De Kans van de Bouw Omkering van de keten

Rondetafelconferentie

“De Kans van de Bouw” Omkering van de keten

Communicatiepunt Sciencepark Eindhoven 5644 Donderdag 1 februari 2007 Verslaggeving door Dr. A.J. Hoeven TechToBizz International Innovation BV www.techtobizz.com [email protected]

Inhoud

Samenvatting

pagina 3

Verslag presentaties

pagina 4

Uitslag stemronde

pagina 6

IMS traject voor product definitie en business case

pagina 9

Conferentie “De Kans van de Bouw” Omkering van de keten 1 februari 2007

2

Samenvatting Bijna 50 deelnemers kwamen op donderdagmiddag 1 februari bij elkaar voor de rondetafelconferentie “De Kans van de Bouw” in het Communicatiepunt. De deelnemers vertegenwoordigden de zes belangrijkste sectoren uit de bouw: de klanten / opdrachtgevers, de adviseurs / architecten / bouwkostenmanagers, de projectleiders, de installateurs / bouwers, het onderwijs en de branches. Onder leiding van dagvoorzitter Prof. Hennis de Ridder werd er gesproken over nieuwe organisatievormen voor de bouwketen. Om de gedachten te bepalen is een aantal presentaties gegeven over recente succesvolle bouwprojecten uit de regio en is gestemd over een aantal door de sprekers voorbereide stellingen. Gerard te Boekhorst van Mansveld opende de bijeenkomst met de opmerking dat de schotten tussen de bouw uitmoeten en we met elkaar integraal moeten gaan bouwen. In het recente verleden is Mansveld aangemerkt als innovatief bedrijf en uitgenodigd bij minister Brinkhorst voor het in ontvangst nemen van een innovatie voucher. Een van de resultaten daarvan is deze bijeenkomst met als doel om duidelijk te krijgen hoe we een nog beter product tot stand kunnen krijgen. In zijn introductiepresentatie legde Prof. Hennis de Ridder, hoogleraar Integraal Ontwerpen van de TU Delft, uit dat de bouwketen is omgekeerd ten opzichte van de rest van de wereld. Deze conferentie gaat over het omkeren van de keten. Dat betekent veel, een totale cultuurverandering. In de presentatie van Drs. Ir. J.C. Huijgen van Deerns Raadgevende Ingenieurs BV is de nieuwbouw van de passagiersterminal van Eindhoven Airport besproken. Een belangrijke factor voor dit project is geweest de visie van de directeur. Bouwcoördinator Mr. Ing. Dick Smits vertelde dat de gebruikelijke tegenstellingen tussen ontwerp en uitvoerende partijen zijn overbrugd. De klant nam een groot deel van het risico. Eén van de conclusies is dat het belangrijk is om de gedachte van het bouwteam vast te houden. Ir. Ben Schreuder van Hurks Bouw & Vastgoed BV vertelde over de nieuwbouw van de Kennedy Business toren in Eindhoven. Hij merkte op dat hij het omkeren van de keten anders interpreteert, als voorwaarts integreren. Belangrijk was ook de keuze voor een leidend ontwerpteam. De uitbreiding en renovatie van het gemeentehuis te Veldhoven is gepresenteerd door gemeentesecretaris Drs. Karel Boonen. Van belang was het proces van de besluitvorming om het bouwproject heen. De besluitvorming bij een gemeente gebeurt openbaar, en “iedereen heeft verstand van voetbal”, ieder bemoeit zich met details van het ontwerp tot de keus van de vloerbedekking aan toe. Het echte ontwerpproces heeft zich afgespeeld tijdens de bouw. Tijdens de bouw zijn veel veranderingen doorgevoerd. Men is uiteindelijk heel erg blij met het gemeentehuis en er komen veel complimenten vanuit burgerij. Het project is binnen het budget gebleven en het resultaat ziet er goed uit. In de presentatie van Prof. Wim Zeiler van TVVL, afdeling Elektrotechniek i.o., werden voorbeelden genoemd van de industriële benadering, zoals het meenemen van de kraan als onderdeel van het gebouw. Er werd onderstreept dat duurzaamheid geen luxe is maar noodzakelijkheid. Wellicht wordt CO2 reductie in de toekomst


3

afgedwongen, en het is verstandig daarop te anticiperen. Laten we ook focusseren op opbrengsten, en niet alleen op de kosten van gebouwen. Prof. Zeiler noemde drie stellingen voor de conferentie. Een weergave daarvan volgt in de volgende hoofdstukken. Ir. Tim Zaal, Em. Lector Integraal Ontwerpen van de hogeschool Utrecht, gaf een toelichting op essentie van het industrieel ontwerpen. Van belang is het om de concurrentie te ontlokken tussen de bouwteams. Ter plekke voegde hij een stelling toe: de installateurs moeten, bij omkering van de keten, de leiding durven nemen bij het opzetten van bouwprojecten. De uitslag van de stemming wordt in het derde hoofdstuk gegeven.

