DE LAARMAN de wereld achter ons eten
2
De Laarman
De Laarman
UITNODIGING De Laarman is een landbouwmuseum dat is gevestigd in een voormalige coöperatieve veevoederfabriek in Luttenberg, gemeente Raalte, in het hart van Salland. Er wordt hard gewerkt aan de transitie van ons cultuurhistorische streekmuseum tot een museaal-agrarische trekpleister van formaat over de voedselproductie voor mens en dier - heden, verleden en toekomst. De Laarman wil zich nationaal en euregionaal op de kaart zetten en een breed publiek aantrekken. Naar analogie met de vroegere samenwerking in boerencoöperaties en in lijn met ontwikkelingen in de samenleving, willen wij De Laarman laten uitgroeien tot een coöperatie nieuwe stijl. Het wordt een samenwerkingsverband van founders, partners en betrokkenen, in de agrowereld, de toeristische en culturele sector, bij scholen en opleidingen. Door het nieuwe inrichtingsconcept en de verbouwing komen consumenten meer te weten over eten. Als bezoekers doen zij ontdekkingen langs de weg die etenswaren afleggen vanaf de primaire productie naar de (super)markt. Tegelijkertijd levert De Laarman hiermee een belangrijke bijdrage aan het toerisme. Namens het bestuur van De Laarman wens ik u veel kijk- en leesplezier en nodig ik u uit zich bij ons aan te sluiten.
Doet u mee ? Jan Spil Voorzitter bestuur De Laarman Juli 2013
3
4
De Laarman
De Laarman
inhoud 11 ontdekkingsreis
23 werkplaatsen
27 verbouwing
29 locatie
03 uitnodiging 07 het verhaal
31 achtergrond 25 installatie
09 big idea
35 colofon
5
6
De Laarman
De Laarman
HET VERHAAL
mindmap
De wereld achter ons eten We weten niet veel over ons voedsel. Wat de consument weet van zijn eten komt voornamelijk van reclame op televisie en het dagelijkse boodschappen doen in de supermarkt. Doordat we niet kunnen zien waar ons voedsel vandaan komt, hebben we steeds meer vragen over de herkomst en kwaliteit ervan. Nog maar een fractie van de bevolking is werkzaam in de primaire agrarische productie en de overige productie vindt plaats in onzichtbare industriële processen, al dan niet in andere werelddelen. Daardoor blijven vragen vaak onbeantwoord en duiken er allerlei geruchten op over wat boeren en industrie “allemaal uitspoken met ons voedsel”. Het is de ambitie van De Laarman de consument binnen te halen in de wereld achter ons voedsel. Bezoekers kunnen zich het verhaal erover op speelse wijze eigen maken, want De Laarman wordt een opgewekte ontdekplek over het serieuze onderwerp van de voedselproductie. We brengen de bezoekers – we streven naar 30.000 per jaar – in contact met: de actualiteit en de toekomst van de landbouw, de voedselketen van producent naar consument en de landbouwrevolutie 1800-1950 die de basis heeft gelegd voor onze huidige voedselwereld.
7
8
De Laarman
De Laarman
BIG IDEA
museale ontdekkingstocht
beleefrestaurant
agrotouristische routes
Een reis door de wereld achter ons eten De Laarman wil de bezoekers – allen consumenten van voedsel – betrekken bij de wereld van de producenten. Met een unieke combinatie van een museale ontdekkingsreis, voedselwerkplaatsen, een beleefrestaurant en verhalende agrotoeristische routes door het omringende platteland wil De Laarman uitgroeien tot de plek waar verhalen over voedselproductie voor mens en dier tot leven worden gebracht. Daarvoor willen wij ons huidige landbouwmuseum verbouwen en opnieuw inrichten. In dit bidboek geven wij u een beeld wat we met deze investeringen voor ogen hebben en hoe de Laarman vorm kan geven aan haar ambitie.
