DE KRACHT VAN HET KOMPAS Magazine schooljaar 2004 - 2005
Leerlingbezetting over vijf schooljaren 70 60 2000-2001 2001-2002 2002-2003 2003-2004 2004-2005
50 40 30 20 10 0 Aantal Jongens
Aantal Meisjes
Aantal Totaal
Gemiddelde leerlingbezetting per maand over 5 schooljaren
Maand 1-sep 1-okt 1-nov 1-dec 1-jan 1-feb 1-mrt 1-apr 1-mei 1-jun 1-jul Gemiddelde bezetting
Schooljaar
2000-2001
2001-2002 2002-2003 2003-2004
2004-2005
2000-2001 24 35 34 37 38 38 42 44 45 45 45 39
2001-2002 27 37 38 39 41 41 42 39 39 39 39 38
2002-2003 44 44 43 42 41 43 43 46 48 47 47 44
2003-2004 28 32 36 37 40 42 46 43 47 52 52 41
2004-2005 20 21 25 26 36 36 36 35 37 38 38 32
Instroomtype naar leeftijd over vijf schooljaren
13 jaar Aantal %
1 1 1 3 4
2% 1% 2% 5% 7%
14 jaar Aantal %
22 14 27 5 23
15 jaar Aantal %
38% 32% 49% 9% 42%
27 29 26 22 24
16 jaar Aantal %
Aantal
48% 6
10% 1
38% 26 44% 3
45% 2 5% 1
66% 47%
17 jaar %
Aantal
2%
57 44 55 58 55
3% 2%
%
100% 100% 100% 100% 100%
Instroomtype naar vooropleiding over vijf schooljaren Schooltype BAO SBO VSO/ZMOK/REC4 VSO/MLK/PO VSO/LOM/LWOO ISK VMBO/LWOO VMBO/BL/KL MAVO/TL HAVO Onbekend Totaal
2000-2001 Aantal %
2001-2002 Aantal %
2002-2003 Aantal %
2003-2004 Aantal % 3% 2
3 9 1 8 27 10
5% 16% 2% 14% 47% 18%
1 5 1 7 28 2
2% 12%
1 12
1
16% 64% 4%
12 27 2 1
58
100%
44
100%
55
2%
2%
21.5%
1 21.5% 22 49% 24 4% 7 2%
100%
1 58
2%
2005-2006 Aantal % 2 4% 1 2% 2 4%
2% 38% 41% 12%
26 23 1
47% 41% 2%
2% 100%
55
100%
Het Kompas: portret van een bijzondere school In een rustige wijk aan de rand van een karakteristiek parkje ligt een onopvallend schoolgebouw. Wie binnenkomt, ademt een ontspannen sfeer en vraagt zich af wat voor onderwijs hier wordt gegeven. Het Kompas biedt voortgezet onderwijs aan leerlingen van 13 tot 16 jaar die niet langer in het reguliere onderwijs terecht kunnen. Het Kompas onderscheidt zich van andere onderwijsvormen door extra zorg en aandacht te besteden aan deze leerlingen die anders het risico zouden lopen geen diploma te behalen. Het onderwijsprogramma is afgestemd op het niveau en de ontwikkelingskansen van de leerlingen. Bovendien heeft het Kompas de gelegenheid om nieuwe onderwijsmethoden te ontwikkelen, de leerstof te selecteren en deze af te stemmen op de capaciteiten van de leerling.