Verslag presentaties In het onderstaande volgt een meer gedetailleerde weergave van de discussie tijdens de presentaties. De presentatie van de nieuwbouw van de passagiersterminal van Eindhoven Airport werd geopend door Drs. Ir. J.C. Huijgen. Hij vertelde hoe het project gestart was met de visie van de directeur van een airport. Deze berekende de meerwaarde van een lowcost carrier en wachtte op een aannemer die een pasklare terminal aanbod. Deze kwam echter niet. Er waren dromen van lange rijen passagiers, geweldige constructies, met nachtmerries over wat sommige architecten en contructeurs en arbeiders doen. Ondanks dit bleef hij dromen van een eindproduct met meerwaarde. Hij vroeg zich af of dit project ook zo zou lopen of anders. Inmiddels wordt er met tevredenheid op het project teruggekeken. Bouwcoördinator Dick Smits presentateerde de hoofdprocessen van het nieuwbouwproject. Van belang was om kansen op een andere manier te zien. Je moet ze creëren, en of je ze krijgt wordt bepaald door opdrachtgever. Integratie is belangrijk, en misschien meer dan de zaak op zijn kop zetten. De gebruikelijke tegenstellingen tussen ontwerp en uitvoerende partijen zijn overbrugd. Belangrijke verschillen met andere projecten zaten niet zozeer in de rolverdeling, maar wel in de rol van de opdrachtgever en de inhoud van de contracten. De contracten hadden tot de aanvraag van de bouwvergunning een traditionele inhoud, en daarna lag er een controlerende en coördinerende rol bij de opdrachtgever. De bouwteamovereenkomst gaf de regels waar de partijen en ketens zich aan te houden hadden. Ze waren samen verantwoordelijk voor een correcte realisatie. Er was een raamovereenkomst voor prijsvorming. De manier van samenwerking die in het contract beschreven was heeft er toe geleid dat oude tegenstellingen zich niet voordeden en de partners over de hekjes keken. Vanuit de zaal gaven enkele deelnemers aan dat ze soortgelijke ervaringen hadden bij andere bouwprojecten. Opgemerkt werd dat de slaagkans staat of valt met de deelnemende partijen. De ervaring met bouwteams is soms niet zo goed. Gesuggereerd werd om te bekijken of je een ranking kunt vinden voor de selectie. Ir. Ben Schreuder presenteerde de nieuwbouw van de Kennedy Business toren in Eindhoven. In een reactie op de vorige sprekers merkte hij op het omkeren van de keten anders te interpreteren, als voorwaarts integreren. Bedoeld wordt: de


