Luchtwachtdienst Helden De landelijke luchtwachtdienst , onderdeel van het Vrijwillige Landstorm Korps, werd opgericht op 9 maart 1921 en bestond geheel uit vrijwilligers Taak van de luchtwachtdienst was het waarnemen van vliegverkeer in de toegewezen sector. Dus horen, zien en meldingen per telefoon door geven naar een centrale waar deze gegevens verwerkt werden en, indien nodig, door gegeven aan de centrale luchtafweerdienst.
Post Helden De post Helden werd opgericht in 1927 en telde 23 vrijwilligers afkomstig uit de gemeente Helden. Het waren, op enkele na, meest jonge mannen die zich voor de militaire dienst hadden vrijgeloot. Dit betekende in de praktijk dat ze geen dienstplicht vervulde maar alleen werden opgeroepen in tijden van oorlogsdreiging en verder was een gedeelte vrijgesteld in verband met broederdienst. Tijdens een bijeenkomst bij café houder en brouwer Sjeng Gommans werd onder leiding van burgemeester van Cann de eerste groep samengesteld. De eerste post was gevestigd in de tuin achter het café van Lommen Had. Hier was een grondpost( luisterkuil) aangelegd. Dit was een rond komvormig gegraven gat waarin het geluid werd opgevangen/ waargenomen. Door de grote afstand naar het gemeentehuis werd deze spoedig verplaatst naar een stuk grasland van Herman Rijnen(nu pand Frans Telen) en via een telefoonlijn was er verbinding met het wachthok op het dak van het gemeentehuis. Herman klaagde later dat aan de pruimenboom op zijn perceel “gen ein riepe proem mier aan dea baum hong” toen die gasten daar dienst draaiden. Bij café Hinke van de Klomp( Brummans )werd op zomerse dagen en na einde dienst een pint met klep gedronken en in de winter kon men zich warmen aan de kachel. Meldingen moesten via de reguliere PTT lijnen door gegeven worden. Voor vele vrijwilligers was de telefoon trouwens een onbekend iets en maakten ze voor het eerst kennis met deze wijze van communicatie. Het was ook een omslachtig gebeuren. Voor het door geven van een melding naar Utrecht kreeg je op het postkantoor van Panningen eerst Martens Handrie of Ebisch Graat aan de lijn. Deze vroeg het nummer in Venlo aan en daar was weer iemand die je doorverbond met Utrecht. Ook het gebruik van een verrekijker met hoogte meting en vliegtuigherkenning hoorde bij de
opleiding. Verder waren ze onbewapend. Eind jaren dertig werd de post gevestigd op het dak van het gemeentehuis. Daar genoten ze van een ruim uitzicht met een beperkt inkomen!
Namen (zover bekend)van leden post Helden mei 1940: Klik op hier voor een vergroting. Herkent U iemand? Stuur s.v.p.een mail met vermelding van nummer en naam naar
[email protected]
1 L.Ueberbach 2 W. Peters 3 H.Wilms 4 C.Haffmans 5 J. Wilms 6 A.Janssen
7 J.v.d. Beuken 8? 9 F. Wilms 10 H.Peters 11 P.Hoeben 12 H.Bruijnen
13 ? 14 ? 15 W. Lommen 16 H.Korsten 17 J.Kessels 18 ?
L-R: Piet Holten,Jo Wilms,Wiel Peters,Handrie Stammen, Handrie Korsten.
L-R: Frans Wilms, Handrie Korsten.
Wie herkent deze luchtwachter?
