De markt voor hogere opleidingen in Communicatie, Media en Informatie

De markt voor hogere opleidingen in Communicatie, Media en Informatie

Amsterdam, september 2007 In opdracht van de Erasmus Universiteit Rotterdam

De markt voor hogere opleidingen in Communicatie, Media en Informatie

drs. E.E. Berkhout dr. P.H.G. Berkhout drs. S. Kara

Roetersstraat 29 - 1018 WB Amsterdam - T (+31) 20 525 1630 - F (+31) 020 525 1686 - www.seo.nl - [email protected] ABN-AMRO 41.17.44.356 - Postbank 4641100 . KvK Amsterdam 41197444 - BTW 800943223 B02

“De wetenschap dat het goed is” SEO Economisch Onderzoek doet onafhankelijk toegepast onderzoek in opdracht van overheid en bedrijfsleven. Ons onderzoek helpt onze opdrachtgevers bij het nemen van beslissingen. SEO Economisch Onderzoek is gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam. Dat geeft ons zicht op de nieuwste wetenschappelijke methoden. We hebben geen winstoogmerk en investeren continu in het intellectueel kapitaal van de medewerkers via promotietrajecten, het uitbrengen van wetenschappelijke publicaties, kennisnetwerken en congresbezoek.

SEO-rapport nr. 2007-50 ISBN 978-90-6733-409-9

Copyright © 2007 SEO Amsterdam. Alle rechten voorbehouden. Het is geoorloofd gegevens uit dit rapport te gebruiken in artikelen en dergelijke, mits daarbij de bron duidelijk en nauwkeurig wordt vermeld.

Inhoudsopgave Samenvatting ............................................................................................................................ i 1

Inleiding......................................................................................................................... 1

2

Het aanbod van CMI-opleidingen............................................................................. 3 2.1 Aanbod in Nederland ....................................................................................... 3 2.2 Aanbod in Rotterdam, Zuid-Holland, Zeeland, Noord-Brabant en Utrecht........................................................................................................................... 6 2.3 Aanbod in omringende landen........................................................................ 7

3

De vraag naar CMI-opleidingen .............................................................................. 11 3.1 Marktontwikkelingen ...................................................................................... 11 3.2 Het profiel van de CMI-student ................................................................... 12

4

CMI-opleidingen en de arbeidsmarkt ..................................................................... 17

i

Samenvatting De Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam overweegt een nieuwe Engelstalige bacheloropleiding aan te bieden op het terrein van Communicatie, Media en Informatie (CMI). Dit rapport beschrijft een korte marktverkenning. Doel van het onderzoek is het in kaart brengen van recente ontwikkelingen op de markt van CMIopleidingen, en een voorzichtige blik te werpen in de nabije toekomst. De uitkomsten van het onderzoek reiken kwantitatieve informatie aan voor het beantwoorden van de hamvraag: is de markt gebaat bij een nieuwe universitaire Engelstalige bacheloropleiding Communication and Media in Rotterdam. De volgende punten kunnen in overwegingen worden meegenomen. ¾ De gezamenlijke Nederlandse universiteiten en 22 hogescholen bieden een variëteit aan CMIopleidingen aan. De universiteiten bieden 5 verschillende bacheloropleidingen en 21 masteropleidingen aan. Op de hogescholen kunnen studenten kiezen uit 11 verschillende bacheloropleidingen. ¾ In het studiejaar 2004/2005 volgden bijna 23 duizend studenten een CMI-opleiding aan een hogeschool en 6,5 duizend aan een universiteit. CMI had in dat jaar marktaandelen van 7,9% op de hogescholen en 3,3% op de universiteiten. ¾ Van het totale aanbod op de hogescholen heeft 20% een Engelstalige variant, op de universiteiten 11%. In totaal gaat het om 68 opleidingen, waarvan 46 worden aangeboden door hogescholen en 22 door universiteiten. Drie CMI-opleidingen op het hbo hebben een Engelstalige variant: Communicatie, Communicatiesystemen en Media & Entertainment Management. De universiteiten bieden geen Engelstalige bacheloropleiding op CMI-gebied aan. ¾ In de omgeving van Rotterdam is het aanbod van CMI-opleidingen beperkt. De twee nabij gelegen universiteiten in Delft en Leiden bieden geen CMI-opleiding op bachelor niveau aan. In de wat wijdere omtrek worden twee universitaire CMI-bacheloropleidingen aangeboden door de Universiteit Utrecht (Theater-; Film-, & Televisiewetenschap en Communicatie- & Informatiewetenschap) en de Universiteit van Tilburg (Communicatie- & Informatiewetenschap). De genoemde opleidingen kennen volgens de SKI-database geen Engelstalige variant. ¾ Alle CMI-bacheloropleidingen op hbo-niveau worden ook in de directe omgeving van Rotterdam aangeboden, waarvan drie met Engelstalige variant. Gemiddeld 20% van de hbostudenten in Nederland heeft een vwo-opleiding gedaan. De keuze van deze studenten kan geheel vrijwillig zijn (bijv. risicomijdend gedrag), maar kan ook voortkomen uit beperkingen in het studieaanbod van universiteiten in de directe omgeving. In dat licht bezien biedt een universitaire CMI-bacheloropleiding in Rotterdam dus een alternatief voor een grote groep vwo’ers die voor een hogere opleiding op CMI-gebied willen kiezen en nu aangewezen zijn op het aanbod van de Rotterdamse hogescholen. ¾ In de omringende landen België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland varieert het aanbod van internationaal georiënteerde CMI-opleidingen sterk. In België vonden we één private opleiding, in Duitsland 16. Geen van de Duitse opleidingen wordt volgens de beschikbare bronnen (volledig) in het Engels aangeboden. Het aanbod in het Verenigd Koninkrijk is zeer groot. In Ierland vonden we één CMI-opleiding SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

ii

¾ De vraag naar CMI-bacheloropleidingen is in de afgelopen tien jaar sterk gestegen en niets wijst erop dat die groei in de nabije toekomst zal afvlakken. Bij de hogescholen steeg de vraag sterker dan bij de universiteiten. De communicatieopleidingen en de mediagerichte opleidingen vormen de twee grootste segmenten van de CMI-markt met in totaal 64% van de vraag. Voor het aanbieden van een opleiding die communicatie en media combineert mag een potentiële markt geacht worden te bestaan. ¾ De Nederlandse student die kiest voor een CMI-opleiding is eerder een vrouw en iets vaker dan gemiddeld allochtoon. Omdat de huidige markt wordt gedomineerd door hboopleidingen hebben CMI-studenten vaker een havo-vooropleiding. De CMI-student is geen typische bèta: het aantal bètavakken in het vakkenpakket is beduidend lager dan gemiddeld. ¾ De keuze voor een opleiding met Engelstalige variant lijkt samenhang te vertonen met geslacht en etniciteit. Het zijn mannen en allochtonen die vaker voor een opleiding met Engelstalige variant kiezen. ¾ Het is niet eenvoudig op grond van beschikbare cijfers een inschatting te maken van de potentiële buitenlandse vraag naar een nieuwe Engelstalige bacheloropleiding Communication and Media in Rotterdam. De feiten geven vooralsnog geen aanleiding tot groot optimisme over de Belgische vraag naar opleidingen in Rotterdam. Men mag waarschijnlijk rekenen op meer Duitsers dan Belgen. In het Verenigd Koninkrijk is het CMI-aanbod zo divers en gespreid over het land, dat weinig Britse studenten de oversteek naar het continent zullen maken. ¾ Na hun studie gaat ongeveer 20% van de hbo’ers verder studeren. Onder CMI-afgestudeerden van het hbo ligt dat percentage gemiddeld wat hoger. ¾ De belangrijkste bedrijfstak voor afgestudeerde CMI’ers is in de eerste plaats de zakelijke dienstverlening, gevolgd door openbaar bestuur/overheid. Ook bij financiële instellingen vinden CMI’ers regelmatig werk. ¾ CMI-afgestudeerden met een communicatie opleiding vinden vaak een functie in marketing, reclame, public relations en voorlichting. Met een ICT-gerichte opleiding komen ze vaak in de automatisering terecht. Na een CMI-opleiding journalistiek wordt de meerderheid journalist, recensent of redacteur. ¾ De arbeidsmarktpositie van afgestudeerden met een CMI-opleiding is in de periode 19992007 relatief ten opzichte van afgestudeerden uit andere disciplines onveranderd gebleven. Op academisch niveau verdienen CMI’ers minder en zoeken langer naar een baan. Hun positie op de arbeidsmarkt is conjunctuurgevoeliger. Op hbo-niveau wijkt de arbeidsmarktrelevantie van CMI-opleidingen niet erg af van andere hbo-opleidingen. Zowel het salaris als de baanzoekduur schommelen rond het gemiddelde. De hbo-communicatie opleidingen lijken meer gevoelig voor de conjunctuur.

SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

1

1

Inleiding

De faculteit der Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam overweegt een nieuwe Engelstalige bacheloropleiding aan te bieden op het terrein van Communicatie, Media en Informatie (CMI). In het licht daarvan heeft de faculteit aan SEO Economisch onderzoek verzocht een studie uit te voeren naar de potentiële markt voor zo’n opleiding in Rotterdam. Het voorliggende rapport is het resultaat. Het onderzoek beschouwt de markt voor opleidingen in Communicatie, Media en Informatie. Wij duiden deze opleidingen in het vervolg aan als CMI-opleidingen. Het huidige aanbod van deze opleidingen is historisch gegroeid vanuit verschillende wetenschappelijke invalshoeken1. Het gevolg is een breed scala van opleidingen waarin de drie genoemde thema’s op allerlei manieren en met accentverschillen worden gecombineerd. In overleg met de opdrachtgever zijn alle bestaande opleidingen die inhoudelijk voldoende raakvlakken hebben met deze thema’s geïdentificeerd. Die opleidingen vormen de ‘relevante markt’. Waar mogelijk onderscheiden we binnen de relevante markt de volgende vijf categorieën2: C&I Communicatie & Informatie opleidingen: veel aandacht voor tekstuele/talige kant COM Communicatie-opleidingen ICT ICT-gerichte opleidingen: technologie staat centraal MED Mediagerichte opleidingen: focus op een of meer mediasectoren JOU Journalistieke opleidingen Het onderzoek is kwantitatief van aard en is hoofdzakelijk gebaseerd op de volgende bronnen: 1) de IBG-totaaldiskette (diverse jaren), 2) de SKI-database van Choice (2006), en 3) gegevens uit SEO/Elsevieronderzoek Studie & Werk (diverse jaargangen). De werkwijze is als volgt. De faculteit heeft als leidraad voor het onderzoek een aantal concrete onderzoeksvragen gesteld. Die vragen kunnen in drie categorieën worden onderverdeeld: 1) Vragen over het huidige aanbod van CMI-bacheloropleidingen; 2) Vragen over de (ontwikkeling in de) vraag naar die opleidingen; en 3) Het arbeidsmarktperspectief Het rapport volgt deze indeling in de zin dat aan elke categorie van vragen een afzonderlijk hoofdstuk is gewijd. Hoofdstuk 2 behandelt het huidige aanbod van CMI-bacheloropleidingen. Daarbij komen aan de orde het aanbod in de omringende landen, alsmede het aanbod in de directe omgeving van Rotterdam. Tevens wordt gekeken naar het aanbod van Engelstalige opleidingen. Hoofdstuk 3 gaat in op de recente ontwikkelingen in de vraag naar CMI-opleidingen. In Hoofdstuk 4 komt het arbeidsmarktperspectief van CMI-afgestudeerden aan de orde. Doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van recente ontwikkelingen op de markt van CMI-opleidingen, en een voorzichtige blik te werpen in de nabije toekomst. De uitkomsten van het onderzoek reiken kwantitatieve informatie aan voor het beantwoorden van de gestelde 1

2

Zie voor een uitgebreide verhandeling over het ontstaan van de CMI-opleidingen rapport van de KNAW-Verkenningscommissie Media en Communicatiestudies. Wij beschikten over hoofdstuk 2 en bijlage 3 uit de eerste conceptversie van dat rapport. Zie bijlage A voor een overzicht van de verschillende opleidingen in de vijf categorieën. SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

2

HOOFDSTUK 1

onderzoeksvragen. Op basis daarvan kunnen argumenten worden aangedragen voor beantwoording van de hamvraag: is de markt gebaat bij een nieuwe universitaire Engelstalige bacheloropleiding Communication and Media in Rotterdam. Met nadruk wordt opgemerkt dat dit rapport niet beoogt die vraag van een antwoord te voorzien; het tracht alleen informatie aan te reiken op basis waarvan een onderbouwd antwoord kan worden gegeven.


3

2

Het aanbod van CMI-opleidingen

Dit hoofdstuk beschouwt de aanbodzijde van de markt. Paragraaf 2.1 gaat in op het aanbod in Nederland, paragraaf 2.2 op het aanbod in de omgeving van Rotterdam, en paragraaf 2.3 op het aanbod in de ons omringende landen België (Vlaanderen), Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.

2.1 Aanbod in Nederland Universiteiten We beschouwen in deze paragraaf het aanbod van hogere CMI-opleidingen in Nederland. In Tabel 1 wordt het huidige aanbod van CMI-opleidingen van de Nederlandse universiteiten weergegeven. Het aanbod bestaat uit vijf bacheloropleidingen en 21 masteropleidingen3. De opleidingen worden aangeboden door de volgende universiteiten: Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR), Universiteit van Tilburg (UvT), Radboud Universiteit Nijmegen (KUN), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Universiteit Leiden (RUL), Technische Universiteit Delft (TUD), Universiteit Maastricht (UM), Universiteit Twente (UT), Universiteit van Amsterdam (UvA), Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam (VU)4. De UvA biedt met drie bachelor opleidingen en 5 masteropleidingen het grootste assortiment, gevolgd door de UU met twee bacheloropleidingen en vier masteropleidingen. Het kleinste aanbod van CMI-opleidingen vinden we bij de EUR, de TUD en de UM. Het marktaandeel van de opleidingen baseren we op het aantal ingeschreven studenten in het studiejaar 2004/2005. In totaal stonden volgens de IB-groep 6,5 duizend studenten bij een CMIopleiding op een Nederlandse universiteit ingeschreven. Bijna driekwart daarvan volgde één van de genoemde bacheloropleidingen, een kwart volgde een masteropleiding. De universitaire CMIopleidingen hebben een aandeel in het totaal van ingeschreven studenten van 3,3%. Communicatiewetenschap en Communicatie- en Informatiewetenschappen zijn de twee grootste van de CMI bacheloropleidingen met gezamenlijk bijna de helft van het aantal inschrijvingen. Ook de masteropleidingen met dezelfde naam hebben een relatief groot marktaandeel.

