‘De kunst van het ontmoeten’ Evaluatie 11 maart 2011
Colofon Titel: Kenmerk: Auteur: Contactadres:
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011 U.2011-0496 Anna de Haan, Beleidsmedewerker Gezondheidsbevordering Ellen Swart, Functionaris Gezondheidsbevordering GGD Hollands Noorden Postbus 324 1740 AH Schagen tel. 0224-720620
Mei 2011
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
2
Inhoudsopgave Inleiding
4
Hoofdstuk 1 Algemene informatie 1.1 Achtergrondinformatie 1.2 Organisatie bijeenkomst 1.3 De bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ 1.4 Evaluatie
5 5 5 5 6
Hoofdstuk 2 Resultaten 2.1 Aantallen 2.2 Evaluatie bezoekers 2.2.1 Algemene gegevens 2.2.2 Beoordeling en waardering 2.2.3 Cijfer en opmerkingen 2.3 Evaluatie organisatie 2.3.1 Algemene indruk 2.3.2 Positieve punten 2.3.3 Punten ter verbetering
7 7 7 7 7 8 8 8 8 9
Hoofdstuk 3 Conclusie en aanbevelingen 3.1 Conclusie 3.2 Aanbevelingen
11 11 11
Bijlagen Bijlage I Bijlage II Bijlage III Bijlage IV Bijllage V Bijlage VI
Programma bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ Uitwerking lezing ‘De kunst van het ontmoeten’ Evaluatieformulier ‘De kunst van het ontmoeten’ (inclusief resultaten (%)) Flyer/poster ‘De kunst van het ontmoeten’ Draaiboek ‘De kunst van het ontmoeten’ PR-plan ‘De kunst van het ontmoeten’
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
3
Inleiding Op 11 maart 2011 heeft de bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ plaatsgevonden in Het Slot Schagen. De organisatie van de middag was in handen van de werkgroep Eenzaamheidspreventie Schagen, waarin GGD Hollands Noorden, GGZ Noord-Holland Noord, WoonzorggroepSamen, Omring, Evean, Gemeente Schagen, Gezamenlijke Kerken, WonenPlusWelzijn en de Ouderenbonden samenwerken. De bijeenkomst is mede mogelijk gemaakt door de gemeente Schagen en de gemeente Zijpe. Zij hebben een financiële bijdrage geleverd waardoor de bijeenkomst daadwerkelijk georganiseerd kon worden. De middag stond in het teken van het ontmoeten van elkaar, een belangrijk aspect bij het voorkomen van eenzaamheid onder mensen. Rondom dit onderwerp zijn een lezing en een aantal workshops gehouden. Tot de doelgroep van deze bijeenkomst behoorden vrijwilligers en 55-plussers uit de gemeente Schagen en Zijpe. ‘De kunst van het ontmoeten’ was één van de drie bijeenkomsten tijdens de themamaand ‘Maart: de maand van de inspiratie’.
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
4
Hoofdstuk 1 Algemene informatie 1.1 Achtergrondinformatie Eenzaamheid is een veel voorkomend probleem onder 65-plussers in Nederland. Landelijk voelt ongeveer een derde zich eenzaam. In Schagen voelt 39% van de inwoners van 65 jaar en ouder zich in bepaalde mate eenzaam. Van hen voelt 33% zich matig eenzaam, 4% ernstig eenzaam en 2% zeer ernstig eenzaam.1 Eenzaamheid wordt gedefinieerd als het negatief ervaren verschil tussen de kwaliteit van de relaties die men onderhoudt en de relaties zoals men die voor zichzelf zou wensen. Het tast het psychisch en/of sociaal welbevinden van mensen aan en kan leiden tot andere psychische en lichamelijke gezondheidsproblemen, zoals verminderd zelfrespect, depressiviteit, slaapproblemen, overmatig alcoholgebruik en medicijngebruik.1 Genoeg redenen om actie te ondernemen ter preventie van eenzaamheid van de bevolking. In Schagen startte in 2003 een projectgroep Eenzaamheidspreventie. Deze projectgroep begon met diverse werkgroepen. Uiteindelijk is één algemene werkgroep gevormd, die nog steeds actief is. De werkgroep bestaat uit de volgende organisaties: GGD Hollands Noorden, Gemeente Schagen, GGZ Noord-Holland Noord, Wonen Plus Welzijn, Omring Thuiszorg, Evean Thuiszorg, Woonzorggroep Samen, Gezamenlijke kerken en de Gezamenlijke ouderenbonden. De samenwerking tussen de organisaties richt zich op activiteiten rondom de preventie van eenzaamheid onder inwoners van 55 jaar en ouder in Schagen en omgeving. Voorbeelden van activiteiten zijn de preventieve huisbezoeken, het zondagmiddagpodium, de gespreksgroepen en rouwkringen, taboedoorbreking en het versterken van de lokale preventieve structuur rondom eenzaamheid. Onderdeel van de taboedoorbreking is het organiseren van een bijeenkomst rondom het thema eenzaamheid. De bijeenkomst op vrijdagmiddag 11 maart 2011 is hier het resultaat van. 1.2 Organisatie bijeenkomst De organisatie van de bijeenkomst is begin januari 2010 gestart door de werkgroep Eenzaamheidspreventie Schagen. Door de toegekende subsidie van de gemeente Schagen en de gemeente Zijpe was het mogelijk daadwerkelijk invulling te geven aan de bijeenkomst. In eerste instantie stond de bijeenkomst gepland op zaterdag 16 oktober 2010 in de GSg Schagen. Alle inspanningen voorafgaand aan deze bijeenkomst leidden jammer genoeg niet tot voldoende aanmeldingen. De werkgroep heeft vervolgens besloten om de bijeenkomst op 16 oktober te annuleren. De beide gemeenten gingen akkoord met het overhevelen van de subsidie naar 2011, waardoor het mogelijk was de bijeenkomst nogmaals te organiseren. Een wijziging in de PR activiteiten zorgde voor veel aanmeldingen. Omdat in maart meerdere bijeenkomsten gepland stonden, hebben de verschillende organisatoren de handen ineengeslagen en alle bijeenkomsten gepromoot in het kader van de maand van de inspiratie. Als onderdeel van ‘Maart: de maand van de inspiratie’ werd ‘De kunst van het ontmoeten’ op vrijdagmiddag 11 maart 2011 in Het Slot Schagen een groot succes. 1.3 De bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ De bijeenkomst vond plaats tussen 13.00 en 17.00 uur. Er was veel animo, dus de zaal was vol. Zie voor het programma bijlage 1. De wethouder van Schagen, Hans Heddes, sprak een welkomstwoord. Vervolgens hield mevrouw Riet Bons-Storm, psychologe en theologe, een lezing over ‘De kunst van het ontmoeten’ (bijlage 2). 1) GGD Hollands Noorden. (2010). Gezondheidsenquête ouderen 2009 Noord-Holland Noord. GGD Hollands Noorden: Schagen.
