De Italiaanse modesector Kansen voor Nederlandse ontwerpers en modebedrijven

De Italiaanse modesector Kansen voor Nederlandse ontwerpers en modebedrijven Versie 3

Datum

4 juni 2012

Deze marktverkenning is uitgevoerd in opdracht van het Agentschap NL/EVD Internationaal en het Enterprise Europe Network (EEN) in samenwerking met de Nederlandse ambassade te Rome en het Nederlandse consulaat-generaal te Milaan uitgevoerd door 14Corso Europa - Fashion-Consulting.

Colofon

Projectnaam Projectnummer In opdracht van Versienummer Projectleider(s) Contactpersoon

Bijlagen Auteur(s)

Projectnaam Projectnummer EVD 1 Jeannette de Lannoy T 088 602 1083 [email protected] NL EVD Internationaal Prinses Beatrixlaan 2 Postbus 93144 | 2509 AC Den Haag Bijlagen mr. Dan Lopes Cardozo mevr. Pien Bennen

Contactgegevens Nederlandse Ambassade te Rome Via Michele Mercati, 8 00197 Rome T:+39 06 3228 6001 F:+39 06 3228 6256

Nederlandse Consulaat Generaal te Milaan Via Gaetano Donizetti 20 20122 Milaan T: + 39 024855841 F: + 39 02 48558452

EEN- Enterprise Europe Network Juliana Van Stolberglaan 3 2595 CA Den Haag Netherlands T: +31 (0)88 6029200

Pagina 3 van 62

Dan Lopes Cardozo 14 corso europa - fashion consulting Corso Europa 14 20122 Milan - Italy phone +39 02 897 50045 fax +39 02 871 53820 mobile +39 340 0534 626 website www.14corsoeuropa.com www.lacamiciabanca.com  e-mail [email protected]

Pagina 4 van 62

Inhoudsopgave

Colofon Inhoudsopgave Samenvatting 1 1.1 1.2

Inleiding en achtergrond van het marktrapport Inleiding Doelstellingen

2 2.1 2.2 2.2.1

2.3. 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5. 2.5.1 2.5.2

De Italiaanse modesector De Italiaanse modesector en de Italiaanse economie 9 Sectoromschrijving Kerncijfers damesmode - Productie, nationale consumptie, im-en export en distributie Kerncijfers herenmode - Productie, nationale consumptie, im-en export en distributie Werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden en salarissen Werkgelegenheid Arbeidsomstandigheden Salarissen Corporate Social Responsibility (CSR) en milieueisen Corporate Social Responsibility Milieueisen Financiële aspecten Betalingstermijnen Kredietwaardigheid modesector

3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

Vraag en aanbod De binnenlandse vraag De Italiaanse consument en de uitgaven aan kleding Import van kleding - de rol van Nederland Interessante niches Het aanbod Investeerders Regionale clusters Internationalisering Investeringsprogramma's en subsidies

4 4.1 4.1.1 4.1.2

Distributie Beschrijving van de distributiestructuur De distributiekanalen E-commerce en M-commerce

5 5.1 5.1.1

Marktbenadering Markttoegang en -kansen Zakencultuur en toegankelijkheid van de Italiaanse markt

2.2.2

Pagina 5 van 62

5.1.2 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.5.1 5.2.6 5.2.7 5.2.8 5.2.9 5.2.10 5.2.11 5.2.12 5.2.13 5.2.14 5.2.15 5.3. 5.4.

Importregulering en fiscale aspecten Marktbenadering Het belang van een goede collectie Het kiezen van het juiste marktsegment Produceren in Italië Ken je concurrenten Het organiseren van de distributie Het zoeken van een showroom De verschillende fases van de verkoop Het belang van kwaliteitscontrole Leveringen Betalingen Het Look Book Adverteren, bloggers, pr De website en on-line verkoop Monsterverkoop Deelname aan beurzen Investeringen Nuttige tips van een Italiaanse distributeur Ondersteuning in Italië voor Nederlandse bedrijven

6

Conclusies en aanbevelingen

Bijlagen 1. 2. 3. 4.

Namen en contactgegevens van inkopers en distributeurs Nuttige adressen Beurzen Geconsulteerde literatuur en websites