3

4

De oude stijl opleidingen Bestuurs- en organisatiewetenschap (isat 6427), toegepaste communicatiewetenschap (isat 6648) en bedrijfscommunicatie letteren (isat 6719) waarin thans nog enkele tientallen studenten staan ingeschreven laten we buiten beschouwing. Recent is een CMI-bacheloropleiding van start gegaan bij Wageningen Universiteit (WU). Die opleiding is nog niet zichtbaar in de voor dit rapport gebruikte bronnen. SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

4

HOOFDSTUK 2

Tabel 1

CMI-opleidingen aan Nederlandse universiteiten en hun marktaandeel in het studiejaar 2004/2005 marktaandeel

Wo bachelor opleidingen B Communicatiewetenschap

KUN, UT, UvA, VU

25%

B Communicatie- en Informatiewetenschappen

UvT,KUN,RUG,UU,VU

24%

B Media en Cultuur

UvA

15%

B Theater-, Film- en Televisiewetenschap

UU

B Documentaire Informatiewetenschap

UvA

9% 0.4% 74%

Wo master opleidingen M Communicatie- en Informatiewetenschappen

UvT,RUG,VU

5%

M Beleid, Communicatie en Organisatie

VU

4%

M Communicatiewetenschap

KUN,UvA,VU

3%

M Media en Cultuur

UvA

2%

M Bedrijfscommunicatie

KUN

2%

M Communication Studies

UT

2%

M Film- en Televisiewetenschap

UU

1%

M Mediatechnology

RUL

1%

M Communicatiestudies

UU

1%

M Media & Knowledge Engineering

TUD

1%

M Media en Journalistiek

EUR

1%

M Nieuwe Media en Digitale Cultuur

UU

1%

M Journalistiek

RUG,UU

1%

M Human Media Interaction

UT

1%

M Mediacultuur

UM

0.4%

M Media, Informatie en Cultuur (research master)

UvA

0.3%

M Boek en Digitale Media

RUL

0.3%

M Language & Communication (Research)

UvT,KUN

0.2%

M Communication Science (research master)

UvA

0.1%

M Photographic Studies

RUL

0.1%

M Documentaire Informatiewetenschap

UvA

0.1% 26%

Bron: IB-groep/SKI-database; bewerking SEO Economisch Onderzoek

Hogescholen In Tabel 2 wordt het huidige aanbod van CMI-opleidingen van de Nederlandse hogescholen weergegeven. Het aanbod bestaat uit elf bacheloropleidingen5. De volgende 22 hogescholen/instituten verzorgen dat aanbod: 1 Avans HS Breda-Tilburg 12 HvA 2 CHS Windesheim 13 HS van Arnhem en Nijmegen 3 CHS Ede 14 HES 4 CHS Nederland 15 HS Wittenborg 5 Fontys HS Eindhoven 16 HS Zeeland 6 Fontys HS Tilburg 17 HS Zuyd

5

De oude stijl opleiding Kort HBO Business & Communication (isat 4589) met nog een handvol ingeschrevenen blijft buiten beschouwing.


5

7 8 9 10 11

Haagse HS/TH Rijswijk Hanze HS Groningen HS INHolland HS Rotterdam HS Utrecht

18 19 20 21 22

INHolland Select Studies Schoevers NHTV Internationale HS Breda Noordelijke HS leeuwarden Saxion HS IJselland

In totaal stonden in het studiejaar 2004/2005 volgens de IB-groep bijna 23 duizend studenten bij een CMI-opleiding op een Nederlandse hogeschool ingeschreven. Dat komt overeen met YY% van het totaal van ingeschreven studenten bij de hogescholen in dat studiejaar. Veertig procent van hen volgde de bacheloropleiding Communicatie, die door 14 van de genoemde hogescholen wordt aangeboden. Bacheloropleidingen met een marktaandeel van meer dan 10% zijn Journalistiek (15%), Communication & Multimedia design (13%) en Media en Entertainment Management (12%). Hogescholen met het breedste assortiment CMI-opleidingen zijn INHolland en de HvA met beide een aanbod van vier opleidingen. De Hogeschool Rotterdam biedt drie CMI-opleidingen aan, evenals HS Utrecht, Fontys Tilburg, de Haagse Hogeschool en Hanzehogeschool Groningen. De overige genoemde hogescholen bieden één of twee van de genoemde opleidingen aan. Tabel 2

CMI-opleidingen aan Nederlandse hogescholen en hun marktaandeel in het studiejaar 2004/2005 Marktaandeel

B Communicatie

hogescholen: 2,3,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,16,21

40%

B Journalistiek

hogescholen:2,3,6,11,18

15%

B Communication & Multimedia Design

hogescholen:1,7,10,12,17,21

13%

B Media en Entertainment Management

hogescholen: 4,9,20

12%

B Communicatiesystemen

hogescholen:8,9,11,13

B Media, informatie & Communicatie

hogeschool: 12

7%

B Grafimediatechnologie

hogeschool:10

2%

8%

B Informatiedienstverlening en –management hogescholen: 1,7,8,9,12,17,22

2%

B Commercieel/Communicatiemanagement

hogeschool: 19

0.3%

B Journalistiek en Voorlichting

hogeschool: 6

0.2%

B Marketing, Sales & Communicatie

hogeschool: 15

0.0%

Bron: IB-groep/SKI-database; bewerking SEO Economisch Onderzoek

Engelstalige opleidingen De SKI-database van Choice bevat informatie over opleidingen in het Nederlandse hoger onderwijs. Uit deze database gebruiken de informatie die aangeeft of de betreffende opleiding een Engelstalige variant kent6. Van het totale aanbod van bacheloropleidingen heeft slechts een beperkt deel een Engelstalige variant. Van het aanbod op de hogescholen heeft 20% een Engelstalige variant, op de universiteiten 11%. Tabel 3 geeft een overzicht van alle bacheloropleidingen die volgens de SKI-database een Engelstalige variant kennen. In totaal gaat het om 68 opleidingen, waarvan 46 worden aangeboden door hogescholen en 22 door universiteiten. In 6

Database variabele: ISBV_InEnglish SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

6

HOOFDSTUK 2

het studiejaar 2004/2005 volgde 14% van de bij de hogescholen ingeschreven studenten een bacheloropleiding met een Engelstalige variant, en 29% van de als bachelor ingeschreven studenten bij de universiteiten7. Uit de tabel blijkt voorts dat slechts drie van de (rood gedrukte) door het hbo verzorgde CMI-bacheloropleidingen een Engelstalige variant kennen. Geen van de universitaire CMI-bacheloropleidingen wordt in het Engels aangeboden. Tabel 3 Isat 30001 34046 34263 34267 34275 34278 34279 34280 34282 34284 34390 34396 34397 34401 34402 34404 34405 34406 34410 34411 34414 34419 34422 34430 34436 34438 34464 34475 34479 34500 34560 34570 34579 34609 34713

Bacheloropleidingen met een Engelstalige variant in Nederland Hogescholen B Business Administration B Office Management B Bouwkunde B Elektrotechniek B Chemische Technologie B Luchtvaarttechnologie B Civiele Techniek B Werktuigbouwkunde B Ruimtelijke Ordening en Planologie B Milieukunde B Logistiek en Technische Vervoerskunde B Chemie B Biologie & Medisch Laboratoriumonderzk B Bedrijfseconomie B Commerciële Economie B Bedrijfskundige Informatica B Communicatie B Accountancy B Hoger Toeristisch & Recreatief Onderwijs B Hoger Hotelonderwijs B Financial Services Management B Hogere Europese Beroepen Opleiding B Small Business en Retail Management B Communicatiesystemen B Logistiek en Economie B Vrijetijdsmanagement B Bestuurskunde/Overheidsmanagement B Technische Informatica B Informatica B Facility Management B Opleiding tot Verpleegkundige B Opleiding tot Fysiotherapeut B Voeding en Diëtetiek B Personeel en Arbeid B Kunst en Techniek

Isat 34739 34745 34798 34866 34868 34869 34936 34952 39110 39111 39112

Hogescholen B Muziek B Docent Drama B Dans B Bedrijfskunde en Agribusiness B Tuinbouw en Akkerbouw B Dier- en Veehouderij B Intern. Business & Management Studies B Media en Entertainment Management B Autonome Beeldende Kunst B Vormgeving B Docent Muziek

Isat 50004 50006 50017 50019 50020 50023 50393 50441 50645 50648 50751 50752 50905 50950 50952 56055 56401 56650 56806 56836 56956 59303

Universiteiten B Cultuurwetenschappen B Econometrics B European Law School B International Business B Bachelor University College Maastricht B Economics B Liberal Arts & Sciences B Industrial Design B Bedrijfskunde B International Economics and Business B International Economics and Finance B Business Studies B Economie en Bedrijfskunde B Economics & Business B International Business Administration B Nederlandkunde/Dutch Studies B Economie B Econometrics B Engelse Taal en Cultuur B Bedrijfs- en Consumentenwetenschappen B Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek B European Studies

Bron: Choice/SKI-database

2.2 Aanbod in Rotterdam, Zuid-Holland, Zeeland, Noord-Brabant en Utrecht In deze paragraaf beschouwen we het aanbod van CMI-opleidingen in de directe omgeving van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De directe omgeving definiëren we op basis van provincies. 7

Dat betekent niet dat zij ook daadwerkelijk de Engelstalige variant volgden.