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
5
Tijdens haar lezing ging zij uitgebreid in op het onderwerp eenzaamheid en wat mensen kunnen doen om het te voorkomen. Na de lezing gingen de deelnemers uiteen en verdeelden zich over vier workshops. De workshops hadden allen een connectie met het onderwerp ‘ontmoeten’. Na de workshops werd de middag plenair afgesloten door Louise Kooiman, pastor in Schagen namens de gezamenlijke kerken. Tot slot kregen de aanwezigen onder het genot van een drankje en hapje de mogelijkheid om nog wat na te praten over het onderwerp en de middag. 1.4 Evaluatie Dit verslag bevat zowel de evaluatie van de bezoekers (hoofdstuk 2.2), als van de leden van de werkgroep Eenzaamheidspreventie Schagen (hoofdstuk 2.3). Alle deelnemers werden gevraagd om de middag te evalueren met behulp van het evaluatieformulier dat zij bij aanvang van de middag ontvingen (bijlage 3). Bij vertrek konden zij het evaluatieformulier inleveren. In ruil hiervoor ontvingen zij de folder ‘Wat te doen bij eenzaamheid’. De werkgroep Eenzaamheidspreventie Schagen heeft door financiering van de gemeente Schagen deze folder kunnen ontwikkelen. Ook de werkgroepleden hebben de bijeenkomst geëvalueerd. De conclusie en aanbevelingen staan in dit verslag vermeldt.
“Ik heb nieuwe mensen ontmoet, die ik nu ook gedag kan zeggen op straat!”
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
6
Hoofdstuk 2 Resultaten 2.1 Aantallen Voor de bijeenkomst hadden zich vooraf 93 mensen aangemeld. Uiteindelijk waren 87 mensen aanwezig bij de bijeenkomst. Hiervan had een deel zich niet vooraf aangemeld, maar een aantal aangemelde personen kwamen uiteindelijk niet. De verdeling over de workshops was als volgt: - Workshop Lichaamstaal : 25 deelnemers - Workshop Vriendschap : 22 deelnemers - Workshop Op verhaal komen : 15 deelnemers - Workshop De kunst v/h ouder worden : 25 deelnemers 2.2 Evaluatie bezoekers Het evaluatieformulier is door 75 deelnemers (85%) ingevuld en ingeleverd. Hieronder volgen de resultaten van deze formulieren. 2.2.1 Algemene gegevens De gemiddelde leeftijd van de bezoekers was 69 jaar (geboortejaar 1942), de oudste deelnemer was 91 jaar (geboortejaar 1920) en de jongste 49 jaar (geboortejaar 1962). De meeste mensen kwamen uit de gemeente Schagen (69%) en 18% was afkomstig uit de gemeente Zijpe. Overige gemeenten/plaatsen waar deelnemers woonachtig zijn (13%) waren: Anna Paulowna, Niedorp, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk, Spanbroek en Sint Maarten. In het evaluatieformulier is ook gevraagd in welke hoedanigheid zij de bijeenkomst hebben bezocht. Van de deelnemers zegt 53% voor zichzelf te komen, 36% als vrijwilliger, 4% beroephalve en 7% in een andere hoedanigheid. 2.2.2 Beoordeling en waardering Allereerst is naar de verwachtingen en de locatie gevraagd. De bijeenkomst heeft bij de meeste deelnemers aan de verwachtingen voldaan (93%), 7% is het hier niet helemaal mee eens, maar ook niet oneens. Ook de bereikbaarheid van de locatie is goed beoordeeld, 97% geeft aan het hier (zeer) mee eens te zijn, 2% is het niet mee eens/niet oneens en 1% is het hier mee oneens. Vervolgens is per onderdeel van de bijeenkomst een stelling omschreven waarover de deelnemers konden aangeven of ze het daarmee eens waren of niet. Over de lezing ‘De kunst van het ontmoeten’ was 95% het er (zeer) mee eens dat het interessant was, 3% was het hier niet mee eens/niet oneens en 2% was het hier niet mee eens. Een overzicht van de beoordeling over de workshops is in tabel 2.1 te zien. Bij alle workshops vond het grootste deel het interessant. Tot slot vond 90% de afsluiting van Louise Kooiman duidelijk. Tabel 2.1: Beoordelingen van de workshops Workshop (zeer) mee eens ‘Lichaamstaal’ was interessant ‘Vriendschap’ was interessant ‘Op verhaal komen’ was interessant ‘De kunst van het ouder worden’ was interessant
niet mee eens/niet oneens
(zeer) oneens
100%
0%
0%
94%
6%
0%
50%
30%
20%
90%
10%
0%
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
7
2.2.3 Cijfer en opmerkingen De totale beoordeling over de bijeenkomst is positief. De middag heeft als gemiddeld cijfer een 8,2 gekregen (min: 7; max: 10). Er zijn verschillende opmerkingen/aanvullingen gegeven, hieronder volgt een opsomming: § Voor herhaling vatbaar; heel goed voor het vormgeven van de zorgzame samenleving. § Alleen iets te vol, voor de rest super! § Mijn indruk is: de sociaal eenzamen zitten nog thuis. § De workshop van het ouder worden was niet goed te verstaan. De andere groep was erg luid, dit was jammer. § Voor herhaling vatbaar. § Goed initiatief. § Maar 1 workshop kunnen bijwonen, dus voor herhaling vatbaar. § Mooie middag gehad. Volgende keer liever geen mapjes met klittenband, best storend geluid tussen de gesprekken. § Het Slot als locatie wat aan de krappe kant voor een grote groep. § Het was een leuke leerzame middag. § De organisatie was goed. Praktisch: de gekleurde mappen, waardoor je ook gelijk je groep wist. Voor herhaling vatbaar. § Een goede informatieve en begrijpelijke middag, dankuwel. § Met 2 groepen in 1 ruimte vind ik wat moeilijk. Vooral als je een gehoorapparaat hebt. Verder prima georganiseerd. § Een leerzame middag! § ‘Op verhaal komen’: letterlijk genomen, ging anders dan verwacht. Er ontbrak wel een toelichting. § Het meeste wist ik wel in andere vorm. Eenzaam maar niet alleen door Prinses Wilhelmina is niet genoemd in de lezing. § Heel erg genoten van workshop 3. Heerlijk zoveel positiviteit en helderheid mee te krijgen. Mooie middag, Inspiratie opgedaan. Goed verzorgt. § Meer van deze dagen organiseren. § Jammer dat de workshop zo kort was, er komen veel verhalen los. § De tijd met Peter was op een gegeven moment te kort. Ontzettend fijne groepmensen en Peter is in 1 woord een prachtmens. § Meerdere van deze gespreksmiddagen. § De ruimte voor de workshop van Lichaamstaal was aan de kleine kant. § Opvallend weinig inwoners uit Zijpe. 