voedselwerkplaatsen
9
10
De Laarman
De Laarman
ONTDEKKINGSREIS
Museale ontdekkingsreis Wilt u een cappuccino met warme appeltaart en slagroom? Of liever een zomerse aardappelsalade met uitjes, worteltjes en stukjes kip. Elke dag kiezen we wat we eten en drinken. In de nieuwe vaste expositie van De Laarman vormen deze herkenbare keuzes het startpunt. Maar in plaats van direct aan tafel te gaan, neemt De Laarman ons mee op een museale ontdekkingsreis, om te eindigen bij een eetbare finale. Waar komen de appels in onze appeltaart vandaan? Wie zorgde er voor de oogst en de verwerking van de aardappels in de aardappelsalade? Wat is het verschil tussen gewone en scharrelkippen? Sinds wanneer pasteuriseren we melk? In De Laarman vindt de bezoeker de antwoorden. In een route langs verschillende tentoonstellingsruimtes, installaties en interactives komen we in contact met de wereld die schuilgaat achter ons eten. Het geheel biedt een kijkje in de keuken van de voedselproducenten en brengt zo het werk achter de producten in ons winkelmandje tot leven. In De Laarman proef, hoor, zie en voel je de verhalen achter de tomaat, het brood en acht andere basis ingrediënten. Zo maakt men een reis aan de hand van de eigen voedselvoorkeuren naar de oorsprong van het product, van het land tot aan de boodschappenmand. De vaste expositie van De Laarman verleidt om te ontdekken wat er allemaal moet gebeuren voordat wij onze dagelijkse kost kunnen eten. De wereld van de consument en producent raken elkaar hier en voor de consument komt een anders onzichtbare wereld tot leven.
11
12
De Laarman
De Laarman
ONTDEKKINGSREIS
Stap 1: De markt Bij binnenkomst herkennen we het rijke assortiment van eindproducten uit de supermarkt. We zien kasten vol overvloed. Met honderden merken en verschillende kleurrijke verpakkingen. Dit is de wereld waar de consument en producent elkaar dagelijks ontmoeten. En waar we onze keuze maken over wat we gaan eten. Ook de vaste opstelling in De Laarman begint met deze herkenbare keuze. We vragen de bezoeker wat hij of zij zo dadelijk wil eten en drinken? Erwtensoep, melk, warme appeltaart, een broodje kaas? Waar heb ik zo trek in? En wat betekent deze trek voor de verdere tocht door de tentoonstelling? Ik wil erwtensoep en pak een symbolisch zakje erwten uit de schappen. Dit interactieve zakje (met een unieke RFID-chip) bepaalt niet alleen wat ik straks te eten krijg maar ook hoe de verschillende tentoonstellingsonderdelen tijdens mijn reis door De Laarman op mij reageren.
13
14
De Laarman
De Laarman
ONTDEKKINGSREIS
Stap 2: Experience We stappen na De Markt binnen in de ruimte die de bezoeker een indringende Experience biedt. In het hart van deze ruimte stuiten we op de oude mengvoederinstallatie. Door een glazen constructie kunnen we deze oude machine in één oogopslag in haar geheel zien. De installatie wordt ingezet als drager van een korte, spectaculaire filmische introductievertelling. Met een voice-over, lichtspel, geprojecteerde beelden en speciale effecten brengen we de machine tot leven. Door deze grootse filmische vertelling van ongeveer vijf minuten verlaten de bezoekers de wereld van alledag en worden zij ondergedompeld in de dynamische wereld van onze voedselproductie. In een verhalende en poëtische tijdsreis ervaren we hoe de productie van ons eten op uiteenlopende manieren de ontwikkeling van onze samenleving heeft bepaald.
15
16
De Laarman
De Laarman
ONTDEKKINGSREIS
Stap 3: Voedselzones Het hart van de vaste expositie in De Laarman is de ontdekkingstocht langs tien voedselzones waarin verschillende basisproducten de dragers vormen voor onze verhalen, collectie en installaties. Met melk, graan, wortel, varken, eieren, suiker, tomaat, appel, maïs en aardappels openen we een rijke en gevarieerde vertelling over de herkomst van ons voedsel. In deze verhalen lopen verleden, heden en toekomst in elkaar over en treffen we een bijzondere opstelling aan van de collectie oude landbouwmachines, infographics, fotografie en videoverhalen, interactives, games en installaties. Elke voedselzone heeft een eigen herkenbare identiteit en brengt het basisproduct op een unieke manier tot leven. De museale topstukken zijn hierbinnen geïntegreerd. Met de bij de entree gekozen versnapering kan de bezoeker de voedselzone tot leven brengen en wordt de keuze van de consument verbonden met de daarbij behorende verhalen.