7

Indien een opleiding wordt aangeboden door een hogeschool of universiteit in één van de volgende provincies: Zuid-Holland, Zeeland, Utrecht en Noord-Brabant, dan merken we de betreffende opleiding aan als een potentiële concurrent van de nieuwe opleiding Communication & Media aan de Erasmus Universiteit. Tabel 4 geeft een overzicht van de potentiële concurrenten. Uit de tabel blijkt dat twee van de vijf universitaire CMI-bacheloropleidingen in Utrecht en Tilburg worden aangeboden. Volgens de SKI-database kennen deze opleidingen geen Engelstalige variant. Van belang voor de EUR is dat de twee nabij gelegen universiteiten (Delft en Leiden) geen CMI-bacheloropleidingen aanbieden. Voorts blijkt dat alle CMI-bacheloropleidingen op hbo-niveau in de omgeving van Rotterdam worden aangeboden. Drie daarvan worden ook in het Engels aangeboden. We concluderen dat alle hbo CMI-bacheloropleidingen die in Nederland worden aangeboden, ook in de omgeving van Rotterdam worden aangeboden. In dit aanbod wordt slecht een kleine minderheid in het Engels aangeboden. Het aanbod van universitaire bacheloropleidingen in de regio omvat geen Engelstalige opleidingen en is beperkt tot twee: Communicatie & Informatiewetenschappen (Utrecht en Tilburg) en Theater-, Film- en Televisiewetenschap (Utrecht). Tabel 4

CMI-bacheloropleidingen in de omgeving van Rotterdam Engelstalige variant

Universiteiten B Communicatie- en Informatiewetenschappen B Theater-, Film- en Televisiewetenschap Hogescholen B Communicatie

E

B Journalistiek B Communication & Multimedia Design B Media en Entertainment Management

E

B Communicatiesystemen

E

B Media, informatie & Communicatie B Grafimediatechnologie B Informatiedienstverlening en –management B Commercieel/Communicatiemanagement B Journalistiek en Voorlichting B Marketing, Sales & Communicatie Bron: IB-groep/SKI-database; bewerking SEO Economisch Onderzoek

2.3 Aanbod in omringende landen In deze paragraaf beschrijven we beknopt de uitkomsten van een quick scan op internet van het aanbod van CMI-opleidingen in de ons omringende landen België (Vlaanderen), Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Tabel 5 geeft een overzicht van de Engelstalige bacheloropleidingen in Vlaanderen, Duitsland en Ierland. Om de Engelstalige CIM-opleidingen in Vlaanderen in kaart te brengen is gebruik SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

8

HOOFDSTUK 2

gemaakt van de website www.hogeronderwijsregister.be, een site van de Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Op de site zijn alle geaccrediteerde en door de Vlaamse overheid erkende opleidingen terug te vinden. Deze website biedt de mogelijkheid studies te zoeken aan de hand van diverse criteria8. Door een lijst te genereren van alle bacheloropleidingen aan Belgische universiteiten en hogescholen, kunnen handmatig de CMI-opleidingen geselecteerd worden. Een klik op de naam van de opleiding geeft de websitebezoeker nog extra informatie, waaronder de onderwijstaal. Hoewel een redelijk uitgebreid aanbod van CMI-opleidingen bestaat in België vonden wij slechts één private opleiding die in het Engels wordt onderwezen. Tabel 5

Engelstalige of internationaal georiënteerde bacheloropleidingen CMI in Vlaanderen, Duitsland en Ierland

Opleiding

Instelling

België: Communication Studies

Vesalius College Brussel

Duitsland: Europäische Medienkultur

Bauhaus Universität

Kommunikationsdesign Medieninformatik

Berlin Berliner Technische Kunsthochschule, Hochschule für Gestaltung (FH) Berlin Fachhochschule für Technik und Wirtschaft Berlin

Medieninformatik

Bremen Hochschule Bremen

Media Management

CBS - Cologne Business School

Computing and Media

Fachhochschule Brandenburg

Mehrsprachige Kommunikation

Fachhochschule Köln

Kultur- und Medienmanagement

Hochschule für Musik und Theater Hamburg

Communication and Media Engineering

Hochschule Offenburg - University of Applied Sciences

Business Communication

International School of Management Dortmund

Literature and New Media

Jacobs University Bremen

Digital Media

Lübeck ISNM International School of New Media GmbH

Mediendesign Europäische Medienwissenschaft

Schwäbisch Hall Fachhochschule Schwäbisch Hall Hochschule für Gestaltung Universität Potsdam

Informations- und Kommunikationsmanagement Communication and Multimediadesign*

Zittau Hochschule Zittau/Görlitz (FH) - university of applied sciences Fachhochschule Aachen ism. Universiteit Maastricht

Ierland Multimedia

National University of Ireland, Maynooth

Om Engelstalige CMI-opleidingen in Duitsland te identificeren is de site www.studieren.de gebruikt. Deze website wordt als volgt omschreven: “www.studieren.de provides free search that enables inquiry of all programmes of study and universities in Germany. In addition to the addresses and degrees you can find listings concerning distance learning, education options at universities of cooperative education and international studies”. In de lijst die hier beschikbaar is, is gezocht naar bacheloropleidingen met de term ‘Communication’, ‘Kommunikation’, ‘Information’, ‘Media’ of ‘Medien’ in de naam. Omdat de site geen informatie verschaft over de taal waarin de opleiding gegeven wordt, is gekeken of het internationale studies betreft. Over 8

Dit zijn: soort opleiding, instelling, onderwijslocatie, studiegebied en afstudeerrichting


9

internationale studies vermeldt de site: During international studies you spend a certain amount of time at a partner university abroad. This arrangement is based on a cooperation-agreement between two or more universities. In difference to the Erasmus-programmes in this case the same performance from both foreign and from local students is expected. Good language ability is therefore an important condition for attending an international programme already at the beginning of your studies. Deze beschrijving maakt het aannemelijk dat studies die op de site als ‘internationaal’ worden bestempeld in elk geval deels in het Engels zullen worden onderwezen. Omdat er geen enkele andere mogelijkheid is om de onderwijstaal te achterhalen, worden in dit rapport uitsluitend de studies die als internationaal zijn aangemerkt in beschouwing genomen. Ook is voor dit onderzoek de site van de Deutscher Akademischer Austausch Dienst, de Duitse academische uitwisselingsdienst, (www.daad.de) onderzocht. Deze site biedt een overzicht van studies die zijn ontworpen om buitenlandse studenten aan te trekken en derhalve vaak het Engels als onderwijstaal kennen. Echter, een nadere inspectie van het overzicht van alle in het Engels aangeboden bacheloropleidingen resulteerde niet in een identificatie van een in het Engels aangeboden CMI-opleiding. Ierland telt volgens de site van het Ierse ministerie van onderwijs zeven universiteiten. Deze zijn te vinden op de site van het ministerie (www.education.ie). De sites van deze universiteiten zijn individueel bekeken en onderzocht op studieaanbod. Dit leverde slechts één relevante studie op. Ook voor opleidingen in Ierland nemen we aan dat de onderwijstaal Engels is. Voor opleidingen in het Verenigd Koninkrijk (VK) is gebruik gemaakt van de site van UCAS (www.ucas.com). Op de site wordt UCAS als volgt omschreven: UCAS is the central organisation that processes applications for full-time undergraduate courses at UK universities and colleges. Op de site kan per onderwerp gezocht worden naar studies. In deze lijst is gezocht naar termen als ‘Communication’, ‘Information’ en ‘Media’. Daarbij nemen we aan dat alle opleidingen in het VK in het Engels zijn. Dit heeft geresulteerd in een zeer uitgebreide lijst van opleidingen bij een groot aantal instellingen (zie de bijlage van dit rapport).


