De netwerken van de OR
De netwerken van de OR In 2011 hielden FNV Bouw en het onderzoeksinstituut ITS van de Radboud Universiteit van Nijmegen een onderzoek naar de netwerken van de OR. Dit onderzoek bestond uit casestudies, een enquête, studiedagen en debatten om de uitslagen te toetsen en instrumenten voor de OR om het netwerken te ontwikkelen. Naast het onderzoeksverslag, en een boek wat over het onderzoek is uitgegeven, ontstond het idee om een praktische flyer te maken. Dat is deze brochure geworden. Aan de hand van een opsomming van de netwerken van de OR en een overzicht van de tips daarbij kan de OR meteen aan de slag gaan. Succes ermee. In deze brochure staat een overzicht van de netwerken van de OR. Het gaat om de interne- en externe netwerken. Bij de interne contacten en het interne netwerk van de OR gaat het vooral om drie te onderscheiden clusters. A. Contacten met de medewerkers in de uitvoering en contacten met de leiding daarvan; B. Contact met stafleden en specifieke (business) functies in de onderneming; C. Contact met toezicht op afstand zoals de Raad van Commissarissen. Bij de externe contacten gaat het om de vakbondsbestuurder, het ORscholingsinstituut, de adviseur, instellingen en instanties. Op een rij kan dat alles er als volgt uitzien. 1. Uitvoerend personeel in bedrijfsonderdelen of ploegen 2. Werknemers op kantoor 3. Vakbondskaderleden 4. Arbo-coördinatie 5. Personeelszaken 6. Afdeling financiën 7. ICT en Communicatie 8. Staf commercie 9. Leidinggevenden 10. Het Management
De netwerken van de OR | 1
11. De Hoofddirectie 12. De Raad van Commissarissen/Raad van Toezicht 13. De Aandeelhouders 14. Vakbondsbestuurders 15. Het OR-scholingsinstituut 16. Adviseurs 17. De kennismensen 18. Instituten N.B. De benamingen zijn gekozen op grond van wat we bij het project het meest tegenkwamen. Het kan zijn dat in uw onderneming andere namen voor de functies of afdelingen voorkomen. Maar daarmee wordt in praktijk soms hetzelfde bedoeld. Per netwerk wordt vermeld wat eronder verstaan kan worden. En waarom het van belang is om als OR met dat netwerk of die speler samen te werken of contact te hebben. Ook geven we voorbeelden van wat er te halen is, maar ook wat die speler graag van de OR zou willen (“halen en brengen”). We sluiten af met tips.
Colofon FNV Bouw | Postbus 520, 3440 AM Woerden | 088 57 57 000 | fnvbouw.nl | Foto: Martin de Bouter | Tekst: Niko Manshanden | Vormgeving en opmaak: Studio FNV Bouw | Druk: Verweij, Mijdrecht | Oplage: 2.000 | december 2012 | order 12220
2 | De netwerken van de OR
Interne netwerken 1. Uitvoerend personeel in bedrijfsonderdelen of ploegen Wie? In sommige landen wordt het begrip “blauwe en witte boorden” nog gebruikt. Het gaat om werknemers in de productie en op het kantoor. Voor het uitvoerend personeel op de werkvloer bestaan verschillende benamingen afhankelijk van de sector. In de bouw: de bouwploeg, onderhoudsploeg, het schoonmaakteam, de dakdekkers of wandenstellers.
Waarom? De groepen van de achterban op de werkvloer zijn belangrijk voor de OR. Zij ervaren aan den lijve de uitwerking van afspraken, regels en veranderingen van het bedrijf waarmee de OR bezig is geweest of heeft ingestemd. Bijvoorbeeld rond arbeidsomstandigheden of een reorganisatie.
Wat halen en brengen? De OR gaat gericht naar groepen van de werkvloer toe om input te vragen. Aan de andere kant geeft de werkvloer signalen over wat er speelt of hoe een regeling in praktijk uitpakt.
Hoe? Bouwplaats bezoek, bezoek aan afdelingen, een enquête of het versturen van e-mails. Gebruik ook de toolboxmeeting of de methode van bijvoorbeeld de Focusgroep.
Tips • • •
Mondeling contact werkt beter dan schriftelijk of via email. De werkvloer wil een luisterend oor. Zorg dat de OR zichtbaar is; maak een planning, bijvoorbeeld rond bouwplaatsbezoek.
De netwerken van de OR | 3
2. Werknemers op kantoor Wie? De werknemers op de werkvloer van het kantoor. Daaronder kunnen vallen de receptie, schoonmaak, secretariaat, administratie, ondersteuning in de lijn of stafafdelingen, archief, bedrijfsrestaurant, drukkerij of de postkamer. Maar ook werknemers van de calculatie, werkvoorbereiding of tekenkamer.