4

bouwteamgedachte, die veel beter kan, betekent dat de aannemer veel vroeger zijn inbreng moet kunnen leveren. Een ontwikkelaar moet voorwaarts kunnen integreren, en zich afvragen “Wat kan ik op deze locatie?”. Een ontwikkelaar kent zijn klant vaak niet. Meestal werkt hij op basis van wat hij denkt dat klant gaat vragen. Voor de Kennedy toren kwam de vraag van de gemeente op een moment dat de markt niet sterk was. De invulling moest plaats vinden in een korte periode, er was geen tijd om klanten te zoeken. Er is gekozen voor iets anders, voor de markt over enkele jaren. De ontwikkeling was een evenwichtige combinatie van meerdere ontwerpprocessen, voor het zoeken naar iets wat haalbaar is. Vanuit de zaal werd opgemerkt dat we een aantal punten hiervan kunnen leren. Het is vooral aan het begin van het proces belangrijk om een gedeelde visie op het eindresultaat te hebben. Als je het over risico’s hebt, dan kun je groot deel ervan vermijden. Een tweede punt is dat ketenintegratie heeft geleid tot het vermijden van wrijving. Je hebt daarvoor een regisseur nodig. Hier heeft het ontwerp centraal gestaan, niet de architect. Er ging innovatie uit van de zijde van de opdrachtgever. Technische innovatie zonder sociale innovatie is ondenkbaar. Drs. K.J.P.A. Boonen presenteerde de uitbreiding en renovatie van het gemeentehuis te Veldhoven. Hij schetste de wereld van het openbaar bestuur en de historie van het gemeentehuis in Veldhoven. Voor de groeigemeente Veldhoven is in 1988 een centrum ontwikkeld, en is daar een nieuw gemeentehuis neergezet. Na enige tijd vertoonde dit mankementen, en vrij snel ontstond er een discussie over een facelift en een verbetering. Er waren andere eisen m.b.t. de Arbo, het aantal ambtenaren, en de visie op de dienstverlenende overheid. De trend is de klantvriendelijke gemeente. Een bijzondere aspecten was de besluitvorming er om heen. De besluitvorming bij een gemeente gebeurt openbaar. Daardoor zijn er nogal wat bezuinigingen doorgevoerd, en “iedereen heeft verstand van voetbal”, iedereen bemoeit zich met details van het ontwerp tot de keus van de vloerbedekking aan toe. Eigenlijk hebben maar twee betrokkenen, de architect en de bouwbegeleider, het hele proces meegemaakt. Het echte ontwerpproces heeft zich afgespeeld tijdens de bouw, tijdens de bouw zijn veel veranderingen doorgevoerd. Uiteindelijk is iedereen heel erg blij met gemeentehuis, en zijn er veel complimenten vanuit de burgerij. Na deze presentaties presenteerde Prof. Wim Zeiler de volgende stellingen. • Een industriële benadering maakt het mogelijk om dezelfde uitstraling met de helft van de effort te bereiken. • Duurzaamheid is geen luxe maar een dringende economische noodzakelijkheid. • Het zou niet om de kosten moeten gaan maar om de opbrengsten. In de reacties vanuit de zaal werd gevraagd of bij de industriële benadering een aantal productieprocessen zich binnen zou gaan afspelen, en of dat beperkingen in de hoogte zou opleveren. Opgemerkt werd dat dit niet per sé noodzakelijk is, en afhangt van de manier waarop je gaat bouwen. Ook dat er niet alleen in het buitenland goede voorbeelden bestaan van het bouwen met de industriële benadering. Wel is de globale aanpak belangrijk. Eén van de aanwezigen merkte op at de productiviteit in Nederland veel hoger ligt dan in de rest van Europa, maar dat


5

in Nederland bij het bouwproces vaak wisselende partijen betrokken zijn. Daardoor is het leren van het proces erg lastig. Als een industriële benadering zou leiden tot een duurzame samenwerking dan heeft dat een hele grote toegevoegde waarde. Gesuggereerd werd om de eerste stelling te wijzigen in “Met samenwerking kan met dezelfde effort hele goede resultaten gecreëerd worden.” Een beeld van de industriële benadering is juist dat je niet met veel partijen samenwerkt, maar juist dingen hebt klaarliggen. Voor de stelling over de duurzaamheid werd opgemerkt dat er een kans bestaat dat de CO2 reductie wordt afgedwongen. Gesuggereerd werd om via de Brainport gedachte te zoeken naar mogelijkheden om economische vooruitgang en oog voor het milieu samen te laten gaan. Voor de stelling over de kosten en de opbrengsten werd opgemerkt dat het gaat om de focus op de opbrengsten te leggen. Probeer een product te ontwikkelen waarvan je verwacht dat het extra waarde vertegenwoordigt. Een voorbeeld is een kantoorobject, probeer na de verkoop een zicht op de klantentevredenheid te krijgen. Ir. Tim Zaal presenteerde de volgende stellingen. • Toepassen van Integraal Ontwerpen geeft in een gebouw het beste comfort (visueel, thermisch en bouwfysisch) tegen de laagst mogelijke levensduurkosten en de hoogst mogelijke duurzaamheid. • Toepassen van Integraal Ontwerpen geeft de klant / gebruiker een gezicht en daardoor een plaats in het integrale bouwproces. • Toepassen van Integraal Ontwerpen eist het samenwerken in een bouwteam van gebruikers, ontwerpers en uitvoerders. Vanwege beperkingen in de tijd is er hierover geen aparte discussie gevoerd maar werden de stellingen na de presentatie meteen in stemming gebracht.

Uitslag stemronde De stellingen zijn in stemming gebracht door via handopsteken per sector het aantal ja- en nee-stemmen te tellen. Daarnaast bestond de mogelijkheid om voor iedere stelling via een afzonderlijk formulier extra opmerkingen te plaatsen of om aan te geven waarom voor of tegen gestemd is. De stellingen zijn in de volgende volgorde in stemming gebracht.