11

3

De vraag naar CMI-opleidingen

Dit hoofdstuk beschouwt de vraagzijde van de markt. Paragraaf 3.1 gaat in op de ontwikkeling van de markt in het recente verleden en de nabije toekomst. Paragraaf 3.2 beschrijft de student. Zijn CMI-bachelors anders dan andere? Hebben studenten die kiezen voor een opleiding met Engelstalige variant anders dan gemiddeld?

3.1 Marktontwikkelingen Van belang voor nieuwe aanbieders op het marktsegment van CMI-opleidingen is hoe de vraag naar die opleidingen zich in het recente verleden heeft ontwikkeld. Wij meten de vraag af aan de totale jaarlijkse instroom van studenten in CMI-opleidingen op de Nederlandse universiteiten en hogescholen. Aan de hand van de instroom in de laatste 10 jaar doen we voorzichtig een blik in de toekomst door middel van regressie. De voorspelling voor de jaren 2006-2009 die daaruit volgt wordt met een stippellijn weergegeven in Figuur 3.1. De figuur laat een gat zien bij de jaren 2001 en 2002. Dat heeft twee redenen: 1) de cijfers voor 2001 konden niet meer tijdig door IBgroep worden aangeleverd; 2) de cijfers voor 2002 vertonen dubbeltellingen door invoering van de BaMa. Ondanks het ontbreken van deze jaren is een trend duidelijk zichtbaar. Met name op bij de hogescholen is de instroom sterk toegenomen van 1,7 duizend in 1995 tot 8,5 duizend in 2005. Trekken we die lijn door dan stromen in 2009 bijna 11 duizend studenten in bij een CMIbacheloropleiding op een hbo-instelling. Ook bij de universiteiten is een stijgende trend zichtbaar, maar die trend loopt wat minder steil. De instroom van 700 CMI-studenten in 1995 nam toe tot 2,8 duizend in 2005. In 2009 schatten we de instroom op 3,2 duizend. We concluderen uit deze cijfers dat het CMI-marktsegment in de afgelopen jaren sterk is gegroeid. Er zijn geen aanwijzingen voor een afvlakking van de groei in de nabije toekomst. Figuur 3.1

Instroom in CMI-opleidingen bij hogescholen en universiteiten in Nederland

12,000

Aantal studenten

10,000

8,000

6,000

4,000

2,000

0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

Hbo

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Universiteit

Bron: IB-groep. bewerking SEO Economisch Onderzoek SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

12

HOOFDSTUK 3

Tabel 6 geeft een overzicht van de verdeling van de instroom van 2005 over de diverse hoofdcategorieën van CMI-opleidingen. Uit de tabel blijkt dat de twee grootste categorieën zijn: Communicatie en Media-gericht, beide met in totaal 3635 instromers in dat jaar. Communicatieen Media-opleidingen omvatten 64% van de instroom in 2005. Tabel 6

Instroom bij hogescholen en universiteiten naar categorieën van CMI-opleidingen (2005) Hogescholen

Universiteiten

TOTAAL

803

803

Communicatie

2600

1035

3635

ICT-gericht

2116

43

2159

Journalistiek

1102

24

1126

Mediagericht

2728

TOTAAL

8546

907 2812

11358

Communicatie & Informatie

3635

Bron: IB-groep. bewerking SEO Economisch Onderzoek

Resumerend kan het volgende worden gesteld. De vraag naar CMI-bacheloropleidingen is in de afgelopen jaren sterk gestegen en niets wijst erop dat die groei in de nabije toekomst zal afvlakken. Bij de hogescholen steeg de vraag sterker dan bij de universiteiten. De communicatieopleidingen en de mediagerichte opleidingen vormen de twee grootste segmenten van de CMImarkt met in totaal 64% van de vraag. Voor het aanbieden van een opleiding die communicatie en media combineert mag een potentiële markt geacht worden te bestaan.

3.2 Het profiel van de CMI-student De Nederlandse student In Tabel 7 wordt een profiel geschetst van de afgestudeerde bachelorstudenten in Nederland. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen studenten die een bacheloropleiding met Engelstalige variant volgden. Zo laat de tabel zien dat 44% van alle afgestudeerde bachelors van het mannelijke geslacht is. In bachelor-opleidingen met een Engelstalige variant ligt dat percentage aanzienlijk hoger: 56%. Voorts zien we een hoger percentage allochtonen bij deze opleidingen, zijn de studenten vaker lid van een studievereniging en doen ze iets langer over hun studie. In Tabel 8 wordt een profielschets van de CMI-studenten gegeven. De studenten worden ingedeeld naar CMI-categorie en vergeleken met de gehele populaties van afgestudeerden van het betreffende niveau. Wat opvalt is dat CMI-bacheloropleidingen een relatief laag percentage mannen kennen. Alleen voor de ICT-gerichte opleidingen (hbo) geldt dit niet, daar vinden we relatief veel mannen (61%). Ook lijken CMI-opleidingen (met uitzondering van universitaire communicatie opleidingen) relatief vaak allochtone studenten aan te trekken. De CMI-student is duidelijk geen bèta. Zowel op het hbo als op het wo zien we dat hun vakkenpakket gemiddeld minder bètavakken bevat. Universitaire CMI-studenten studeren sneller af dan gemiddeld en zijn dus ook wat jonger als zij afstuderen. Op de hogeschool is de gemiddelde studieduur in CMIopleidingen iets langer dan gemiddeld.


13

Tabel 7

Profiel van Nederlandse bachelorstudenten en de keuze voor een opleiding met Engelstalige variant

Man Leeftijd bij afstuderen Allochtoon HAVO diploma VWO diploma Aantal beta-vakken Aantal vakken Eindexamengemiddelde Lid studievereniging Tentamen gemiddelde Studieduur

Engelstalige opleiding? Nee Ja 43% 56% 23.8 23.9 14% 19% 41% 37% 37% 40% 2.1 2.3 6.5 6.5 6.9 7.0 38% 45% 7.2 7.2 4.4 4.6

Totale populatie 44% 23.8 15% 41% 37% 2.1 6.5 6.9 39% 7.2 4.4

Bron:SEO/Elsevier (Studie & Werk, 2005/2007)

Tabel 8 Profiel van CMI-studenten 9

C&I HOGESCHOLEN Man Leeftijd bij afstuderen Allochtoon HAVO diploma VWO diploma Aantal beta-vakken Aantal vakken Eindexamengemiddelde Lid studievereniging Tentamen gemiddelde Studieduur UNIVERSITEITEN Man Leeftijd bij afstuderen Allochtoon HAVO diploma VWO diploma Aantal beta-vakken Aantal vakken Eindexamengemiddelde Lid studievereniging Tentamen gemiddelde Studieduur