Pagina 6 van 62

Samenvatting

Doelstelling markstudie De doelstellingen van deze marktstudie zijn tweeledig: 1. een analyse te maken van de kansen en belemmeringen voor Nederlandse ontwerpers en bedrijven in het hogere segment van de Italiaanse markt voor mode 2. informatie te verstrekken die gebruikt kan worden om de positie van de Nederlandse ontwerpers/bedrijven te versterken en hun kan helpen bij verdere stappen op de Italiaanse markt. De focus van dit rapport ligt uitsluitend op dames- en herenmode met speciale aandacht voor het hogere en luxury segment. Sectoromschrijving De Italiaanse modesector is één van de belangrijkste industriële sectoren van Italië en ook op wereldniveau een zeer belangrijke speler, met name in het hogere en luxe segment. In 2011 bedroeg de totale omzet van de Italiaanse modesector (stoffen, kleding, leer, schoenen en lederwaren) ca. 63,5 miljard euro. Italië bevindt zich momenteel, net als een groot deel van Europa, in een recessie waardoor de nationale consumptie van mode terugloopt. Vòòr 2013 zal hier naar verwachting geen verandering in komen. De export had in 2011 een waarde van 41,8 miljard euro gelijk aan bijna 66% van de totale omzet! Dankzij de groei op de buitenlandse markten, en met name in Azië en de Verenigde Staten, laat de modesector nog steeds een positief resultaat zien. Europa is overigens nog de belangrijkste afzetmarkt voor Italiaanse mode maar de landen buiten de EU nemen steeds meer in belang toe. De waarde van de import van de totale modesector bedroeg in 2011 ruim 28 miljard euro. Belangrijkste leverancier is China op grote afstand gevolgd door Roemenië, zowel voor heren- als damesmode. Veel Italiaanse merken laten hun producten deels in het buitenland produceren. Echter, in het hogere segment wordt er juist veel in Italië geproduceerd, zowel door Italiaanse labels als door veel buitenlandse topmerken. De Italiaanse modeindustrie wordt gekenmerkt door een complete ketenstructuur d.w.z. dat alle fasen van de productie in principe in Italië uitgevoerd kunnen worden: van de garens, stoffen, knopen e.d., modelleren, knippen tot de feitelijke productie en verkoop Er waren in 2011 ca. 654.000 mensen werkzaam in de Italiaanse mode-industrie, verdeeld over in totaal ongeveer 70.000 bedrijven. De sector is sterk gefragmenteerd. Mede als gevolg van de economische crisis en concurrentie uit lage-lonen landen neemt het aantal bedrijven en de werkgelegnheid af. Salarissen liggen in Italië over het algemeen lager dan in Nederland. De sociale lasten zijn in verhouding erg hoog waardoor de loonlasten voor de werkgevers hoog zijn. Binnen de modesector liggen de salarissen gemiddeld circa 15% hoger dan in andere industriële sectoren. Pagina 7 van 62

Corporate Social Responsability vormt een belangrijk aspect van de bedrijfsvoering van met name de grote modehuizen. Ook milieueisen worden steeds beter gerespecteerd. Sommige productieprocessen, zoals het verven van stoffen en het looien van leer, kunnen een grote belating zijn voor het milieu. Bedrijven zijn over het algemeen erg attent op milieuaspecten en proberen zoveel mogelijk te recyclen. De gemiddelde betalingstermijn in Italië is 90 dagen maar kan oplopen tot 180 dagen en meer. Als gevolg van de gefragmenteerde distributie is betaling een groot probleem voor iedere leverancier. Door met een distributeur te werken wordt het betalingsrisico verminderd en is de betalingstermijn ook beter: of hij betaalt vooraf of op gemiddeld 60 dagen. De kredietwaardigheid van de modesector is de laatste 4 jaar verslechterd. Het afsluiten van een kredietverzekering wordt aanbevolen, zeker voor het Zuiden van het land. Damesmode De subsector damesmode is het belangrijkste marktsegment binnen de modesector. De omzet van de industrie bedroeg in 2011 ruim 12,3 miljard euro. De export had een waarde van bijna 6,7 miljard euro en de import bedroeg €4 miljard. De nationale consumptie had een waarde van 12,7 miljard euro. Frankrijk en Duitsland zijn de belangrijkste exportbestemmingen. Grote groeiers zijn Rusland, Azië (m.n. China en Hong Kong) en de USA. Damesmode wordt voornamelijk verkocht via boutiques (36%) en winkelketens/franchising (35%), waarbij de rol van de onafhankelijke boutiques langzaam minder belangrijk wordt. Warenhuizen hebben relatief een klein aandeel met 7%. Het kanaal dat het snelst groeit is dat van de e-commerce. Herenmode De omzet van de herenmode industrie bedroeg in 2011 ruim €8,3 miljard. De waarde van de export was meer dan €4,8 miljard en de import bedroeg 3,8 miljard euro. De nationale vraag had een waarde van €9,2 miljard. Frankrijk, Zwitserland en Duitsland zijn de belangrijkste exportbestemmingen. Zwitserland is het logistiek-commerciele platform van de Italiaanse modeindustrie en is daarmee vooral een doorvoerland. Grote groeiers in 2011 waren Hong Kong, Japan en de Verenigde Staten. China is net als bij de damesmode de grootste leverancier van Italië. Qua distributie is het kanaal van de onafhankelijke boutiques het meest belangrijk (42%), gevolgd door de ketens/franchsising (24%). Ook in dit segment groeit het aandeel van de e-commerce snel. De rol van warenhuizen is beperkt, 4%, maar neemt ook in belang toe. Vraag en aanbod Italië heeft circa 60,4 miljoen inwoners verdeeld over bijna 25 miljoen families (2011). De bevolking is sterk aan het vergrijzen en het geboortecijfer is met 1,2 kind per vrouw één van de laagste in Europa. Bijna 46% van de bevolking woont in het meer welvarende Noorden van het land. Het Bruto Nationaal Inkomen per capita bedraagt €24.300 (in 2010), en er is een groot verschil in inkomen tussen Noord en Zuid. Italiaanse gezinnen besteden circa 6% van hun maandelijkse inkomen aan kleding Pagina 8 van 62

