De niet-ingedaalde zaadbal bij jongens Wetenschappelijk onderzoek
mca.nl
Inhoudsopgave
Het indalen van de zaadballen
3
Wat er aan de hand kan zijn als de zaadbal niet in de balzak ligt
3
De aangeboren vorm
4
De verworven vorm
5
Behandeling van de verworven vorm van de niet-ingedaalde zaadbal
5
Registratie van jongens met een verworven vorm van een niet-ingedaalde zaadbal
6
Wetenschappelijk onderzoek naar de niet-ingedaalde zaadbal
8
Verdere informatie
9
Notities
2
10
Bij uw zoon(tje) is vastgesteld dat een zaadbal niet is ingedaald, of dat dit bij beide balletjes het geval is. Bovendien is het mogelijk dat wij u gevraagd hebben mee te doen aan de registratie van jongens met niet-ingedaalde zaadballen. In deze brochure vindt u informatie over de niet-ingedaalde zaadbal en over het wetenschappelijk onderzoek waar wij mee bezig zijn.
Het indalen van de zaadballen
Wat er aan de hand kan zijn als de zaadbal niet in de balzak ligt
Vóór de geboorte worden dezaadballetjes aangelegd achter in de onderbuik op
Als de zaadbal niet in de balzak ligt, kan er
dezelfde plaats als waar bij meisjes de
sprake zijn van
eierstokken worden aangelegd. Vlak
• een overbeweeglijke zaadbal, of van
voor de geboorte bewegen de balletjes
• een niet-ingedaalde zaadbal.
zich geleidelijk naar voren, waardoor
Als dit laatste vanaf de geboorte bestaat,
ze tegen de binnenkant van de voorste
spreken we van een aangeboren niet-
buikwand terecht komen. Om verder
ingedaalde zaadbal. Ontstaat het na
naar de balzak te kunnen afdalen gaan ze
enkele jaren, dan spreken we van een
door de buikwand heen. Deze doorgang
verworven niet-ingedaalde zaadbal.
heet het lieskanaal. Blijft dit kanaal open, dan spreken we van een liesbreuk. Zijn
De overbeweeglijke zaadbal
de balletjes eenmaal door het lieskanaal
Rondom de zaadstreng waaraan de
heen, dan dalen ze verder af over het
zaadbal hangt, zit een spiertje. Dit loopt
schaambeen tot in de balzak. Dit proces
van de wand van de onderbuik naar het
heet het indalen.
balletje. Spant dit spiertje zich, dan wordt
De zaadbal ligt niet los in de balzak, maar
het balletje uit de balzak getild en komt
hangt aan een zaadstreng. Deze loopt
het tegen de onderbuik aan te liggen.
vanaf de zaadbal terug door het lieskanaal
Ontspant het spiertje zich weer, dan komt
en in de onderbuik naar het begin van de
het balletje terug in de balzak. Het spiertje
plasbuis in de prostaat. Dat is dus eigenlijk
is erg beweeglijk en actief, vooral bij
een hele omweg.
jongens tussen de vijf tot tien à twaalf jaar. 3
De niet-ingedaalde zaadbal bij jongens
Een overbeweeglijk balletje is een
De aangeboren vorm
onschuldig fenomeen dat bij vrijwel elke jongen bestaat. Het gaat vanzelf
Is het zaadballetje bij de geboorte niet
over als het spiertje rond de puberteit
ingedaald, dan spreken we dus van
veel minder actief wordt. Behandeling
een aangeboren vorm van een niet-
is dus niet nodig. Er ontstaan later géén
ingedaalde zaadbal. Soms komt dit
vruchtbaarheidsproblemen.
doordat er iets mis is met het balletje
Er zijn echter aanwijzigen dat een
zelf. Het kan nog (diep) in de onderbuik
overbeweeglijke zaadbal na enige tijd
zitten of in het lieskanaal of vlak boven de
over kan gaan in een verworven niet-
balzak. Ook kan het zijn dat het balletje
ingedaalde zaadbal. Dit is de reden dat
helemaal niet is aangelegd.