Waarom? De groepen van de achterban op de werkvloer van het kantoor zijn ook belangrijk voor de OR. Zij ervaren ook aan den lijve de uitwerking van afspraken, regels en veranderingen waarmee de OR heeft ingestemd. Bijvoorbeeld de arbeidsomstandigheden op kantoor of de werktijden.
Wat halen en brengen? De OR gaat gericht naar groepen van de verschillende afdelingen toe om input te vragen. En te vertellen waarmee de OR bezig is. Aan de andere kant geeft de werkvloer signalen daar over wat er speelt of hoe een regeling in praktijk uitpakt. Werknemers met een specifieke functie als de calculatie weten misschien meer over hoe projecten lopen en hoe dat in de pas loopt met de berekeningen.
Hoe? Bezoek aan afdelingen, gesprek bij de receptie, bij de koffieautomaat, een enquête of het versturen van e-mails.
Tips • • •
Mondeling contact werkt beter dan schriftelijk of via email. De werknemers op de afdelingen willen een luisterend oor. Ga naar het werkoverleg van de afdeling.
4 | De netwerken van de OR
3. Vakbondskaderleden Wie? Kaderleden van de vakbond, tegenwoordig ook wel vakbondsvrijwilligers genoemd, zijn ook een netwerk of “speler” in een bedrijf. Zij zijn in de OR aanwezig maar ook als zelfstandige individuen of groepen actief voor de bond in het bedrijf. Een bedrijfscontactpersoon bijvoorbeeld helpt individuele leden of verwijst hen door. Een groep bedrijfskaderleden maakt onderdeel uit van een Regionale Kadergroep en bespreekt actuele onderwerpen van het bedrijf of van de sector met de vakbondsbestuurders.
Waarom? Vakbondskaderleden zijn vaak actievere werknemers, informele leiders en op hoogte van zaken waar de OR mee bezig is. Vaak beschikken vakbondskaderleden over meer dan gemiddelde informatie over de sector en de cao. En zij hebben korte lijnen met de vakbond. Daar kan de OR zijn voordeel mee doen.
Wat halen en brengen? Vakbondskaderleden zijn geïnteresseerd naar de opvattingen van de OR over actuele onderwerpen. En zij proberen hun informatie te verspreiden. De OR kan via hen makkelijker aan informatie komen. En hun opvattingen mee laten wegen in de meningsvorming van de OR.
Hoe? Vraag bij een achterbanbijeenkomst expliciet naar de mening van de vakbondskaderleden. Nodig hen uit in een OR-vergadering om informatie te geven of een onderwerp toe te lichten. Vooral bij cao-kwesties of voor de vakbond belangrijke onderwerpen.
Tips • • •
Nodig vakbondskaderleden bij een actueel onderwerp uit in een ORvergadering. Ga als Dagelijks Bestuur (DB) van de OR met een groep kaderleden in gesprek. Breng in kaart tot wie de OR zich het beste kan richten.
De netwerken van de OR | 5
4. Arbo-coördinatie Wie? Stafleden met arbozaken in hun portefeuille zijn belangrijk voor de OR. De namen van deze functionarissen verschillen per bedrijf. Zo gaat het om de Arbo-coördinator, de KAM-coördinator, de Arbo-functionaris, Arboman, veiligheidskundige of de preventiemedewerker.
Waarom? Arbozaken zijn belangrijk voor elke werknemers; de regelingen of investeringen zijn direct voelbaar en zichtbaar. En over arbeidsomstandigheden, veiligheid, gezondheid en welzijn en arbobeleid heeft iedereen wel wat te melden.
Wat halen en brengen? Door met de Arbo-coördinator samen te werken kan de OR direct het arbobeleid en de praktijk beïnvloeden en samen vormgeven. En waardevolle tips en ervaringen van de werkvloer doorgeven. De Arbocoördinator is geïnteresseerd in input uit de OR. Die wil weten wat er onder de werknemers leeft en of en hoe voorzieningen worden gebruikt.
Hoe? In veel bedrijven is er regelmatig overleg tussen de VGW-commissie van de OR en de Arbo-coördinator. Of gaat een OR-lid mee met werkplek bezoek. Ook kan een OR-lid vaker bij de Arbo-coördinatie langslopen.
Tips • • • •
Loop eens wat vaker bij arbo-coordinator binnen. Houd ook tussen de VGW-overleggen contact met elkaar. Bevorder via regelmatig (email-) contact de voortgang van het arbobeleid en de arbo-praktijk. Ga vaker werkplek en werkplaatsbezoek organiseren.