Het Kompas als aparte zorglocatie De aanpak van voortijdig schoolverlaten dateert in Breda al van vóór 1974. In 1974 ontstond uit het toenmalig VGLO (voortgezet gewoon lager onderwijs) het project voor gedemotiveerde leerlingen en voortijdig schoolverlaters het Kompas. Het Kompas werd aanvankelijk in het leven geroepen om een aantal leerplichtige leerlingen op te vangen dat niet gemotiveerd was voor volledig dagonderwijs. Over het algemeen was deze groep echter wel voor te bereiden op en te plaatsen in een arbeidssituatie. De mogelijkheden van het Kompas lieten destijds ook niet veel meer toe dan dat.de integratie van het Kompas in de Scholengemeenschap Breda heeft de professionalisering van de organisatie, het onderwijs programma en de leerlingbegeleiding sterk bevorderd. Als gevolg daarvan werd door het voortgezet onderwijs ook voor andere typen leerlingen een beroep gedaan op het Kompas. Het Kompas profileert zich nu als een onderwijslocatie die verschillende doelgroepen bedient en daardoor meerdere functies vervult. Voor de oorspronkelijke doelgroep - leerplichtige jongeren - die wel willen werken maar niet willen ‘Ieren’ heeft het Kompas een schakelfunctie gekregen tussen onderwijs en arbeid. Daarnaast heeft het Kompas een time-out functie voor leerlingen die door scholen tijdelijk gedetacheerd worden teneinde hen weer voor te bereiden op een reguliere onderwijssituatie. Een derde groep leerlingen oriënteert zich op zijn mogelijkheden om daarna te kiezen voor en zich voor te bereiden op een scholings- en/of arbeidstraject. Door allerlei fusies in het onderwijs is het Kompas nu als een aparte zorglocatie verbonden aan de unit Tessenderlandt van de brede Scholengemeenschap Breda.
De kracht van het Kompas De kracht van het Kompas is ook dat het onderwijs in hoofdzaak verzorgd wordt door de mentor. Een mentor kent de leerling goed omdat hij 70% van de lessen geeft. Het onderwijs wordt zowel individueel gegeven als in groepen. De inhoud en het niveau van de vakken passen bij de capaciteiten van de leerling. Docenten krijgen extra faciliteiten om het onderwijs aan te passen aan de specifieke kenmerken van de leerlingen.
Gemiddelde verblijfsduur over vijf schooljaren. Schooljaar
Gemiddelde verblijfsduur
Minimale verblijfsduur
Maximale verblijfsduur
2000-2001
8.5 maanden
1 maand
35 maanden
2001-2002
10 maanden
1 week
23 maanden
2002-2003
9.5 maanden
3 maanden
19 maanden
2003-2004
9 maanden
3 weken
31 maanden
2004-2005
9 maanden
2 weken
39 maanden
Instroomtypen naar woongemeente. Woongemeente Alphen-Chaam Baarle Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Gilze en Rijen Moerdijk Oosterhout Roosendaal Zundert Totaal
2000-2001 Aantal % 2% 1 1 2% 46 2 1
80%
2001-2002 Aantal % 2
2002-2003 Aantal % 2% 1
1
2%
36
83%
47
84%
2
5%
2
4%
3
6%
1 56
2% 100%
2
2 44
2004-2005 Aantal %
5%
4%
2%
2003-2004 % Aantal
4%
2
3%
4%
55
100%
1 1 2 58
1 45
2% 80%
2
4%
1 2 2 1 1
2% 4% 4% 2% 2%
7%
4% 2%
3 1 2
5%
100%
48 4
83%
2% 2% 3% 100%
Op weg naar het Kompas De leerlingen worden op verschillende manieren aangemeld bij het Kompas. Sommige leerlingen worden verwezen door een leerlingbegeleider van een andere school. In andere gevallen verloopt de verwijzing via de leerplichtambtenaar van de gemeente of een maatschappelijk werker. De aanmelding verloopt via een aantal stappen. De belangrijkste vraag is: is er plaats? De school biedt plaats aan maximaal 45 leerlingen die in drie groepen les krijgen. Na het invullen van het aanmeldingsformulier, waarin onder meer het gedrag en het didactisch peil zijn beschreven, wordt de leerling getest. Daarna vindt er een intakegesprek plaats met de ouders en de leerling. De ouders tekenen een overeenkomst waarin zij akkoord gaan met de aanpak en het programma van de school. De leerling wordt in een groep van zijn niveau geplaatst. Hij heeft vijf dagen per week les.