wij deze jongens voorlopig toch onder
In de eerste drie tot zes maanden na de
controle willen houden.
geboorte kan het balletje nog spontaan indalen. Gebeurt dit niet, dan is rond de
De niet-ingedaalde zaadbal: aangeboren
leeftijd van één à twee jaar een operatie
of verworven?
nodig om het balletje in de balzak te
Bij een niet-ingedaalde zaadbal is het
brengen. Wanneer de zaadbal vanaf de
belangrijk onderscheid te maken tussen
geboorte niet goed heeft gelegen, dan
de aangeboren vorm en de verworven
kan dit later bij sommige jongens tot
vorm. Als uw zoon nog erg jong is, dan
vruchtbaarheidsproblemen leiden. Deze
heeft de zaadbal waarschijnlijk vanaf de
kunnen veroorzaakt worden doordat het
geboorte niet in de balzak gelegen. Er is
balletje niet goed is aangelegd. Daarnaast
dan sprake van een aangeboren vorm.
menen sommige deskundigen dat het
Is uw zoon al wat ouder, dan heeft de
balletje in de buik te warm ligt. Anderen
zaadbal vroeger waarschijnlijk wel goed
denken dat er gewoon iets mis is gegaan
in de balzak gelegen. We spreken dan van
met de aanleg van het balletje waardoor
een verworven vorm.
het èn niet goed is ingedaald èn minder goed werkt. Overigens, verreweg de meeste jongens met de aangeboren vorm hebben later helemaal géén vruchtbaarheidsproblemen.
4
De verworven vorm
verworven niet-ingedaalde zaadbal tot nu toe nog onvoldoende onderzoek is
Een zaadbal die de eerste levensjaren wel
gedaan.
in de balzak ligt, kan er later toch buiten komen te liggen. In dat geval spreken we van een verworven vorm van een niet-
Behandeling van de verworven vorm van
ingedaalde zaadbal. Deze vorm wordt de
de niet-ingedaalde zaadbal
laatste jaren steeds meer en steeds beter herkend.
Er bestaat nog geen overeenstemming
We weten niet precies hoe het komt
over een (eventuele) behandeling van
dat de zaadbal bij de geboorte wel in
de verworven niet-ingedaalde zaadbal.
de balzak ligt, maar na enkele jaren niet
Bovendien blijkt behandeling niet altijd
meer. Mogelijk is een te korte zaadstreng
nodig.
de oorzaak. Dat wil zeggen: het lichaam
Op dit moment worden drie vormen van
van de jongen groeit sneller in de lengte
behandeling toegepast:
dan de zaadstreng mee kan groeien.
1. Een zaadbaloperatie
Hierdoor komt het balletje weer uit de
Onder narcose wordt het balletje door
balzak te liggen.
middel van een operatie in de balzak
Bij lichamelijk onderzoek doet trekken
gezet. In Nederland gebeurt dit nog
aan het balletje en de zaadstreng dan ook
vaak bij jongens met een verworven
pijn, terwijl dit normaal niet het geval is. Het is niet goed bekend of een jongen
vorm van een niet-ingedaalde zaadbal. 2. Een behandeling met hormonen
met een verworven nietingedaalde
Hierbij worden vijf weken lang
zaadbal later vruchtbaarheidsproblemen
wekelijks twee hormooninjecties
zal krijgen.
gegeven. Dit hormoon is afkomstig uit
In tegenstelling tot de aangeboren vorm is
de moederkoek.
dit balletje immers eerder goed ingedaald
Waarschijnlijk zorgt dit hormoon er
geweest. Het balletje heeft zich daarom
tijdens de zwangerschap voor dat
normaal kunnen ontwikkelen waardoor
bij het ongeboren kind de balletjes
de functie waarschijnlijk ook normaal zal
indalen. Uit eigen onderzoek blijkt
zijn. Toch is het goed te beseffen dat naar
dat met deze hormoontherapie bij
de vruchtbaarheid van jongens met een
driekwart van de jongens met een 5
De niet-ingedaalde zaadbal bij jongens
verworven vorm de zaadbal weer in
Registratie van jongens met een
de balzak komt. Tegenwoordig wordt
verworven vorm van een niet-ingedaalde
deze behandeling in het MCA echter
zaadbal
niet meer toegepast omdat het geen voordelen biedt boven afwachten tot
Achtergrond
in de puberteit.