6 | De netwerken van de OR
5. Personeelszaken Wie? De regelingen rond personeels- en sociaal beleid worden door uiteenlopende figuren uitgevoerd, maar gaan vrijwel overal over de afdeling Personeelszaken. Andere begrippen voor deze speler zijn: Personeel & Organisatie, Personeelszorg, de personeelsconsulent of de HR-medewerker. Officieel is er wel verschil tussen het aannemen van personeel en HR-beleid. Maar in de praktijk worden de namen door elkaar gebruikt. Het kan ook zijn dat (bijvoorbeeld bij een kleiner bedrijf) de personeelszorg in het takenpakket zit van een directielid of de bedrijfsleider.
Waarom? Het sociaal- en personeelsbeleid bestaat uit tientallen regelingen die elke werknemer aangaan. Voor werknemers zijn deze regelingen belangrijk, maar ook voor het functioneren van de organisatie. Veranderingen zijn direct merkbaar. Tal van regelingen vallen onder de cao en/of het instemmingrecht van de OR (artikel 27, WOR).
Wat halen en brengen? Door met de afdeling Personeelzaken regelmatig contact te houden komt de OR op de hoogte van mogelijke veranderingen. Ook dienen nieuwe wet- en regelgeving in personeelsregelingen te worden geïmplementeerd. Er is veel kennis bij de afdeling P&O. Aan de andere kant wil deze afdeling graag weten hoe de OR over bepaalde zaken denkt, bijvoorbeeld over competentiemanagement of beoordelingsgesprekken.
Hoe? Soms heeft de OR een commissie personeels- of sociaal beleid, die overlegt met het hoofd Personeelszaken. Of het hoofd P&O zit bij de overlegvergaderingen. Zorg voor regelmatig contact.
Tips • • •
Nodig het hoofd P&O uit in een OR-vergadering en laat hem of haar een onderwerp toelichten. Loop vaker bij elkaar naar binnen. Vraag gericht en vroegtijdig informatie bij de afdeling Personeelszaken op. De netwerken van de OR | 7
6. Afdeling financiën Wie? Op de afdeling Financiën werken verschillende functionarissen met diverse benamingen. Zij worden in de bedrijven verschillend genoemd. Namen die voorkomen zijn: (hoofd-)boekhouder, (hoofd-)administrateur, controller of stafmedewerker Financiën.
Waarom? Een belangrijk document voor de OR en het bedrijf is de Jaarrekening. Die bestaat uit o.a. de winst- en verliesrekening en de balans. Maar ook de begroting en kwartaalrapportages zijn belangrijk. Hoe het gaat met de onderneming kunnen medewerkers van de afdeling Financiën haarfijn uitleggen. Daarom is het van belang contact met deze afdeling te hebben en regelmatig op de hoogte te worden gehouden.
Wat halen en brengen? De OR wil vroegtijdig over ontwikkelingen rond kosten en opbrengsten geïnformeerd worden. En bijsturen waar keuzes ruimtes laten. En zaken uitgelegd krijgen. De financiële stafmensen willen keuzes van de onderneming uitleggen en acceptatie door de OR bevorderen. Of bepaalde plannen rond bezuinigingen in de week leggen. Ook kunnen de verschillende begrotingsposten onderwerp van gesprek zijn. Waarom worden die overschreden of niet gebruikt waarvoor het gepland is.
Hoe? Menig OR heeft een commissie Financiën die, aan de hand van een vergaderplanner, regelmatig bij elkaar komt. En de OR de conclusies rond de Jaarrekening, begroting en knelpunten levert. Daarvoor worden de financiële stukken ook besproken met de controller of het hoofd boekhouding. Of de gehele OR maakt een vragenlijst die dan weer in een Overlegvergadering wordt besproken. Ook is het mogelijk om de verschenen kwartaalcijfers met de controller erbij te bespreken.
8 | De netwerken van de OR
Tips • • • •
Richt een commissie financiën op en zoek daar ook deskundige niet-ORleden uit het bedrijf bij. Laat je scholen over hoe de financiële stukken te lezen. En welke conclusies je kan trekken. Communiceer regelmatig met de afdeling financiën over ontwikkelingen rond kosten en opbrengsten. Ga zorgvuldig met de informatie om.
De netwerken van de OR | 9
7. ICT en communicatie Wie? Hierbij gaat het om interne deskundigen van de afdeling ICT, PR of Communicatie (niet directie of MT-lid). Dat kan een PR-medewerker zijn, hoofd Communicatie, voorlichter of marketingmedewerker. Van de afdeling ICT is een systeembeheerder of helpdeskmedewerker voor de OR interessant.
