De natuur blijft verwonderen. België - Belgique PB - PP 3500 Hasselt 1

Driemaandelijks: juli / augustus 2007 - jaargang 4 - nummer 2 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Kiewitdreef 5, 3500 Hasselt

België - Belgique PB - PP 3500 Hasselt 1 12/1605

De natuur blijft verwonderen 

Vakantie in onze natuurgebieden

In geuren en kleuren

de kamperfoelie

Beste natuurliefhebber, De natuur blijft in de media-belangstelling. Dit keer trokken enkele soorten de aandacht. Lastige soorten zoals de processierups. Een ware plaag! Wij erkennen het probleem maar we proberen het met de nodige ecologische nuchterheid te benaderen. Voorgestelde oplossingen zoals het massaal kappen van de Limburgse eiken, getuigen enkel van de wijze waarop bepaalde mensen van de natuur zijn vervreemd. Maar gelukkig ook interessante soorten zoals vale gieren die plots boven Limburg aan het cirkelen waren. Op zoek naar prooien die hier niet zijn. Voor vogelspotters een ware belevenis. En ook hier nam onze vereniging een rationeel standpunt in: het kunstmatig voederen van die beesten heeft geen zin. Daarbij zijn dergelijke vogels zweefvliegers en kunnen ze in relatief korte tijd terug naar hun natuurlijke biotoop in Frankrijk of Spanje. In de media zag u ongetwijfeld onze Natuurpunt-medewerker Wim Van den Bossche. Hij vertolkte op een goed onderbouwde manier onze mening. Hierbij is het zeker niet de bedoeling geweest om onze voederende vrienden van de vogelbescherming te bekritiseren. Samen met de andere natuurverenigingen en vogelopvangcentra blijven we front vormen voor meer biodiversiteit. Onze natuurreservaten vormen daarbij steeds meer een laatste toevluchtsoord. Een ark van Noah waar met uitsterven bedreigde soorten terecht kunnen. Maar er is dringend meer ruimte nodig voor die bedreigde natuur. Momenteel wordt meer dan de helft van de Vlaamse oppervlakte ingenomen door landbouwgebieden. Er is een politiek akkoord dat een deel hiervan wordt herbestemd naar natuur. In dit tijdschrift kan u lezen dat het uitvoeren van dit akkoord een ware titanenstrijd is. Ver van de soms ondoorzichtige belangen van de Boerenbond en haar politieke tentakels is er gelukkig ook op vele plaatsen een fijne en warme samenwerking met lokale landbouwers. Maar vandaag begint voor vele mensen de vakantie. Een gelegenheid om eens wat te ontdekken over de soorten-van-bij-ons. Want ook in onze natuurgebieden valt er deze zomer heel wat te beleven. Wij zochten enkele activiteiten voor jullie uit. Kom eens langs ! Peter Vanlommel Directeur Natuurpunt Limburg

Inhoud

Uit het veld

3

Uit het veld In geuren en kleuren: de kamperfoelie

5



© Edgard Verhasselt



Dossier op tafel Ruimte voor landbouw, natuur en bos: Uitgestoken hand of de kop in het zand?

9

Lezersbrief



10 Arboretum van Bokrijk



11 Zomerkalender 14

De Blauwe winkel: zomeraanbod

Omwille van zijn mooie bloemen en geuren is de kamperfoelie een populaire plant in onze tuinen. Veel tuincentra spelen hier op in door ons vaak (dure) cultivars van de kamperfoelie te verkopen. Dat zijn soorten die speciaal gemodelleerd zijn naar de wensen van de mens. Maar de échte wilde kamperfoelie vind je in de natuur, vooral langs bosranden in de Kempen.

18

Er was eens ... een blote voetenpad in Lommel



▲ de kamperfoelie

De kamperfoelie is een echte slingerplant die houvast zoekt bij bomen en struiken. Hier draait hij met de wijzers van de klok mee rond zijn gastheer op zoek naar de zon. Doordat de boom elk jaar wat dikker wordt, ontstaat na verloop van tijd een schroefvormige inkerving in de stam. Af en toe komt het voor dat de sapstroom van de boom wordt afgekneld en hij daardoor letterlijk ‘gewurgd’ wordt. Maar toch blijft onze inheemse liaanplant door mens en dier geliefd omdat zijn

bloemen en geur een ware verrukking voor oog en neus zijn. Dit is natuurlijk ook enkele van zijn regelmatige bezoekers niet ontgaan. De wilde kamperfoelie is gespecialiseerd in het lokken van nachtvlinders, voornamelijk pijlstaarten en uiltjes. Deze diertjes ‘ruiken’ ’s avonds van op honderden meters afstand met hun voelsprieten het zoete parfum van de bloemen. De trompetvormige bloemen bevatten enorm veel nectar, maar de meeste insecten kunnen er niet aan omdat dit zich beneden in de kroonbuis bevindt. Nachtvlinders hebben echter een lange roltong die ze helemaal tot beneden in de bloem kunnen steken. In warmere zomers kan je soms een zuiderse soort, de kolibrievlinder voor de bloemen zien zweven, net zoals kolibries dat doen.