en schoeisel. Als gevolg van de economische crisis zal de Italiaanse consument in 2012 naar verwachting verder bezuinigen op de uitgaven aan mode. Aanbod Het aanbod van Italiaanse mode is groot en de concurrentie is sterk. De Italiaanse sector heeft een zeer goed imago en de grote labels zijn wereldwijd bekend. Daarnaast is ook een groot aantal buitenlandse merken vertegenwoordigd op de Italiaanse markt. Een deel van de Italiaanse modehuizen is overgenomen door grote investeerders zoals LVMH (Louis Vuitton groep) en PPR. Ook is er een aantal Italiaanse private equity fondsen actief in de modesector en daarnaast is er een toenemende interesse van Chinese investeerders voor Italiaanse labels. Veel bedrijven zijn overigens nog onafhankelijk en een aantal van hen overweegt een beursnotering. De productie is historisch per activiteit geconcentreerd in regionale clusters verspreid over vrijwel het hele land. Daarnaast is Milaan dé modehoofdstad van Italië; vrijwel alle grote modehuizen showen hun collecties in Milaan. Valentino, van origine uit Rome, showt al jaren in Parijs. De rol van Nederland De rol van Nederland als leverancier van mode aan Italië is zeer bescheiden. Nederland lijkt weliswaar veel naar Italië te exporteren, maar het gaat hier voor een groot deel om goederen uit Azië die via Rotterdam naar Italië gezonden worden. Nederland exporteert per saldo meer herenkleding dan dameskleding. Verder is Nederland met name sterk in het segment sports wear, het middensegment van de markt. In het hogere segment zijn slechts een paar Nederlandse ontwerpers vertegenwoordigt. Nederland heeft geen naam als producent van high end mode, Nederlandse ontwerpers zijn vrijwel niet bekend in Italië en moeten nog een naam opbouwen. Nederland heeft als land wel een erg positief imago in Italië. Distributie Met name buitenlandse merken kiezen meestal voor een agent, distributeur of een importeur omdat het minder kostbaar en risicovol is dan een eigen vestiging. De groothandel voor mode is net als de detailhandel sterk gefragmenteerd en telt zo’n 16.800 bedrijven. Het belangrijkste distributiekanaal voor de afzet van mode in Italië is het traditionele kanaal van de kleine detailhandel, het betreft meestal onafhankelijke boutiques. Er zijn maar liefst 158.395 kleding- en schoenenwinkels in Italië die gezamenlijk aan 154.000 mensen werk bieden. In het eerste trimester van 2012 is de retailomzet met circa 20-30% gedaald vergeleken met dezelfde periode in 2011. De winstgevendheid staat sterk onder druk. Markttoegang De Italiaanse markt is over het algemeen niet makkelijk toegankelijk, zeker niet voor een relatief onbekend ontwerptalent dat zijn/haar producten probeert te verkopen. De taalbarriere en cultuurverschillen spelen hierbij een grote rol.

Pagina 9 van 62

Er zijn verder geen specifieke importbeperkingen voor Nederlandse producten aangezien Italië onderdeel is van de EU. Marktbenadering Voor een succesvolle marktentree geldt dat, naast talent, een goede en grondige voorbereiding het halve werk is. Daarnaast heeft men ook een flinke dosis geluk nodig. Veel aandacht dient besteed te worden aan de samenstelling van de collectie, inclusief marktonderzoek en het identificeren van de juiste doelgroep en de concurrentie. Productie is essentieel; het vinden van de juiste producent kan veel problemen voorkomen. Verlies daarbij de kwaliteitscontrole en de levertijden niet uit het oog. De volgende stap is de organisatie van de distributie. Vanuit Milaan kan naast de Italiaanse markt ook het buitenland beleverd worden, hetgeen een zeer belangrijk aspect is. Verder dient men er rekening mee te houden dat de betalingstermijn in Italië lang is terwijl de buitenlandse klanten al bij levering betalen. Veel aandacht dient ook besteed te worden aan de marketing en communicatie: een goede website en modebloggers die over het merk schrijven zijn relatief goedkoop en zeer effectief. Deelname aan beurzen al dan niet met een modeshow is belangrijk maar kan zeer kostbaar zijn. Het hele proces van het opzetten en produceren van een collectie en vervolgens van een marktentree is een kostbare zaak. Het is daarom van groot belang om de financiering vantevoren rond te hebben. Voor ondersteuning bij het betreden van de Italiaanse markt kunnen bedrijven terecht bij de economische afdelingen van de Nederlandse ambassade in Rome en het consulaat-generaal in Milaan. Daarnaast zijn er een groot aantal consulenten en specialisten actief in Italië. Ook kunnen de verschillende Italiaanse brancheverenigingen nuttige bronnen van informatie zijn. Er zijn verschillende adressenlijsten opgenomen in de bijlagen.