2.3 Evaluatie organisatie De evaluatie van de organisatie is gebaseerd op de bevindingen uit de nabespreking op 7 april 2011 tijdens een bijeenkomst van de werkgroep Eenzaamheidspreventie Schagen. De resultaten van de nabespreking staan hieronder beschreven. 2.3.1 Algemene indruk Allereerst gaf ieder werkgroeplid zijn/haar algemene indruk. Die algemene indruk was zeer positief: er was een fijne sfeer, er waren veel mensen, de organisatie verliep soepel en de deelnemers waren enthousiast over de inhoud van de middag. 2.3.2 Positieve punten Alle leden van de organisatie hebben een positief gevoel overgehouden aan de middag. Het is een goede keuze geweest om eenzaamheid niet expliciet te noemen als thema van de middag, dit zorgde voor de open en positieve sfeer. De sfeer en reacties van de deelnemers waren ook positief, er werd zelfs gevraagd of er volgend jaar weer een dergelijke bijeenkomst georganiseerd wordt. De opkomst was groot en de beoogde doelgroep is bereikt, er waren veel vrijwilligers en 55-plussers aanwezig. Door de hoge opkomst hebben
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
8
veel ontmoetingen plaatsgevonden, wat een belangrijk doel van de middag was. De keus om het programma tot een middag te beperken is juist geweest. Het heeft positief uitgepakt dat het oorspronkelijke programma van oktober 2010 is ingekort tot een middagprogramma. Deze tijdspanne was lang genoeg voor de bezoekers. Organisatorisch verliep het goed. Door het gedetailleerde draaiboek wisten de leden van de organisatie wat van hen verwacht werd. Het draaiboek is daarom een goede blauwdruk voor eventuele bijeenkomsten in de komende jaren. De onderlinge actieve samenwerking tussen de verschillende aanwezige organisaties is als positief ervaren. Het programma van de middag werd goed ontvangen. De lezing van mevrouw Bons-Storm was een goede introductie van het thema eenzaamheid. De lezing was inspirerend voor velen en heeft hopelijk bijgedragen aan de taboedoorbreking rondom het thema eenzaamheid: je moet erover praten en het niet wegstoppen. De deelnemers waren enthousiast over de workshops en vonden het leuk dat zij zelf een keus konden maken uit de verschillende workshops, al waren sommigen het liefst naar meerdere workshops gegaan. Bij alle workshops is iemand van de organisatie aanwezig geweest. De reacties op de workshops waren als volgt: - Workshop ‘Lichaamstaal’: iedereen was erg betrokken en deed mee met deze interactieve workshop. - Workshop ‘Vriendschap’: het was geweldig om te zien hoe open iedereen was, ook gevoelige zaken kwamen naar voren. - Workshop ‘Op verhaal komen: het was een goed georganiseerde workshop, iedereen was in beweging. - Workshop ‘De kunst van het ouder worden’: bij deze workshop waren veel ouderen aanwezig. Het was mooi om te zien dat iedereen deelnam aan de gesprekken. Mensen voelden zich in de groep veilig genoeg om hun verhaal te delen. Alle workshops hebben een eigen kleur gekregen. De deelnemers kregen een mapje met de kleur van hun workshop en bij de workshopruimtes werd met gekleurde vellen aangegeven welke workshop er plaatsvond. Deze werkwijze werkte goed, mensen wisten bij welke kleur/groep zij hoorden en in welke ruimte zij moesten zijn. 2.3.3 Punten ter verbeterring Naast de positieve punten werden ook een aantal verbeterpunten genoemd. Zo bleek het Slot Schagen niet in alle opzichten geschikt voor de bijeenkomst. De ruimte was vol en veel mensen bleven bij de koffietafel staan, waardoor deze slecht bereikbaar werd. Het is belangrijk om de mensen meteen naar een zitplaats te verwijzen, zodat bij de koffietafel meer ruimte blijft. De garderobe is krap en met minder mobiele mensen is dat een nadeel. Tot slot is het een nadeel dat er geen ringleiding voor de slechthorende deelnemers was. Een ander verbeterpunt is de ruimte voor mensen met rollators of rolstoelen. Hier was vooraf geen rekening mee gehouden, waardoor er op het moment zelf nog ruimte gecreëerd moest worden voor deze mensen. Daarnaast werden de mensen ook te weinig begeleid naar de moeilijke bereikbare plekken (achterin de zaal). Hierdoor leek het op een gegeven moment dat er bijna geen plek meer was, terwijl dit niet het geval was. Vooraf is niet bekeken wat de mogelijkheid voor het parkeren voor mindervalide mensen was. Hierdoor konden vragen hierover niet goed beantwoord worden. Het was lastig dat een aantal mensen al om 12.15 uur binnen kwam lopen in het Slot, terwijl de inloop vanaf 12.45 uur was. De voorbereidingen waren nog bezig en er was dus niet voldoende ruimte om deze mensen onder te brengen.
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
9
Tijdens de introductie werden niet alle organiserende partijen genoemd. Sommige mensen kwamen naar de bijeenkomst vanuit een bepaalde partij en vinden herkenning als de organisatie ook genoemd wordt. Wat betreft de workshops was het jammer dat bij de workshop ‘De kunst van het ouder worden’ de DVD niet meer werkte, daarnaast was het storend dat de twee gespreksgroepen bij elkaar in één ruimte zaten. De groepen hadden soms last van elkaar en dat is vervelend voor het gesprek. Tot slot was het ook jammer dat de pers niet bij de bijeenkomst aanwezig is geweest.
“Ik schrik van mijzelf dat ik mijn verhaal aan een onbekende groep mensen vertel, dat heb ik nog nooit gedaan.”
