Hoe werken telescopen?
Waarschijnlijk heeft u 's nachts wel eens de hemel in gekeken en bent u op zoek gegaan naar sterrenbeelden, sterren of de maan. Misschien heeft u al geleerd hoe u een sterrenbeeld kunt opzoeken, en nu zou u wel eens de sterren of de maan of andere planeten van dichterbij willen zien. Dit kan met een telescoop.
Foto 1: Verschillende soorten telescopen en statieven Een telescoop is een apparaat dat u in staat stelt om het verkregen beeld van objecten te vergroten. Er zijn vele verschillende telescopen en prijsklassen. Hoe bepaalt u welke telescoop de beste is voor u? En hoe zorgt u ervoor dat u niet teleurgesteld raakt als u de telescoop gebruikt om de sterren te observeren? Een telescoop is een fantastisch apparaat dat de kracht heeft om objecten die ver weg zijn te laten lijken alsof ze heel dicht bij zijn. Telescopen zijn er in verschillende afmetingen en uitvoeringen, van een kleine plastic buis die u kunt kopen in een kinderwinkel voor een euro, tot de Hubble Space telescoop die enkele miljarden euro's kost. Telescopen voor amateurs zitten hier ergens tussen in. Ondanks dat ze niet zo goed vergroten als de Hubble telescoop, kunnen ze toch ongelooflijke dingen doen. Met een kleine telescoop met een lengte van 15 cm kunt u al de cijfers lezen van een euro munt op 55 meter afstand! De meeste telescopen die u vandaag de dag op internet en in de winkels kunt vinden zijn in te delen in drie soorten:
de refractortelescoop, deze telescoop heeft lenzen (netzo als in een verrekijker) de reflectortelescoop, deze telescoop heeft spiegels. Een combinatie van bovenstaande
Alle drie hebben hetzelfde resultaat, maar werken compleet verschillend. Om te begrijpen hoe een telescoop werkt, stellen we de volgende vraag: waarom kunt u de tekst op een euro munt niet lezen als deze zich 55 meter van u af bevindt? Het antwoord op deze vragen is simpel: de euro munt neemt niet genoeg plaats in op het scherm van uw oog (de iris). Om in digitale camera termen te spreken; de euro munt beslaat niet genoeg pixels op uw iris om de tekst te kunnen lezen. Als u een groter (fysiek) oog had, zou u meer licht kunnen verzamelen van de euro munt (het licht dat weerkaatst wordt door de euro munt) waardoor u een scherper beeld zou hebben van de euro munt. U zou dan kunnen inzoomen op de euro munt waardoor het meer pixels op uw iris bestrijkt. Er zijn twee delen in de telescoop die dit mogelijk maken:
De lens (in refractortelescopen) of de spiegel (in reflectortelescopen) is in staat veel meer licht te verzamelen van een object dat ver weg is, en brengt dat licht (of beeld) samen tot 1 punt (brandpunt) Het oculair verzamelt dan dit licht vanuit het brandpunt van de telescoop en verspreidt het dan weer (vergroten) zodat het een groot gedeelte van uw iris in beslag neemt. Het oculair werkt ongeveer hetzelfde als een vergrootglas; het vergrootglas plaatst u op een stukje papier en vergroot dit dan zodat u het beter kunt lezen.
Wanneer de hoofdlens (in een refractortelescoop) of de hoofdspiegel (in een reflectortelescoop) gecombineerd wordt met het oculair is het een telescoop. Het idee is simpel; zo veel mogelijk licht verzamelen en dit dan tot een scherp beeld in de telescoop weergeven (brandpunt) en vervolgens dit weer spreiden (met het oculair) zodat het voldoende ruimt inneemt op uw iris.
Foto 2: Dit is het simpelste design van een telescoop.
Een grote lens verzamelt licht en brengt het vervolgens samen naar het brandpunt. Een kleinere lens (oculair) brengt het vervolgens naar uw oog. Een telescoop heeft twee belangrijke kenmerken: 1. Hoe goed hij licht kan verzamelen 2. Hoe goed de telescoop kan vergroten. De kracht van een telescoop om licht te verzamelen hangt helemaal af van de diameter van de lens of de spiegel dat gebruikt wordt om licht te verzamelen. Hoe groter de diameter van de lens of de spiegel hoe meer licht er verzameld kan worden en hoe scherper het uiteindelijke beeld zal zijn dat u kunt zien. De kracht van een telescoop om beelden te vergroten is afhankelijk van de lenzen die de telescoop gebruikt. Het oculair zorgt voor de vergroting. Aangezien vergroting afhankelijk is van het oculair en u het oculair in een telescoop kunt verwisselen en daardoor zelf de vergroting kunt bepalen is de diameter van een telescoop veel belangrijker dan de vergroting. Wat is een refractortelescoop?