voedselzone over het ei
begane grond
kelder
17
18
De Laarman
De Laarman
voedselzone over de aardappel
voedselzone over het varken
19
20
De Laarman
De Laarman
ONTDEKKINGSREIS
Stap 4: Aan tafel Met een schat aan ervaringen en lekkere trek eindigt de vaste expositie en gaat de gast Aan tafel. Hier kunnen we eindelijk de eerder door ons gekozen appeltaart of aardappelsalade proeven. En tegelijkertijd hebben we door onze ontdekkingsreis door De Laarman voldoende verhalen verzameld om aan tafel honderd uit te praten over wat er allemaal achter een eenvoudig appelgebakje schuil gaat.
Aan tafel
21
22
De Laarman
De Laarman
WERKPLAATSEN
Werkplaatsen, programmering & virtueel Bezoekers krijgen ook de gelegenheid in een apart deel van De Laarman zelf aan de slag te gaan met productievraagstukken, zowel door hoofd- als door handwerk. We bieden hier ruimte voor bijeenkomsten en debatten over agrarische onderwerpen. In praktische werkplaatsen krijgt men voeling met het hand- en machinewerk dat in de voedingsindustrie gevraagd wordt. Zo kan men er, net als ten tijde van de vroege mechanisatie, smeden in een smederij. Men kan er brood bakken en innovatieve proefjes doen in het voedsellaboratorium. Voor onze jaarlijkse cyclus van publieksactiviteiten maken we een gevarieerd programma met zowel laagdrempelige evenementen voor een breed publiek als een aanbod voor de specifieke interesses van mensen en bedrijven. Van een jaarlijks grootschalig agrofestival met o.a. oude en fonkelnieuwe landbouwmachines tot lezingen en kunstprojecten. Het spreekt vanzelf dat we ons volledig aansluiten op de digitale snelweg en actief zijn via de sociale media. De nieuwe website heeft tot doel een virtuele tweelingbroer van De Laarman te worden: een levendig online platform waar gebruikers elkaar ontmoeten rondom de wereld achter ons eten.
diverse werkplaatsen
23
24
De Laarman
De Laarman
INSTALLATIE
De evolutie van machines
Om de buitenkant van de Laarman nog meer karakter en uitstraling te geven hebben we een iconische beeld ontwikkeld. De Evolutie van Machines is een kunstzinnige parade van landbouwmachines en landbouwwerktuigen, oplopend van klein tot groot. De installatie is zowel een visuele blikvanger als een mooie kliminstallatie voor kinderen. Het object meandert naar De Laarman toe en lokt de bezoekers op een speelse manier naar binnen.
25
26
De Laarman
De Laarman
VERBOUWING
De Laarman gaat verbouwen Om de spectaculaire nieuwe vaste presentatie in De Laarman te huisvesten, willen we het huidige gebouw in ere herstellen en uitbreiden. De twee grote houten opslagloodsen achter het fabriekspand maken plaats voor volwaardige publieksruimtes over twee verdiepingen. In de fabriek wordt de oorspronkelijke mengvoederinstallatie in zijn geheel zichtbaar gemaakt, de silotoren toegankelijk en zo mogelijk voorzien van een speelse opbouw als gezichtspunt.
27
28
De Laarman
De Laarman
LOCATIE
In het hart van het platteland De Laarman staat niet op zichzelf. Ze ligt in het hart van groen en agrarisch Nederland. Op de flank van de Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug, aan de voorzijde een heerlijke uitzicht over landerijen en aan de achterzijde een bos om in te wandelen. Het is een aantrekkelijk middelpunt en startpunt om het omliggende gebied met de uiteenlopende agro-ondernemers te bezoeken. Daar kunnen bezoekers aan de lijve ervaren hoe de gewassen groeien en de landbouwdieren leven. Vanuit de verstedelijkte zones ten westen en ten oosten van De Laarman kunnen we zowel Nederlandse als Duitse bezoekers trekken. En door haar unieke ligging in het groene platteland is De Laarman voor een stedelijke bezoeker niet alleen een bezoek, maar ook een omweg waard.