Pagina 10 van 62

1

1.1

Inleiding en achtergrond van het marktrapport

Inleiding De modesector is één van de de belangrijkste sectoren in Italië. De sector heeft zwaar geleden - en lijdt nog steeds - onder de economische crisis, maar dankzij de stijgende verkopen buiten Europa (m.n. Azië en USA) is er sprake van een licht herstel. Met name het hoogste segment van de markt, het zogenaamde luxury segment, doet het goed; voor 2012 wordt verwacht dat de verkopen van luxury goods wereldwijd de 200 miljard euro gaan overschrijden. Italië is een van de belangrijke aanbieders van deze luxury producten. Naast juwelen, horloges en parfumerie, vertegenwoordigen mode en accessoires respectievelijk 20 en 29% van de omzet in het luxury segment. De Dutch Fashion Foundation heeft via EVD International het 2g@there programma toegewezen gekregen met als doel het hogere segment van de Nederlandse modesector te helpen bij hun inspanningen tot internationalisatie. De Dutch Fashion Foundation heeft in het kader van dit 3-jaar durende programma onder meer deelgenomen aan een aantal modebeurzen en modeshows in Italië en Frankrijk met als doelgroep de internationale mode branche. Uit gesprekken met deelnemers aan het 2g@there programma blijkt dat er veel interesse is in de Italiaanse markt maar dat men, na een eerste presentatie en de daaruit voortgekomen contacten, moeite heeft om vervolgens tot concrete resultaten te komen. Met andere woorden: het is bepaald niet eenvoudig om op de Italiaanse markt door te breken. Dit rapport richt zich uitsluitend op de Italiaanse modesector en de mogelijkheden voor Nederlandse ontwerpers en modebedrijven om de Italiaanse markt te betreden. Belangrijk onderdeel van het rapport is advies over hoe men het beste de Italiaanse markt kan benaderen en aan welke voorwaarden het Nederlandse product moet voldoen om kans van slagen te hebben.

1.2

Doelstellingen De doelstellingen van deze marktstudie zijn om: 1. een analyse te maken van de mogelijkheden en drempels voor Nederlandse bedrijven in het hogere segment van de Italiaanse markt voor mode 2. informatie te verstrekken die gebruikt kan worden om de positie van de Nederlandse ontwerpers/bedrijven te versterken en hun kan helpen bij verdere stappen op de Italiaanse markt. De focus van dit rapport ligt uitsluitend op dames- en herenmode met speciale aandacht voor het hogere en luxury segment.

Pagina 11 van 62

2

2.1

De Italiaanse modesector

De Italiaanse modesector en de Italiaanse economie Italië staat wereldwijd bekend als het land van de mode. Met name op het gebied van de “alta moda” oftewel het hogere luxe segment, zoals in de inleiding al aangegeven werd. De grote Italiaanse merken zoals Prada, Giorgio Armani, Gucci, Dolce&Gabbana, Bottega Veneta, Roberto Cavalli, Tod’s en Ferragamo zijn de visitekaartjes van het Made in Italy product en zetten internationaal de trend. Maar de lijst van Italiaanse topmerken is veel langer, met een enorm uitgebreide gerelateerde industrie van stoffenfabrkanten, productiebedrijven en andere toeleveranciers, ook wel het Sistema Moda genoemd. Anderzijds is Italië het laatste jaar ook veel in het nieuws omdat het land in zware financiële problemen verkeerd en de kans aanwezig blijft dat het op termijn niet aan haar financiële verplichtingen kan voldoen, met alle gevolgen van dien. Sinds het aftreden van de regering Berlusconi in november 2011 wordt het land geregeerd door een technische regering onder leiding van premier Monti. De regering Monti probeert door middel van een pakket zeer strenge maatregelen en bezuinigingen het land uit de rode cijfers te krijgen. Daarnaast moeten een aantal liberaliseringen en hervormingen de economische groei stimuleren. Critici beklagen zich over het feit dat er met name bezuinigd wordt en de belastingen omhoog gaan (de BTW bedraagt sinds eind 2011 al 21% en gaat in oktober 2012 in principe naar 23%), terwijl er vrijwel geen serieuze maatregelen genomen worden om het bedrijfsleven te stimuleren hetgeen van essentieel belang is voor de broodnodige economische groei. De modesector is van groot belang voor de Italiaanse economie: na de metaalsector is het de tweede belangrijkste sector qua bijdrage aan het Bruto Nationaal Product. In 2011 bedroeg de totale omzet van de Italiaanse modesector (stoffen, kleding, leer, schoenen en lederwaren) ca. 63,5 miljard euro, een groei van 5,5% t.o.v. 2010, maar nog steeds onder het niveau van 2007. Het eerste deel van 2011 was weliswaar positief maar de grote economische en financiële onzekerheid in de tweede helft van het jaar heeft de omzet doen stagneren. Veel bedrijven hebben over 2011 toch nog een groei weten te realiseren dankzij verkopen buiten Europa. De sector wordt namelijk gedreven door de export: in 2011 bedroeg de export van de totale modesector ruim 41,8 miljard euro, oftewel bijna 66% van de totale omzet wordt geëxporteerd (+14,5% t.o.v. 2010). Italië is hiermee de derde belangrijkste exporteur ter wereld van textiel-mode na China en Hong Kong. Er werd voor bijna 28,2 miljard euro aan modeproducten geïmporteerd (+ 13,9%). Voor 2012 wordt een omzetdaling verwacht van ca. 5%. De vooruitzichten voor 2012 zijn over het algemeen minder goed. Naar verwachting zal het Italiaanse BNP in 2012 een negatieve trend laten zien. Het consumentenvertrouwen is laag en de huidige regering heeft de belastingen verhoogd en een groot aantal bezuinigingen doorgevoerd waardoor de koopkracht van de Italiaanse consumenten sterk onder druk komt te staan. Het pakket van Pagina 12 van 62