De refractortelescoop gebruikt lenzen om astronomische waarnemingen te doen en wordt ook wel een 'lenzentelescoop' of "refractor" genoemd. De refractor is het eerste optische instrument dat voor astronomische waarnemingen werd gebruikt ergens begin 1600 door Galileo.
Foto 3: Een refractortelescoop (ook wel een lenzentelescoop genoemd) De refractor maakt gebruik van een voorin de buis geplaatste lens. Het licht gaat door de lens en wordt afgebogen naar een brandpunt waar het beeld wordt gevormd.De lenzenkijker is een simpel, degelijk en optisch (bijna) perfect instrument. Een goed gebouwde lenzenkijker heeft in feite maar een echte optische fout en die wordt aangeduid met de term 'chromatische aberratie'. Chromatische aberratie, ook wel kleurschifting genoemd, ontstaat doordat een enkelvoudige lens NIET in staat is om alle kleuren waaruit wit licht is opgebouwd samen te brengen in een brandpunt. Kortom, er ontstaat in feite een apart blauw, een rood en een groen plaatje van bijvoorbeeld de maan. Als u bijvoorbeeld op het blauw probeert scherp te stellen dan blijven het groene en rode maansbeeld onscherp. Dit is zichtbaar als een rode en/of groene lichtzweem langs de maanrand.
Om deze kleurfout tegen te gaan werden tot een jaar of tien geleden twee maatregelen genomen. De eerste was, de kijker zo lang mogelijk te houden (lange brandpuntsafstanden) om het licht maar zo weinig 'om het hoekje' naar het brandpunt te dwingen. De tweede maatregel was het toepassen van twee lenzen van verschillende glassoorten. Deze 'Achromatische lenzenkijkers' hebben een zogenaamde Fraunhoferlens. Voordelen van refractors
Geeft goede beelden weer van planeten Planeetdetails worden fantastische weergegeven Goed betaalbaar voor lenzen die kleiner zijn dan 10 cm (100 mm)
Nadelen van refractors
Heeft last van kleurfouten (chromatische aberratie) Erg duur voor lenzen die groter zijn dan 10 cm (100 mm) Voor het bekijken van nevels is de refractor minder geschikt omdat de lichtopbrengst niet genoeg is.
is een reflector telescoop?
Een reflectortelescoop gebruikt spiegels om astronomische waarnemingen te doen en wordt ook wel een 'spiegeltelescoop' of 'reflector' genoemd. De eerste praktisch toepasbare reflector is ontwikkeld door Sir Isaac Newton in 1668.
Foto 4: Design van een reflectortelescoop (ook wel een spiegel- of Newtontelescoop genoemd) De reflector maakt gebruik van een holle spiegel achterin de telescoop die de invallende lichtstralen terugkaatst en samenbrengt in een brandpunt op een hulpspiegeltje. Het hulpspiegeltje kaatst het licht vervolgens door naar een oculair waardoor u het heelal kunt observeren. Omdat een reflector gebruikt maakt van een 'hulpspiegeltje' wordt er vaak gezegd dat een reflector minder presteert dan een refractor omdat er een kleine verstoring opstreed, veel fabrikanten lossen dit echter op door een grotere spiegel achterin de telescoop te plaatsen waardoor deze verstoring geminimaliseerd wordt.
De echte reden waarom reflectors soms een mindere reputatie hebben dan de refractor is omdat de bouwkwaliteit soms te wensen overlaat. Bij de reflector is er maar een optisch werkzaam element aanwezig (de spiegel) waardoor hier hoge eisen aan gesteld moeten worden. Bij de refractor zijn er meerdere spiegels aanwezig. Als de eerste spiegel dus niet een perfect beeld weergeeft kan dit gecorrigeerd worden door de andere (overige) spiegels. Dit is dus niet mogelijk bij de reflector omdat alles gedaan wordt door één spiegel. Voordelen van reflectors
Reflectors zijn goedkoper dan refractors (indien dezelfde grootte) Reflectors hebben geen last van kleurfouten Goed voor deep-sky observaties
Nadelen van reflectors
De telescoop moet zo nu en dan gecollimeerd worden (spiegels goed tegen over elkaar zetten) Omdat er gebruik gemaakt wordt van een 'hulpspiegeltje' is er minder detail voor planeten en bij een refractor (lenstelescoop) Minder goed voor planeet observatie
Wat is een Maksutov- Cassegraintelescoop?