1939 Landstorm Helden op mars
Serg. Clemens Haffmans
L-R: Frans Wilms en Fons Janssen. 10 mei 1940 Tijdens de inval van het Duitse leger in de vroege morgen van 10 mei 1940, was Jan van den Beuken in actieve dienst als waarnemer van de luchtwacht. Met het springen van de maasbruggen Venlo-Blerick vroeg in de morgen van 10 mei werd ook de verbinding naar het achterland verbroken aangezien de telefoon lijnen aan deze brug bevestigd waren. Na het wegvallen van de verbinding met Utrecht zat de taak van post Helden erop en moest men zich volgens dienstbevel melden in Den Bosch. Het eigen vervoer vond plaats met fiets, auto en motor waar de post Helden zich in de namiddag voltallig meldde bij de bevelvoerder. Dit was het begin van een reis die de Heldense luchtwachters nooit zouden vergeten. Duinkerken Vanuit Den Bosch ging het richting Oirschot en via Tilburg, Breda en Bergen op Zoom belanden de mannen te midden van de terugtrekkende Nederlandse en de oprukkende Franse troepen in Zaamslag(Zeeuws-Vlaanderen).Tijdens deze tocht werden de groepen militairen en vluchtelingen beschoten en gebombardeerd door Duitse vliegtuigen met veel doden en gewonden als gevolg. Na enkele dagen gaat het verder en via Antwerpen, Brugge, Oostende en De Panne komen ze uiteindelijk aan in de noord Franse havenstad Duinkerken. Daar worden ze tijdelijk ondergebracht in de Jean Bart kazerne. Met het naderen van de Duitse troepen werd het ook steeds voller in de stad. Naast de vele vluchtelingen en de strijdende Franse en Engelse troepen kwamen ook de restanten van het Belgische en Nederlandse leger binnen druppelen. De stad raakte overvol. De Nederlandse soldaten mochten daar van de Franse autoriteiten niet blijven en ze worden tenslotte ingescheept op de Franse vrachtboot “Pavon”. De mannen waren in de veronderstelling dat de reis naar Engeland zou gaan maar de eindbestemming was Le Havre of Cherbourg om
daar opnieuw uitgerust en ingezet te worden. De s.s. Pavon, een vrachtschip met een lengte van 120 meter , 16 meter breed en een diepgang van 7 meter was totaal ongeschikt voor het vervoer van mensen..
s.s. Pavon Op 20 mei, 10.00 uur in de morgen word de eerste groep van 1135 man, waaronder ook de groep Heldense luchtwachters ingescheept, gevolgd om 12.00 uur met nog eens 300 man extra. Dit alles onder dwang van de plaatselijke Franse commandant generaal Watrin. De rest van de dag lag het overvolle schip in de haven te wachten. Na vertrek in de avonduren om 21.30 uur werd het schip buitengaats aangevallen door Duitse jagers gevolgd door een bombardement om plm.23.10 uur. Bij de derde aanval werd het schip midscheeps getroffen door een bom. Deze sloeg door het bovenste dek en ontplofte in het middenruim.
De gevolgen waren verschrikkelijk. De ontploffende bom veroorzaakte brand,doden, gewonden en grote paniek in het voor, midden en achterruim. Mannen vochten om een plaats op de drie verticale ladders om het dek te bereiken ,sommige sprongen in paniek overboord ,anderen die zwaar gewond waren bleven in de smeulende resten achter. Uiteindelijk zet de kapitein het schip op het strand.
Met behulp van touwen werd het schip verlaten. De hoogte van twaalf meter(eb) eiste ook hier gewonden. Op het strand zoeken de Heldenaren elkaar op en komen tot de ontdekking dat ze het ,op enkele verwondingen na,allemaal heelhuids hebben overleeft.
S.S. Pavon Aantal slachtoffers; 15 doden op het bovendek,15 doden op het bovenste middendek, 8 doden bij het onderste middendek, 9 militairen overboord gesprongen en verdronken. Ruim 100 gewonden. Verder zijn tijdens de terugtocht als krijgsgevangenen naar Duitsland en Nederland nog drie mannen gesneuveld en drie overleden tijdens een bombardement.
Overlijden jan van den Beuken. Jan, met 55 jaar, het oudste lid van de post Helden, heeft de ramp met het schip overleeft maar is tijdens de terugtocht als krijgsgevangene in het ziekenhuis in Neufchateau(B) door de ontberingen en aan de gevolgen van een ernstige maagbloeding op 30 mei overleden. Operatief ingrijpen door Duitse artsen mocht niet meer baten. De lichamelijke inspanningen, denk alleen maar aan de vele kilometers lange voettocht naar Duinkerken en als krijgsgevangenen,terug richting Duitsland in combinatie met slechte voeding,stress en weinig rust, kon zijn lichaam niet meer aan. Op de boerderij aan de Vosberg in Panningen wachtte zijn vrouw en kinderen tevergeefs op zijn thuiskomst. Jan kwam niet meer thuis. Zijn graf vindt u op het Nederlands Ereveld Loenen, vak E nummer 1052. De overige luchtwachters van de post Helden zijn begin juni 1940 allen weer “gezond” terug gekeerd. Voor uitgebreid verslag van de ramp ”Pavon”. Zie website www.zuidfront-holland1940.nl
Maart 2015, Piet Gommans.