Stellingen 1 2 3 4

Een industriële benadering maakt het mogelijk om dezelfde uitstraling met de helft van de effort te bereiken. Duurzaamheid is geen luxe maar een dringende economische noodzakelijkheid. Het zou niet om de kosten moeten gaan maar om de opbrengsten. Die zijn immers een orde groter! Toepassen van Integraal Ontwerpen geeft in een gebouw het beste comfort (visueel, thermisch en bouwfysisch) tegen de laagst mogelijke levensduurkosten


6

5 6

en de hoogst mogelijke duurzaamheid. Toepassen van Integraal Ontwerpen geeft de klant / gebruiker een gezicht en daardoor een plaats in het integrale bouwproces. Toepassen van Integraal Ontwerpen eist het samenwerken in een bouwteam van gebruikers, ontwerpers en uitvoerders.

De stemuitslag is in het onderstaande staafdiagram weergegeven.

120% 100% 80% Nee (%)

60%

Ja (%)

40% 20% 0% 1

2

3

4

5

6

Duidelijk is dat er over stellingen 2 en 6 (duurzaamheid en samenwerken) een vrijwel volledige consensus bestaat. Een logische aanbeveling is dan ook om voor deze stellingen snel een verdere uitwerking te gaan realiseren in een goede samenwerking tussen de betrokken sectoren. Voor de andere stellingen liggen de meningen duidelijk meer verdeeld. Om hier een verder beeld van te krijgen zijn de stemmen per sector geteld. De gedetailleerde gegevens staan in de onderstaande tabel.


7

Stelling

Adviseurs / Klanten / architecten / opdrachtbouwkostenInstallateurs / gevers managers Projectleiders bouwers Onderwijs Branches Totalen ja nee onth ja nee onth ja nee onth ja nee onth ja nee onth ja nee onth ja nee onth

1: Industriële benadering voor zelfde uitstraling met helft effort

5

2: Duurzaamheid is noodzaak

6

3: Focus op opbrengsten

2

4

4

4: Integraal Ontwerpen geeft comfort

3

2

5

5: Integraal Ontwerpen geeft klant een gezicht

2

3

1

2

6: Integraal Ontwerpen eist samenwerken

5

4

1

1

1

4

4

5

5

1

2

1

1

5

6

5

2

3

14

17

1

5

4

1

31

1

0

1

4

5

1

5

4

1

21

11

0

2

3

5

1

5

2

3

22

9

0

1

4

5

1

4

13

15

3

30

1

0

5

6

1

5

4

5

1

De tabel laat zien dat er voor een aantal stellingen een duidelijk verschillende reactie van de verschillende sectoren gekomen is. In enkele gevallen liggen ook de meningen binnen de sector verschillend. Voor stelling 1 valt op dat er een totaal verschillende reactie gekomen is van de klanten / opdrachtgevers enerzijds en hun toeleveranciers anderszijds. De branche geeft een gemengd beeld, wat wellicht de verschillen tussen de sectoren weerspiegelt. Hier moeten duidelijke kansen voor een vervolg liggen door hetzij een gemeenschappelijk beeld van de aantrekkelijkheid van de industriële benadering te krijgen, hetzij eventuele misverstanden over dit onderwerp op te lossen. Als hierboven al genoemd bestaat er voor stelling 2 een vrijwel volledige concensus. Stelling 3 geeft weer een divers beeld tussen de sectoren, met wel een duidelijk overheersende mening binnen de sectoren. Evenals bij stelling 1 moeten hier duidelijke kansen voor een vervolg liggen. Stelling 4 geeft een gemengd beeld, ook binnen sommige van de sectoren. In enkele sectoren wordt deze stelling duidelijk gesteund. Voor een vervolg kan het zinvol zijn om de aantrekkelijkheid van het integraal bouwen die in deze sectoren kennelijk gezien wordt meer transparant te maken en dan alsnog te bekijken of daar een gemeenschappelijk draagvlak voor kan ontstaan. Ook stelling 5, over het gezicht


8

voor de klant / gebruiker, geeft een gemengd beeld, niet in het minst bij de klant zelf. Als al genoemd is er ook voor stelling 6 een vrijwel volledige consensus.