Profiel van een leerling
Kompas geeft richting Het Kompas richt zich op drie mogelijke trajecten: 1. Een schoolprogramma, gericht op terugkeer naar het reguliere onderwijs. 2. Stage en onderwijs in een duaal leertraject, eveneens gericht op terugkeer naar het reguliere onderwijs 3. Stage en onderwijs in een duaal leertraject, gericht op een baan. In het duale leertraject wordt eerst gekeken of de leerling voldoende competenties in huis heeft om een stage te kunnen volgen. Stageplaatsen worden onder andere gevonden in de detailhandel, de metaalindustrie, de bouw, de zorg, autobedrijven, kinderdagverblijven, de horeca en bij kappers en bakkers.
Stapsgewijs voorbereiden op een baan
Met een leerling die op het Kompas onderwijs volgt, zijn vaak verschillende dingen aan de hand. Meestal is er sprake van leerstofachterstand, soms gedragsproblematiek terwijl het thuis meestal ook niet op rolletjes loopt. De leerlingen hebben daardoor nogal wat mee te sjouwen waardoor de draaglast groter is dan de draagkracht. Ze lopen vast en kunnen het
Leerlingen voorbereiden op een baan, daar maakt Piet van Bers, mentor en docent algemeen vormende vakken, zich sterk voor. Het praktijk-leerprogramma is in de loop der jaren verder ontwikkeld. Nu kan de leerling vier fasen doorlopen.
in het reguliere onderwijs niet meer
Competenties
de eerste zes weken geobserveerd
Nadat de competenties van een leerling in de voorbereidende fase zijn vastgesteld, gaat de leerling een arbeidsoriënterende stage volgen van een tot twee dagen per week. De leerling wordt vrijwel elke week bezocht door de mentor. Samen met de stagebegeleider van het bedrijf en de leerling bespreekt de mentor aan de hand van de competentiekaart de vorderingen.
en getest. Daardoor ontstaat een
bolwerken. Om een duidelijk beeld van de leerling te krijgen wordt hij
beter beeld van de mogelijkheden van de leerling. Dat geeft de school en de leerling de mogelijkheid een perspectief te ontwikkelen met doelen te stellen. Een op de leerling afgestemde leerroute moet hem daarheen leiden. Ook daar worden de ouders nauw bij betrokken. Het Kompas gaat ervan uit dat de
Theorie in combinatie met praktijk Als de leerling de eerste fase goed afsluit, volgt hij de beroepsoriënterende stage. Daarbij richt de leerling zich gedurende twee dagen per week gedurende zes weken op een bepaald beroep. Bevalt hem dat, dan is een beroepsgerichte praktijkstage mogelijk. Daarin wordt ook de nodige theorie is opgenomen.
Op weg naar een baan
leerling prestatiegemotiveerd is. Dat
Stap 1: competentiekaart: goed gedrag plus inzet vaststellen. Stap 2: arbeidsoriënterende stage: communicatie en samenwerking beoordeeld. Stap 3: beroepsoriënterende stage: is de leerling geschikt voor een beroep? Stap 4: beroepsgerichte praktijkstage: voorbereiden op een baan.
wil zeggen dat hij zich wil ontwikkelen en iets wil bereiken. Misschien niet via het regulier onderwijs, dan toch wel via alternatieve routes. Pas als “het gordijn van de problemen” opzij is geschoven, bestaat er zicht op de toekomst.
Werken aan je zelfbeeld
Waarom gedraag je je nu zo rood? De Kanjertraining is een methodiek die leerlingen helpt om van een negatief zelfbeeld af te komen. De meeste leerlingen ervaren de plaatsing op het Kompas niet als een stap vooruit. Integendeel, zij voelen zich minderwaardig tegenover hun leeftijdgenoten en gedragen zich daardoor heel verschillend.
Een goed zelfbeeld “We duiden elkaar aan met een kleur. Dat is makkelijker. We zijn niet zo verbaal”, zegt Suzanne Dol, mentor en trainer sociale vaardigheden. “We vragen de leerlingen zichzelf te typeren. Het gaat erom dat leerlingen heel zelfstandig worden en een goed zelfbeeld krijgen. Daarvoor doen we rollenspelen en groepsopdrachten. Daarbij horen ook fysieke opdrachten: ga in het midden van de groep staan, sluit je ogen en laat je als een plank vallen. Ook ik doe daaraan mee om het voorbeeld te geven.”
