66
Moet je doen • muziek • groep 6
les 6 Te laat zingen luisteren spelen vastleggen bewegen
De leerlingen praten over te laat komen op school. Ze leren het lied Te laat. In het lied worden een aantal ‘smoezen’ voor te laat op school komen gerapt. Ze luisteren naar verschillende luistervoorbeelden waarin sprekend muziek wordt gemaakt. Na een werkvorm met ritmekaarten ontwerpen en presenteren ze een eigen rap en voeren die uit met een begeleiding op de cd.
doel
De leerlingen kunnen een rap maken en uitvoeren met aandacht voor expressie en ritme.
benodigd materiaal
• cd-speler • cd 6A: lvb. 22 Te laat (lied)) lvb. 23 Intro lvb. 24 Bride in Black Leather lvb. 25 Vier woordritmes lvb. 26 Ritmebox • kopieerblad 6 Te laat • kopieerblad 7 Vier woordritmekaarten • voor de verdieping: xylofoon, klokkenspel, eigen instrumenten van de leerlingen
ruimte opstelling voorbereiding
kunst en cultuur
9006668186_bw.indd 66
groepslokaal in een kring: op de stoel of op de grond • Beluister vooraf de luistervoorbeelden op cd. Zet de cd-speler klaar met het lied Te laat (lvb. 22). • Maak voor elke leerling een kopie van kopieerblad 6. • Kopieer de woordritmekaarten (kopieerblad 7) en maak er vier losse kaarten van. Vergroot elke kaart tot een A4. • Schrijf eventueel de bespreekpunten van de afsluiting van tevoren op het bord. Rappen is eigenlijk het (heel) snel en ritmisch opzeggen van teksten op muziek. Deze teksten hebben meestal een sociaal of politiek
24-01-2008 13:21:02
les 6 • Te laat
67
geëngageerde inhoud. Het gaat over onderwerpen die je vandaag mee kunt maken. Rappen is een kenmerkend voorbeeld van jongerencultuur en krijgt meestal behoorlijk veel aandacht in de media. Bekende namen van rappers zijn bijvoorbeeld Ali B, Eminem, P. Diddy of 2-Pac. Dit zijn vaak niet hun echte namen, bijna iedere rapper gebruikt een artiestennaam. De beat is gebaseerd op de ritmisch gesproken tekst. Intonatie, articulatie en dynamiek zijn minder belangrijk: het gaat om de muziek en de inhoud van de tekst. Er zijn verschillende rapsoorten: Hiphop, rap en freestylen. Freestylen is uit je hoofd, ter plekke en onvoorbereid teksten maken op een beat.
inleiding Gesprek Praat met de leerlingen over ‘te laat komen’ en over smoezen verzinnen voor het te laat komen. Laat voorbeelden noemen. Wat zijn prima smoezen en welke smoezen zijn niet zo handig? Vertel om het gesprek op gang te brengen bijvoorbeeld het volgende verhaaltje: Ik had een heel strenge meester, die je altijd liet nablijven als je iets gedaan had wat niet mocht. Ik was een keer te laat van huis gegaan. Onderweg dacht ik na over wat ik moest zeggen. Wat zouden jullie voor smoesje verzinnen? Pauzeer even om de leerlingen de mogelijkheid te geven te reageren. Weet je wat mijn smoes was? Er lag, niet ver van mijn school een brug, die wel eens open moest omdat er boten langskwamen. Hijgend kwam ik de klas binnen en zei:. ‘Meester, de brug ging net open omdat er een groot vrachtschip aan kwam!’ ‘ Zo,’ zei de meester en hij keek me aan over zijn bril, ‘en hoe groot was dat schip dan wel?’ Hij wilde ook weten of er een kapitein op de boot was, en of er ook wasgoed aan een lijn hing te drogen, en of het schip hard ging. Aan het eind zei hij: ‘Heb je gisteren ook nog de krant gelezen?’ Nee meester. ‘Had je toch beter kunnen doen,’ zei de meester. ‘In de krant van gisteren stond dat de brug een maand lang niet open kan omdat hij kapot is.’ Ik heb nooit meer een smoesje verzonnen…
kern Aanleren lied Beluister met de leerlingen het lied Te laat (lvb. 22). Vraag hen welke smoezen er allemaal in het lied worden genoemd. Leer daarna eerst het refrein aan en stel de leerlingen de volgende vragen: • Hoe vaak komt het woord ‘te laat’ in het refrein voor? (zes keer) • Welke regels hebben dezelfde melodie? (Te laat … school). De leerlingen zingen eerst deze regels en daarna het hele refrein.