IMS traject voor product definitie en business case Uit het bovenstaande blijkt dat voor een aantal stellingen nu al een duidelijke consensus bestaat, terwijl voor andere het draagvlak niet duidelijk is. Het is uiteraard goed denkbaar dat sommige stellingen voor de verschillende sectoren een verschillende betekenis hebben omdat de invalshoeken en zakelijke belangen anders liggen. De ervaring leert dat het voor succesvolle innovaties belangrijk is om van het begin af een duidelijk gemeenschappelijk doel voor ogen te hebben. Een manier om dat te realiseren is het zichtbaar maken van de verschillende waardedrijvers voor de verschillende sectoren, om daardoor samen de juiste afwegingen te kunnen maken voor een opzet tot een gemeenschappelijke business propositie. De Innovatie Management Suite (IMS) van Inpaqt Business Solutions BV1 is een middel om dat proces te ondersteunen. IMS is in diverse sectoren gebruikt om een idee uit te werken tot een gemeenschappelijke product definitie en om vervolgens een business case te ontwikkelen. De resultaten uit de rondetafelconferentie zijn gebruikt om een eerste opzet in IMS te maken. Via een aparte weblink zal het resultaat gecommuniceerd worden. Voor de geïnteresseerden volgt hier een toelichting met enkele screenshots. Van belang in IMS is om helder te krijgen wie de betrokken ‘stakeholders’ of belanghebbenden bij een idee zijn en wat hun ‘waarden’ zijn, ofwel wat de factoren zijn die het idee voor hen aantrekkelijk of juist onaantrekkelijk maken. In dit geval zijn de 'stakeholders' de 6 sectoren die in de conferentie vertegenwoordigd zijn, en zijn de ‘waarden’ de proposities uit de 6 stellingen. Een voorbeeld is de ‘waarde’ van de duurzaamheid, die voor alle sectoren als zeer aantrekkelijk wordt gezien. Een ander voorbeeld is de waarde van het toepassen van de industriële benadering voor dezelfde uitstraling met de helft van de effort, die voor de klanten / opdrachtgevers zeer aantrekkelijk is en voor hun toeleveranciers juist niet. De aantrekkelijkheid van de verschillende ‘waarden’ voor de verschillende sectoren is afgeleid uit de stemuitslag: hoe meer ja-stemmen, hoe groter de aantrekkelijkheid, en omgekeerd. De stemuitslag is in IMS verwerkt en levert het volgende diagram op.

1

Zie website www.inpaqt.nl voor achtergronden over de Innovatie Management Suite.


9

Van links naar rechts laat het diagram het projectidee zien (“De Kans van de Bouw”), de betrokken stakeholders (de 6 sectoren) en de 6 waarden (de stellingen). Op de verbindingslijnen tussen stakeholders en de waarden staat de aantrekkelijkheid van de betreffende waarde voor de betreffende stakeholder op een schaal tussen +5 (alleen ja stemmen) en -5 (alleen nee stemmen). Merk op: de getallen zijn in dit plaatje moeilijk leesbaar maar zijn via de website duidelijk te zien. Om de stap van het idee naar een productpropositie te kunnen zetten brengt IMS in kaart wat de waardedrijvers van de betrokkenen bij de verschillende waarden zijn. Dat gebeurt op de manier weergegeven in de volgende figuur.


10

Voor twee van de stellingen staat een aantal attributen genoemd (met de autosymbolen) die aangeven waarom de betreffende stelling wel of juist niet aantrekkelijk is voor degene die de website heeft ingevuld. Dit diagram geeft bij voorbeeld aan dat duurzaamheid aantrekkelijk is om aan een toekomstige richtlijn voor CO2 reductie te kunnen voldoen (score +4 op een schaal van -5 tot + 5), terwijl de focus op de opbrengsten onaantrekkelijk is voor iemand die het evenwicht tussen kosten en opbrengsten moet bewaken (score -4). IMS biedt de gelegenheid om voor alle stellingen zelf attributen toe te voegen, en om de persoonlijke mening over alle wegingsfactoren (de getallen op de verbindingslijnen) te geven. Dit gebeurt op een vertrouwelijke basis, de ingevulde gegevens zijn alleen voor de beheerder van de website inzichtelijk. Via de weblink die aan de deelnemers van de conferentie wordt opgestuurd wordt de gelegenheid geboden om dit alvast zelf te doen. De resultaten zullen vertrouwelijk verwerkt worden voor een aanbeveling over het vervolg voor de workshop.


11

De Kans van de Bouw Omkering van de keten

Recommend Documents