Dossier op tafel

Kleine ijsvogelvlinder Een echte kamperfoeliespecialist is de Kleine ijsvogelvlinder. De rups van deze zeldzame dagvlinder lust alleen blaadjes van de wilde kamperfoelie, niet van de tuinvarianten. Bovendien hebben ze het liefst de verse bladeren van hangende takken en jonge struiken langs bosranden en open bossen.

•

Ruimte voor landbouw, natuur en bos

Uitgestoken hand of de kop in het zand?

Kleine ijsvogelvlinder - © Jeroen Mentens

In beeld ... Als je bij een zomerse wandeling in de natuur kamperfoelie tegenkomt, let dan eens op of je de Kleine ijsvogelvlinder ziet. Wij willen namelijk graag weten waar deze vlinder nog voorkomt in Limburg. q Als je ons een foto van deze zeldzame vlinder kan bezorgen met de vermelding waar en wanneer hij gemaakt is, wacht jou een verrassing!

Bijna 30 jaar geleden gaven de gewestplannen kleur aan iedere lap Limburgse grond. Wonen en industrie, landbouw en groen, recreatie en nutsvoorzieningen: allemaal kregen ze hun plek - hun hectares - met bijhorende kleur toebedeeld. Zo ontstond ook de term ‘zonevreemd gebruik’. Want tussen wat de overheid met haar ruimtelijk beleid wil, en wat er effectief op het

Foto sturen naar: Natuurpunt Limburg, Kiewitdreef 5, 3500 Hasselt of [email protected]





▲

terrein gebeurt, lag en ligt soms een wereld van verschil. Daarom, maar ook omdat onze samenleving nu erg veranderd is sinds de jaren ’70, worden de Vlaamse gewestplannen eindelijk geactualiseerd. In het buitengebied, op het snijvlak van landbouw en natuur, zorgt dit voor spanningen. Maar het biedt ook kansen, om eindelijk samen stappen vooruit te zetten. Zoals in de Kempen en het Maasland. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) - intussen ook al 10 jaar oud had simpele doelstellingen. Zoals meer natuur en bos en minder landbouwgrond. Deze omzetten in de praktijk is evenwel een ander paar mouwen. Gemeenten en provincies hebben hiervoor zelf een aantal bevoegdheden gekregen. Die gemeentelijke en provinciale structuurplannen – eigenlijk artistiek ogende schetsen die horen bij al even fraai uitgeschreven ruimtelijke visies – worden dan vertaald in nieuwe ruimtelijke bestemmingsplannen. Deze ruimtelijke uitvoeringsplannen of RUP’s vervangen in een lange processie van overleg, inspraak, politieke besluitvorming en ook wel een beetje Echternach, hectare per hectare de bestaande gewestplannen.

Twee treinen Voor de grootste brok van Vlaanderen - het buitengebied, dus alles wat met landbouw, natuur of bos te maken heeft buiten de dorps- en stadskernen



- heeft de Vlaamse overheid zelf het laken naar zich toe getrokken. Deze nieuwe ruimtelijke afbakening van de gewestplan-gele landbouwgebieden en gewestplan-groene natuur- en bosgebieden is op twee treinen gezet. Een eerste - groene - trein heeft in beperkte samenstelling het eindstation bereikt op 18 juli 2003, toen zo’n 85.000 ha Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) als keten van hoogwaardige natuurgebieden werd afgebakend. Nauwelijks twee derde van wat het VEN eigenlijk zou moeten zijn, maar beter dan niks. De tweede - gele - afbakeningstrein wil nu hetzelfde doen voor de landbouwsector: bijna 70 procent van de bestaande agrarische gebieden op het gewestplan herbevestigen als landbouwgebied voor de komende decennia. Deze gele trein spoort inmiddels door heel Limburg. Voor de regio Haspengouw-Voeren komt het station stilaan in zicht. In de westelijke randgebieden aansluitend bij het Hageland en het Neteland staat de trein ergens midden in de velden te wachten tot de politieke seinpalen opnieuw op groen (of beter: geel) springen. En de spannendste rit is nog maar net begonnen: de regio Kempen en Maasland. Veel natuurwaarden en een lokaal nog sterke beroepslandbouw zetten de onderlinge verhoudingen al jarenlang op scherp. Dat ‘die van ’t groen’ hier vaak door de boeren als bliksemafleider worden

gebruikt om zowel de eigen onzekerheid over de toekomst als de frustratie over de toenemende regels rond mest en landbouwsubsidies af te reageren, daar kunnen we tot op zekere hoogte begrip voor opbrengen. Maar achter die emoties, die niet meer dan menselijk zijn en bij onze vrijwilligers evenzeer spelen, hadden we gehoopt op een meer zakelijke, toekomstgerichte benadering, zeker vanuit de landbouworganisaties.

