De kimaattop in Parijs en de “zesde” crisis Voor velen onder u is het al enige jaren bekend dat we niet alleen te maken hebben met een financiële crisis. Diverse instanties en bewegingen proberen al jaren aandacht te krijgen voor een aantal andere grote crises. Van deze crises is, zeker na de recente top in Parijs, de klimaatcrisis waarschijnlijk de meest bekende, al snel gevolgd door de energiecrisis. Tenslotte zijn ook de voedselcrisis en de watercrisis onderdeel van de top vijf. Deze top vijf van crises die wereldwijd een groot effect hebben en/of nog zullen hebben op onze samenleving, zijn de meest besproken crises in de media. Het is inmiddels ook wel duidelijk dat deze crises niet los van elkaar gezien kunnen worden. Ze zijn integraal met elkaar verbonden, en versterken en beïnvloeden elkaar over en weer. Overigens zijn deze crises verder weer onder te verdelen in kleinere crises. In feite zijn alle grote en kleine crises te zien als een verzameling fractals (zie figuur 1).
Figuur 1. Crises zijn ook fractals1 Vanwege deze structuur en de wederzijdse beinvloeding is het moeilijk (en misschien zelfs niet) te bepalen welke crisis er het eerst was. Is de energiecrisis het gevolg van de klimaatcrisis of andersom? Hoewel ook ik niet het alle verbanden ken, heb ik toch een poging ondernomen om enige helderheid te verkrijgen in dit energieveld. Het kan namelijk van groot belang zijn bij het zoeken en implementeren van mogelijke oplossingen, zicht te hebben op de structuur, het wederzijdse beinvloedingsproces maar vooral de (energetische) context.
1
Een fractal, soms ook fractaal genoemd, is een meetkundige figuur die zelfgelijkend is, d.w.z. opgebouwd is uit delen die min of meer gelijkvormig zijn met de figuur zelf. Het gevolg is dat de figuur op elke schaal een zeer onregelmatige structuur heeft. Fractals hebben een oneindige hoeveelheid details, en bij sommige fractals komen motieven voor die zich op steeds kleinere schaal herhalen. Doorgaans kunnen fractals gegenereerd worden door het herhaald toepassen van een bepaalde bewerking. De term fractal werd geïntroduceerd in 1975 door Benoit Mandelbrot, afgeleid van het Latijnse fractus (gebroken). e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
1
Zoals gezegd ken ik niet alle verbanden en factoren die hier een rol spelen. Ik heb daarom in eerste instantie gezocht naar de grote lijn en het meest zichtbare hierin voor onze begrippen. Ofwel: Is er een volgorde aan te wijzen en wat zou dan logischerwijs de volgorde zijn waarin de verschillende crises zich manifesteren? Mijn eerste conclusie (en wellicht open deur) is dat al deze crises in feite allemaal op hun eigen niveau en in hun eigen energetische veld niet op zichzelf staan. Zij beinvloeden elkaar, en hebben ook een bepaalde overlap in de uitdagingen die zij scheppen voor de mensheid. De meest gebruikte verklaring voor de manifestatie van deze crises in het huidige tijdsbestek is dat de (met name westerse) wereld in zijn streven naar welvaart, het welzijn van de mensheid en zijn sociale omgeving geheel uit het oog verloren is. Als gevolg van de roofbouw gepleegd op het gebied van grondstoffen en voedsel, is er sprake van een mogelijk tekort aan grondstoffen en uitputting van onze landbouwgronden. Daarnaast zorgen de afvalstoffen voor grote veranderingen en problemen. Er is op (te) grote schaal sprake van lucht-, grond- en watervervuiling. Om te voorkomen dat we te veel energie en middelen gebruiken in de discussie over importantie en prioriteiten van de verschillende crises, kunnen we misschien beter kijken wat deze crises en hun die hier mee bezig zijn in een hoger energetisch veld bindt. Inzicht hierin kan namelijk leiden tot een meer bewuste, minder stressvolle en effectieve aanpak van de verschillende uitdagingen en problemen. Als we ons bewust zijn van het grotere doel en daarmee van het geheel, komt er ruimte voor het deel. En dit heeft weer een positieve invloed op het geheel. Een doel kan dan dus tot middel worden.