Een Maksutov-Cassegraintelescoop gebruikt spiegels en lenzen om astronomische waarnemingen te doen en is dus een kruising van de reflector en de refractor. De Maksutov-Cassegraintelescoop is ontworpen door de heer Maksutov rond 1940 in Rusland. De gedachte achter dit type telescoop is om de voordelen van de spiegeltelescoop (reflector) te combineren met de voordelen van de lenstelescoop (refractor). Er is geprobeerd om een 'ideale' telescoop te ontwerpen; een telescoop zonder afbeeldingsfouten (chromatische abberatie, die wel aanwezig is bij refractors), een korte gesloten kijkerbuis (gemakkelijk mee te nemen in de auto), een lange brandpuntsafstand (grotere vergroting) en niet te duur om te produceren.
Foto 5: Een Maksutov-Cassegraintelescoop (ook wel een catadioptrische telescoop genoemd)
De Maksutov-Cassegrain maakt gebruik van een holle spiegel achterin de telescoop die de invallende lichtstralen terugkaatst naar een dubbele holle lens (de Meniscus-lens). Aan de achterkant van de Meniscus-lens zit een klein laagje aluminium wat weer dienstdoet als een (vang)spiegel. De vangspiegel (het laagje aluminium achter de holle lens) kaatst het licht weer door naar een gat in de hoofdspiegel naar buiten, waardoor het bekeken kan worden door het oculair. Het voordeel van de Maksutov-Cassegrain is dat het licht eerst door de Meniscus-lens gaat waardoor beeldfouten worden gecorrigeerd. Voordelen van Maksutov-Cassegrain
Goedkope spiegeltelescoop met dezelfde optische kwaliteit als een refractor. Geen zware lange telescoop buizen Geen kleurfouten die een refractor wel geeft. Een goede allrounder Compacte bouw
Nadelen Maksutov-Cassegrain
Reflectors zijn relatief goedkoper, er kan dus een reflector met een grotere diameter gekocht worden dan bij een Maksutov-Cassegrain. De correctielens aan de voorkant van de Maksutov-Cassegrain heeft de neiging om te beslaan als er geen afdoende maatregelen tegen worden genomen.
at voor telescoop heb ik nodig?
Zodra u besloten hebt om een telescoop te kopen, hebt u de keuze uit vele modellen. Wij zullen u in dit artikel helpen om een keuze te maken uit de verschillende soorten telescopen en daarna zullen we uitleggen wat de belangrijkste factoren zijn bij het aanschaffen van een telescoop. Het type telescoop is afhankelijk van het soort waarneming dat u graag wil doen. Veel amateurastronomen hebben meerdere telescopen, ieder telescoop voor een ander doel. Echter, als u een startende astronoom bent is het wellicht interessant om een telescoop te kopen die gebruikt kan worden voor meerder activiteiten. Onthoud dat er drie soorten telescopen zijn
Refractor(telescoop die lenzen gebruikt om licht te verzamelen) Reflector(telescoop die spiegels gebruikt om licht te verzamelen) Catadioptrisch(telescoop die een combinatie van lenzen en spiegels gebruikt om licht te verzamelen)
Ieder type telescoop heeft zijn voordelen en nadelen indien u kijkt naar de optische kwaliteit, mechanische kwaliteit, onderhoud, gemak in gebruik en prijs.
Om u te helpen een keuze te maken uit de verschillende soorten telescopen hebben we een tabel gemaakt die aangeeft welk type telescoop het beste is voor welk type observatie (maan, zon, planeten, etc.).
Tabel 1: Kwaliteitseigenschappen van verschillende soorten telescopen Zoals u kunt zien gaat de kwaliteit van de waarneming omhoog als de diameter van lens/spiegel groter wordt. De prijs van de telescoop is echter ook hoger indien gekozen wordt voor een telescoop met een grote diameter. U moet dan ook zelf besluiten waar u de telescoop voor gaat gebruiken en hoeveel geld u voor een telescoop over hebt nl.levenhuk.com.com biedt telescopen aan in iedere prijs categorie. In het algemeen zijn refractors goed voor maansverduisteringen en planeet observatie, terwijl reflectors vaak gebruikt worden voor deep-sky observatie. Catadioptrische telescopen zijn all round telescopen en worden vaak gebruikt voor een combinatie van beide.