Struisvogels De landbouwcommentaren op een eerste visienota van begin 2006, en vooral de reacties van de sectororganisaties op de verkenningsnota van 2007 doen vrezen dat die hoop ijdel is. Aan de overgewaaide struisvogelhype van enkele jaren geleden heeft de landbouwsector blijkbaar de spreekwoordelijke struisvogelmanieren overgehouden. De kop in het zand, blind voor de werkelijkheid en - vooral - de eigen verantwoordelijkheid. Het kernprobleem is immers dat de landbouw veel meer ruimte in beslag neemt dan de hectares grasland of akker alleen. Want te intensief landbouwgebruik straalt nog steeds uit naar de (verre) omgeving. Mest en pesticiden komen via de lucht of het water in kwetsbare natuur- en bosgebieden terecht. Door diepe drainagesloten, grondwaterwinningen en een waterloopbeheer dat beken puur tot zuiver te houden dakgoten degra-

deert, verdrogen waardevolle moerasen brongebieden. Grote delen van de Kempen hebben zo sinds de opmaak van de gewestplannen een sluipende ruilverkaveling ondergaan. Maar dan zonder de begeleidende en milderende maatregelen naar natuur, landschap en recreatie die dit inrichtingsinstrument thans eigen zijn. En Europa dan? Wel, Vlaanderen moet werk maken van het grensoverschrijdende Natura 2000-netwerk van hoogwaardige natuur- en bosgebieden. Ook in Limburg heeft de Vlaamse regering hiervoor Habitat- en Vogelrichtlijnen aangeduid, met de verplichting deze in een goede conditie te houden of te brengen. Alleen: op het terrein merken we daar te weinig van. Daarom moeten alle Habitatrichtlijngebieden natuurgebied worden, en beheerd worden in functie van hun natuurdoelstellingen. Productielandbouw heeft hier geen plaats.

Dossier op tafel

Gortig Voor een aantal Vogelrichtlijngebie-

Meer weten? De gewestplannen, Natura 2000-gebieden en veel meer kan je vinden op het internet via http://www.geovlaanderen.be/gis/ diensten/geo-vlaanderen/?catid=8. Via www.ruimtelijkeordening.be kom je onder ‘Structuurplanning’ via ‘Planningsprocessen’ en vervolgens ‘Buitengebied’ alles te weten over de lopende afbakeningsprocessen, ook die in Limburg.De volledige inspraaknota’s vanwege Natuurpunt op de afbakening Limburgse Kempen en Maasland kan je eenvoudig opvragen via [email protected].



▲ Dossier op tafel

den die al in 1988 zijn aangeduid, is een combinatie met landbouw in principe wel mogelijk. ‘In principe’, want op 20 jaar tijd zijn deze gebieden onherkenbaar verminkt. Houtkanten en houtwallen, plassen, brongebieden en beken: hun papieren bescherming bleek waardeloos tegen voortvarende landbouwers, passief toekijkende lokale besturen en graaflustige waterloopbeheerders. Maar helemaal gortig wordt het wanneer we nu, anno 2007, deze grootschalige, illegale natuurvernietiging gepresenteerd krijgen als argument om deze nieuwe landbouwwoestijnen dan maar meteen als agrarisch gebied te bestendigen. Nog los van de problemen die Europa heeft met deze gang van zaken waarbij de overtreder wordt beloond, mag en kan het niet zo zijn dat een scheve situatie nu plots tot streefbeeld of norm wordt verheven.

We hadden juist vanuit de landbouwsector een erkenning verwacht van de eigen verantwoordelijkheid in deze. Als handreiking om samen tot een structurele oplossing te komen voor een correcte toepassing van de bepalingen van de Vogelrichtlijn, met respect voor de landbouwproductiefunctie en in overleg met de landbouwsector. De omstandigheden hiervoor waren nog nooit zo gunstig. De Vlaamse overheid beschikt over tal van inrichtingsinstrumenten én een grondenbank om soepel ruimtelijke knelpunten op te lossen. Daarnaast kent Limburg een gebiedsdekkend netwerk van regionale landschappen, een wijd vertakt netwerk van natuurreservaten én steeds meer beroepslandbouwers die, onder andere dankzij het provinciebestuur, ervaring hebben opgedaan met natuur- en landschapsbeheer.

De opmerkingen vanuit de diverse landbouworganisaties doen evenwel vrezen dat de sector zich inzake Europese regelgeving alleen de financiële en marktondersteunende lusten wil laten welgevallen. Toch willen we vanuit Natuurpunt dit afbakeningsproces als een kans blijven zien om opnieuw structureel met de landbouwsector samen te werken, na de voortschrijdende polarisatie in de voorbije decennia. Dit in het belang van de hele regio als ecologisch en landschappelijk hoogwaardige woonen werkruimte. Het moge evenwel duidelijk zijn dat hiervoor minimaal een constructieve houding vanwege de landbouwsector mag verwacht worden. Deze begint bij een duurzaam engagement om hierbij niet de praktijken uit het verleden, maar wel de nieuwe inzichten en instrumenten als leidraad te nemen.

•

lezersbrief Reactie op artikel ‘Grind in Limburg: Genoeg is genoeg’ q Ik ben niet overtuigd van jullie artikel over ontgrinden.