19% 23.9 17% 8% 73% 1.3 7.1 7.0 68% 7.3 4.1

COM

ICT

JOU

21% 23.1 20% 54% 20% 1.4 6.1 6.8 28% 7.1 4.2

61% 23.3 22% 60% 13% 1.5 5.9 6.8 22% 7.1 4.3

38% 23.3 16% 57% 27% 1.1 6.1 6.9 11% 7.1 4.6

29% 23.6 6% 12% 68% 1.8 7.1 7.0 95% 7.3 4.1

Totaal HBO 43% 23.2 15% 51% 21% 2.0 6.2 6.8 21% 7.2 4.0 Totaal WO 47% 25.1 15% 17% 71% 2.5 7.1 7.1 77% 7.2 5.3


9

De categorie Mediagericht ontbreekt in deze tabel, omdat de opleidingen in deze categorie niet voorkomen in Studie & Werk. SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

14

HOOFDSTUK 3

Resumerend: de keuze voor een opleiding met Engelstalige variant lijkt samenhang te vertonen met geslacht en etniciteit. Het zijn mannen en allochtonen die vaker voor een opleiding met Engelstalige variant kiezen. De Nederlandse student die kiest voor een CMI-opleiding is eerder een vrouw en iets vaker dan gemiddeld allochtoon. De CMI-student is geen typische bèta: het aantal bètavakken in het vakkenpakket is beduidend lager dan gemiddeld.

De buitenlandse student Informatie over buitenlandse studenten in Nederland wordt niet centraal geregistreerd. Om buitenlandse studenten op Nederlandse instellingen te typeren is voor dit onderzoek telefonisch informatie ingewonnen bij enkele onderwijsinstellingen met veel buitenlandse studenten. Hiervoor hebben wij de volgende instellingen benaderd: Roosevelt Academy, University College Utrecht, University College Maastricht en de Universiteit Maastricht. Bij de Universiteit Maastricht is speciaal gevraagd naar studenten van de studies Arts & Culture, European Studies en International Business. De Universiteit Maastricht (UM) verwees ons naar de openbare bronnen die gepubliceerd waren op hun website. Nadere informatie werd niet verstrekt. University College Maastricht kon geen gegevens verschaffen vóór 1 september. Deze konden voor het jaar 2006 echter wel uit het jaarverslag van de Universiteit Maastricht worden gehaald. Aan de publicaties van de Universiteit Maastricht kan een aantal interessante gegevens ontleend worden. Zo staat in Tabel 9 de instroom van buitenlandse studenten vermeld voor de faculteiten Cultuurwetenschappen en de University College Maastricht in de laatste drie studiejaren. Bij de faculteit Cultuurwetenschappen is ruim 60% van de instromende studenten buitenlands; bij University College Maastricht schommelt dat percentage tussen 40 en 50%. Voor de gehele universiteit Maastricht ligt de instroom uit het buitenland op ongeveer 40%. Deze hoge percentages komen voort uit de geografische ligging van Maastricht. Het verslag vermeldt echter niet wat de belangrijkste herkomstlanden zijn per faculteit; deze informatie is wel beschikbaar met betrekking tot de gehele UM-studentenpopulatie uit het buitenland (zie Tabel 10). De gehanteerde herkomstgebieden zijn continenten. Een nadere uitsplitsing naar EU-landen wordt ook gegeven (zie voetnoot bij de tabel). Het blijkt dat ruim 90% van de buitenlanders aan de UM uit de EU komen. Driekwart van de EU-instroom komt uit Duitsland en 18% uit België.


15

Tabel 9

Buitenlandse studenten in Maastricht

Instroom

06/07

05/06

04/05

Bachelor

418

395

372

Master

203

185

40

Instroom totaal

621

580

412

Waarvan buitenlands

422

354

255

Faculteit Cultuurwetenschappen

% Instroom buitenlandse studenten

68%

61%

62%

University College Maastricht Bachelor Master Instroom totaal

169

124

1

4

103 0

170

128

103

Waarvan buitenlands

73

65

53

% Instroom buitenlandse studenten

43%

51%

51%

Universiteit maastricht Instroom totaal UM % Instroom buitenlandse studenten

4134 43%

3789 37%

2978 37%

Bron: ISIS (1 december telling)

Tabel 10 Ingeschreven buitenlandse UM-studenten naar continent van herkomst Ingeschreven buitenlandse studenten (regulier) Naar continent van herkomst, 2004-2006 Afrika

06/07

05/06

04/05

36

34

33

185

187

162

Europa:

3249

3249

2922

waarvan EU10 waarvan non EU

3221

3182

2832

Azië

28

67

90

Midden en Zuid Amerika

10

7

17

Noord Amerika

28

30

33

Oceanië

3

0

2

Overig (inl. onbekend)

0

3

0

3513

3513

3164

Totaal

Bron: ISIS(1 december telling) De Rooseveld Academy in Middelburg heeft medewerking aan het onderzoek toegezegd, maar kon de gegevens uiteindelijk niet voor de deadline van dit rapport aanleveren. Uit telefoongesprekken hebben wij afgeleid dat het aantal Belgen aan deze instelling nihil is, wat gezien de ligging van de Academy opmerkelijk is. Wel staan er Duitsers ingeschreven. Het University College Utrecht (UCU) heeft jaarlijks een instroom van 75-80 buitenlandse studenten en 150-160 Nederlandse studenten. UCU meldt voorts dat verspreiding over de landen per jaar verschilt. Dit is vanwege het selectiebeleid dat UCU hanteert. Dit is gericht op diversiteit van studenten. Het aantal buitenlandse studenten is over de jaren wel min of meer constant. Telefonisch is ons medegedeeld dat met name het aandeel van studenten uit Oost-Europa


16

HOOFDSTUK 3

afgelopen collegejaar groot was. Het aantal studenten uit België en Duitsland werd geschat op 2 tot 5 (per land). Vanwege het beleid dat de UCU hanteert komt het aantal buitenlandse studenten uit een bepaald land niet boven de 10 studenten. Onderstaande cijfers hebben betrekking op de studentenpopulatie van het UCU voorjaar 2007. De UCU-cijfers zijn door het diversiteitbeleid moeilijk te interpreteren. Tabel 11 Studentenpopulatie van het UCU naar herkomstland (2007)

Global/cultural regions Dutch Europe, excluding Dutch Asia Middle East North America Latin America/Carribean Africa Australia/New Zealand Dual Nationals Total

Aantal 452 126 16 9 14 3 2 2 51 675

% 67 19 2 1 2 0,4 0,3 0,3 8 100

Bron: UCU

Het is niet eenvoudig op grond van deze cijfers een inschatting te maken van de potentiële buitenlandse vraag naar een nieuwe Engelstalige bacheloropleiding Communication and Media in Rotterdam. Voor de Erasmus Universiteit is België als afzetgebied wellicht belangrijker dan Duitsland. Belgen komen niet naar de Rooseveld Academy en het is niet duidelijk waarom zoveel minder Belgen naar Maastricht komen, dan Duitsers. Wellicht ligt de verklaring geheel aan de aanbodzijde. Nader onderzoek zou hier nuttig zijn. De feiten geven vooralsnog geen aanleiding tot groot optimisme over de Belgische vraag naar opleidingen in Rotterdam. Men mag waarschijnlijk rekenen op meer Duitsers dan Belgen. In het Verenigd Koninkrijk is het CMI-aanbod zo divers en gespreid over het land, dat vermoedelijk weinig Britse studenten de oversteek naar het continent zullen maken.