U moet ook rekening houden waar u het meeste gaat waarnemen:
In Lichtvervuilde lucht van stedelijke gebieden – Catadioptrische telescopen en refractors zijn dan meestal iets beter dan reflectors. Matig vervuilde lucht van voorstedelijke gebieden – Alle type telescopen zijn ongeveer hetzelfde. Donker, afgelegen gebieden – Catadioptrische telescopen en reflectors zijn iets beter dan refractors, omdat ze geschikter zijn om licht te verzamelen.heeft een telescoop?
De kenmerken van een telescoop bepalen de prijs en de kwaliteit van uw observaties. We bespreken de volgende kenmerken van een telescoop die van belang zijn voor u om te overwegen welke telescoop geschikt is naargelang uw wensen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Optische kenmerken (hoe een telescoop het licht opvangt) Niet-optische kenmerken (de hardware, zoals het statief) Statieven Oculairs View finder Filters & andere accessoires Praktische overwegingen (draagbaarheid, onderhoud, de opslag en de prijs)
Optische kenmerken De hoeveelheid licht die een telescoop kan verzamelen is direct gerelateerd aan de optiek die in een telescoop zit. Telescopen die een slechte kwaliteit lens/spiegel hebben kunnen u zeer frustreren bij gebruik. Hieronder vindt u een aantal optische functies van een telescoop die belangrijk zijn om over na te denken wanneer u overgaat tot de aankoop van een telescoop:
Diameter objectief Vergroting Brandpuntsafstand Openingsverhouding
Diameter objectief
De hoeveelheid licht die een telescoop kan verzamelen is direct gerelateerd aan de diameter van de primaire lens of spiegel. In het algemeen is het zo dat hoe groter de lens of de spiegel, hoe meer licht de telescoop kan verzamelen en hoe helderder de uiteindelijke observatie/afbeelding is. De diameter van de telescoop is wellicht de belangrijkste overweging bij de aankoop van een telescoop, maar het is niet de enige overweging. Wat u wilt proberen is zo veel mogelijk objectief voor uw geld te krijgen en dan wat u zich kunt veroorloven. Er zijn echter andere factoren die ook belangrijk zijn. Deze zullen wij hieronder bespreken, deze factoren zijn o.a. de grootte en gewicht van de telescoop, de opslagruimte en de draagbaarheid. De grootste telescoop is niet altijd de beste telescoop!
Vergroting
De overweging om een telescoop te selecteren op de vergroting is één van de meest misleidende argumenten voor beginnende telescoop kopers. Fabrikanten van goedkope, warenhuistelescopen zetten vaak op de doos 200x vergroting of meer. De vergroting heeft echter niets te maken met de optische prestaties van een telescoop, en moet absoluut niet uw eerste overweging zijn om een telescoop te kopen! Het vermogen van een telescoop om te vergroten is afhankelijk van de combinatie van lenzen die gebuikt worden. De vergroting wordt meestal bewerkstelligd door de lange brandpuntsafstand van de telescoop in combinatie met een korte brandpuntsafstand van de oculair. Het probleem is echter dat hoe groter de vergroting, hoe kleiner het gezichtsveld en hoe minder de helderheid van het beeld wordt. Een algemene regel is dat de maximale vergroting 2x de diameter (in mm) van de telescoop is. Dus mocht een telescoop een diameter (doorsnede van de lens of spiegel) hebben van 114 mm dan is de maximale vergroting 228x. Sinds de vergroting beïnvloed kan worden (in bijna elke telescoop) door gebruik te maken van verschillende oculairs, is de opening (diameter) van de telescoop een veel belangrijker gegeven dan de vergroting van de telescoop. Daarnaast is het zo dat de meeste astronomische objecten het beste bekeken worden bij een lage vergroting, zodat het meeste licht opgevangen kan worden.
Brandpuntsafstand
De brandpuntsafstand is de afstand die het licht aflegt om samen te komen in één punt (brandpunt). Op nl.levenhuk.com.com hebben we bij de omschrijving van iedere telescoop aangegeven wat de brandpuntsafstand is. U kunt de brandpuntsafstand ook vinden op de telescoop of in de gebruiksaanwijzing van de telescoop. De brandpuntsafstand is een belangrijk getal om te weten. Zoals eerder beschreven is de vergroting afhankelijk van de afstand van het brandpunt. In het algemeen betekent een grotere brandpuntsafstand een grotere vergroting. U moet zich echter niet vergissen in de lengte van de buis, want een langere buis betekent niet altijd een grotere brandpuntsafstand. Omdat catadioptrische telescopen (telescopen die gebruik maken van lenzen en spiegels) de lichtweg enkele keren 'vouwen' totdat het licht bij het oculair komt, zorgt dit ervoor dat er toch een grotere brandpuntsafstand is met een relatief korte buis.