Waarom moet het van duizenden kilometers ver komen als het voor onze neus ligt ? De vreselijke grindgaten zijn magnifieke plassen waarop het heerlijk zeilen is in een verder zeer mooi en naar Belgische normen uniek landschap... Er komen ontzettend veel watervogels voor die hier anders nooit zouden komen... het biedt duizenden mensen een unieke ontspanning in tijden van torenhoge stress...  Het geeft werk aan de ontgrinders en transporteurs. En liever een mooie plas dan weer een nieuwe prachtige Vlaamse verkaveling, of een stuk weiland waar alleen de zwaar gesubsidieerde boer iets aan heeft. Vlaanderen is een zeer druk bevolkt gebied dat we allemaal moeten delen. Er moet plaats zijn voor mens en natuur.  Waarom maken jullie geen afspraken met de grindboeren over aanleg van ondiepe rietoevers en moerassen (daar waar geen grind zit) als compensatie voor het grind? Dan hebben de ontgrinders en de bouw grind, de zeilers water en de natuurminnaars( wat we eigenlijk allemaal wel een beetje zijn ) natuur ...  Dit is veel nuttiger dan   weer eens een strijd te voeren. Dirk Van de Weyer, Beringen

Antwoord van Natuurpunt Limburg

Landbouwers & Natuurpunters leren van elkaar

Boer Henri Vanderlinden maakt kennis met de ratelaar en enkele orchideeën.



q Dank voor uw reactie. ‘Dat het veel nuttiger is om goede

De méér dan 90 jarige Henri Vanderlinden, één van de laatste landbouwers uit het centrum van Diepenbeek, vertelde ter gelegenheid van het 20 jarig bestaan van het natuurgebied de Dorpsbemden in Diepenbeek aan de vrijwilligers van Natuurpunt hoe de beemden vroeger beheerd werden door hemzelf en andere landbouwers uit Diepenbeek Centrum.   De kennis van het vroegere landbouwkundig beheer is essentieel voor een goed beheer voor dit natuurgebied. Ondanks het feit dat delen van het gebied reeds 20 jaar in beheer zijn bij de natuurvereniging denken de vrijwilligers van Natuurpunt dat ze toch nog wat kunnen leren van de landbouwers die de percelen vroeger bewerkten. Daarom nodigden ze de ouderdomsdeken van de vroegere boeren uit om de kneepjes van het vak te vernemen

De Dorpsbemden waren tot in de jaren ’50 van vorige eeuw ‘vrijweiden’, waar iedere boer uit het dorp zijn dieren mocht laten grazen nadat het hooi eraf gehaald was.  Momenteel zijn ze van groot belang voor de natuur door de bijzondere planten die er groeien. Voor sommigen vormen de Dorpsbemden de enige groeiplaats in Vlaanderen. De regelmatige overstromingen door de Demer en de Kaatsbeek, gecombineerd met de voedselarme zandgrond hebben hiervoor de juiste omstandigheden geschapen.   Natuurpunt werkt bovendien nog steeds samen met de Vanderlindens. Beide zonen oefenen een landbouwactiviteit uit en werken samen met Natuurpunt bij het beheer van de Dorpsbemden.    Niet enkel de Natuurpunters leerden bij van de ontmoeting. Ook de landbouwers leerden enkele van de bijzondere planten van nabij kennen.

afspraken te maken met alle betrokkenen in plaats van weer eens een strijd te voeren’, is de nagel op de kop. Juist die visie bracht Natuurpunt vzw 15 jaar geleden naar een zogenaamde ‘Rondetafel Grind’, en dat nadat decennia lang vaak tevergeefs en uitputtend strijd geleverd was. De afspraken die hier met alle betrokkenen gemaakt werden over rechten en plichten, over waar, hoeveel, hoe lang en door wie er grind gewonnen kan worden,enz. werden omgezet in een wet, het zogenaamde ‘Grinddecreet’. Zo kregen elke betrokkenen de rechtszekerheid dat de gemaakte afspraken ook nagekomen worden. Het debat dat hieraan voorafging was heftig en een kwestie van ‘geven en nemen’. Iedereen deed water bij de wijn, iedereen kreeg lusten en lasten, rechten en plichten. Zo moest de natuurbeweging dulden dat waardevolle landschappen verder zouden weggebaggerd worden, maar anderzijds de garantie van ‘eindigheid’ . Het kernpunt van de huidige kritiek van Natuurpunt op de pogingen van de grindsector om te kunnen blijven ontgrinden, is dat belofte nu eenmaal schuld maakt. Na 15 jaar lang de lusten van het Grinddecreet genoten te hebben, is het niet correct om, nu de lasten eraan komen, er onder uit te willen muizen. Dat de huidige grindplassen een toegevoegde waarde hebben voor natuur, vissers, watersporters,... is geen punt van discussie. Een taart kan onvoorstelbaar lekker zijn, maar van teveel taart alleen word je ziek.



z ome r k a l e n d e r Vakantieplezier moet niet altijd ver van de deur worden gezocht. Ook in eigen streek valt er deze zomer heel wat te beleven. Wij zochten voor jou wat leuke uitstappen bij mekaar. Die worden georganiseerd door enkele Limburgse natuurcentra waar ook Natuurpunt bij betrokken is. Kies er eens een activiteit uit. Het is zeker de moeite waard.