Jaarlijks worden er in ons land ongeveer
3. Afwachten tot in de puberteit
drie tot vierduizend jongens aan een
Als een jongen in de puberteit komt,
niet-ingedaalde zaadbal geopereerd.
gaan zijn zaadballen groeien doordat
Het was al geruime tijd bekend dat dit
er veel mannelijk geslachtshormoon
aantal te hoog is, aangezien er per jaar
wordt gemaakt. Ook de zaadstrengen
maar zo’n duizend jongens met een niet-
gaan groeien, waardoor de zaadbal
ingedaalde zaadbal worden geboren.
weer in de balzak terecht kan komen.
Bovendien was het opmerkelijk dat het
Inmiddels is uit eigen onderzoek
merendeel van de zaadbaloperaties
gebleken dat bij drie van de vier
plaatsvindt bij jongens van zeven jaar en
jongens de zaadbal in de puberteit
ouder, terwijl jongens met de aangeboren
spontaan indaalt. Gebeurt dit niet,
vorm rond de leeftijd van één à twee jaar
dan is een operatie alsnog nodig.
geopereerd zouden moeten worden.
Behandelen met hormonen heeft op
Men nam altijd aan dat het hoge aantal
dat moment geen zin meer omdat de
zaadbaloperaties veroorzaakt werd door
jongen al in de puberteit zit.
operatieve behandeling van jongens met overbeweeglijke zaadballen, terwijl
De keuze van de behandeling
bij deze jongens een dergelijke operatie
Het lijkt dus verantwoord om bij jongens
overbodig is.
met een verworven nietingedaalde zaadbal tot in de puberteit af te wachten
Wetenschappelijk onderzoek
of de zaadbal vanzelf weer in de balzak
Het wetenschappelijk onderzoek
komt. Het is echter belangrijk om goed te
naar de verworven vorm van een niet-
beseffen dat wij hierin afwijken van wat in
ingedaalde zaadbal is aan het begin van
ons land vooralsnog gebruikelijk is.
de negentiger jaren geleidelijk ontstaan. Al snel werd duidelijk dat het hoge aantal zaadbaloperaties niet werd veroorzaakt
6
door operaties van overbeweeglijke
in dat uw zoon elk jaar terugkomt op de
zaadballen, maar door het opereren
polikliniek om de ligging en de groei
van jongens met een verworven niet-
van de zaadballen te laten onderzoeken.
ingedaalde zaadbal. Dit verklaarde ook
De grootte van de zaadballen wordt
waarom juist zoveel oudere jongens
tegenwoordig bepaald met behulp van
geopereerd werden. Verder bleek dat
echografisch onderzoek. Dit onderzoek
van alle jongens die naar het ziekenhuis
is pijnloos en vindt ook gewoon op de
verwezen werden in verband met een
polikliniek plaats. Verder hoeft er niets
niet ingedaalde zaadbal, één op de drie
te gebeuren. Er hoeft bijvoorbeeld geen
jongens een verworven vorm had. Bij drie
bloed te worden geprikt.
op de vier van deze jongens bleek de
De gegevens van uw zoon worden
zaadbal tijdens de puberteit vanzelf weer
geregistreerd in zijn medisch
in te dalen.
dossier en later opgeslagen in een computerbestand. Omdat hierbij gebruik
Nog steeds worden in Nederland
gemaakt wordt van codes zal de privacy
vrijwel alle jongens met een verworven
van uw zoon gewaarborgd zijn.
vorm geopereerd. Het is echter
Ook wanneer de zaadbal spontaan is
zeer de vraag of dit altijd nodig is.
ingedaald, of wanneer een operatie heeft
Vruchtbaarheidsproblemen worden
plaatsgevonden, willen wij uw zoon tot hij
bij deze vorm niet zo zeer verwacht en
volwassen is onder controle houden. Het
het is tenslotte gebleken dat de meeste
is namelijk belangrijk om de groei van de
zaadballen in de puberteit spontaan
eerder niet ingedaalde zaadbal te volgen
indalen. Wanneer spontane indaling niet
omdat de grootte van een zaadbal veel
optreedt zal een operatie alsnog plaats
zegt over de functie ervan. Een te kleine
kunnen vinden.
zaadbal kan op latere leeftijd verminderde vruchtbaarheid geven.