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
10
Hoofdstuk 3 Conclusie en aanbevelingen 3.1 Conclusie Naar aanleiding van de evaluatie onder de deelnemers en de organisatie kan geconcludeerd worden dat de bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ een succes is geweest. Beide groepen hebben de middag positief ervaren, de beoogde doelgroep is bereikt, er is veel informatie gegeven en ervaringen zijn uitgewisseld. Een veel gehoorde opmerking van de deelnemers en de organisatie is dat de bijeenkomst zeker voor herhaling vatbaar is. 3.2 Aanbevelingen Bij de organisatie van de bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ zijn een aantal punten naar voren gekomen. Dit zijn zaken waar vooraf rekening mee gehouden moet worden, mocht er een herhaling van de bijeenkomst komen. Locatie • Rekening houden met mensen die met een rollator of rolstoel komen. Er moet voldoende ruimte voor hen zijn om te bewegen en te kunnen zitten. • Inventariseren waar mindervalide mensen kunnen parkeren. • Bezoekers zo goed mogelijk begeleiden naar de juiste zitplaatsen, zodat alle plekken makkelijk te bereiken blijven en er zo min mogelijk krappe punten ontstaan. • Bij de planning voorbereid zijn op mensen die eerder aanwezig zijn dan de aanvangstijd. • De bijeenkomst zo mogelijk per gemeente organiseren. PR • • • •
De deelnemers op naam uitnodigen. Gebruik maken van een duidelijke flyer/poster om uit te delen, herhaling van de informatie/boodschap is belangrijk (bijlage 4). Interview in de krant voor extra aandacht. Samenwerking met andere organisaties zoeken (indien mogelijk).
Organisatie • Draaiboek en PR-plan blijven hanteren (bijlage 5 en 6). • Vooraf duidelijke afspraken maken over de taakverdeling. • Een beloning voor het inleveren van het evaluatieformulier (bijvoorbeeld door het geven van een folder) is een goede manier voor het inleveren van de formulieren.
De kunst van het ontmoeten - Evaluatie 11 maart 2011
11
Bijlage I
Programma bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’
Bijlage II
Uitwerking lezing ‘De kunst van het ontmoeten’
De kunst van het ontmoeten. Inleiding (met powerpoint) op 11 maart 2011 te Schagen - Dr Riet Bons-Storm Inleiding Ik kom uit een druk en gezellig gezin met vijf kinderen, waarvan ik de oudste ben. Als je thuis kwam, was er altijd iemand. Mijn vader hield van Engelse spreuken en wijsheden. Eén daarvan was: “A man has to live a lot of life on his own. One has to learn to enjoy one’s own company”. Een man – nou ja, een mens – moet een groot deel van zijn leven op zichzelf leven. Je moet van je eigen gezelschap leren genieten. Toen ik 18 was, ging ik in Amsterdam studeren en alleen op kamers wonen. Hoewel ik het heel leuk vond om in Amsterdam te studeren en te wonen leed ik eerste tijd ontzettend onder het alleen zijn. Ik was lid van een studentenvereniging, had vrienden en vriendinnen en zag op college steeds ook aardig wat mensen. Maar toch voelde ik mij alleen, ik voelde mij eenzaam. Een gevoel van gemis en verlangen. Als ik thuis kwam op mijn kamer, was er niemand. Ik kon aan niemand kwijt wat ik had beleefd. Ik moest helemaal voor mezelf zorgen. Heel dikwijls alleen eten. ’s Morgens wenste ik mijzelf goedemorgen. Ik had heimwee naar dat drukke huis in Rotterdam, waar mijn vier jongere broers en zusjes gewoon gezellig doorleefden, ik was daar echt jaloers op. Maar ik wou niet over klagen over mijn eenzaamheid. Ik moest flink zijn en ik reciteerde voor mijzelf de spreuk van mijn vader: ik moest leren van mijn eigen gezelschap te genieten. Dus ging ik in principe niet meer dan eens in de drie weken naar Rotterdam. Het duurde een hele tijd voor ik aan het alleen op kamers wonen gewend was. In dit verhaaltje over een mini-eenzaamheid zitten toch een paar belangrijke facetten van eenzaamheid. -Eenzaamheid is niet hetzelfde als ‘alleen zijn’. -Eenzaamheid komt op alle leeftijden voor. -Eenzaamheid wordt op sommige momenten van de dag sterker beleefd dan op andere momenten. -Het is niet altijd gemakkelijk om te klagen over eenzaamheid: een mens moet flink zijn. Wat is ‘eenzaamheid’? Jenny de Jong-Gierveld is de pionierster, die het belang van onderzoek naar eenzaamheid tot in het buitenland op de kaart heeft gezet. Ik maak ook hier dankbaar gebruik van haar ideeën. Zij heeft eenzaamheid duidelijk onderscheiden van ‘alleen zijn’. Alleen zijn is op jezelf zijn, zonder contacten op dat moment of voor een langere tijd. Het is de aanduiding van een sociale situatie. Eenzaam zijn is, volgens Jenny Gierveld, het negatieve gevoel dat ontstaat wanneer je minder contact hebt met andere mensen, dan je zou wensen. Of wanneer de kwaliteit van die contacten minder goed of diep is dan je zou willen. Eenzaamheid is dus een gevoel dat je net zo goed kunt voelen met andere mensen om je heen.
Uit deze omschrijving van eenzaamheid komt meteen al een belangrijke onderscheiding naar voren in twee soorten van eenzaamheid: -sociale eenzaamheid. -emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid is het negatieve gevoel dat je niet zoveel contacten met anderen hebt als je zou willen. Het gevoel het op jezelf teruggeworpen te zijn. Ook het gevoel dat je het helemaal niet leuk vindt om ‘een groot deel van je zelf, dit deel dus, maar van je eigen gezelschap te genieten’. Dikwijls omdat je te weinig hobby’s hebt of het niet leuk vindt om die in je eentje te beoefenen. Of: omdat je jezelf niet interessant genoeg vindt. Sociale eenzaamheid kan ook in de hand gewerkt worden door langdurige ziekte, of bij een verhuizing. Emotionele eenzaamheid is het gevoel contacten die min of meer van levensbelang voor je zijn, te missen. Misschien zijn er best anderen in je omgeving, je hebt niet het gevoel alleen te zijn. Maar je mist dat contact met die mens, die van belang voor je was, omdat je haar of hem echt kende en die ander jou kende en je desalniettemin niet liet vallen, maar met jou in contact wou blijven. Wat ik hier beschrijf is één van de kostbaarste dingen in ons leven: iemand die door dik en dus een maatje voor je wil zijn, ook al ben je niet volmaakt en is z/hijzelf ook niet volmaakt. Een ander mens met wie je medemenselijkheid beleeft. Dat wil zeggen: een mens met wie je een stuk, groter of kleiner, van je leven deelt in een vertrouwensrelatie. Dat kan zijn in langdurig samen zijn, samen wonen, zoals je levenspartner – het woord zegt het al. Of iemand met wie je, al woont z/hij ook ergens anders, misschien zelfs ver weg, belangrijke zaken kan bespreken, een vriend, vriendin, je vroegere of huidige buurvrouw, ook je kinderen of ouders, broers, zusjes. Als zulke mensen wegvallen ervaar je emotionele eenzaamheid. Hoe sterker de vertrouwensband, hoe schrijnender de eenzaamheid. Er zijn ook mensen, die diepe contacten nooit hebben gekend, omdat ze uit een slecht functionerend gezin komen en niet geleerd hebben om het leven te delen. Dit brengt ons er al op dat er persoonlijke factoren meespelen in de mate, waarin iemand eenzaamheid beleeft. Niet iedereen heeft zich genoeg sociale vaardigheden eigen kunnen maken om contacten te leggen en te verdiepen. Niet iedereen heeft in haar/zijn persoonlijke aanleg de mogelijkheid om contacten te leggen: mensen binnen het wijde spectrum van autisme. Niet iedereen heeft moed en vertrouwen genoeg om sociale relaties aan te gaan. Er bestaat bindingsangst. Niet iedereen heeft dezelfde behoefte aan contacten. Sommige mensen kunnen echt ‘genieten van hun eigen gezelschap’. Het is niet gemakkelijk om te onderscheiden aan welk soort eenzaamheid iemand lijdt. Een heel sociaal iemand kan emotioneel eenzaam zijn. Iemand die veel alleen is kan weinig behoefte aan contacten hebben en alleen heel gelukkig zijn. Maar het is ook heel goed mogelijk dat zo iemand geen contacten kan maken en dus speciale hulp daarbij nodig heeft. Als z/hij het wil: professionele hulp.