29
30
De Laarman
De Laarman
ACHTERGROND
Wie we nu zijn? Wie nu De Laarman bezoekt treedt binnen in de voorbije tijd van 18751950. De bezoeker vindt er een collectie van oude landbouwmachines, handgereedschappen, veeartsinstrumentarium en voorwerpen rondom melkverwerking. Daar zijn onlangs enkele hedendaagse interactieve elementen over moderne landbouw toegevoegd (van de Floriade 2012) en een overzicht over ons plantaardig voedsel vanaf de domesticering. Ons topstuk bij uitstek is de stoere fabrieksinstallatie over drie verdiepingen voor het mengen van veevoer. De Laarman heeft niet alleen erfgoed, maar ís zelf ook erfgoed, want een voormalige coöperatieve veevoederfabriek uit de jaren ‘50 is ons onderdak. Dit fabriekspand heeft geen monumentstatus, maar is wel aangemerkt als waardevol industrieel erfgoed. Het museum bestaat nu een kleine 20 jaar en trekt 6000 tot 7000 bezoekers per jaar. Het zijn mensen met een agrarische achtergrond voor herkenning en nostalgie; gezinnen met kinderen en verblijfsrecreanten voor een gezellig uitje; en leerlingen van het basisonderwijs voor een leuke les. De Laarman drijft op een enthousiaste groep van ruim 100 vrijwilligers. Hun kwaliteiten variëren van bestuurlijke deskundigheden tot praktisch gastvrij onthaal, van schoolklasbegeleiding tot technisch onderhoud van de landbouwmachines. Speciale vermelding verdient de vaste samenwerking met een regionaal leerwerkbedrijf. Samen met dit bedrijf functioneert museum De Laarman als een geoliede machine. Maar…. wel een verouderde machine. De Laarman van nu is niet meer bij de tijd. Doelstelling, inrichtingsconcept, presentatiemethodes, thematiek, expositiemogelijkheden: alle zijn hun houdbaarheidsdatum gepasseerd. Het moet echt anders, wil De Laarman toekomstbestendig zijn en er maatschappelijk toe doen.
31
32
De Laarman
De Laarman
Oprichter Jan Tielbeke, (Luttenberg) oprichter en initiatiefnemer van Stichting Museum De Laarman. Onder zijn toeziend oog als verzamelaar is De Laarman als een bescheidend initiatief begonnen en uitgegroeid tot een klein maar goedlopend museum; agrariër in ruste.
Comité van aanbeveling Prof. Dr. Anne van der Meiden, (Nijverdal) , geboren in Enschede, studeerde theologie en communicatie wetenschappen. Na functies in bedrijfsleven en diverse organisaties (reclame, PR en publiciteit) werkzaam als wetenschappelijk medewerker en hoogleraar communicatiewetenschappen en public relations. Gepensioneerd.
Gert-Jan Oplaat (Markelo) is onder meer voorzitter van de Kamer van Koophandel voor Centraal Gelderland en voorzitter Nederlandse Vakbond Pluimveehouders. Tevens een voormalig Nederlands politicus. Hij was namens de VVD van 1998 tot 2006 lid van de Tweede Kamer der StatenGeneraal. Hij runde na zijn vertrek uit de Kamer het eigen consultancybureau Brook Consultancy BV.
Ir. Jan Mulder is een Nederlands politicus. Namens de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) maakte hij in de perioden 1994 tot 2009 en van 2010-heden deel uit van het Europees Parlement.
Prof. dr. ir. G. (Gerrit) Meester is landbouweconoom, was werkzaam bij de Erasmus Universiteit Rotterdam, het Landbouw Economisch Instituut, het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Hij was hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van het landbouwcomité van de OECD en lid van de Raad van de Leefomgeving en Infrastructuur.
33
34
De Laarman
De Laarman
FINANCIEEL
Geld is ons voedsel
colofon De Laarman Contactpersoon Jan Spil, Voorzitter bestuur
[email protected] 0031-(0)6-12473825 0031-(0)572-301976 Bezoekadres Butzelaarstraat 60 8105 AR Luttenberg Nederland +31 572 301288
[email protected] www.delaarman.nl
Architectuur EVE Architecten Nijverdal www.eve-bv.nl Concept en ontwerp Tinker imagineers Utrecht www.tinker.nl
Gemeente Raalte
Provincie Overijssel
Rabobank Salland
35