10

74% is afkomstig uit Duitsland en 18% uit België, rest 8% overig EU landen


17

4

CMI-opleidingen en de arbeidsmarkt

Verder studeren Na hun studie gaat ongeveer 20% van de hbo’ers verder studeren. Onder CMI-afgestudeerden van het hbo ligt dat percentage gemiddeld wat hoger (zie Tabel 12). Tabel 12

Verder studeren; hbo afgestudeerden Communicatie

nieuwe studie begonnen

ICT-gericht

Journalistiek

CMI Totaal

21%

26%

25%

26%

HBO Totaal 20%


Functie en bedrijfstak Driekwart van de afgestudeerden gaat na de hbo-opleiding werken. Na een master-opleiding ligt dat percentage iets boven de 90%. Voor de aanbieder van een opleiding is het van belang om te weten in welke functies en welke bedrijfstakken zijn alumni terecht komen. We bekijken in Tabel 13 en Tabel 14 naar hbo-afgestudeerden met een CMI-opleiding. Afgestudeerden met een communicatie opleiding vinden vaak een functie in marketing, reclame, public relations en voorlichting. Met een ICT-gerichte opleiding komen CMI’ers regelmatig in de ICT terecht, maar één op de vijf kon zijn functie niet terug vinden in een lange lijst van mogelijke functies. Na een CMIopleiding journalistiek wordt een meerderheid journalist, recensent of redacteur. De belangrijkste bedrijfstak voor CMI’ers is in de eerste plaats de zakelijke dienstverlening, gevolgd door openbaar bestuur/overheid. Ook bij financiële instellingen vinden CMI’ers van het hbo regelmatig werk. Tabel 13

Meest voorkomende functies van hbo-afgestudeerden in CMI

Communicatie

ICT-gericht

marketing/reclamefunctie (27%)

overige onbenoemde functie (19%) journalist,recensent,redacteur(59%)

public relations & voorlichting (11%)

ict consultant (11%)

overige onbenoemde functie (6%)

dienstverlening bij overheid (9%)

Journalistiek overige onbenoemde functie (8%) helpdesk-,baliemedewerker (4%)

(directie)secretaresse/assistant (4%) ict specialist (8%)

marketing/reclame functie (4%)

product- of marketing manager (4%) automatiseringsfunctie (7%)

financieel-administratief (3%)


Tabel 14

Grootste bedrijfstakken hbo-afgestudeerden in CMI

Communicatie

ICT-gericht

Journalistiek

zakelijke dienstverlening (30%)



openbaar bestuur/overheid (13%)

openbaar bestuur / overheid (24%)

openbaar bestuur / overheid (8%)

industrie, incl. uitgeverijen (10%)

onderwijs (10%)

financiële instellingen (5%)



transport, opslag & communic. (4%)

cultuur, sport en recreatie (5%)

gezondheids- en welzijnszorg (4%) detailhandel (3%)



18

HOOFDSTUK 4

In Tabel 15 en Tabel 16 beschouwen we afgestudeerde CMI’ers van de universiteit. Het betreft hier uitsluitend alumni in de categorieën Communicatie & Informatie en Communicatie. De meest voorkomende functies zijn in marketing/reclame en public relations/voorlichting. Ook hier is de zakelijke dienstverlening veruit de belangrijkste afnemer. Het openbaar bestuur/overheid trekt ook relatief veel universitaire CMI’ers. Tabel 15 Meest voorkomende functies van wo-afgestudeerden in CMI Communicatie & Informatie

Communicatie






trainee (7%)

marketing adviseur/specialist (6%)

marketing adviseur/specialist (6%)

dienstverlening bij overheid (8%)



Tabel 16 Grootste bedrijfstakken van wo-afgestudeerden in CMI Communicatie & Informatie

Communicatie



openbaar bestuur /overheid (12%)

openbaar bestuur /overheid (15%)

industrie, incl. uitgeverijen (12%)

onderwijs (11%)


gezondheid en welzijn (6%)

onderwijs (7%)



Positie op de arbeidsmarkt De toekomstige arbeidsmarktpositie is één van beweegredenen van studenten bij hun studiekeuze. Hoe beter en stabieler het perspectief, hoe meer de onderwijsaanbieder mag vertrouwen op constante vraag naar zijn opleiding. We noemen een opleiding ‘arbeidsmarktrelevant’ als afgestudeerden een relatief korte baanzoekduur hebben en een relatief hoog salaris. In deze paragraaf werpen we aan de hand van Studie & Werk-gegevens licht op de arbeidsmarktrelevantie van CMI-opleidingen in de afgelopen jaren. Figuur 4.1 toont de salarisontwikkeling van pas afgestudeerde academici in de jaren 1999 t/m 2007. Het betreft het gemiddelde netto maandsalaris gemeten in januari van dat jaar, gemiddeld 20 maanden na afstuderen. De bedragen zijn gecorrigeerd voor inflatie en uitgedrukt in prijzen van januari 2007. De top bij 2002 correspondeert met het conjuncturele hoogtepunt van rond de eeuwwisseling. Academici die in dat jaar afstudeerden werden in 2002 gemeten. Afgestudeerden van 2002 (gemeten in 2004) troffen het minst gunstige arbeidsmarktklimaat. Uit de figuur blijkt dat CMI’ers doorgaans een lager salaris hebben dan afgestudeerde academici met een andere opleiding. Bovendien lijkt hun salaris meer gevoelig voor conjuncturele schommelingen. Figuur 4.2 toont voor dezelfde groepen afgestudeerde academici de zoekduur naar een baan op hun niveau. Voor academici die geen CMI-opleiding hebben gedaan schommelde de mediaan van de zoekduur rond de 5 maanden. Dat wil zeggen dat de helft van de afgestudeerden binnen 5 maanden een baan op eigen niveau had gevonden. CMI’ers van academisch niveau deden er altijd SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

19

langer over om baan te vinden. De mediaan vertoont een sterke fluctuatie, die voor een deel voortkomt uit het kleinere aantal waarnemingen (gemiddeld ruim 50 per jaar). Desalniettemin blijkt ook hier uit dat de arbeidsmarktrelevantie van CMI-opleidingen op universitair niveau niet constant is. Figuur 4.1 Salarisontwikkeling voor wo-afgestudeerden in CMI (netto per maand; prijzen 2007) 1900 1800

Maandsalaris

1700 1600

CMI géén CMI

1500 1400 1300 1200 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007


Figuur 4.2 Baanzoekduurontwikkeling voor wo-afgestudeerden in CMI (mediaan) 20

Aantal maanden

16

12 CMI géén CMI 8

4

0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007


Figuur 4.3 toont de salarisontwikkeling van pas afgestudeerde hbo’ers in de jaren 1999 t/m 2007. Ook hier zien we de conjunctuurgolf duidelijk terug met 2002 als hoogtepunt en 2006 als dieptepunt. Het salaris van hbo’ers herstelde, zoals blijkt, zich minder snel dat dat van academici. Uit de figuur komt het beeld naar voren dat CMI’ers van het hbo ongeveer even veel verdienen SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

20

HOOFDSTUK 4

als hbo’ers met een andere studie. Met name de communicatie-opleidingen lijken conjuntuurgevoeliger dan gemiddeld: zij hadden hogere salarissen in 2002 en lagere in 2006. De baanzoekduur wordt weergegeven in Figuur 4.4. Wederom zien we meer fluctuatie (deels door het kleinere aantal waarnemingen). Evenals bij het salaris zien we dat de baanzoekduur van CMI’ers schommelt rond die van afgestudeerden uit andere disciplines. Figuur 4.3 Salarisontwikkeling voor hbo-afgestudeerden in CMI (netto per maand; prijzen 2007) 1700

Maandsalaris

1600

Communicatie

1500

ICT-gericht Journalistiek 1400

géén CMI

1300

1200 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007


Figuur 4.4 Baanzoekduurontwikkeling voor hbo-afgestudeerden in CMI

8

Aantal maanden

6 Communicatie ICT-gericht

4

Journalistiek géén C&M

2

0 1999

2000

2001

2002

2003



2004

2005

2006

2007

21

We concluderen dat de arbeidsmarktpositie van afgestudeerden met een CMI-opleiding in de periode 1999-2007 relatief ten opzichte van afgestudeerden uit andere disciplines onveranderd is gebleven. Op academisch niveau verdienen CMI’ers minder en zoeken langer naar een baan. Hun positie op de arbeidsmarkt is conjuntuurgevoeliger. Op hbo-niveau wijkt de arbeidsmarktrelevantie van CMI-opleidingen niet erg af van andere hbo-opleidingen. Zowel het salaris als de baanzoekduur schommelen rond het gemiddelde. Met name de communicatie opleiding lijkt op dit niveau meer gevoelig voor de conjunctuur.