maatregelen van de regering Monti zal het totale inkomen van de Italiaanse huishoudens in 2012 met 21,7 miljard euro verminderen hetgeen naar verwachting als gevolg zal hebben dat de Italiaanse huishoudens 1,5 tot 2,5% minder aan kleding gaan uitgeven in 2012. De groei in de omzet zal de komende paar jaar, net als in 2011, vooral in het buitenland gezocht moeten worden, en met name buiten het door de economische crisis zwaar getroffen Europa. Het merendeel van de verkoop van de Italiaanse modeindustrie wordt sowieso al in het buitenland gerealiseerd, 65,9% in 2011 (60,7% in 2010). In 2012 zal dat naar verwachting meer dan 67% worden. De Italiaanse modesector geeft aan ca. 654.000 mensen werk, gelijk aan ongeveer 10,5% van de totale industriële werkgelegenheid. In 2008 waren dat er nog 775.000, de trend is negatief, maar niet zo slecht als vlak na 2008. Hetzelfde geldt voor het aantal bedrijven actief in de totale sector mode: dat zijn er ongeveer 70.000 (ca. 53.000 als we alleen naar stoffen en kleding kijken). Italië is het land van het MKB, met de nadruk op klein. Met name in de modesector is het merendeel van de bedrijven klein tot zeer klein. Door de economische crisis, de toegenomen fiscale druk en de credit crunch komen veel (toeleverings)bedrijven in moeilijkheden. Een aanzienlijk deel van deze bedrijven houdt het hoofd niet boven water en moet sluiten of wordt overgenomen door de grotere Italiaanse of buitenlandse modemerken.

2.2

Sectoromschrijving Binnen de EU-27 is Italië absoluut de grootste speler op het gebied van de productie en export van mode. Om een idee te geven van de verhoudingen: 37,8% (gelijk aan €49,66 miljard) van de omzet in dames-en herenkleding wordt door Italië gerealiseerd tegen 13,2% (ofwel €22,53 miljard) door haar grootste concurrent Frankrijk. Italië heeft daarnaast een aandeel van ca. 19% in de EU-27 export van kleding tegen 9,5% van Frankrijk. Duitsland is de grootste exporteur binnen de EU met 20% maar de Duitse omzet betreft met name de lagere marktsegmenten. (Gegevens SMI, 2011). Investeringen in de Italiaanse kleding- en stoffenindustrie (2010): € 1,47 miljard (w.v. €777 miljoen in kledingindustrie (+8,3%)). Zie ook onderstaande tabellen 1 en 2 voor een uitgebreid overzicht.

Pagina 13 van 62

Tabel 1 – Marktaandeel Italië en Frankrijk in EU-27 omzet in 2010 (%) 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Italie Frankrijk Kleding Stoffen Kleding en stoffen

Bron: Moda24 op basis gegevens SMI-Eurotex

Tabel 2 – Marktaandeel Italië en Frankrijk in export mode EU-27 in januari t/m oktober 2011

20 15 10 Italie 5

Frankrijk

0 Kleding Stoffen Kleding en stoffen

Bron: Moda24 op basis gegevens SMI-Eurotex

De Italiaanse modeindustrie wordt verder gekenmerkt door een complete ketenstructuur d.w.z. dat alle fasen van de productie in principe in Italië uitgevoerd kunnen worden: van de garens, stoffen, knopen e.d., modelleren, knippen tot de feitelijke productie en verkoop. In Frankrijk is dat bijvoorbeeld niet meer het geval en heeft men zich bewust met name op de distributie geconcentreerd en wordt daar in geïnvesteerd. Veel van de Italiaanse modemerken produceren dus in Italië. Dat geldt ook voor veel buitenlandse fashion brands: de grote merken laten met name de productie die veel vakmanschap vereist c.q. toegevoegde waarde levert bewust in Italië uitvoeren. Opvallend hierbij is dat een aantal van de onafhankelijke Italiaanse productiebedrijven die aan de grote merken leveren, en dus actief zijn in het hogere segment van de markt, in handen zijn van en geleid worden door Chinezen. De Chinezen zijn overigens ook actief in het lagere segment van de markt zoals in het textieldistrict Prato dat inmiddels vrijwel geheel Chinees is. Pagina 14 van 62

Er is nog steeds veel vakmanschap aanwezig in Italië alhoewel het steeds moeilijker wordt voor de grote modehuizen om goedgeschoolde kleermakers en leerbewerkers te vinden die het vak van de couture verstaan, of om personeel te vinden dat de verschillende fases van het maken van een kledingstuk onder de knie heeft en met name de meer ambachtelijke aspecten: van het modeltekenen, knippen van de stof, het in elkaar zetten van het eerste model tot het naaien van de definitieve versie. De kwaliteit van het Italiaanse modeproduct ligt over het algemeen midden-hoog tot hoog. Het made-in-Italy product staat wereldwijd bekend om haar design en mooie afwerking. De Italiaanse consument is dus goede kwaliteit gewend en kijkt kritisch naar de verhouding tussen kwaliteit en prijs.