Crises en cycliciteit Om de gebeurtenissen voorafgaand aan de crises in de juiste context te zien, moeten we beseffen dat het weliswaar in ons relatief korte leven hier op aarde uniek is, maar dat het in het licht van de historie van de mensheid een regelmatig terugkerend iets is. Als we ons zelf beschouwen als een integraal onderdeel van de natuur, de aarde en het universum, is het logisch dat ons handelen, net als de omloop van de planeten en andere natuurverschijnselen hier op aarde cyclisch verloopt. Waarom zou er overal een bepaalde wetmatigheid bestaan, maar niet in de ontwikkeling van de mensheid, ofwel van de evolutie? Kijkend naar de grote cyclische bewegingen, komen we al snel bij het jaartal 2012 terecht. Volgens de Maya kalender (de Tzolk’in) eindigde in het jaar 2012 de zogeheten Grote Telling, dit zou het einde zijn van een cyclus van 26.000 jaar. Het jaar 2012 is een bijzonder fenomeen en komt in meerdere oude culturen voor. Het betekende voor sommigen het einde der tijden en voor anderen het begin van een nieuw tijdperk van hoog bewustzijn (en voor anderen zijn het fabeltjes van fantasten). Gezien het feit dat dit jaartal in meerdere oude culturen wordt genoemd als een periode van grote verandering, beschouwen we dit als uitgangspunt voor een mogelijk groot cyclisch draaipunt. We nemen nu een immense stap in tijd en richten ons op de meer verifieerbare cycli van de huidige (moderne) mensheid. We maken hierbij gebruik van de ideeën en het onderzoek van Martin Armstrong. Een man wiens ideeën niet wijd verbreid zijn, maar circuleren in een soort randgebied van de economische wetenschap. Op basis van mathematische waarnemingen kwam hij tot de conclusie dat er een regelmaat bestaat e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
2
als het gaat om politieke (machts)verschuivingen, monetaire bewegingen en vertrouwenskwesties. Al deze cycli zijn op een bepaalde manier met elkaar verweven. Er is een politieke cyclus die volgens Armstrong een lengte heeft van 224 jaar2. De vorige startte in 1775, het jaar dat de onafhankelijkheidsoorlog in de Verenigde Staten begon, en eindigde in 1999, het jaar dat waarschijnlijk het hoogtepunt van de macht van de Verenigde Staten zal gaan markeren. De wijze waarop Bush de verkiezingen van Al Gore won en de huidige economische situatie zijn de eerste uitingen van de terugval. Overigens is dit niet het einde van de Amerikaanse beschaving, maar wel het einde van de hegemonie in de wereld. De monetaire cylus die Armstrong benoemt heeft een lengte van 37,33 jaar. De meest recente manifestatie is de nationalisatie in 2008/2009 van een groot aantal banken als gevolg van de kredietcrisis. 37 jaar daarvoor (1971) was het President Richard Nixon die het verdrag van Bretton Woods opblies. Nog verder terug komen we in het jaar 1934, het jaar dat de toenmalige President van de Verenigde Staten, F.D. Roosevelt, het goud confisceerde en nog verder terug in 1896 was het de bankier J.P. Morgan die de Verenigde Staten uit de nood hielp nadat deze in de problemen was gekomen als gevolg van een poging om de goud/zilver ratio te beinvloeden. Het lijkt er dus op dat vele cycli in een korte tijdsperiode aflopen. Deze periode startte ergens in het jaar 2000 en loopt waarschijnlijk door tot het jaar 2020. Om te kunnen begrijpen wat de implicaties en betekenis hiervan zijn, is een dieper inzicht nodig dan normaal. Het aflopen van een cyclus en daarmee de start van een nieuwe is normaal gesproken een simpel transitieproces (bijvoorbeeld het veranderen van de jaargetijden). Het feit dat er in de huidige periode veel en grote cycli ten einde lopen, verteld ons dat er iets groots aan de gang is, misschien wel zo groot dat we het niet of maar ten dele kunnen bevatten.
Transitieproces Het voorgaande heeft in mijn optiek dus te maken met een groot transitieproces. Een transitieproces waarvan we de betekenis en uitkomst op dit moment wellicht niet kunnen begrijpen of zien. Waarschijnlijk is wel dat het een eerste stap is naar een nieuw soort samenleving. Een samenleving waarin geheel andere normen en waarden gelden dan die we nu kennen. Het functioneren van, en in deze samenleving vraagt echter ook een nieuw bewustzijn. En hier ligt de kern van de zaak. De evolutie en daarmee het bewustzijn van de mensheid is ook onderhevig aan cyclische bewegingen. Om het transitieproces voor eenieder inzichtelijk te maken, hebben we hierna een korte beschrijving van dit proces weergegeven. Men moet zich er van bewust zijn dat de beschrijving niet volledig is, en dat er op andere niveaus nog veel meer speelt. Het kan echter wel helpen een versimpelde weergave van het concept/de werkelijkheid te kennen.
2
In verband met de ruimte zal ik hier geen bewijs of onderbouwing geven van zijn bevindingen en conclusies. De lezer mag er op vertrouwen dat ik deze gezien en gelezen hebben. e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
3
Schematische voorstelling van het transformatieproces.