Arbor betekent boom. Een arboretum is dus een verzameling van bomen en struiken. In het domein Bokrijk bevindt zich een arboretum van 12 ha. Je vindt er enkele kleppers zoals de mammoetboom en de reuze zilverspar, ... Die plant je niet dadelijk in je eigen kleine tuintje. Maar vele andere soorten kunnen wel inspireren.

© Marcel Bex

Zondag 11 augustus: Wandelen in het arboretum van Bokrijk onder begeleiding van dendroloog Johan Vangeel. En daarna gezellig picknicken in het park van Kiewit. Meer info hierover op pagina 13. 10

Arboretum van Bokrijk Tijdens het bezoek geeft onze deskundige gids je nuttige informatie over de vorm, grootte, kleur, groeisnelheid, ... Want een boom plant je best met kennis van zaken: in de jaren 60 en 70 was het bijvoorbeeld de mode om een atlasceder (blauwe vorm) voor het huis te planten. Dertig jaar later zijn de meeste van die bomen overal gerooid omdat deze boomsoort veel te groot wordt. Dat is jammer want het is een dure grap om de boom te rooien, en daarna moet je opnieuw vanaf nul beginnen.

Ideeën voor eigen tuin In een arboretum kan je allerlei variëteiten vinden die heel geschikt zijn voor een kleinere tuin. Wat gedacht van bijvoorbeeld een zomereik of beuk in zuilvorm?

En tot slot kan je er nog heel wat andere tuinideeën opdoen. Bijvoorbeeld over vormen van afsluitingen die soms verrassend eenvoudig en goedkoop zijn.

Wandelen en picknick Op zondag 11 augustus nodigen we jou en je gezin uit voor een wandeling door het arboretum van Bokrijk. Dat is niet enkel interessant voor echte boom-o-fielen of bomenliefhebbers. Ook de gewone man die inspiratie zoekt voor de aanplant van bomen en struiken in de eigen tuin, krijgt er heel wat nuttige info. Dendroloog (een bomenkenner) Johan Vangeel is onze deskundige gids. En om gezellig af te ronden, houden we na de uitstap nog een picknick in het park van Kiewit.

Nachtzwaluw - © Van Bauwel

© Marcel Bex

14 juli

15 juli

Op een zomerse avond kan je op de heide vreemde dingen meemaken. Plots hoor je een ratelend geluid en vliegt er iets groots vlak voor je neus voorbij … Met wat geluk wordt dit een ontmoeting met de mysterieuze nachtzwaluw. Overdag houdt hij zich stil en is dankzij een perfecte camouflage amper zichtbaar. ’s Nachts vangt hij nachtvlinders en kevers met opengesperde bek. Met een ‘snorrende’ zang en het geklapper van vleugels proberen de mannetjes indruk te maken op de vrouwtjes. Een akelig geluid. Wie veel geduld heeft en niet bang is kan met ons mee !

‘Brommend scheren zij over het land Speurend over struik en zand Op zoek naar wat vermaak Of op zoek naar iets met smaak Met vleugels als een oud glasraam Vliegend over heide en braam Brommen, glijden, trippelen en zoemen Over velden boordevol bloemen Bloemen als kunstwerkjes in alle kleuren Bloemen als parfum met al hun geuren. Insecten en bloemen in het landschap Graslanden en wegbermen zijn hun graafschap.’

Op zoek naar de mysterieuze Nachtzwaluw

Tip: neem warme kleren en muggenspray mee.

Van 21.00 tot 24.00 uur Vertrek: De Watersnip

Insecten- en bloemenwandeling

Met dit stukje poëzie proberen we je te verleiden tot een insecten- en bloemenwandeling in het natuurgebied Hageven. Een echte aanrader !

Van 9.00 tot 12.00 uur Vertrek: De Wulp

• Kijken naar libellen • Kijken naar nachtvlinders • Genieten van hommels 4,95€/stuk Handige zakgids met uitklapkaart voor tijdens het wandelen.

Blauwe Winkel Natuurpunt Limburg Domein Kiewit 3500 Hasselt tel. 011 24 60 20 11

z ome r k a l e n d e r

z ome r k a l e n d e r

Samen de natuur in.

5 augustus Dag van de vlinder

© De Watersnip

Vergeet je vlindernetje niet! (in de Blauwe winkel > 11,95€)

Blauwe Winkel

Natuurpunt Limburg Domein Kiewit 3500 Hasselt tel. 011 24 60 20 12

© Jeroen Mentens

Watervleermuis - © Hugo Willockx

29 juli

5 augustus

11 augustus

19 augustus

25 augustus

Door bos en heide trekken we naar de terril van Heusden-Zolder. Na de sluiting van de mijnen wordt deze mijnsteenberg als natuurreservaat beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. De natuur is er bijzonder en de berg geeft een speciaal cachet aan het Limburgse landschap. Een wandeling naar de top is een unieke belevenis. Onderweg zal je heel wat speciale planten en dieren leren kennen die op deze berg kunnen overleven. De wilde peen voelt zich hier prima thuis en de koninginnepages fladderen er rond je benen. Op het einde van de klim wacht je een adembenemend uitzicht.