Té dikwijls wordt bij ‘eenzaamheid’ direct gedacht aan oude mensen. ‘Oud en eenzaam’ wordt dikwijls bij elkaar gedacht. Jenny Gierveld heeft in haar onderzoek naar het voorkomen van eenzaamheid aangetoond dat het niet de groep van ouderen, boven de 65 is, die zich het meest eenzaam voelt. Nee, in onze samenleving is het de groep tussen de 35 en 65 jaar waarbij eenzaamheid, zowel sociale als emotionele eenzaamheid, het meest voorkomt. Dit is de groep die geacht wordt in paren te gaan. ‘Single’ zijn , zonder vaste partnerrelatie leven, mag stukken hipper zijn dan vroeger, de sociale afkeuring voor alleen-gaan mag afgenomen zijn, er zijn velen in deze groep die heel graag een vaste relatie met een betrouwbare partner zouden willen hebben. Zie de vele dating sites, weekends voor singles, etc. In de groep 35-65 jarigen vond Gierveld ook veel eenzaamheid bij gescheiden mensen. Niet alleen emotionele eenzaamheid, maar ook sociale. Minder mensen nodigen je uit, nu je alleen bent. Ook komen er in deze leeftijdsgroep veel problemen met de kinderen voor. Dikwijls problemen waarvoor men afkeuring verwacht: je hebt hen dus niet goed opgevoed!!! Vooral moeders lijden onder voortdurend schuldgevoel. Over veel problemen kun je moeilijk praten, zonder meteen in een maatschappelijk erkende probleemgroep terecht te komen: het probleem krijgt een naam en komt onder de zorg van professionelen. Dat is fijn voor een deel van de problemen. Maar er zijn eindeloos veel problemen met kleine en opgroeiende kinderen – pubers! – die bij het normale opgroeien schijnen te horen, maar waar je als ouder toch eindeloos over kan tobben. Des te meer als je een alleenstaande moeder bent. De schaamte, en het afwezig zijn van een vertrouwenspersoon, veroorzaakt veel eenzaamheid. Anders is het bij de groep boven de 75 jaar. Over het algemeen gaat men dan serieus kwakkelen met de gezondheid. Er wordt meer gestorven. Er ontstaat meer gemis. De mobiliteit neemt af, zodat in ieder geval de sociale eenzaamheid toeneemt. Nu de kinderen meer dan vroeger ver weg wonen en het allemaal zo druk hebben dat ouders schromen hen lastig te vallen, de levenspartner en vriendinnen sterven, is er een grote kans dat ook de emotionele eenzaamheid groter wordt. Mijn moeder, nog fit op haar 88e, weduwe geworden, al haar goede vriendinnen dood, verzuchtte eens tegen mij: “Niemand noemt me meer bij mijn naam: Teuny”. Ze was niet alleen, had goede contacten met haar kinderen en met de medebewoners in het bejaardencentrum waar zij woonde. Maar zij was: ‘Mevrouw Storm’, of ‘Mam’, of ‘Oma’, zelfs ‘Over-oma’. Maar ze voelde zich ondanks dat niet werkelijk gekend meer. Ze voelde zich eenzaam. Hoe gaan we met eenzaamheid om? Het zal u duidelijk zijn dat het organiseren van contactmogelijkheden, koffieochtenden, een (bejaarden) soos of iets dergelijks heel goed werkt bij mensen die sociale eenzaamheid ervaren. Ik weet van een ouder iemand die een computer aanschafte en, op aanraden van een hulpverleenster, leerde omgaan met email en met Skype. Zo kon ze communiceren zonder zichzelf buitenshuis te moeten begeven. Maar bij emotionele eenzaamheid helpt dit niet echt. Bij mensen die dat ervaren is wat anders nodig: een betrouwbaar maatje. Het is duidelijk dat dit een diep beroep doet op de bereidheid tot engagement bij een hulpverlener. Het kan niet gaan om een hulpverlener die ‘een eenzame’ bezoekt, want die ‘eenzame’ is juist eenzaam omdat z/hij er behoefte aan heeft als uniek persoon gekend te worden, geraakt te worden, door het contact weer aangestoken te worden tot meer-mens-zijn.