Leerling:”Dat is wel zo. Ik voel mij hierbij veilig.”
Voldoende bagage
Zelfreflectie Naast het trainen van sociale vaardigheden in groepsverband krijgen leerlingen ook individueel oefeningen om zich sociaal aan te passen. Suzanne: “Zo werk ik met kaartjes, waarop leerlingen kunnen aangeven wat in hun ogen beter kan. Onlangs had ik een leerling die ‘ontplofte’ als hij kritiek kreeg. Hij kon daar absoluut niet mee omgaan. Door individuele trainingen krijgen leerlingen meer inzicht in hun eigen functioneren. Waarom doe je dat, is een vraag die ik regelmatig stel. Dat leidt tot zelfreflectie.”
Uitslover Docent tegen leerling: “Stap uit je uitsloversrol!” Leerling:”Dat doe ik niet, anders vinden ze mij een mietje.” Docent: “Dat is niet zo.”
Waardering speelt een belangrijke rol bij het opkrikken van het zelfbeeld. Suzanne: ”Aan het eind van de dag zeg ik tegen een leerling: dat heb je goed gedaan. Ik meen dat ook. In de groepen zeggen ze het niet snel, maar als je ze persoonlijk aanspreekt, vertellen ze je dat ze het naar hun zin hebben. Uiteindelijk wil ik ze voldoende bagage meegeven om zich te kunnen handhaven.”
Kanjertraining De Kanjertraining gaat uit van vier gedragstypen: · de hark · de uitslover · de bangerik · de kanjer De vier typen hebben ieder een eigen kleur. Zo wordt de hark met zwart aangeduid, de uitslover met rood, de bangerik met geel en de kanjer met wit.
Profiel van een docent Op het Kompas gaat men ervan uit dat regelmaat en een aansprekend programma de sfeer bepalen. Respect, solidariteit en zelfverantwoording bepalen de onderlinge verhouding en de omgeving. Zich inleven in de leerling, een band opbouwen en hem zo optimaal mogelijk begeleiden zijn de belangrijkste instrumenten in handen van de onderwijsgevenden van het Kompas. Waarderen, daar, waar het verdiend is, optreden, daar waar de leerling over de schreef gaat, bepalen het speelveld. De balans vinden tussen theorie en praktijk en de afstemming tussen theorie en praktijk in het programma aan de leerling vormen een steeds terugkerende uitdaging. De zorg voor de leerling houdt niet op bij de schooldeur. Gaat een leerling terug naar het reguliere onderwijs, dan blijft de docent hem volgen en ondersteunt eventueel het onderwijzend personeel. “Wij vullen hun rugzak. Toch zullen zijzelf hem moeten uitpakken.“
Samenwerken met anderen De medewerkers van het Kompas worden in hun werk door een groot aantal collega’s en instellingen ondersteund. Intern zijn binnen het verband van de scholengemeenschap onder andere te noemen: o zorgbreedtecommissies o toelatingscommissies o vakgroepen o responsgroep beleid, een klankbordgroep van de directie o projectgroepen en de werkgroep taalbeleid. Extern zijn er samenwerkingsverbanden met onder meer: o het Regionaal Samenwerkingsverband Voortgezet Onderwijs Breda e.o. o de stichting Sprong voor de uitvoering van het Onderwijskansenbeleid o leerplichtambtenaren van de woongemeenten van de leerlingen o Bureau Jeugdzorg te Breda o Instituut Maatschappelijk Welzijn te Breda o Stichting Tender Jeugdhulp.