Openingsverhouding
De openingsverhouding (deze kunt u vinden in de omschrijving van onze telescopen) wordt ook wel het f/nummer genoemd en heeft betrekking op de helderheid van het beeld en de breedte van het gezichtsveld. De openingsverhouding wordt berekend door het brandpunt van de telescoop te delen door de diameter van de telescoop. De term 'openingsverhouding' komt uit de camerawereld waar een kleine openingsverhouding een korte blootstelling van licht op de film betekent. Bij een kleine openingsverhouding werd dan ook wel gezegd dat een camera 'snel' is. Hetzelfde geldt voor telescopen, echter een 'langzame' telescoop (met een grote openingsverhouding) en een 'snelle' telescoop met beide dezelfde vergroting zullen hetzelfde presteren. In het algemeen is echter het volgende interessant:
1:10 of hoger - goed voor de waarneming van de maan, planeten en dubbele sterren (high power) 1:8 - goed voor all-round waarnemingen 1:6 of lager - goed voor het bekijken van deep-sky-objecten (low power)
Niet optische kenmerken Er zijn ook andere onderdelen, afgezien van de optische onderdelen van een telescoop, die u in overweging kunt nemen:
Oculairhouder
Oculairs komen in drie diameters: 0.964 inches (2.45 cm), 1.25 inches (3.18 cm) en 2 inches (5.08 cm). De houder in de telescoop heeft echter maar een van bovenstaande openingen en kan dus niet veranderd worden. Dit betekent dat mocht u later extra oculairs erbij willen kopen u rekening moet houden met de opening van de oculairhouder in uw telescoop. De meest gangbare internationale standaard is 1.25 inches. De meeste telescopen op nl.levenhuk.com.com.com zijn dan ook uitgerust met een oculairhouder van 1.25 inch. Wanneer u een telescoop gaat aanschaffen heeft u dus geen keuze uit verschillende oculairopeningen. U moet zich echter wel bewust van zijn dat dit invloed heeft op de rest van de beslissingen die u gaat nemen ten tijde van de aanschaf van de telescoop of later. U kunt de diameter van de oculairhouder vinden onder de beschrijving 'Diameter van het oculair' bij de omschrijving van iedere telescoop op nl.levenhuk.com.com.com
Statieven
De telescoop moet ondersteund worden door een houder, of een statief, anders zou u de telescoop de hele tijd vast moeten houden. Het telescoopstatief zorgt ervoor dat u:
De telescoop stabiel kunt houden De telescoop kunt richten op sterren en andere objecten (vogels) De telescoop aanpassen tijdens de waarnemingen van sterren om de rotatie van de Aarde te compenseren. Uw handen vrij te maken zodat u andere activiteiten kunt verrichten (het focussen, oculairs kunt verwisselen, belangrijke observaties op kunt schrijven of de sterren kunt tekenen.)
Er zijn twee soorten statieven:
Azimutaal Parallactisch
Foto 6: Verschillende soorten telescopen en statieven Azimutaal Het azimutale statief heeft twee assen om te roteren; de horizontale as en de verticale as. Om uw telescoop op een object te richten, roteert u de telescoop via de horizontale as (ook wel de azimutale as genoemd), daarna roteert u de telescoop naar boven op de altitude (y) as, zodat het object ook op de verticale as waarneembaar is.
Het azimutale statief is gemakkelijk te gebruiken en wordt veel gebruikt op beginnertelescopen. Dit statief heeft twee variaties:
Bal en sokkel – wordt gebuikt in goedkope rich-fieldtelescopen. Het einde van het statief heeft een bolvormige vorm waardoor er in alle richtingen geroteerd kan worden. Rocker box – wordt gebruikt voor dobsontelescopen en bestaat uit een houten statief met een laag zwaartepunt.
