoelens -> aanleren reële interpretatie Uitdagen dysfunctionele schema’s Rationele methoden: Perspectief veranderen Kosten-baten analyse maken Gedragsexperimenten

Niet-rationele methoden: Helpende gedachten Stopzetten neutraliserende gedachten -> habituatietraining (later stadium)


19




Emotie: spanning





Geen?


Exposure & responspreventie Herhaaldelijk doorstaan angst en onzekerheid en het geleidelijk uitdoven ervan Rekening houden met verschillende lussen -> TIMING! Angsthiërarchie oefenen ….belang context en veiligheidssignalen Gebruik eventueel stimuluscontrole Consequenties indien nodig


21




Emotie: spanning





Geen?


ontsnappingsrepertoire Aanleren ontspanningsoefeningen Aandachtsverschuiving Alternatief incompatibel gedrag ‘Tweesporenbeleid’: toevoegen zinvolle activiteiten


23




Emotie: spanning





Geen?


Toenaderingsrepertoire Omgeving geen deelname meer!


25

Motivatie Behandeling vraagt veel van de patiënt Verband kwaliteit patiënt-therapeut relatie en behandelresultaat Hoopvol perspectief bieden Streven naar functioneren Nadruk leggen op sterke kanten patiënt


26

Valkuilen Afwachtende houding Crisis Verschuiven dwang Installeren ander gestuwd gedrag …. Gebruik: ‘onderbieden’ ‘onderhandelen’ Afbreken sessie Medicatie © 2010 Universitairopname Ziekenhuis Gent

27

Dank voor u aandacht! Dr. Leyman Lemke klinisch psycholoog/gedragstherapeut [email protected] Annelies Deswarte Ex-smetvrees patiënte Studente toegepaste psychologie Topwijf ;)


28

De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk Universitair Ziekenhuis Gent

Recommend Documents