Emotionele eenzaamheid wordt slechts verlicht – opheffen is meestal een onhaalbare kaart – wanneer de hulpverleenster bereid is in een subject-subject-relatie met de eenzame te treden. De hulpverlener is als professioneel, maar in dit geval als zodanig ook als persoon verwikkeld in dit gebeuren. We moeten een uitstapje maken naar de psychologie. Een mens heeft vanaf het begin relaties nodig. Om zich psychisch en lichamelijk voorspoedig te ontwikkelen heeft een baby verzorging, maar ook letterlijke aanraking nodig. Zo wordt het kleine mensje zich bewust van zichzelf, van haar lichaam en de contouren ervan, van de impact die het kan hebben op de omgeving en de responsen die het al dan niet krijgt. Aan de aandacht en aanraking leert een kindje of het beminnelijk gevonden wordt of een niet te waarderen lastpost of alles daar tussen in. Gedurende het opgroeien leert een mens hoe het zich kan, moet, en wil gedragen om de respons te krijgen die z/hij verlangt: uiteindelijk is dat acceptatie van de manier waarop z/hij gekend wil worden. Ontmoeten is een kunst. Maar zoals bij elke kunst komt er ook kunde bij kijken. De meeste mensen kunnen het leren. Het helpt misschien als we analyseren van er bij ontmoeten meespeelt. Waar de eenzame behoefte aan heeft is een ontmoeting. Zoals bij elke werkelijke ontmoeting, zijn zowel de eenzame als de hulpverlener als persoon de bepalers van de kwaliteit van de ontmoeting. Wanneer één van de twee zichzelf buiten schot houdt, heeft de ontmoeting niet de kwaliteit die emotionele eenzaamheid kan verlichten. ‘Het zelf’ is hier belangrijk. Een ontmoeting gaat des te dieper naarmate het ‘echte’ zelfbeeld aanvaard wordt. Bij elk mens ontstaat door alle belevenissen en ervaringen een beeld van zichzelf: “zó wil ik graag gekend worden, want zo ben ik, geloof ik, echt”. Een ontmoeting is des te dieper naarmate dit zelfbeeld door kan schijnen en aanvaard wordt. Het is als met een ui. Een mens laat bij oppervlakkige ontmoetingen slechts de buitenste schil zien. Dit is doorgaans het aangepaste zelf, aangepast niet zozeer aan de eigen gaven en bijzonderheden, emoties en idealen, maar aangepast aan wat de samenleving in een bepaalde cultuur van iemand verwacht. Die schil is verweerd en de kleur komt meestal niet overeen met wat er onder zit. Hoe dieper de ontmoeting gaat, des te meer schillen worden afgepeld, maar ook hoe kwetsbaarder iemand wordt. Tot je komt op de kern, het zachte groene hart van de uit. Bijzonder kwetsbaar. Hoe dieper de ontmoeting gaat, des te dichter kom je bij de wijze, waarop iemand gekend wil worden met alle goede en kwade kanten, alle problemen, al het gemis en alle gaven. Maar die kern, het tere zachtgroene hart van de uit, is kwetsbaar. Als hulpverleners, in welke vorm dan ook, kunnen we zelden tot op die kern gaan. Onze professionaliteit, ons inzicht in wat we kunnen doen, bepaalt hoe diep we gaan. In het geval van emotionele eenzaamheid moet je wel wat dieper gaan dan de buitenste schil. Bij professionaliteit hoort in dezen ook dat de hulpverlener in de ontmoeting zó veel van zichzelf laat zien, investeert, dat de ander, de eenzame, geholpen wordt. Dat wil zeggen: het gevoel krijgt dat z/hij weer even echt als zichzelf ontmoet wordt, niet als object, maar als mede-subject. Dan wordt die eenzame weer meer mens, minder gepreoccupeerd met de eenzaamheid, met zichzelf alleen, met verlies en onvervulde verlangens. Dan kunnen in die ontmoeting zaken die er toe doen, bijvoorbeeld zinvragen, verhalen over onzekerheden en angsten, ter sprake komen.
Ik werk graag met de levenslijn, het beleefde leven, voor ieder uniek. Op de lijn van geboorte naar sterven staan niet de dingen-die-gebeurd-zijn, het is geen documentaire. Het gaat hier om het beleefde, het ervaren leven en wat er in gebeurde. Je zou dus kunnen zeggen: het gaat om het eigen verhaal over het eigen leven, de autobiografie. (Op het scherm nu de lijn, later de lijnen. Dit maakt het duidelijker) Een mens leeft NU op een moment van haar beleefde leven, haar eigen verhaal over haar leven, zoals z/hij dit aan zichzelf met of zonder woorden vertelt. Het verleden, dat wat men zich herinnert, met donkere plekken die liever weggestopt worden. Het verleden dat de mens en haar zelfbeeld heeft gevormd, bepaald en gemaakt tot wat z/hij nu is. De kwaliteit van het herinnerde verleden kan – vereenvoudigd gekwalificeerd worden binnen de polen acceptatie en schuld en schaamte. Maar het NU wordt ook bepaald door de anticipatie van de toekomst, met als horizon het sterven. Kortweg kan die anticipatie gezien worden als bepaald binnen de polariteit hoop en angst. Binnen die anticipatie van de toekomst kunnen donkere plekken voorkomen: dingen waar men niet aan wil denken. Elk mens, ook wijzelf, kunnen zó voorgesteld worden. Elk mens leeft en is gesocialiseerd binnen het in een samenleving en cultuur heersende waardenpatroon. Maar gedurende het leven ontwikkelt elk mens ook een persoonlijk waardenpatroon, dat min of meer afwijkt van het gevestigde waardenpatroon. Het is goed om zich bewust te zijn van deze waardenpatronen die ons doen en laten bepalen, en ook van de verschillen tussen het ‘normale’ en het persoonlijke waardenpatroon. Bij een ontmoeting kruisen twee levenslijnen, twee beleefde levens, elkaar in een NU. Ook de hulpverlener heeft haar eigen levenslijn, z/hij is op een bepaalde manier geworden wie z/hij nu is en is zo, óók bepaald door hoop en angst wat de toekomst betreft. Het professionele bestaat er uit dat een hulpverleenster zich bewust is van de wijze waarop z/hij daar zit in de ontmoeting en zó veel van haarzelf kan en wil investeren in die ontmoeting dat het juist deze eenzame mens helpt. Hoewel de ontmoeting wederzijds niet bij de buitenste schillen van de ui kan blijven staan, moet de eenzame mens het focus blijven. Tenminste, wanneer de ontmoeting staat binnen de context van hulp verlenen. Het is nodig elkaars waardenpatronen te exploreren, anders begrijp je de ander niet. Het aloude advies bij een ontmoeting is: “Laat OMA thuis en neem LSD mee”. Laat Oordelen, een Mening geven, Adviseren voorlopig thuis en neem Luisteren, Samenvatten en Doorvragen mee. Dat betekent dat alles bespreekbaar moet zijn binnen deze ontmoeting. De eenzame bepaalt de agenda. Het gemis, doorvragen: gemis waaraan? Het verlangen – naar wie of wat? De beste beginvraag is altijd: “Hoe gaat het met u?” Door dóór te vragen naar het verleden, dus iemand te laten vertellen over degene met wie z/hij het contact nu mist, over het gebeuren van het verliezen, krijgt de eenzame het gevoel even serieus genomen te worden. Al te veel wordt hem of haar het genormeerde zelfbeeld opgedrongen van: ‘de flinke mens, die met de situatie weet om te gaan, en liefst niet klaagt’. Maar ook mensen die veel klagen kunnen in een ontmoeting het imago van ‘zeurpiet’ kwijt raken en gezien worden als iemand die, met zijn karakter en met zijn geschiedenis, reden heeft tot klagen. Soms komt de hulpverlener tijdens de ontmoeting op zaken die zijn competentie te buiten gaan. Dan kan in overleg met de eenzame verwijzing naar een andere instantie volgen.