1999-‐2008 B
A
2012-‐2020 Chaos
A
Deze lijn geeft het verloop van de groei aan van het huidige politieke, sociale en economische bestel3. Cyclisch gezien kan de start van deze lijn in verschillende jaren neergezet worden. Veel is afhankelijk van het tijdvak waarover we uitspraken willen doen. We kunnen namelijk kijken naar een 224-jarige cyclus met als start het jaar 1775 waarin de Verenigde Staten zich onafhankelijk verklaarden. Het jaar 1999 markeert dan, met onder andere het springen van de internetbubble en een jaar later de aanslag van 9/11, het einde van deze cyclus. We kunnen echter ook een kortere cyclus nemen, bijvoorbeeld een 37-jarige. De meest recente draaipunten hier waren 1934, het jaar waarin Roosevelt het goud confisceerde en de samenleving overging op een ander/papieren geldstelsel (fiat geld) en 1971, het jaar waarin Nixon definitief de band tussen het goud en geld verbrak. De meest recente zou dan 2008 moeten zijn. Het jaar waarin duidelijk werd dat geld en waarde niet hetzelfde zijn. Voor het beschrijven van mijn visie op het transitieproces is het in dit kader niet echt relevant welk jaar we als startpunt nemen. Uit mijn analyses blijkt dat bijna alle cycli hun top bereiken in de periode 1999-2008.
B
Deze lijn geeft het verloop van de groei aan van het nieuwe bestel4. Deze cyclus is onderhuids al voor het jaar 1999 van start gegaan. Nauwelijks zichtbaar maar wel voldoende om straks als basis te dienen voor de bloei van de nieuwe samenleving. Met het bereiken van de climax in de oude cyclus, zien we een beweging waarin de eerste fase van het nieuwe bestel onder druk komt te staan. Vervolgens zien we in de afbraakfase van het oude bestel dat er weer ruimte en aandacht komt voor nieuwe ontwikkelingen. Deze fase kenmerkt zich door veel onzekerheid en (ogenschijnlijke) chaos.
3
In principe dus voor de inrichting van onze totale samenleving.
4
Zie voetnoot 3 e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
4
De “zesde” crisis De titel van dit artikel geeft al aan dat ik ervan uit ga dat er naast de genoemde vijf grote crises nog een grote zesde crisis is. Deze zesde crisis manifesteert zich echter op een wat minder grijpbaar niveau. Maar het is wel een crisis die de andere crises overstijgt en iedereen raakt en aangaat. Ik noem het de Bewustzijnscrisis. In de afgelopen (vele) decennia, hebben we ons op vele manieren en vele niveaus losgemaakt van de intrinsieke waardes van de verschillende (sub)systemen. We hebben deze waardes laten verwateren om een groter welvaartseffect te bereiken. Dit verwateringseffect wordt nu, zoals in een cyclische beweging gebruikelijk, met een tegenbeweging geconfronteerd. Dit zien we op bijna alle deelgebieden in onze samenleving; ecologisch, sociaal, economisch, politiek etc. Dit alles zie ik als een groot samenhangend proces naar een hoger/ander bewustzijn van de mens(heid), waar de werkelijke waarden van het mens-zijn, en het samen leven hier op aarde weer naar boven komen. Wellicht zult u zich afvragen waarom er dan zoveel grote crises nodig zijn om dit te bereiken. Een begrijpelijke vraag, die ik getracht heb hierna te beantwoorden. Ik heb daarin een verbinding gemaakt tussen de verschillende crises en de psychologische theorie van Abraham A. Maslow inzake de behoeftenpiramide. (Kenners van de Spiral Dynamics (Spiral Dynamics: Don Beck en Christopher Cowan) zullen herkennen dat de “Spiral” in principe een zeer diepe verfijning en uitwerking is van de behoeftentheorie van Maslow).
Crises en Maslow De theorie van Maslow Als eerste geven we in het kort een beschrijving van de theorie van Maslow. Volgens Maslow moet bij de mens een aantal behoeften bevredigd zijn alvorens deze zich als een normale gezonde persoonlijkheid kan ontwikkelen. Deze behoeften hebben een hiërarchische verhouding. Maslow onderscheidde in eerste instantie vijf lagen in de behoeftenpiramide. Later is dit uitgebreid tot acht. De theorie van Maslow gaat ervan uit dat de mens pas opschuift naar een volgende behoefte, op het moment dat de voorgaande behoefte bevredigd is. Om duurzaam te werken op het hogere niveau, is het niet mogelijk een niveau over te slaan. Men kan dus geen “stap” over slaan. Dit concept van behoeftenbevrediging is niet alleen op de individuele mens toepasbaar, maar ook op die van groepen mensen en daarmee op die van de samenleving. Maslow deelde een aantal (van Fysiologische tot en met Kennis) behoeften op in lagere en hogere fundamentele behoeften. Het niet bevredigen van deze fundamentele behoeften zou leiden tot een vermindering van de ontplooiing van de mogelijkheden van de mens. Zelfverwerkelijking en transcendentie waren geen fundamentele behoeften in zijn visie. Deze laatste twee behoeften kunnen echter alleen duurzaam bevredigd worden indien de fundamentele behoeften bevredigd zijn.