23

Bijlage Tabel A

CMI-opleidingen in vijf hioofdcategorieën

ISAT Type Naam Opleiding HBO Communicatie opleidingen 4589 Communicatie Kort HBO Business & Communication 34036 Communicatie B Marketing, Sales & Communicatie 34063 Communicatie B Commercieel/Communicatiemanagement 34405 Communicatie B Communicatie HBO ICT-gerichte opleidingen 34060 ICT-gericht 34092 ICT-gericht 34430 ICT-gericht 34649 ICT-gericht

B Grafimediatechnologie B Communication & Multimedia Design B Communicatiesystemen B Informatiedienstverlening en -management

HBO Journalistieke opleidingen 34686 Journalistiek B Journalistiek 34692 Journalistiek B Journalistiek en Voorlichting HBO Mediagerichte opleidingen 34105 Mediagericht B Media, informatie & Communicatie 34952 Mediagericht B Media en Entertainment Management WO Communicatie & Informatie opleidingen 6719 Comm. & Informatie Bedrijfscommunicatie letteren 56826 Comm. & Informatie B Communicatie- en Informatiewetenschappen 60176 Comm. & Informatie M Bedrijfscommunicatie 60187 Comm. & Informatie M Tekst en Communicatie 60301 Comm. & Informatie M Language & Communication (Research) 66826 Comm. & Informatie M Communicatie- en Informatiewetenschappen WO Communicatie opleidingen 6427 Communicatie 6648 Communicatie 56615 Communicatie 60052 Communicatie 60163 Communicatie 60308 Communicatie 60713 Communicatie 66615 Communicatie 66652 Communicatie

Bestuurs- en organisatiewetenschap Toegepaste communicatiewetenschap B Communicatiewetenschap M Beleid, Communicatie en Organisatie M Communication Science (research master) M Communicatiestudies M Communication Studies M Communicatiewetenschap M Applied Communication Science

WO ICT-gerichte opleidingen 50010 ICT-gericht 60030 ICT-gericht 60180 ICT-gericht 60357 ICT-gericht

B Documentaire Informatiewetenschap M Human Media Interaction M Documentaire Informatiewetenschap M Media & Knowledge Engineering SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

24

BIJLAGE

WO Journalistieke opleidingen 60191 60628

Journalistiek Journalistiek

WO Mediagerichte opleidingen 50001 Mediagericht 50906 Mediagericht 60089 Mediagericht 60113 Mediagericht 60138 Mediagericht 60140 Mediagericht 60190 Mediagericht 60192 Mediagericht 60194 Mediagericht 60206 Mediagericht 60718 Mediagericht 66702 Mediagericht

Tabel B

M Journalistiek en Media M Journalistiek

B Theater-, Film- en Televisiewetenschap B Media en Cultuur M Media en Journalistiek M Mediacultuur M Boek en uitgeverij M Photographic Studies M Media en Cultuur M Preservation and Presentation M Media, Informatie en Cultuur (research master) M Mediatechnology M Nieuwe Media en Digitale Cultuur M Film- en Televisiewetenschap

Lijst CMI studies in het Verenigd Koninkrijk

Anglia Ruskin University Communication Studies Bournemouth University Communication and Media Photo Media (Photography/Film & TV/Multimedia) Brunel University Communication and Media Studies Cardiff University Communication Coventry University Communication Culture and Media Multimedia Computing De Montfort University Media Studies i.c.m. major/minor programma Film Studies i.c.m. major/minor programma Journalism i.c.m. major/minor programma Goldsmiths College (University of London) Anthropology and Media International Media Media and Communication (Integrated Degree) Communications i.c.m. major/minor programma Media i.c.m. major/minor programma SEO ECONOMISCH ONDERZOEK

BIJLAGE

25

Kingston University Film Studies i.c.m. major/minor programma Media & Cultural Studies Leeds College of Art & Design Visual Communications Leeds Metropolitan University Media i.c.m. major/minor programma Liverpool John Moores University Media Professional Studies with Television London Metropolitan University Digital Media Media Studies Music and Media Management Sound and Media Middlesex University Information Technology Napier University, Edinburgh Communication, Advertising & Public Relations Nottingham Trent University Communication & Society i.c.m. major/minor programma Media i.c.m. major/minor programma MultiMedia Oxford Brookes University Media Studies Media Technology Publishing Sheffield Hallam University Communication Studies Media Studies Southampton Solent University Media Culture and Production Staffordshire University Media Studies i.c.m. major/minor programma The Manchester Metropolitan University Information and Communications The Robert Gordon University Corporate Communication


26

The University of Birmingham Media, Culture and Society The University of Bradford Media Studies The University of Buckingham Communication Studies (EFL) The University of Essex Sociology and Media Studies The University of Gloucestershire Media & Music Management Media Communications & Culture Public Relations Radio Production Television Production Advertising The University of Huddersfield Culture, Media and Society Politics with Media The University of Hull Media, Culture & Society (incl Found Engl Lang) Religion, Media and Society The University of Liverpool Communication and Business Studies Communication, Media and Popular Music Electronic and Communication Engineering Communication Studies i.c.m. major/minor programma Wireless Communications and 3G Technology The University of Stirling Film & Media Studies The University of Wales, Aberystwyth Information Management Media and Communication Studies Media Studies Trinity College Carmarthen Advertising and Media Studies Media Studies University Campus Suffolk Film & Media Studies


BIJLAGE

BIJLAGE

27

University of Abertay Dundee Media, Culture and Society University of Bedfordshire Media Practices (Mass Communications) Extended Degree of Higher Education - Media Pro Marketing and Media Practices Media Performance University of Central England in Birmingham Media and Communication University of Central Lancashire Moving Image Public Relations Combined Honours Programme - (Communication Studies & Popular Culture (C2)) Digital Communications Wildlife and Media University of Chester Multimedia Technologies Communication Studies University of Chichester Media Studies University of Dundee Animation Interactive Media Design (3 year Hons) Interactive Media Design (4 year Hons) University of East London Communication Studies Media Studies University of Leeds Communication Studies New Media University of Leicester Communications, Media and Society University of Lincoln Advertising and Public Relations Media Production Media, Culture & Communications University of Northampton Contemporary Media Production Media Studies


28

University of Plymouth Science and the Media University of Portsmouth Communication and English Studies Communication Systems Engineering Communications Engineering Digital Media Film and Media Studies Media Studies i.c.m. major/minor programma Media, Culture and Communication University of Sunderland Media Studies i.c.m. major/minor programma University of Sussex Media Studies University of Teesside Media Studies University of the Arts London Media and Cultural Studies University of the West of England, Bristol Media Practice University of Ulster Communication Media Studies Communication University of Wales Swansea Media Studies University of Wales, Bangor Media Studies University of Wales, Newport Interactive Media University of Westminster Contemporary Media Practice Contemporary Media Practice Media Studies University of Winchester Media Studies Wirral Metropolitan College Media Studies


BIJLAGE

BIJLAGE

29


De markt voor hogere opleidingen in Communicatie, Media en Informatie

Recommend Documents