9006668186_bw.indd 67
luistervoorbeeld 22
24-01-2008 13:21:03
68
Moet je doen • muziek • groep 6
Te laat Jagt MJD 6 tekst Afb. en 6.1muziek: O. van derTe laat Em Am A Te laat, te laat, al weer te laat op school. Ik moet een smoes ver - zin - nen maar ik xylofoon klokkenspel
B7
weet
er
Em
geen.
Te
Am
jij
voor
klokkenspel
mij
een
he - le
goe - de
B 1. 2. 3. 4.
laat, xylofoon
M'n voe - ten slie - pen nog, want ze Het vlieg - tuig had ver - traging, want het De brug was open, m'n Ik las van - morgen
tot met trein dat
m'n m'n die de
gro - te spijt had ik ou - de fiets was ook had ver - tra - ging door he - le school was
m'n van een
te laat,
Em
al
te
gin - gen had een band in
wek al spoor af -
leen?
smoes
weer te laat op school.
laat naar lek - ke was de
Heb
bed band stuk, krant
ker niet ge - zet. les aan de hand. weg - on - ge - luk. ge brand.
en en de
Deel kopieerblad 6 uit. Leer vervolgens de overige coupletten aan: • Rap de eerste smoestekst met de leerlingen. • Oefen daarna alle rapcoupletten even apart. • Zing tot slot het hele lied met alle rapcoupletten.
9006668186_bw.indd 68
24-01-2008 13:21:03
les 6 • Te laat
69
Luisteren Praat met de leerlingen over spreken op muziek. Hoe heet dat? (rappen) Welke voorbeelden kennen jullie? Luister vervolgens naar Intro (lvb. 23). Vraag de leerlingen of ze de tekst kunnen verstaan. Wat heb je gehoord: ‘pratend zingen’ of ‘zingend praten’? Vraag welke woorden rijmen en noteer die woorden op het bord. (dag – lach, moment – talent) Hierna luisteren de leerlingen naar Bride in Black Leather (lvb. 24). Kunnen ze de eerste woorden noemen: Time two fifteen a.m. Laat het luistervoorbeeld nog een keer horen met de opdracht te tellen hoe vaak deze woorden voorkomen. Hoe vaak heb je die woorden gehoord? (11 keer). Laat de woorden zachtjes meespreken. MJD 6 Afb 6.2
luistervoorbeeld 23
luistervoorbeeld 24
wekker niet gezet
Ontwerpen en spelen Zet de vier woordritmekaarten (kopieerblad 7) op de bordrand.
1
2
wek - ker niet ge - zet
laat
op
school
3
voe
-
ten
4
smoes te
Beluister met de leerlingen Vier woordritmes (lvb. 25). In dit luistervoorbeeld worden de ritmekaarten na elkaar uitgesproken met steeds een pauze ertussen. De leerlingen herhalen tijdens de pauze de ritmekaart. Plaats de kaarten vervolgens in een andere volgorde op het bord. Spreek op de muziek van luistervoorbeeld 26 zelf de woorden ritmisch voor. De klas echoot deze woorden. Kan één van de leerlingen de woorden voorspreken?