Wat houdt de registratie in? Als u ermee instemt om tot in de puberteit
Het doel van de registratie
af te wachten, dan willen wij uw zoon
Het doel van de registratie is om na
graag opnemen in een registratiegroep
te gaan bij hoeveel jongens met een
van jongens met een verworven vorm van
verworven niet-ingedaalde zaadbal het
een niet-ingedaalde zaadbal. Dit houdt
uiteindelijk vanzelf goed komt in de 7
De niet-ingedaalde zaadbal bij jongens
puberteit. Ook willen wij bepalen of de
De belangrijkste conclusies van het
zaadbal aan het eind van de puberteit
onderzoek tot nu toe zijn:
voldoende is gegroeid.
• Het hoge aantal zaadbaloperaties
Wij hopen met de resultaten van ons
in ons land wordt veroorzaakt door
onderzoek in de toekomst een beter en
(onnodig) opereren van jongens met
gerichter advies te kunnen geven aan
een verworven vorm van een niet
ouders en jongens met een verworven vorm van een niet-ingedaalde zaadbal.
ingedaalde zaadbal. • De verworven vorm van een niet-
Ook verwachten wij dat er uiteindelijk,
ingedaalde zaadbal komt bij 1-2% van
op grond van deze gegevens, jaarlijks
de jongens voor.
(veel) minder jongens geopereerd zullen
• Bij 3 van de 4 jongens met een
worden. Niet alleen in het MCA maar ook
verworven vorm van een nietingedaalde
in de rest van Nederland.
zaadbal daalt de zaadbal vanzelf in, gedurende (het begin van) de puberteit.
Wetenschappelijk onderzoek naar de niet-ingedaalde zaadbal
• Het opereren van een verworven nietingedaalde zaadbal vóór de puberteit, leidt in ruim de helft van de gevallen tot
Het onderzoek naar de niet-ingedaalde
een kleinere zaadbal op latere leeftijd.
zaadbal is aan het begin van de negentiger jaren geleidelijk ontstaan.
Momenteel richt het onderzoek zich
Inmiddels doen ongeveer 500 jongens
vooral op:
aan dit onderzoek mee. Zij komen jaarlijks
• Resultaten op de lange termijn, na een
op onze polikliniek om de ligging en de grootte van de zaadballen te laten
operatie van de aangeboren vorm. • Resultaten op de lange termijn, na
controleren.
spontane indaling of na een eventuele
In het kader van dit onderzoek is een
operatie in de puberteit van de
nauwe samenwerking opgebouwd met de
verworven vorm.
afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD Noord-Kennemerland.
• Het bepalen van het optimale moment in de puberteit voor een eventuele operatie.
8
Door onze onderzoeksgroep zijn de afgelopen jaren diverse artikels gepubliceerd in zowel nationale als internationale tijdschriften. Bent u hierin geïnteresseerd dan is een overzichtslijst beschikbaar.
Verdere informatie Als u nog vragen heeft of verdere informatie wilt, dan kunt u contact opnemen met de medewerkers van de polikliniek kindergeneeskunde: telefoonnummer (072) 548 29 51.
9
De niet-ingedaalde zaadbal bij jongens
Notities ..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
10
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................
Colofon Redactie:
Dr. W.W.M. Hack, kinderarts
Mevr. L.M. van der Voort-Doedens, onderzoeksverpleegkundige
afdeling marketing & communicatie
Vormgeving:
beeldgroep MCA
Oplage:
200 / 5e druk / 2012
Druk:
Ricoh
Artikelnummer: 01117/201.04 Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van het MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 11
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44 mca.nl/kids
mca.nl