Waarom? Wanneer de OR meer gebruik wil maken van internet, websites en sociale media is ondersteuning door de afdeling ICT geen voor de hand liggende stap. Maar wel handig. Datzelfde geldt voor de communicatiemedewerkers. Want hoe zet je welke teksten op welke manier in bijvoorbeeld de OR-Nieuwsbrief of op de OR-website? Naast de techniek is het voor de OR ook relevant kennis te nemen van het werk van ICT en Communicatie en waar zij tegen aanlopen. Aan de andere kant is het ook nuttig dat zij weten wat de OR is en wil.
Wat halen en brengen? De afdelingen ICT en Communicatie willen graag helpen, omdat zij zich wellicht vereerd voelen om ingeschakeld te worden. Aan de andere kant denken zij zo mee met de vorm en inhoud van berichtgeving van de OR. Tegelijkertijd hebben zij er invloed op. Het voordeel hiervan is dat de communicatie vanuit de OR, qua vormgeving, meer in de pas kan lopen met dat van de onderneming.
Hoe? Het zou fijn zijn als iemand van ICT of Communicatie ook in de OR zit. Anders kan het een aparte taak zijn om de OR te ondersteunen. Zorg wel dat je dit, indien nodig, met de bestuurder bespreekt.
10 | De netwerken van de OR
Tips •
•
•
Neem contact op met de systeembeheerder of ICT-medewerker, medewerker Communicatie en vraag naar ondersteuning. Werk een plan uit en leg dat, indien nodig, aan de directeur voor. Laat berichten vanuit de OR, of de OR-Nieuwsbrief, door de afdeling Communicatie nalopen op effectiviteit en helderheid. Schrijf wel zelf de laatste versie. Maak een plan voor samenwerking en evalueer dat één keer per jaar.
De netwerken van de OR | 11
8. Staf commercie Wie? Bij de staf commercie gaat het om de medewerkers van de afdeling Verkoop, Inkoop, Onderzoek of Projecten. Directieleden of leden van het managementteam bedoelen we er niet mee. Contact met de commerciële mensen van het bedrijf geeft de OR extra inzicht in de omzet, marktontwikkelingen, kansen en bedreigingen. Maar ook in knelpunten waar de medewerkers van deze afdeling mogelijk tegen aan lopen krijgt de OR inzicht. Al met al belangrijk voor de OR om de vinger aan de pols te houden. Daarnaast heeft deze afdeling kennis van de product- en marktontwikkelingen waar de OR wat aan kan hebben.
Wat halen en brengen? De OR blijft op de hoogte van de gerealiseerde omzet, kosten, taakstellingen en budgetten. En je krijgt inzicht in het functioneren van de afdeling. De medewerkers van de afdeling Verkoop willen ook gehoord worden. En geven soms tips die via de “gewone” lijn de beslissers niet bereiken. Of die niet worden opgepakt. Daar kan de OR iets mee.
Hoe? De OR kan een bezoek brengen aan het werkoverleg. Of gewoon eens langs gaan.
Tips • • •
Nodig iemand van de afdeling Commercie uit in een OR-vergadering. Sluit dit van te voren kort met de bestuurder. Houd contact, ook via bezoek aan de afdeling of door gesprekken in de wandelgangen.
12 | De netwerken van de OR
9. Leidinggevenden Wie? Onder leidinggevenden kunnen chefs, uitvoerders, projectleiders, hoofden of middenmanagers worden verstaan. Het gaat niet om het topmanagement.
Waarom? Leidinggeven en het managen van werkprocessen is een vak apart. Niet altijd zijn de leidinggevenden daar goed voor uitgerust. Werknemers klagen soms over het leidinggeven en wat wel of niet past. Ook zie je dat zaken, bijvoorbeeld het invoeren van een nieuw systeem van beoordelingsgesprekken, of resultaatgericht werken, via de leiding wordt ingevoerd. En hoe dat uitpakt. De leiding geeft aan veel personeelsonderwerpen handen en voeten.
Wat halen en brengen? De leidinggevende heeft een visie op het vak, weet wat er speelt en is bezig met veranderingen. Hij wil ook gehoord worden, en zoekt soms steun bij de OR. De Ondernemingsraad kan via de leidinggevende vernemen wat er speelt, hoe het gaat en welke nieuwe onderwerpen er aan zitten te komen. En wat handige bijsturingen kunnen zijn. Ideeën kunnen worden meegenomen naar het de Overlegvergadering.
Hoe? De OR kan een bezoek brengen aan het werkoverleg van de leidinggevenden. Of gewoon eens bij een chef langs gaan.