2.2.1

Kerncijfers damesmode - Productie, nationale consumptie, imen export en distributie

In deze subparagraaf wordt specifiek het segment damesmode besproken. Onder damesmode verstaan wij hier: bovenkleding in stof en breisels, shirts en kleding in leer. In onderstaande tabel staan de belangrijkste trends van de laatste 5 jaar in de Italiaanse damesmode industrie weergegeven. Tabel 3: De Italiaanse damesmode industrie (2007-2011*)(excl. segment junior) ( in miljoenen euro)

 

2007 

2008 

2009 

2010 

2011(*) 

Omzet  13.107  Var %    Productiewaarde            8.854  Var %    Export  6.646  Var %    Import  3.447  Var %    Handelsoverschot  3.200  Consumptie  14.136  Var %    %Export van omzet  50,7 

13.067  ‐0,3            8.736  ‐1,3  6.753  1,6  3.589  4,1  3.164  13.931  ‐1,5  51,7 

11.464  ‐12,3  7.501  ‐14,1  5.461  ‐19,1  3.420  ‐4,7  2.041  13.650  ‐2,0  47,6 

11.800  2,9  7.622  1,6  6.032  10,5  3.686  7,8  2.347  13.188  ‐3,4  51,1 

12.345  4,6  7.766  1,9  6.685  10,8  4.002  8,6  2.682  12.710  ‐3,6  54,1 

Bron: SMI op basis gegevens ISTAT en Sita Ricerca (*) schatting

Duidelijk uit bovenstaande tabel blijkt dat de nationale consumptie steeds verder daalt terwijl het aandeel van de export in de totale omzet steeds groter wordt: In 2011 inmiddels 54,1%. Het compartiment damesmode heeft de in 2010 ingezette positieve trend doorgezet Pagina 15 van 62

in 2011, ondanks een scherp terugvallende interne vraag halverwege het jaar als gevolg van de economische recessie. Er is een duidelijk contrast tussen de interne consumptie die een negatief saldo laat zien (-3,6%) en de export die een zeer positieve trend vertoont (+10,8%). Per saldo komt de totale omzet uit op circa +4,6%. Ruim 54% van de productie in het compartiment damesmode wordt geëxporteerd (tegenover 51,1% in 2010). Met name de markten buiten Europa en in het bijzonder Rusland, Hong Kong en de VS zijn verantwoordelijk voor de groei in de export. Europa is traditioneel de belangrijkste afzetmarkt voor de Italiaanse damesmode (52,2%) met als belangrijkste handelspartners Frankrijk en Duitsland. Zwitserland neemt ook snel in belang toe maar dit komt omdat Zwitserland door de grote Italiaanse modehuizen als logistiek platform gebruikt wordt en de goederen van daaruit dus naar andere landen doorgevoerd worden. In onderstaande tabel is de export van dameskleding in 2011 en de top 10 van belangrijkste afnemers weergegeven. Let op: de gegevens zijn inclusief het segment junior en kunnen dus niet helemaal vergeleken worden met de data in tabel 3.

Tabel 4 – export dameskleding (2011) (inclusief segment junior)

Land van   bestemming 

Milj.  euro  2011 

Totaal    UE‐27  Buiten UE‐27    Top 10 herkomst    Frankrijk  Duitsland   Rusland  Zwitserland (*)  USA  Verenigd Koninkrijk  Spanje  Japan  Hong‐Kong  België 

6.993 

Var.%  2010          10,5 

3.623        3.369    890         705  655                  535         442  387  364  337         326         225 

Quota  %  100,0 

4,7  17,5 

51,8  48,2 

 

 

6,3         11,3  23,4         21,8         14,0  5,4         ‐0,6  8,1        25,1          8,2 

12,7  10,1  9,4          7,6  6,3          5,5  5,2  4,8          4,7  3,2 

(*) Zwitserland is hét logistiek-commerciële platform voor de Italiaanse modeindustrie Bron: SMI op basis data ISTAT

De import van damesmode steeg in 2011 met 8,6% naar ruim 4 miljard euro. Opvallend is dat de waarde van de import is toegenomen maar de hoeveelheid is Pagina 16 van 62

afgenomen: de Italiaanse consument is kritisch en kiest dus meer voor kwaliteit boven kwantiteit. De kwaliteit/prijs verhouding wordt steeds belangrijker. China is bij verre de belangrijkste buitenlandse leverancier van Italië en levert 30,3% van de totale import. Grote groeiers in 2011 waren Bangladesh (+36,2%), Roemenië (+24,1%) en Bulgarije (+17,7%). Een groot deel van de Chinese en andere Aziatische goederen komt via Antwerpen en Rotterdam Europa binnen. Als gevolg daarvan lijkt de import uit België en Nederland van damesmode hoger dan zij feitelijk is. Het gaat dus voornamelijk om een niet-Nederlands en Belgisch product. Zie hoofdstuk 3.1.2. voor meer informatie over de import uit Nederland. In onderstaande tabel wordt de import van dameskleding per land weergegeven. De data zijn inclusief junior mode. Tabel 5 – import dameskleding (2011) (inclusief segment junior)

Land van   herkomst 

Milj. euro  2011 

Totaal    UE‐27  Buiten UE‐27    Top 10 herkomst    China  Roemenië   Frankrijk   Tunesië  Turkije  België  Bangladesh  India   Duitsland  Bulgarije 