e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
5
Behoeftenhiërarchie van Abraham A. Maslow Transcendentie Zelfverwerkelijking Schoonheid: Kunst e.d. Kennis Waardering: Vrienden, kennissen, collega’s etc. Affectie: Liefde en genegenheid van ouders, partner, kinderen etc. Veiligheid en zekerheid: Huis, werk etc. Fysiologische behoeften: Voedsel, water, slaap etc.
Een overgang naar een volgend niveau gaat altijd (bewust of onbewust) samen met een bewustwordingsproces. Als de ene behoefte bevredigd is, gaat men zich afvragen: Wat nu? Hoe richt ik mijn leven verder in, welke prioriteiten stel ik nu etc. In principe doen we dit als samenleving ook. De behoeftenpiramide is in principe een soort ontwikkelingscyclus. We doorlopen deze cyclus steeds opnieuw, maar bij een gezonde ontwikkeling steeds op een hoger niveau. Hierdoor ontstaat een positief spiraalvormig cyclisch patroon. In deze ontwikkeling kan echter soms een verstoring optreden op een willekeurig niveau. Een dergelijke verstoring belet ons om door te gaan naar een volgend hoger niveau. We ontwikkelen dan een negatieve energie in het betreffende niveau, en zullen een “stapje” terug moeten doen om opnieuw te beginnen aan de opbouw van een wezenlijke invulling en vervulling van dat niveau. Definitie van crisis Alvorens we nu de concrete verbinding maken tussen de theorie van Maslow en de huidige crises, kijken we eerst nog even wat een crisis eigenlijk is. Een gangbare definitie voor crisis luidt als volgt: ‘een ernstige bedreiging van de basisstructuren of van de fundamentele waarden en normen van een systeem, welke bij een geringe beslistijd en bij een hoge mate van onzekerheid noopt tot het nemen van kritieke beslissingen’. In een nadere beschouwing van deze definitie zien we dat de essentie in het kader van dit stuk in het eerste gedeelte is verwoord. Het gaat om een ernstige bedreiging van basisstructuren of fundamentele waarden en normen van een systeem. Dit past in het plaatje van de vijf crises de we eerder benoemd hebben. Water, voedsel, energie, financiën, en klimaat zijn fundamentele waarden (normen worden hier vaak van afgeleid) binnen onze samenleving. Het is ook duidelijk dat deze waarden ernstig bedreigd worden.
e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
6
De verbinding Als we de crises verbinden binnen de piramide van Maslow, ziet dat er als volgt uit: Water is de basis van ons bestaan, en daarmee de basis van de (evolutie)piramide. Daarboven staat ons voedselsysteem als metafoor voor groei. Vervolgens het energiesysteem als symbool voor craetiviteit en dynamiek. Daar bovenop het financieel/economische systeem dat staat voor structuur (van/voor de onderliggende systemen). En tenslotte het klimaat, dat staat voor systemen (opgebouwd uit de structuren). Als we de evolutie van de mensheid in ogenschouw nemen, kunnen we constateren dat de mensheid al diverse keren alle niveau´s van de behoeftenpiramide heeft doorlopen. Dit heeft ons gebracht tot waar en we wat we nu zijn. Als mens en als mensheid.
Conclusie Als we uitgaan van dit evolutionaire pad c.q. de evolutionaire context van de crises, moeten we ons realiseren dat de volgende stap, een stap voorwaarts is en geen stap terug. Dit betekent dat we dus niet terug de piramide in moeten, maar vanuit het nieuwe bewustzijn een opstap maken naar de basis van de piramide (op een ander/hoger) niveau. Het heeft derhalve niet veel zin om alle energie te steken in het oplossen van de klimaatcrisis. Beter zou het zijn om deze energie te steken in de basis, namelijk onze water- en voedselsystemen. Van hieruit dienen zich dan ook de oplossingen aan voor de overige crises. De klimaattop beschouw ik daarom vooral als een manier om het bewustzijn voor verandering te vergroten. Uiteindelijk zullen we onze manier van leven aan kunnen passen aan het gewijzigde klimaat, maar zonder (schoon en gezond) water en voedsel is de mensheid niet in staat te overleven.
Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015
e
De “zesde” crisis door Jan J.Ph.M. de Dood, december 2015, (1 versie geschreven in oktober 2009).
7