Tips • • • •
Nodig iemand van de leiding uit in een OR-vergadering. Of bij een informeel gesprek met het Dagelijks Bestuur van de OR. Laat een OR-lid, of een OR-commissie het onderwerp leidinggeven oppakken, uitwerken en bewaken. Het blijft een actueel onderwerp. Houd contact, desnoods via bezoek aan de chef zelf. Loop ook eens vaker bij de leidinggevenden langs en maak een praatje.
De netwerken van de OR | 13
10. Het Management Wie? Onder het Management verstaan we de adjunct-directeuren of leden van het managementteam (MT). Het is de groep managers die rechtstreeks onder de hoofddirectie vallen. Soms ook met de titel van directeur van een divisie van de onderneming of een grote afdeling. Bijvoorbeeld de directeur van de afdeling Vastgoed of Wonen bij een woningcorporatie. Die is geen algemeen directeur.
Waarom? In het managementteam worden hoofdzaken van beleid en de belangrijkste ontwikkelingen en knelpunten besproken. Ook heeft het management zicht op wat er gebeurt en heeft daar een mening over en stuurt bij.
Wat halen en brengen? Voor de OR is contact met en informatie van het management van belang. Aan de andere kant kan het management opvattingen, meningen of oplossingen bij de OR in de week leggen, voordat het tot een voorgenomen besluit komt. Of om te horen wat er van een ingevoerde verandering in het bedrijf terechtkomt.
Hoe? De OR kan afspreken om één (of twee) keer per jaar in het MT de gang van zaken te bespreken. Of iemand van het MT in een OR-vergadering uitnodigen.
Tips • • • • •
Nodig vaker een manager uit in een OR-vergadering. Laat het Dagelijks Bestuur van de OR informeel contact met de managers onderhouden. Neem bij een actueel onderwerp contact op met het MT. Werk aan een goede relatie met het MT. Loop eens vaker langs en maak een praatje. Werk aan een goede dialoog met het management.
14 | De netwerken van de OR
11. De Hoofddirectie Wie? De Hoofddirectie is de algemeen directeur met andere topdirecteuren of de Raad van Bestuur van een concern. Of de tweehoofdige leiding / directeur-eigenaren van bijvoorbeeld een schildersbedrijf. Eén daarvan is de overlegpartner van de OR en de bestuurder in de zin van de Wet op de Ondernemingsraden.
Waarom? Naast contacten in de Overlegvergadering met de bestuurder is het zaak om contact te hebben met de hele hoofddirectie. Niet alleen in de officiële vergaderingen maar ook informeel, en in de wandelgangen, is contact en overleg van belang. Dan hoor je meer. De OR kan feed back en zijn mening geven en zo voorgenomen besluiten vroegtijdig beïnvloeden.
Hoe? Dat kan in de Overlegvergadering maar ook tijdens de gesprekken daarbuiten, in de directiekamer, op recepties of bij personeelsbijeenkomsten. Directeuren zijn net mensen.
Wat halen en brengen? Aan de ene kant heeft de Hoofddirectie opvattingen over waar het met de onderneming naar toe moet. En hoe men dat wil bereiken. Aan de andere kant hebben zij zo hun zorgen en zien zij de zwakke kanten van de organisatie en het personeel. En de kansen en bedreigingen op de markt. Allemaal zaken die de directie ook met de OR zou kunnen of willen delen. De hoofddirectie wil graag horen wat de OR ervan vindt. Of er aanvullende tips zijn of wat de directie in het Overleg te horen gaat krijgen.
Tips • • •
Bouw ook contact op naast de Overlegvergadering. Voer ook informeel overleg, maar doe dat zoveel mogelijk met twee ORleden. Niet in je eentje. Organiseer soms inhoudelijke besprekingen met het hele directieteam, bijvoorbeeld over actueel onderwerpen (“met de benen op tafel”, “heidagen”, etc.). De netwerken van de OR | 15
12. De Raad van Commissarissen / Raad van Toezicht Wie? Bij een grotere onderneming, structuurvennootschap of woningcorporatie is er voor het toezicht vaak een Raad van Commissarissen (RvC), of een Raad van Toezicht (RvT). Het bestuur van de vennootschap heeft voor belangrijke besluiten toestemming van de Raad van Commissarissen nodig. Dit om te zorgen dat besluiten de onderneming niet in gevaar brengen en dat het conform het meerjarenbeleid is, en dat men zich houdt aan wet- en regelgeving.
Waarom? Voor belangrijke besluiten moet de Hoofddirectie c.q. bestuurder naar de RvC/RvT. Dat kan gaan om een reorganisatie, een belangrijke investering of de goedkeuring van beleidsstukken en financiële rapporten. De OR heeft een aantal bevoegdheden op dit gebied, onder andere het voordrachtsrecht maar ook het overlegrecht. Toezicht is belangrijk en in de media verschijnen genoeg berichten dat dit soms tekort schiet.