Tip
leen
luistervoorbeeld 25
luistervoorbeeld 26
I n plaats van alleen te spreken is het heel goed mogelijk de werkvorm uit te breiden met klappen. Bouw de werkvorm als volgt op: eerst spreken, daarna spreken en klappen, vervolgens alleen klappen. Variatie: Vraag enkele leerlingen om de ritmekaarten te echoën op verschillende instrumenten, bijvoorbeeld: claves, schellenraam en handtrom. Mogelijke werkvorm: alle leerlingen spreken de aangewezen ritmekaarten, de instrumentalisten echoën de ritmes. Voer dit ook uit op de begeleiding van luistervoorbeeld 26.
luistervoorbeeld 26
Maak je eigen rap De leerlingen gaan in groepjes van vier hun eigen smoesrap maken. Een rap maken die goed past op de muziek is niet eenvoudig. Help hen daarom op weg door eerst samen te oefenen.
9006668186_bw.indd 69
24-01-2008 13:21:04
70
Moet je doen • muziek • groep 6
– Zet op het bord: Mijn voeten sliepen nog want ze gingen laat naar bed En tot mijn grote spijt had ik mijn wekker niet gezet. – Spreek het fragment op het juiste ritme. Als we de maat meeklappen hoeveel klappen (accenten) moeten we dan geven? (8). Waar? – Onderstreep de lettergrepen waar een accent (klap) op valt of schrijf ze in een andere kleur op het bord. Er staat dan: Mijn voeten sliepen nog want ze gingen laat naar bed. En tot mijn grote spijt had ik mijn wekker niet gezet. – Zet nu de volgende tekst op het bord en laat de leerlingen die tekst overschrijven: De trein die reed te sloom en ging naar ‘t verkeerde spoor. En tot mijn grote schrik was mijn tas er zelfs vandoor. – Vraag de de groepjes de accenten te onderstrepen of in een andere kleur over te trekken. Er komt dan te staan: De trein die reed te sloom en ging naar ‘t verkeerde spoor. En tot mijn grote schrik was mijn tas er zelfs vandoor. Hierna maken de leerlingen met z’n vieren een eigen smoesrap. Ze geven de accenten een andere kleur of onderstrepen ze. Laat de leerlingen als de rap klaar is even oefenen op de muziek (lvb. 26).
afsluiting Presentatie De leerlingen presenteren hun eigen rap voor de klas, terwijl de begeleiding klinkt (lvb. 26). In de begeleiding is steeds (na de intro) ruimte voor een rap. Tussen de twee raps klinkt steeds een tussenspel. De leerlingen beoordelen elkaars presentaties aan de hand van de bespreekpunten op het bord: • Zijn jullie tegelijk begonnen? • Was het goed in de maat? • Was het duidelijk verstaanbaar? • Rijmde de tekst?
luistervoorbeeld 26
Kies met elkaar de vier beste rapteksten uit. Tot slot zingen de leerlingen het lied Te laat (lvb. 22) weer, maar nu met de vier beste eigen teksten als rap tussendoor.
verdieping Een begeleiding De leerlingen nemen kopieerblad 6 erbij. Ze gaan de begeleiding die bij het lied staat leren. De instrumentaanduidingen xylofoon en klokkenspel zijn bedoeld voor het bespelen van de instrumenten in de klas.
9006668186_bw.indd 70
24-01-2008 13:21:04
les 6 • Te laat
71
De begeleiding kan natuurlijk ook op een fluit, keyboard of een ander instrument worden gespeeld. Geef daarom eventueel het kopieerblad met het lied en de begeleiding mee aan leerlingen die een muziekinstrument bespelen. Ze kunnen de noten thuis instuderen of ze nemen het lied mee naar de muziekles. Geef deze leerlingen de week daarna op school de gelegenheid de muziek samen in te studeren. Wanneer het ‘orkest’ de muziek kan spelen, mag het de groep begeleiden bij het zingen.
9006668186_bw.indd 71
24-01-2008 13:21:04