Op het hoogtepunt van de zomer organiseert Natuurpunt de Dag van de Vlinder. Van het begin van de lente tot laat in de herfst zorgen vlinders voor plezierige en kleurrijke ontmoetingen in je tuin. Maar met sommige soorten gaat het niet zo goed. Vlinders zijn namelijk heel gevoelige organismen die ons iets vertellen over de toestand van de natuur. Daarom start Natuurpunt dit jaar met een telling van vlinders in de tuin. Je vindt er alles over op www. natuurpunt.be/vlindermee. Maar op de Dag van de Vlinder nodigen we je uit op vlindertocht in de natuur. Onze gids laat je van dichtbij kennis maken met de vlinders in de omgeving: bonte zandoogjes, witjes, groentjes of blauwtjes, en met wat geluk misschien ook wel de felgekleurde koninginnepage.

Een wandeling door het arboretum van Bokrijk is niet enkel interessant voor echte boom-o-fielen of bomenliefhebbers. Ook de gewone man die inspiratie zoekt voor de aanplant van bomen en struiken in de eigen tuin, krijgt er heel wat nuttige info. Dendroloog (een bomenkenner) Johan Vangeel is onze deskundige gids.

Als de heide in bloei staat, is het volop zomer. De lucht gonst van de bijen die nectar komen verzamelen. Dit wordt een wandeling om met al je zintuigen van te genieten. Tijdens de wandeling maak je kennis met een stukje verleden over hoe de heiboeren hier leefden, maar je verneemt ook hoe de toekomst voor de heide eruit ziet. Vergeet vooral niet te genieten van het prachtige uitzicht en de paarse tinten van de bloeiende heide.

Vleermuizen blijven altijd mysterieus. Je ziet ze alleen in de zomer en dan ook pas ’s avonds, als ze op jacht gaan naar insecten. Je hoort ze niet aankomen en ze zijn heel snel weer weg. Tijdens de Nacht van de Vleermuis kan je deze zoogdiertjes beter leren kennen. In De Watersnip tonen we een educatieve vleermuizenfilm. Daarna kan je mee op een vleermuizenwandeling voor kinderen of voor volwassenen. Samen met de gids breng je ook een bezoek aan de nachtvlinderplek. Met een grote spot worden hier nachtvlinders gelokt, zodat je ze beter kan bekijken.

Klim naar de top van de mijnterril van Zolder

Leer vlinders vangen, bekijken en weer vrijlaten ...

© Jeroen Mentens

Tip: zorg voor een drankje tussendoor.

Van 14.00 tot 17.30 uur Vertrek: De Watersnip

Dag van de vlinder

Van 14.00 uur tot 16.30 uur Vertrek: De Watersnip

Bomen ontdekken & zomerse picknick

En om de uitstap gezellig af te ronden, houden we na de uitstap nog een picknick op de weide voor het kasteel van Kiewit. Je krijgt er een assortiment broodjes, cake, drankjes én een ijsje aangeboden. De picknickdeken moet je zelf meebrengen.

Paarse heidewandeling

Tip: zonnecrème niet vergeten.

Praktisch :

Prijs: leden €5 • niet-leden €10 (kinderen < 5 j gratis) Maximaal 25 deelnemers Inschrijven vóór 6 augustus bij > Natuurpunt Limburg Domein Kiewit, Hasselt tel. 011 24 60 20 [email protected]

Nacht van de vleermuis

Tip: vergeet je muggenspray niet.

Van 14.00 tot 16.30 uur Vertrek: De Watersnip

Van 20.00 tot 22.30 uur Vertrek: De Watersnip 13

z ome r k a l e n d e r

natuur in woord en beeld

De Blauwe winkel

Voor alle activiteiten van onze zomerkalender die vertrekken aan De Watersnip en De Wulp:

q Vlaams Bezoekerscentrum ‘De Watersnip’ Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel-Beringen tel. 011 45 01 91 - fax 011 45 01 99 [email protected] www.dewatersnip.be Openingsuren > Van 1 april tot 31 oktober: elke dag open van 13.00 tot 17.00 uur - maandag gesloten Gratis toegang. Wegbeschrijving > • Met de wagen: volg de bruine wegwijzers vanuit Koersel dorp of geef ‘Fonteintjestraat’ in in je GPS of routeplanner • Met de fiets : volg nr 307 of 310 van het fietsroutenetwerk

Kijken naar libellen

Wist je dat sommige libellen meer dan 50 kilometer per uur kunnen vliegen? En dat er bij een vijver wel 10 verschillende soorten libellen kunnen leven? Dit boekje geeft antwoord op deze en vele andere vragen. Daarnaast zijn er 23 soorten uitgebreid beschreven. Een handig zakgidsje met uitklapkaart om te gebruiken tijdens een wandeling, bij de tuinvijver of een middag nabij de waterkant.