Iemand die lijdt aan emotionele eenzaamheid, jong of oud, heeft een betrouwbaar maatje nodig. Degene of datgene wat de eenzame heeft verloren en nooit gekregen kan niet vervangen worden door een hulpverleenster, hoe zij ook haar best doet. Maar eenzaamheid kan verlicht worden door regelmatige ontmoetingen met dezelfde hulpverlener, die als professioneel echte medemenselijkheid aanbiedt. Over dit alles is nog veel meer te zeggen. Wat ik hier zeg is alleen bedoeld als ‘food for thought’, zaken om over na te denken. En het is belangrijk. Uit een onderzoek van Jenny Gierveld kwam dat meer dan de helft van de Nederlanders zich eenzaam voelt. En: iedereen loopt een grote kans zich op een bepaald moment in haar/zijn leven eenzaam te voelen: sociaal eenzaam of emotioneel eenzaam. Judith Herzberg dichtte (het gedicht staat in de bundel Zonder vrienden kan ik niet1): “Er is nog zomer en er is genoeg, wat zou het loodzwaar tillen zijn wat een gezwoeg als iedereen niet iedereen ter wille was als iedereen niet iedereen op handen droeg”.
1
Zonder vrienden kan ik niet; 101 liedteksten en gedichten over vriendschap.Samenstelling Jan-Simon Minkema en Henk van Zuiden. 1992.
Bijlage III
Evaluatieformulier ‘De kunst van het ontmoeten (inclusief resultaten (%))
Vragenlijst Bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ De organisatie wil graag weten hoe u de bijeenkomst ‘De kunst van het ontmoeten’ heeft ervaren en wil u daarom vragen deze vragenlijst in te vullen. De ingevulde vragenlijst kunt u na afloop van de bijeenkomst inleveren bij de uitgang. U zult daar vervolgens de folder ‘Wat te doen bij eenzaamheid?’ ontvangen. Onze hartelijke dank voor uw komst en het invullen van de vragenlijst.
Hieronder staan een aantal stellingen. Wilt u bij iedere stelling aangeven of u het hiermee eens bent of niet door het plaatsen van een kruisje in het betreffende vakje? 1 = zeer mee eens; 2 = mee eens; 3 = niet mee eens/niet oneens; 4 = oneens; 5 = zeer oneens; 6 = niet van toepassing 1
2
3
4
5
6
1. De bijeenkomst heeft aan mijn verwachtingen voldaan.
30
63
7
0
0
0
2. De lezing ‘De kunst van het ontmoeten’ was interessant.
55
40
3
2
0
0
3. De workshop ‘Lichaamstaal’ was interessant.
20
17
0
0
0
63
4. De workshop ‘Vriendschap’ was interessant.
15
6
1
0
0
78
5. De workshop ‘Op verhaal komen’ was interessant.
3
4
4
1
1
87
10
15
3
0
0
72
7. De afsluiting door Louise Kooiman was duidelijk.
39
51
8
0
2
0
8. De locatie van de bijeenkomst was goed bereikbaar.
61
36
2
1
0
0
6. De workshop ‘De kunst van het ouder worden’ was interessant.
9. Als u de gehele middag een rapportcijfer zou mogen geven, welk rapportcijfer zou u dan geven op een schaal van 1 tot en met 10? Gemiddeld: 8.2 Minimum: 7.0 Maximum: 10.0 ALGEMENE VRAGEN 10. Wat is uw geslacht? 16% Man 84% Vrouw
11. Wat is uw geboortejaar? Gemiddeld: 1942 (68-69 jaar) Minimum: 1920 (90-91 jaar) Maximum: 1962 (48-49 jaar) 12. In welke hoedanigheid bezoekt u deze bijeenkomst? 53% Voor mijzelf 4% Beroepshalve 36% Als vrijwilliger 7% Anders, namelijk ……. - Vertegenwoordiger van de divisie cliëntenraad ouderen GGZ NHN - Bestuur WPW - Met mijn man mee, die is klusjesman - Voor mezelf en voor anderen - Voor de gezelligheid 12. Waar woont u? 69% Gemeente Schagen 18% Gemeente Zijpe 13% Anders, namelijk……… - Anna Paulowna - Niedorp - Heerhugowaard - Heiloo - Langedijk - Spanbroek - St. Maarten 14. Heeft u nog opmerkingen of aanvullingen op deze vragenlijst? U kunt deze hieronder invullen.
Zie hoofdstuk 2.2.3.
Hartelijk dank voor het invullen van de vragenlijst
Bijlage IV
Flyer/poster ‘De kunst van het ontmoeten’
Bijlage V
Draaiboek ‘De kunst van het ontmoeten’
Datum: Locatie: Aanwezigen:
11 maart 2011 – 12.45-17.15 uur Het Slot Schagen & Igesz Schagen Anna de Haan (GGD HN), Ellen Swart (GGD HN), Lied van der Lubbe, Leen van den Donker (ouderenbonden), Louise Kooiman (Gezamenlijke kerken), Marika de Jager (Wonen Plus Welzijn), Erzsi van Woerkom (GGZ NHN), Eline Rampen (Omring), Willemiek Dijkhof (Evean) en Patrick Breed (Woonzorggroep Samen).