Wat halen en brengen? Praktisch is het van belang om te weten hoe de RvC tegen ontwikkelingen en voorgenomen besluiten aankijkt. Anderzijds wil de RvC weten hoe de OR zaken beoordeelt. De OR kan informatie brengen over hoe het werk echt loopt op de bouwplaats, de fabriek en het kantoor.
Hoe? Nodig de RvC uit in het artikel 24-overleg (WOR). De RvC heeft verschijnplicht. Maak kennis met de gehele RvC/RvT en maak werkafspraken.
Tips • • •
Bouw een langdurige relatie op; spreek de RvC ook zonder dat de directeur-bestuurder erbij is. Gebruik je bevoegdheden uit de WOR en het Burgerlijk Wetboek. Kijk niet tegen een commissaris op; maak gewoon een afspraak voor een gesprek, desnoods bij hen thuis.
16 | De netwerken van de OR
13. De aandeelhouders Wie? Menig bedrijf in de bouwnijverheid is een BV en heeft dus aandeelhouders. Dat kan de directeur-eigenaar zijn, meerdere directeuren maar ook familieleden dichtbij of op afstand, externe partijen of via de beurs. In sommige gevallen hebben werknemers enkele aandelen, een investeringsmaatschappij of de moeder(-holding). Er zijn verschillende constructies mogelijk.
Waarom? Aandeelhouders hebben invloed en zeggenschap over de onderneming. Zij hebben ook een aantal taken via het Burgerlijk Wetboek. Voor sommige besluiten moet de directeur-bestuurder naar de aandeelhouders toe voor akkoord.
Wat halen en brengen? De OR heeft spreekrecht op de vergadering van aandeelhouders, afhankelijk van de constructie van de onderneming en de regels die gelden. De wet verbiedt niet om ook informeel contact te houden. Bij belangrijke ontwikkelingen, besluiten of een reorganisatie nemen de aandeelhouders feitelijk de beslissing. Die komt daarna als adviesaanvraag bij de OR. Voor de OR is het van belang om te horen hoe de eigenaren tegen ontwikkelingen en maatregelen aankijken. Voor de eigenaren is de visie van de OR interessant en horen ze van de OR wat er op de werkvloer leeft. Want levert een gekozen maatregel straks wel op wat vooraf is bedacht?
Hoe? Breng in kaart wie de aandeelhouders zijn en neem, waar mogelijk, contact met ze op. Zoek uit wat de rechten van de OR zijn op het gebied van de aandeelhouders en werk dat uit.
Tips • • •
Bouw contact op met de aandeelhouders. Stel in de OR noodzaak, doelen, aanpak en bespreekpunten vast. Laat je niet ondersneeuwen.
De netwerken van de OR | 17
Externe netwerken 14. Vakbondsbestuurders Wie? Op het snijvlak van bedrijf en daarbuiten zit ook de (regio-)bestuurder van de vakbond. De regiobestuurder heeft bedrijven in desbetreffende regio in portefeuille. En is de contactpersoon voor de vakbond. Al dan niet via cao-bepalingen vinden er gesprekken plaats met de directie. Bij het zogenoemde werkgelegenheidsoverleg in het bedrijf (vaak één keer per jaar) bezoekt menig regiobestuurder ook de OR, vooraf of erna. Ook is via de cao en wetgeving geregeld dat, bijvoorbeeld bij reorganisaties of een fusie, er verplicht overleg is met de vakbond.
Wat halen en brengen? De regiobestuurder is ook via de OR benieuwd wat er in het bedrijf, onder het personeel of in het concern speelt. Aan de andere kant wil de OR weten wat het overleg met de directeur-bestuurder heeft opgeleverd en wil de OR beïnvloeden wat daar besproken wordt. Ook wil de OR informatie over wat er in de sector of bedrijfstak speelt, hoe de vakbond daar naar kijkt en welke acties, al dan niet via de cao, worden ondernomen. Ook sluiten de vakbonden de cao af en weten zij waarom regelingen zodanig in elkaar zitten en hoe die uitgelegd dienen te worden.
Hoe? Nodig de regiobestuurder uit in een OR-vergadering. Bouw een langdurige relatie op en zorg dat vakbondsinformatie regelmatig naar de OR komt. Ga soms met een kleine delegatie van de OR, voor informatie en advies, naar het vakbondskantoor toe.