Kijken naar nachtvlinders

© De Watersnip

Vakantietip > Combineer je bezoek met speelplezier in de speeltuin en plonsvijver ‘Koersels kapelleke’ of een wandeling over het zwevend plankenpad (weekends en feestdagen).

q Natuurcentrum ‘De Wulp’

Tussenstraat 10, Neerpelt tel. 011 80 26 77 - [email protected] Alle activiteiten zijn gratis voor leden van Natuurpunt. Wel op voorhand aanmelden: De Watersnip tel. 011 45 01 91 - De Wulp tel. 011 80 26 77 14

4,95 €

4,95 €

Iedereen kent wel een aantal dagvlinders, maar wist je dat er ook meer dan 800 soorten nachtvlinders in België leven? En dat er meer dan 100 daarvan overdag vliegen? Wil je weten hoe zijde wordt geproduceerd? Antwoord op deze vraag en meer wetenswaardigheden vind je in dit boekje. Verder worden er 43 soorten nachtvlinders en 11 verschillende rupsen uitgebreid behandeld. Een handig zakgidsje met uitklapkaart om te gebruiken tijdens een wandeling of een zwoele avond in de tuin!

Genieten van hommels

De natuurdetective

24,95 €

De natuurdetective gaat eropuit en geeft zijn tips, trucs en geheimen door aan iedereen die méér over de natuur wil weten. Met dit boek laat hij bijvoorbeeld zien hoe je pootafdrukken en vraatsporen van dieren herkent. Hij leert iedereen geluiden te herkennen, dieren te observeren zonder dat ze je zien en eenvoudige proefjes met planten uit te voeren.

4,95 €

Hommels zijn grote bijen, die belangrijk zijn voor de bestuiving van een groot aantal (tuin)planten. Weinig mensen weten dat in België bijna 30 verschillende soorten voorkomen. Dit boekje gaat in op de leefwijze van hommels, hun keuze voor bepaalde bloemsoorten bij het zoeken naar voedsel en hoe hommels samenleven. Daarnaast worden 15 soorten uitgebreid besproken. Een handig zakgidsje met uitklapkaart voor in het veld!

Ontwerp je eigen tuin

14,95 €

Diarmuid Gavin staat bekend om zijn vooruitstrevende tuinontwerpen. Hij slaagt er steeds weer in het optimale uit een buitenruimte te halen. Zijn televisieoptredens voor onder andere de BBC zijn immens populair. Weet wat je wilt - ontdek welke planten bij jouw smaak passen - ervaar de impact van vorm, kleur en proportie - leer hoe je een ontwerp maakt en uitvoert.

-10 %

voor leden Natuurpunt Wandelvakanties dicht bij huis

22,50 €

Fietsvakanties dicht bij huis

22,50 €

Deze gids bevat twintig originele ideeën voor een meerdaagse wandelvakantie in Nederland, België, Engeland, Noord-Frankrijk en WestDuitsland. Heerlijk uitwaaien op de Friese dijkkruinen, een avontuurlijke tocht langs de Semois, een trektocht in de desolate Yorkshire Dales, een dromerige trip door de Rijnvallei, een tocht langs de Noord-Franse kusten… Een uitgelezen en gevarieerd aanbod waar zowel de geoefende trekker als de actieve familie veel plezier aan zal beleven.

Deze gids bevat zeventien tot in de puntjes uitgewerkte ideeën voor een meerdaagse fietsvakantie in Nederland, België, Engeland, NoordFrankrijk en West-Duitsland. Eilandhoppen in de Waddenzee, een verrassende tocht maken langs de Drie Vlaamse Zustersteden, de idyllische Thamesvallei volgen tot in het hartje Londen, uitwaaien langs de Normandische kust, een verblijfsvakantie in het nationaal park Holsteinische Schweiz… Aan dit uitgelezen en gevarieerd aanbod zal zowel de geoefende trekker als de actieve familie veel plezier beleven.

Lekker dichtbij

22,50 €

Genieten en actief ontdekken zijn de sleutelwoorden om met deze gids ‘lekker dichtbij’ op stap te gaan. Journaliste Tine Bral laat ons proeven van 10 streken in Belgie, Nederland, Frankrijk en het Groothertogdom Luxemburg. We trekken er te voet, met de fiets of auto op uit op zoek naar de authentieke gastronomische producten.

BOE KEN FEE ST Blauwe Winkel

Natuurpunt Limburg Domein Kiewit 3500 Hasselt tel. 011 24 60 20

15

De Blauwe winkel

kleuren festival

T-shirts met originele ‘Natuurpunt’ prints ! M e t e l k e a a n k oop i n d e B l a u w e

w i n k e l s t e u n j e N at u u r p u n t

BUZZ AWAY

15,95€

Anti-insectenspray 180ml

Pure essentiële oliën van citronella, ceder, eucalyptus, lemongrass, pepermunt, water en alcohol. Bevat geen petrochemische bestanddelen, conserveringsmiddelen of andere chemische stoffen. Huidvriendelijk, ook voor kinderen. Aangename geur.