Ondanks dat het azimutale statief een gemakkelijk en gebruiksvriendelijk statief is, is het moeilijk om de sterren perfect te volgen met dit statief. Als u een verplaatsende ster volgt dient u de telescoop continu 'op-en-neer' te bewegen in een soort zig-zag vorm in plaats van een vloeiende beweging. Hierdoor is dit soort statief niet geschikt om foto's te maken van sterren. Parallactisch Het parallactische statief heeft twee loodrecht op elkaar staande assen; rechte klimmingsas (ook wel RK- of uuras genoemd) en declinatie-as (ook wel DEC- of elevatie-as genoemd). Bij dit soort statief hoeft u dus niet de telescoop op en neer te bewegen (zoals bij de azimutale as), maar compenseert de telescoop vloeiend de aardomdraaiing in tegengestelde richting. Het parallactische statief wordt geleverd in twee varianten:
Duits parallactisch statief – heeft een vorm van een "T" De lange as van de "T' is uitgelijnd op de pool van de aarde Vork statief – een tweedeldige vork die op een wig is gemonteerd en ook uitgelijnd is op de draaing van de aarde.
Wanneer de telescoop uitgelijnd is met de polen van de aarde dan kunnen parallactische monteringen de sterren volgen met een vloeiende beweging. Daarnaast zijn sommige parallactische monteringen uitgerust met:
Cirkels – hierdoor kunt u gemakkelijk een ster opzoeken met de coördinaten van de ster (rechte klimming en declinatie) Gemotoriseerde as – hiermee kunt met uw computer (laptop, desktop of PDA) continu de telescoop bijsturen om sterren te volgen
U heeft een parallactische montering nodig voor astrofotografie.
Oculairs
Een oculair is de tweede lens in een refractortelescoop, of de enige lens in een reflectortelescoop. Oculairs kunnen vele verschillende optische designs hebben en kunnen bestaan uit een of meerdere lenzen. Een oculair kunt u bijna beschouwen als een telescoop op zich. Het doel van een oculair is om:
Het produceren van de vergroting alsmede het veranderen van de vergroting van de telescoop door te wisselen van oculair. Het produceren van een scherp beeld. U een comfortabele waarneming te geven (door de afstand tussen uw oog en het oculair wanneer het beeld scherp is) Het bepalen van de breedte van het beeld (beeldveld) door: o Schijnbaar beeldveld – welke gedeelte van de lucht, in graden, waargenomen kan worden van rand tot rand door alleen het oculair te gebruiken (dit kunt u terugvinden op het oculair zelf) o Werkelijk beeldveld – welk gedeelte van de lucht waarneembaar is wanneer het oculair in de telescoop wordt geplaatst (echt gedeelte = schijnbaar beeldveld/vergroting)
Er zijn vele verschillende soorten oculairs te weten:
Huygens (aangeduid met de letter H op nl.levenhuk.com.com.com) Ramsden (aangeduid met de letter R op nl.levenhuk.com.com.com) Orthoscopisch (aangeduid met de letter O op nl.levenhuk.com.com.com) Kellner en RKE (aangeduid met de letter K op nl.levenhuk.com.com.com) Erfle (aangeduid met de letter E op nl.levenhuk.com.com.com) Plössl (aangeduid met de letter P op nl.levenhuk.com.com.com) Nagler (aangeduid met de letter N op nl.levenhuk.com.com.com) Barlow (wordt gebruikt in combinatie met een tweede oculair om het beeld te vergroten met 2 of 3x
Foto 7: Schematisch overzicht van verschillende oculairs Huygens en Ramsden hebben het oudste design. Deze oculairs hebben last van chromatische abberatie (kleurschifting) en worden meestal geleverd bij de goedkoopste en minst effectieve telescopen (ze worden ook wel aangeduid met H oculair of R oculair) Orthoscopische oculairs zijn uitgevonden door Ernst Abbe in 1880. Deze oculairs hebben 4 elementen en een 45 graden beeldveld, wat soms te klein is. Het optische design is goed waardoor ze een scherp beeld geven. Ze worden beschouwd als zeer goede oculairs om planeten waar te nemen. Orthoscopische oculairs kosten ongeveer tussen de 25 euro en 75 euro per stuk. Kellner en RKE oculairs hebben drie elementen in hun design en kunnen een 45 graden beeld weergeven met een klein beetje chromatische abberatie (kleurschifting). Ze zijn echter prettig om te gebruiken en werken het beste in telescopen met een grote focuslengte. U krijgt bij deze oculairs waar voor uw geld en ze kosten tussen de 15 en 45 euro per stuk.