18 | De netwerken van de OR
Tips: • •
• •
De vakbond heeft een schat aan informatie; gebruik dat. Kijk ook op hun websites. In het Overleg, bijvoorbeeld bij reorganisatie, of een onderdeel van personeelsbeleid, kan de vakbondsbestuurder ook invloed uitoefenen om de doelen te bereiken. Stem werkzaamheden op elkaar af. Het is nuttig één (of twee) keer per jaar overleg met de vakbondsbestuurder in de jaaragenda van de OR in te plannen.
De netwerken van de OR | 19
15. Het OR-scholingsinstituut Wie? In Nederland zijn OR-scholingsinstituten waar veel OR-en op cursus gaan. Deze instituten zijn gekwalificeerd, gecertificeerd en landelijk erkend. Er zijn grote- en kleine instituten, of formaten in het midden, al dan niet gelieerd aan een vakbond, adviesbureau of geheel zelfstandig. Bij het OR-scholingsinstituut heeft men jarenlange ervaring met het trainen, scholen en begeleiden van de OR en is de opleider vaak een vast contactpersoon voor de OR.
Wat halen en brengen? De OR volgt scholing en vorming en krijgt begeleiding. En is daarna wat meer mans. Naast het belang van omzet voor het OR-scholingsinstituut is het werken aan gezonde arbeidsverhoudingen een doelstelling. Ook krijgt de opleider kennis van de sector en het bedrijf via de cursus en bouwt hij aan zijn netwerken en sectorkennis.
Hoe? Veel OR-en plannen aan het begin van een zittingsperiode (of zittingsjaar) hun cursussen of maken een meerjarenscholingsplan. Zo’n scholingsplan kan bestaan uit cursussen en losse scholingsbijeenkomsten. Bekend is de maatwerkcursus voor de gehele OR en themacursussen voor de OR-commissies (bijvoorbeeld over arbo, personeelsbeleid of financiën). Of individuele OR-leden gaan naar cursussen voor beginnende OR-leden en de voorzitter en secretaris naar een cursus leidinggeven aan de OR. Of een studiedag. En er is meer.
Tips • • •
• •
Plan en organiseer vroegtijdig de OR-scholing. Ideaal is een meerjarenscholingsplan. Laat je regelmatig scholen. Bij actuele ontwikkelingen in het bedrijf: organiseer snel een “dag op de hei” over bijvoorbeeld reorganisatie en het adviesrecht, voordat de OR de adviesaanvraag krijgt. Adviseer de directie of de bestuurder of MT-leden ook een keer scholing over medezeggenschap te volgen. Of ga samen met de bestuurder of MT-leden naar een OR-dag. 20 | De netwerken van de OR
16. Adviseurs Wie? In Nederland zijn drie groepen adviesbureau’s. De hele groten die vaak door concerns worden ingehuurd, de middelgroten en de kleinen. Ook zijn er zelfstandig gevestigde adviseurs al dan niet voortkomend uit ORscholingsinstituten of adviesbureau’s. De tarieven lopen uiteen. De meeste adviesbureau’s zijn gespecialiseerd, in een onderwerp of in een sector, zodat de OR bij een actueel onderwerp snel een schifting kan maken. Ook zijn er adviesbureau’s die meer ervaring met medezeggenschap hebben of alleen voor de OR werken.
Waarom? De OR heeft vaak deskundigheid nodig bij actuele onderwerpen in de onderneming. Voor een deel verzamelt de OR die zelf en aan de andere kant wordt die ingehuurd. Niet alles is zelf te doen. Tijdgebrek speelt ook een rol.
Hoe? Aan het begin van een zittingsperiode kan de OR adviseurs selecteren die ingeschakeld kunnen worden als het nodig is. In de praktijk wordt een adviseur vaak pas ingeschakeld als er een belangrijke adviesaanvraag ligt. Dan staat, zowel de OR als de adviseur, op achterstand en moet nog meer werk worden verzet dan nodig. Een vaste adviseur die ingewerkt is en kennis heeft gemaakt met de bestuurder levert tijdwinst in het adviesproces op.
Tips • • •
Organiseer en contracteer aan het begin van de zittingsperiode de ORadviseur. Vraag ook andere OR-en naar ervaringen met adviseurs en adviesbureau’s. Maak vooraf afspraken over inzet en kosten van de adviseur van de bestuurder. Hanteer de spelregels van de WOR goed.
De netwerken van de OR | 21
17. De kennismensen Wie? De kennismensen zijn te vinden op de Universiteiten, Hogescholen of onderzoekscentra. Een onderzoeker, een hoogleraar, studenten, adviseur of AIO’s (assistent in opleiding, bezig met promotie) kunnen relevante kennis hebben voor de OR.