       4.706    

Var.%  2010          8,3 

1.868        2.838   

Quota  %  100,0 

16,5  3,4 

39,7  60,3 

 

 

1.427  ‐2,3          424         24,1  365            8,2          295  0,8          226          7,1  220  33,1  178  36,2  163  4,0  154          ‐4,4          142  17,7 

30,3  9,0  7,8           6,3  4,8          4,7  3,8  3,5          3,3  3,0 

Bron: SMI op basis data ISTAT De resultaten van de sell-out damesmode Herfst/Winter 2011/12 waren net als het jaar ervoor teleurstellend. Deze voortgaande negatieve trend baart de sector erg veel zorgen aangezien zij met het voortduren van de crisis steeds minder gewapend zijn tegen de slechte verkoopresultaten. Bedrijven uit de sector zijn weinig optimistisch over de verkoopvooruitzichten op de Italiaanse markt in 2012. Voor 2013 wordt er geen verbetering verwacht. De verdeling van de distributie per kanaal van damesmode in Italië is in weergegeven in tabel 6.

Pagina 17 van 62

Tabel 6: Distributie damesmode over de verschillende verkoopkanalen (in % van de waarde van de consumptie, 2011)

onafhankelijke winkels/boutiques 36% ketens/franchising 35% Grote oppervlaktes/non‐ food 8% Warenhuizen 7%

ambulante handel 7% supermarkten/hyper s food 1% Overige kanalen (b.v. outlets, e‐ en m‐ commerce) 6%

Bron: SMI Het kanaal van de traditionele onafhankelijke kledingwinkel neemt in belang af. Ketens en franchising nemen in belang toe, net als de overige kanalen (outlet, ecommerce en m-commerce) en de warenhuizen. De consument kiest verder duidelijk voor het gespecialiseerde verkoopkanaal. 2.2.2

Kerncijfers herenmode - Productie, nationale consumptie, imen export en distributie

In deze sub-paragraaf bespreken we het segment herenmode. Onder herenmode verstaan wij hier: heren bovenkleding, truien, shirts, dassen en kleding in leer. In 2011 heeft het compartiment herenmode na 3 jaar in de negatieve cijfers gezeten te hebben voor het eerst weer een groei in de omzet gerealiseerd. Deze groei is met name te danken aan de toegenomen verkopen op de buitenlandse markten (+10,4%). De nationale verkopen lieten een lichte daling zien van -1,7%, echter minder uitgesproken dan de daling in het segment damesmode. Binnen de groep herenmode zijn de dassen de enige daler. Shirts bleven ongeveer stabiel terwijl bovenkleding, truien en leer groeien.

Pagina 18 van 62

De waarde van de nationale productie daalde, onder meer als gevolg van een toename in de waarde van de geimporteerde grondstoffen. In onderstaande tabel worden de kerncijfers van de laatste vijf jaar weergegeven. Tabel 7: De Italiaanse herenmode industrie (2007-2011*) ( in miljoenen euro – exclusief segment junior)

 

2007 

Omzet  9.306  Var %  5,4  Productiewaarde            5.652  Var %  8,1  Export  5.007  Var %  6,7  Import  3.504  Var %  ‐1,2  Handelsoverschot  1.503  Consumptie  10.373  Var %  1,6  % Export van omzet   53,8 

2008  9.171  ‐1,4            5.526  ‐2,2  5.083  1,5  3.528  0,7  1.554  9.929  ‐4,3  55,4 

2009 

2010 

2011(*) 

8.142  ‐11,2  4.837  ‐12,5  4.247  ‐16,4  3.247  ‐8,0  1.000  9.594  ‐3,4  52,2 

8.103  ‐0,5  4.654  ‐3,8  4.390  3,4  3.497  7,7  893  9.404  ‐2,0  54,2 

8.378  3,4  4.239  ‐8,9  4.849  10,4  3.854  10,2  994  9.241  ‐1,7  57,9 

Bron: SMI op basis gegevens ISTAT en Sita Ricerca (*) schatting De EU is de belangrijkste afzetmarkt voor Italiaanse herenmode, 56,8% van de export gaat naar Europese landen. Frankrijk en Duitsland zijn de belangrijkste klanten gevolgd door Zwitserland dat echter zoals wij al eerder zagen dient als logistiek doorvoerland. Nederland staat op een 8e plaats na Rusland maar voor HongKong en Japan. Grote stijgers in 2011 waren vooral HongKong (+42,6%), Japan (+23,7%) en de Verenigde Staten (21,3%). Ook Rusland komt gestaag terug na een grote terugval in 2008 (+15,3%). De grootste groeier is echter China; in 2011 groeide de export van Italiaanse herenmode naar China met 72,6% waarmee het land op de 13e plaats komt te staan. In onderstaande tabel is de export van herenkleding in 2011 en de top 10 van belangrijkste afnemers weergegeven. Let op: de gegevens zijn inclusief het segment junior en kunnen dus niet helemaal vergeleken worden met de data in tabel 7.