De conciërge Het onderwijsondersteunend personeel verricht onopvallend veel noodzakelijk werk, zoals de conciërge. Hij zorgt ervoor dat alles binnen het Kompas gesmeerd verloopt. Het is de man achter de schermen en toch is hij onmisbaar. Naast aanspreekpunt voor de leerlingen gaan er heel wat klussen door zijn hand: kopiëren, onderhoud, beveiliging, bestellingen plaatsen bij leveranciers, bijspringen in het praktijklokaal. Kortom een duizendpoot die van veel markten thuis is.
Oud leerlingen blikken terug op hun schooljaren op het Kompas
De ambities van het Kompas
Ze waren niet altijd even makkelijk. Soms gewoon weg onhandelbaar. Toch bewaren de meeste oud leerlingen goede herinneringen aan het Kompas, waar ze dikwijls maar één of twee jaar verbleven.
Magazijnmedewerker Huub van Tilburg die anderhalf jaar op het Kompas onderwijs volgde, vond het een leuke school. “Aanvankelijk ben ik na het Kompas in de horeca gaan werken. De school heeft mij daarbij goed geholpen. Ik heb daarvoor een opleiding gevolgd op het Baronie College. Op een geven moment ging het mij tegenstaan om op iedere zaterdagavond te moeten werken. Nu ben ik magazijnmedewerker met vaste werktijden en dat bevalt mij prima.”
Een eigen restaurant
normaal gedragen. Na het Kompas ben ik transport en logistiek gaan doen op het Baronie College. “Hoewel ik nu in de horeca werk, wil ik uiteindelijk vrachtwagenchauffeur worden. Het lijkt me machtig en groot om op zo’n ding te zitten.”
Jennifer Akkermans, toen 16, nu 20 jaar, vond het Kompas niet altijd even leuk. “Wat ik daar geleerd heb? Me
Uitstroomtype In volledig dagonderwijs Deeltijd opleiding met werk Deeltijd opleiding zonder werk VOA met werk Internaat Geen opleiding./zonder werk Onbekend Overig Totaal
2. Leerwerkplekken verder uitbouwen met nadruk op het gezamenlijk uitvoeren van opdrachten. 3. Een betere aansluiting met het ROC realiseren door het op elkaar laten aansluiten van de leerprogramma’s.
Huisvrouw worden Naile Eren (25) zat tien jaar geleden op het Kompas. “Ik vond het een leuke school. Ze hadden veel aandacht voor je. “ Nu werkt ze op de vleeswaren- en kaasafdeling van supermarkt Jumbo. Haar grote droom? Huisvrouw worden.
Daphne Keur (18) zat twee jaar geleden op het Kompas. “Ik vond het een goede school. Als je een probleem had, kon je altijd bij je leraar terecht. Hij luisterde naar wat je zei. Na het Kompas heb ik op het Zoomvliet College de richting: sociaal pedagogisch medewerker gevolgd, maar ik ben nu bezig met mijn horecadiploma. Samen met mijn vriend wil ik een restaurant beginnen dat we later misschien uitbreiden tot een hotel.”
Vrachtwagenchauffeur
1. Het verbeteren van de aansluiting met het VMBO door het afstem men van leerprogramma’s en lesmethoden.
Dave Hermans aan het werk als lasser bij Groenenwegen in Etten-Leur.
4. Duaal leren verder uitbouwen, waarbij theorie en praktijk goed aansluiten bij het niveau van de leerling.
Lasser Beter met jezelf omgaan. Rustig antwoord geven als je iets gevraagd wordt. Dat is wat Dave Hermans heeft geleerd op het Kompas. En dat heeft hem goed geholpen bij de rest van zijn loopbaan. Dave:”Ik heb ondertussen 12 diploma’s gehaald, onder meer voor constructeur, bankwerker en lasser. Nu werk ik als lasser bij Groenewegen in Etten-Leur. Ik las daar onderstellen van vrachtwagens.”
Samenvatting uitstroomtypen in % 2000-2001 65% 21% 7%
5% 2% 100%
2001-2002 54%
2002-2003 81% 7%
2003-2004 66% 12% 10%
2004-2005 42% 18% 18%
28% 7%
6%
3%
4%
9%
6%
2%
100%
100%
5%
4% 100%
18%
100%