Foto 8: Set van verschillende oculairs Erfle oculairs zijn uitgevonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze oculairs hebben 5 elementen in hun design en een heel breed (60 graden) beeldveld. Het probleem is dat ze onderhevig zijn aan spookbeelden en astigamatisme, waardoor ze niet te gebruiken zijn voor planeet waarnemeingen. Aanpassingen aan Erfle-oculairs worden ook wel wide-fieldoculairs genoemd. Plössloculairs hebben vier of vijf elementen in hun design. Ze hebben een 50 graden beeldveld en zijn gebruiksvriendelijk (Behalve voor de 10 mm en kortere lenzen). Ze zijn optimaal indien ze tussen de 15 en 30 mm zijn. De kwaliteit is goed, speciaal voor het observeren van planeten. Ze hebben een klein beetje last van astigmatisme, en dan vooral aan de randen van het beeldveld. Dit zijn echter één van de meest populaire oculairs. Nagleroculairs zijn geintroduceerd in 1982, en werden destijds geadverteerd als "like taking a spacewalk". Ze hebben een design met zeven elementen met een ongelooflijk breed beeldveld (82 graden). Ze worden alleen geleverd in 2 inch, en zijn zwaar (kunnen tot 1 kg wegen) daarnaast zijn ze ook duur. Barlowlenzen zijn een goedkope manier om de maximale vergroting van een telescoop nog verder te vergroten. U gebruikt een barlowlens door een ander oculair in de barlowlens te stoppen.
Foto 9: Een oculair past in de Barlowlens zodat de vergroting toeneemt. Een andere categorie oculairs zijn oculairs met een verlichte iris. Deze oculairs kunnen verschillende designs hebben en worden exclusief gebruikt in astrofotografie. De oculairs worden gebruikt om de telescoop te ondersteunen terwijl er een foto wordt gemaakt. Het maken van een foto duurt gemiddeld tussen de 10 minuten en een uur.
View finder
View finders worden gebruikt om de telescoop te richten op de plaats (bijv ster of planeet) die u wilt waarnemen. Een view finder werkt hetzelfde als het vizier op een geweer. View finders worden geleverd in drie typen:
Peep sights – cirkels die u helpen om u waarneming in beeld te krijgen. Reflex sights – een spiegel box die de lucht laat zien en de waarneming verlicht met een rood led puntje, eigenlijk hetzelfde als een laserstraal op een geweer. Telescoop sight – een klein, laag vergrotende (5x tot 10x) telescoop die gemonteerd is op de zijkant van de telescoop en een kruis heeft, en dus netzo werkt als een vizier van een geweer.
Foto 10: View finder die op de zijkant van een telescoop gemonteerd kan worden. View finders worden meestal meegeleverd met de telescoop, sommige worden ook los verkocht.
Filters & andere accessoires
Filters zijn stukjes glas die u plaats in de buis van uw oculair. Hierdoor worden de lichtgolven gefilterd en ziet u bepaalde kleuren niet of anderen kleuren juist beter.
Foto
11:
Set
filters
Filters worden gebruikt om:
Het beeld van nevel te versterken bij een licht vervuilde lucht. Het contrast te verscherpen van kleine objecten en details van de maan en andere planeten te verscherpen. Om de zon te kunnen observeren
(KIJK NOOIT RECHT IN DE ZON ZONDER EEN FILTER, HIERDOOR KUNNEN UW OGEN PERMANENT BESCHADIGD RAKEN)
Foto 12: Het monteren van een filter in een oculair.
Foto 13: filter/oculair
Dauwkappen
Indien u 's nachts gaat observeren wanneer het koud is, kan de dauw uw telescoop condenseren en dan vooral rond of op de optische elementen (spiegel of lens). Om dit te voorkomen kunt u een dauwkap gebruiken. Deze wordt rond de voorkant van de telescoop gevouwen en verlengt dan de buis. Hierdoor wordt de condensatie opgevangen in de dauwkap in plaats van in de buis. Sommige dauwkappen kunnen zelfs verwarmd worden zodat dauw niet meer condenseert.
Andere detectoren
Uw oog is waarschijnlijk het meest noodzakelijke element om waarnemingen mee te doen. Voor de meeste amateurastronomen is dit waarschijnlijk de enige detector die ze ooit nodig zullen hebben. U kunt echter ook foto's nemen van uw waarnemingen. U kunt dit doen door een conventionele lens van een filmcamera te gebruiken of met CCD-apparaten en/of digitale camera's. Sommige astronomen gebruiken hun telescoop om hele exacte waarnemingen te doen met fotometers (apparaten om de lichtintensiteit te meten) of met spectroscopen (apparaten om de golflengtes en lichtintensiteiten van objecten te meten).