Waarom? Verstand van zaken is voor de OR onontbeerlijk. Daarom zoeken veel OR-leden informatie tegenwoordig op internet; daar lijk je alles te kunnen vinden. Toch moet je voor gerichte kennis vaak uitgebreid zoeken. Op de Universiteit of Hogeschool is men vaak al langer bezig met de onderwerpen die de OR aangaan. Er is al veel uitgezocht. Bijvoorbeeld over fusies, privatisering, effect van uitbesteding, flexibilisering, pensioenen, marktwerking, arbozaken en HR-thema’s.
Wat halen en brengen? De OR kan informatie over tal van onderwerpen bij de kennismensen halen. Onderzoekers willen graag toegang tot de praktijk.
Hoe? Bekijk websites van Universiteiten, Hogescholen en instellingen. Zoek uit waar onderzoeksopdrachten over lopen of zijn uitgevoerd. Bel hen op of stuur een mail. Nodig hen uit in de OR-vergadering.
Tips • • •
Kijk niet op tegen hooggeleerde heren en dames. Laat hen in gewone woorden uitleggen waar zij mee bezig zijn. Geef ook aan wat de OR hen te bieden kan hebben.
22 | De netwerken van de OR
18. Instituten Wie? In de samenleving zijn tal van instituten, op landelijk niveau of op bedrijfstakniveau. Landelijk gaat het bijvoorbeeld om de Arbeidsinspectie (heet nu Inspectie SZW), het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de SER, de Bedrijfscommissie, advocatenkantoren gericht op medezeggenschap, de Ondernemingskamer, Bureau Beroepsziekten FNV, TNO, diverse instellingen voor Arbo-onderwerpen, sociale zekerheidsinstellingen en pensioenfondsen. Voor de bouwnijverheid zijn er bijvoorbeeld het Economisch Instituut Bouwnijverheid (EIB), de Stichting Arbouw, Aboma, opleidings- , scholings- en werkgelegenheidsfondsen en instellingen voor de sectoren als Fundeon voor de bouw en FLOW voor de woningcorporaties.
Waarom? Bij de instituten is een schat aan kennis en informatie over tal van onderwerpen. Daar kan de OR zijn voordeel mee doen.
Hoe? In eerste instantie kun je op de websites van de instituten goed terecht. Daar is al veel te vinden. Ook kun je telefonisch inlichtingen opvragen of deskundigen uitnodigen. Raadzaam is ook om een abonnement te nemen op nieuwsbrieven van dergelijke instituten.
Tips • • •
Verzamel kennis en informatie via de websites van de instituten. Dan hoeft de OR het wiel niet opnieuw uit te vinden. Schroom niet om deskundigen bij de instituten te bellen of in de OR uit te nodigen. Maak een keuze; laat je niet bedelven onder informatie en verzamel alleen dat wat je nodig hebt.
De netwerken van de OR | 23
19. Algemene tips Algemene tips om tot een netwerk-OR te komen • • • • • • •
•
Agendeer het onderwerp de netwerken van de OR voor een ORvergadering, of op een cursus, en bereidt dat voor. Maak een plan van aanpak. Communiceer daarover met de bestuurder. Maak afspraken met de bestuurder over het “netwerken” van de OR. Maak een lijst met netwerken die van belang zijn voor de OR en de onderneming. Verzamel namen en telefoonnummers en vergaderschema’s van afdelingsoverleggen. Verdeel de netwerken (spelers, contacten) zoveel mogelijk over de gehele OR en de OR-commissies. Laat dat niet alleen over aan het Dagelijks Bestuur van de OR. Stel vast met welke netwerken je wat wilt, waarom en hoe.
Algemene tips om goed gebruik te maken van de netwerken • • • • • • • • •
Train het netwerken in de OR-cursus en in de praktijk. Zowel de vaardigheden als de inhoud. Laat je begeleiden. Doe ervaring op met het netwerken in en buiten de organisatie. Verzamel tips en literatuur over het netwerken. Evalueer het netwerken van de OR en stel dat bij. Betrek het onderwerp “de netwerken van de OR” ook bij de overdracht naar een nieuwe OR bij OR-verkiezingen. Koppel resultaten terug naar de achterban, ook al is het resultaat niet altijd naar verwachting. Let op wie er de heersende mening binnen een ploeg of afdeling bepaalt. Ga aan de slag.
24 | De netwerken van de OR
fnvbouw.nl FNV Bouw Postbus 520 3440 AM Woerden 0900 368 26 89
FNV Bouw bestaat uit FNV Afbouw & Onderhoud, FNV Bouw & Infra, FNV Meubel & Hout, FNV Woondiensten en neemt deel aan FNV Waterbouw