Blauwe Winkel Natuurpunt Limburg Domein Kiewit 3500 Hasselt tel. 011 24 60 20 [email protected]

STEEK WEG

9,95€

Verzorging en verzachting bij insectenbeten.

Openingsuren:

woe, za & zo van 13.30 tot 18.00u

Wa n t m e e r n at u u r i n L i m b u r g EINDHOVEN

N717 E314 A2

LUMMEN LEUVEN ➤

➤ GENK

ZONHOVEN Putvennestraat

KIEWIT

16 HASSELT

DOMEIN KIEWIT

-50%

in juli en augustus

op alle textiel

d a a r m a k e n w e s a m e n w e r k va n .

nu ook solden OP

home decor

-40% 17

Gezond voor lijf en leden Wandelen op blote voeten is daarbij nog gezond ook! Je stimuleert immers de verschillende ‘reflexzones’ van je voeten, die dan weer een heilzame invloed hebben op de rest van je lichaam. Daarnaast stimuleert lopen op blote voeten je hart en je bloedsomloop, regelt het je bloeddruk en werkt het ontspannend voor je hele lichaam.

fauna en flora dreigde te verdwijnen. Natuurpunt Noord-Limburg beheert daarom al 25 jaar de vloeiweiden op de oorspronkelijke manuele manier. Het is dan ook een waardevol natuurgebied dat zo’n 200, vaak zeldzame, plantensoorten herbergt! In de buurt vind je ook het Wateringhuis, waar je alles leert over de vloeiweiden.

Helemaal gratis

Er was eens een blote voetenpad in Lommel

18

De Blote Voetenwandeling op de Heuvelse Heide is gratis en open van 1 mei tot en met 30 september, van 10 tot 20u. Aan de startplaats (De Meerpaal, Boskantstraat 60, 3920 Lommel) zijn kastjes voorzien waar je je schoenen veilig kan achterlaten. Na je wandeling kan je je voeten afspoelen in het waterbassin (breng dus zeker een handdoek mee!). © Monique Bogaerts

In de Heuvelse Heide in Lommel kan je een blote voetenpad ontdekken. Net als handpalmen en vingertoppen hebben voetzolen een prima tastzin. Maar weggestopt in dikke sokken en schoenen merk je daar niet veel meer van. Eigenlijk is er niets zo natuurlijk als blootsvoets wandelen. Maar liefst drie kilometer lang kan je je voeten de vrije loop laten over gras, bos, zand en heide. Bovendien vinden je voeten een extra uitdaging in houten trapjes, stapstenen, evenwichtsboomstammen, een voelbak en een heuse ‘bungel’bank… Je zult de natuur heel intens en op een nieuwe manier ervaren.

Ook met schoenen In Heuvelse Heide kan je ook mét schoenen wandelen: de oranje route (7 km) en rode route (9 km) leiden je langs de legendarische vloeiweiden. Een ingenieus bevloeiingssysteem dat rond 1850 werd bedacht om de uitgestrekte heidegronden te ontginnen. Het water werd door een netwerk van slootjes en sluizen aangevoerd uit het nieuwe kanaal Bocholt-Herentals. Zo kregen de woeste heidegronden voldoende water en kon men ze omvormen tot vruchtbare gras- en hooilanden. Vanaf 1950, met de komst van landbouwmachines, verminderde de belangstelling voor de vloeiweiden, omdat ze enkel manueel gemaaid en gehooid konden worden. Eigenaars schakelden steeds meer over op populierenaanplantingen, waardoor het cultuurlandschap met zijn specifieke

Colofon Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6500 exemplaren aan de leden van Natuurpunt Limburg. Volgende uitgave: september 2007 Werkten mee aan dit nummer: Jos Gorssen, Jan Kenens, Krista Bovens, Johan Vangeel, Gaby Bollen, Linda Vanderheyden, Johan Van Den Bosch, Jos Ramaekers, Peter Vanlommel Verantwoordelijke uitgever: Peter Vanlommel Kiewitdreef 5 3500 Hasselt Communicatievormgeving: Comkommer Dit is een uitgave van: Natuurpunt Limburg tel. 011 24 60 20 [email protected] www.natuurpuntlimburg.be Gedrukt op 100% ongebleekt en gerecycleerd papier. Coverfoto: © Peter Vanlommel 19

Doe anderen goesting krijgen in de natuur

Geef een lidmaatschap cadeau! Want alleen dankzij de steun van duizenden leden kunnen wij met hart en ziel blijven opkomen voor de natuur. Je kan lid worden:

• door je aan te melden in de Blauwe Winkel (Domein Kiewit) • door €20 over te schrijven op rek.nr. 230-0044233-21, met vermelding ‘nieuw lid’ • via onze website www.natuurpuntlimburg.be

www.natuurpuntlimburg.be

20 © Peter Vanlommel

Wandelen in het Munsterbos