Praktische overwegingen
Er zijn een aantal praktische overwegingen die u dient te nemen voordat u een telescoop aanschaft. Om uw telescoop in de toekomst optimaal te gaan gebruiken dient u de volgende factoren in overweging te nemen:
Draagbaarheid Onderhoud Opslag Prijs
Draagbaarheid
Er zijn steeds minder vlaktes in Europa die helemaal donker zijn. Als u in een stad woont dan wilt u waarschijnlijk uw telescoop enkele kilometers uit de stad meenemen, zodat u de sterren kunt gaan waarnemen in een absoluut donkere omgeving. Mocht u dit willen gaan doen (of u wilt de telescoop meenemen op vakantietripjes) dan is het noodzakelijk dat de telescoop niet te zwaar is om uit uw huis naar uw auto te dragen. Daarnaast is het ook belangrijk dat de telescoop in uw auto past. Ook is het handig als u de telescoop in een minimaal aantal handelingen in elkaar zet. – Het in elkaar zetten van een telescoop in een donkere omgeving kan namelijk heel frustrerend zijn -
Onderhoud
Sommige telescopen zoals reflectors (spiegel- of Newtontelescopen) hebben periodiek onderhoud nodig. Het meest voorkomende onderhoud bij reflectors betreft het uitlijnen van de spiegels (ook wel collimatie genoemd). Het uitlijnen van spiegels kan zowel een simpele als een ingewikkelde procedure zijn, afhankelijk van iedere individuele telescoop. Soms, bij halfopen of zelfs compleet open telescopen, kunnen er vuildeeltjes terecht komen op de spiegels. Hierdoor zult u zo nu en dan de spiegels moeten uitlijnen en schoonmaken. Bij hele dure telescopen kan het de moeite waard zijn om na een lange tijd de spiegels te re-alumineren of zelfs te vervangen.
Opslag
Wanneer een telescoop niet gebruikt wordt moet de telescoop ergens opgeslagen worden. Dit kan een redelijk groot probleem zijn bij telescopen met grote afmetingen (zoals een 250 mm Dobsontelescoop). Voordat u besluit om een telescoop aan te schaffen is het dus belangrijk om te kijken wat een telescoop weegt en waar u de telescoop wilt opslaan als u hem niet gebruikt. De ruimte waar u de telescoop opslaat dient stofvrij en vochtvrij te zijn. Wij adviseren u om de telescoop af te dekken met een doek om zo te voorkomen dat er stof en viezigheid in de telescoop terecht komt.
Prijs
Telescopen kunnen enorm variëren in prijs. Ze beginnen rond de € 100 en kunnen oplopen tot enkele duizenden euro's, afhankelijk van het type:
Kleine reflectors (150 mm of kleiner in doorsnede) € 170 tot € 670 Achromatische refractors (50 tot 80 mm in doorsnede) € 170 tot € 670 Grote Dobsonreflectors (150 mm tot 460 mm doorsnede) € 200 tot € 1300 Catadioptrische telescopen (150 tot 280 mm in doorsnede) € 670 tot € 2000 Apochromatische refractors (80 tot 127 mm in doorsnede) € 1300 tot € 7000
Als je zou kijken naar de prijs per diameter, dus voor elke mm die de spiegel of lens groter zou zijn, dan zouden de volgende telescopen ongeveer deze volgorde hebben (van hoog geprijsd naar laag geprijsd) 1. Apochromatische refractors (lenstelescopen) 2. Newtonreflectors, catadioptrische telescopen, achromatische refractors 3. Dobsonreflectors Twee dingen die u moet onthouden: 1. Hoe goed de telescoop ook is, u kunt waarschijnlijk niet genieten van de telescoop als u al uw spaargeld in de telescoop steekt of een extra hypotheek op uw huis neemt. 2. Naast de telescoop moet u waarschijnlijk andere accessoires kopen (zoals extra oculairs, een andere finder scope, filters of een motor zodat u uw telescoop automatische kan laten aansturen) In het algemeen is het verstandig om zoveel mogelijk 'diameter' te kopen die u zich kunt veroorloven, de volgende afmetingen zijn echter voldoende voor de meeste (beginnende) amateurastronomen:
Refractortelescopen: 80mm Reflectortelescopen: 10 tot 20 cm Catadioptrische telescopen: 16 tot 20 cm