Aanwezigheid in Het Slot Schagen: • 11.00 uur: Anna en Ellen • 12.00 uur: Personen die decoratieve materialen meenemen • 12.15 uur: Iedereen is aanwezig Ruimte-indeling workshops • Workshop 1 (kleur blauw): • Workshop 2 (kleur rood): • Workshop 3 (kleur geel): • Workshop 4 (kleur groen):
Lichaamstaal – Henk Houkes Vriendschap – Peter de Wit Op verhaal komen – Annet vd Burg De kunst vh ouder worden – Erzsi en Louise
Taken tot 12.45 uur in Igesz
à Torenzaal Igesz à Oude Boom Igesz à Ridderzaal Het Slot à Lingezaal Igesz Tijdstip
Personen
q Ruimte-indeling workshops doorgeven in Igesz
11.00 uur
Anna en Ellen
q Water voor workshopleiders regelen en indien nodig flap-over vragen
11.00 uur
Anna en Ellen
q Ruimtes controleren (laptop voor workshop 4, indeling tafels en stoelen)
11.00 uur
Anna en Ellen
q Geluidboxjes op laptop aansluiten en testen voor workshop 4
11.00 uur
Anna en Ellen
q Gekleurde vellen workshops op deuren plakken voor herkenbaarheid
11.00 uur
Anna en Ellen
Tijdstip
Personen
q Beamer en laptop installeren + presentatie klaar zetten
11.30 uur
Ellen
q Inschrijftafels klaarmaken (enveloppen, presentielijst, pennen)
11.30 uur
Anna
q Ingang aankleden (poster A0, banners, vlaggen etc)
11.45 uur
Anna en Ellen
q Eerste rij reserveren voor sprekers en workshopleiders
11.45 uur
Anna en Ellen
Taken tot 12.45 uur in Het Slot
q Brug naar Het Slot versieren (ballonnen, slingers etc)
12.00 uur
Personen die decoratiemateriaal meenemen
q Mevrouw Bons-Storm van het station afhalen (aankomst 12.07 uur)
12.00 uur
Leen
q Presentatie mevr Bons-Storm op laptop plaatsen
12.15 uur
Ellen
q Herkenbaarheid leden van de werkgroep (badge en boa)
12.15 uur
Iedereen
q Inschrijftafels bemannen
12.40 uur
Eline, Patrick, Ellen en Marika (vanaf +/- 13.00 uur)
q Deelnemers ontvangen bij de ingang
12.40 uur
Anna
q Deelnemers ontvangen bij de garderobe
12.40 uur
Willemiek
12.40 uur
Lied, Leen, Erzsi en Louise (vanaf +/- 13.00 uur)
Tijdstip
Personen
q Deelnemers vragen een plek te zoeken
13.10 uur
Lied, Leen, Louise en Erzsi
q Sprekers en workshopleiders naar eerste rij begeleiden
13.10 uur
Lied, Leen, Louise en Erzsi
q Opening door Lied (ook benoemen van het evaluatieformulier)
13.15 uur
Lied
q Aankondiging Hans Heddes
13.20 uur
Lied
q Bedanken van de wethouder en aankondiging mevr Bons-Storm
13.30 uur
Lied
14.15 uur
Lied
Tijdstip
Personen
q Opruimen van beamer en laptop Ridderzaal
14.20 uur
Ellen
q Workshopleiders en deelnemers ontvangen in Igesz
14.30 uur
Anna en Willemiek
q Workshopleiders aanwezig in Igesz
14.30 uur
Peter de Wit, Erzsi en Louise
14.30 uur
Eline, Patrick en Ellen
q Deelnemers vragen zich naar de workshoplocaties te begeven
14.30 uur
Lied en Leen
q Start workshops
14.45 uur
-
q Deelnemers ontvangen in de Ridderzaal (met specifieke aandacht voor de sprekers en workshopleiders) Taken tot eerste pauze om 14.15 uur
q Aankondiging pauze, workshops (indeling), benoemen dat na afloop van de workshops een afsluiting plaats vindt in Het Slot Taken tot start workshops om 14.45 uur
q Klaar staan in de route van Het Slot naar Igesz om de deelnemers te begeleiden
q Aanwezigheid bij workshops (vragen rond 16.00 uur te stoppen) o
Workshop 1 (Torenzaal Igesz)
14.45 uur
Eline
o
Workshop 2 (Oude Boom Igesz)
14.45 uur
Willemiek en Patrick
o
Workshop 3 (Ridderzaal Het Slot)
14.45 uur
Anna en Lied
o
Workshop 4 (Lingezaal Igesz)
14.45 uur
Ellen en Leen
Tijdstip
Personen
16.00 uur
-
16.00 uur
Iedereen
q Deelnemers begeleiden naar Het Slot
16.00 uur
Iedereen
q Geluidsboxjes meenemen bij workshop 4
16.00 uur
Ellen
q Beoordelen wat het benodigde aantal stoelen is voor de afsluiting
16.00 uur
Anna en Lied
q Eventueel extra stoelen (laten) plaatsen in Het Slot
16.00 uur
Anna en Lied
q Folders klaarleggen op de inschrijftafels
16.15 uur
Anna en Ellen
q Presentatie folder
16.15 uur
Louise
q Afsluiting van de middag (middag evalueren, evaluatieformulier benoemen)
16.20 uur
Louise
q Uitreiking van de bloemen aan de sprekers en workshopleiders
16.25 uur
Lied en Anna
16.25 uur
Eline, Patrick, Marika en Ellen
q Mevrouw Bons-Storm naar station brengen
17.00 uur
Leen
q Versiering brug opruimen
17.15 uur
Degene die decoratiemateriaal mee hebben genomen
q Eventuele andere zaken opruimen (poster/vlaggen etc)
17.15 uur
Iedereen
Taken tot einde van de bijeenkomst (ongeveer 17.15 uur) q Einde van de workshops q Pijlen wat de deelnemers van de workshops vonden en terugkoppelen aan Louise voor de afsluiting
q Klaar staan bij inschrijftafels voor innemen evaluatieformulier en uitdelen folder eenzaamheid
Bijlage VI
PR-plan ‘De kunst van het ontmoeten’
Deadline Maandag 17 januari
Wie Anna/Ellen
Maandag 24 januari
Eline
Maandag 24 januari
Willemiek
Maandag 24 januari
Marika
Maandag 24 januari
Marika
Maandag 24 januari
Sandra
Maandag 24 januari Maandag 24 januari Maandag 24 januari Woensdag 26 januari Maandag 31 januari Maandag 31 januari Week 7/8 Dinsdag 1 maart Donderdag 3 maart
Iedereen Iedereen Anna/Ellen Lied Iedereen Anna/Ellen ? Marika
Maandag 7 maart Woensdag 9 maart Woensdag 16 maart
? Anna/Ellen Anna/Ellen
Activiteit Definitieve uitnodigingsbrief + persbericht + flyer in pdf verspreiden naar alle werkgroepleden Uitnodigingen op naam verzenden/verspreiden binnen de organisatie en klantenkring van Omring Uitnodigingen op naam verzenden/verspreiden binnen de organisatie en klantenkring van Evean Uitnodigingen op naam verzenden binnen WPW naar vrijwilligers uit Schagen en Zijpe Aangepaste versie van de uitnodigingen op naam verzenden naar de al aangemelde personen in oktober Uitnodiging op naam verzenden/verspreiden binnen WoonZorggroep Samen Persbericht op websites organisaties plaatsen Persbericht in magazine organisaties plaatsen (indien aanwezig) Persbericht verzenden naar kranten Kranten nabellen over persbericht Flyers verspreiden (indien wenselijk) Bevestigingsbrief naar spreker/workshopleiders Interview over de maand van de inspiratie Uiterste aanmelddatum bij WPW Doorgeven van het aantal aanmeldingen aan GGD (ivm informatieenveloppen) Pers uitnodigen voor bijeenkomst Informatie-enveloppen klaar Persbericht verzenden naar kranten
Aandachtspunten - Bedankje voor de spreker/workshopleiders - …..