Pagina 19 van 62

Tabel 8 – export herenkleding 2011 (inclusief segment junior)

Land van   bestemming  Totaal    UE‐27  Buiten UE‐27    Top 10 herkomst    Frankrijk  Zwitserland (*)  Duitsland  USA  Verenigd Koninkrijk  Spanje  Rusland  Hong Kong  Nederland  Japan 

Milj.  euro  2011         5.175    

Var.%  2010          11,0 

2.879        2.295    682         487  462                  429         385  374  240  232  224         200 

Quota  %  100,0 

4,2  20,7 

55,6  44,4 

 

 

7,3         14,1  5,1  21,3         11,9  4,3        15,3        42,6        16,3  23,7 

13,2  9,4  8,9  8,3  7,4          7,2  4,6  4,5          4,3  3,9 

(*) Zwitserland is hét logistiek-Commerciele platform voor de Italiaanse modeindustrie Bron: SMI op basis data ISTAT De import van menswear komt voor het overgrote deel uit China (28,1%). Grote groeiers in 2011 waren Bangladesh (+27,4%), Roemenië (16,7%) en Turkije (+14,6%). Ook de import uit Nederland en België groeide sterk (respectievelijk +19,4% en +26,8%) maar de toename valt met name toe te schrijven aan de doorvoer van producten afkomstig uit Azië. Zie hoofdstuk 3.1.2. voor meer informatie over de import uit Nederland.

Pagina 20 van 62

Tabel 9 – import herenkleding 2011 (inclusief segment junior)

Land van   herkomst 

Milj. euro  2011 

Totaal     UE‐27  Buiten UE‐27    Top 10 herkomst    China  Roemenië   Tunesië  Bangladesh  Turkije  Frankrijk  België  Nederland  Duitsland  India 

       4.619    

Var.%  2010          8,6 

1.586        3.032   

Quota  %  100,0 

11,4  7,3 

34,3  65,7 

 

 

1.299  2,8          389         16,7  373            0,4          332  27,4          251          14,6  214  8,1  168  28,8  147  19,4  144          ‐5,9          123  6,7 

28,1  8,4  8,1  7,2  5,4          4,6  3,6  3,2          3,1  2,7 

Bron: SMI op basis data ISTAT Ook de nationale consumptie van herenmode nam in 2011 opnieuw af voor het vierde jaar op een rij. De daling is vrij beperkt en bedrijven in de sector zijn minder pessimistisch over de toekomst dan de collega’s in het compartiment damesmode. Voor 2012 verwacht men ook op de nationale markt een lichte groei. De distributie van herenmode in Italië per verkoopkanaal (in % van de waarde van de consumptie) is weergegeven in onderstaande tabel:

Pagina 21 van 62

Tabel 10 : Distributie herenmode over de verschillende verkoopkanalen (in % van de waarde van de consumptie, 2011)

onafhankelijke winkels/boutiques 42% ketens/franchising 24% Grote oppervlaktes/non‐ food 11% Warenhuizen 4%

ambulante handel 8% supermarkten/hyper s food 3% verige kanalen (b.v. outlets, e‐ en m‐ commerce) 8%

Bron: SMI Ook in de sector herenmode zien we dat de traditionele onafhankelijke winkels het zwaar te verduren hebben gehad in 2011 terwijl de ketens het redelijk goed deden. De trend is net als bij de dames naar een verdere groei van de kanalen warenhuizen, oulets/e-commerce/m-commerce, terwijl de niet gespecialiseerde kanalen in belang afnemen.

2.3

Werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden en salarissen 2.3.1

Werkgelegenheid

Er waren in 2011 ca. 654.000 mensen werkzaam in de Italiaanse mode-industrie, verdeeld over totaal ongeveer 70.000 bedrijven. Dat zijn gemiddeld dus minder dan 10 werknemers per bedrijf. Als we in overweging nemen dat bij de grotere bedrijven enkele honderden werknemers werkzaam zijn is het duidelijk dat het merendeel van de bedrijven klein tot zeer klein is. De sector gaf in 2008 nog werk aan 775.000, 3 jaar later zijn dat er 121.000 minder. Dit is een gevolg van de economische crisis waardoor veel bedrijven moeten sluiten en de concurrentie uit lage lonen landen, met name op het gebied van eenvoudige productieprocessen.

2.3.2

Arbeidsomstandigheden

De arbeidsomstandigheden zijn over het algemeen goed in Italië en gebonden aan zeer strenge voorwaarden. De rechten van de werknemers worden in Italië goed Pagina 22 van 62

beschermd. Het is erg moeilijk om mensen die in vaste dienst zijn te ontslaan. De huidige regering Monti probeert momenteel het ontstlagrecht te versoepelen hetgeen op veel weerstand stuit. Een belangrijk ander punt dat aangepakt zal moeten worden om de concurrentiepositie van Italië in het buitenland te versterken zijn de hoge sociale lasten. Italianen verdienen relatief weinig, in Europa verdienen alleen de Portugezen minder, maar de sociale lasten die afgedragen moeten worden zijn zo ontzettend hoog dat de arbeidskosten voor de werkgever heel hoog uitkomen. Een situatie waar noch de werknemers noch de werkgevers gelukkig mee zijn. Italië kent helaas ook een grote zwarte economie. De arbeidsomstandigheden in deze illegale ateliers zijn over het algemeen erg slecht. Ook is het geen uitzondering dat in deze “sweat shops” gebruik gemaakt wordt van kinderarbeid. Over het algemeen betreft het hier productie van goedkopere artikelen, waar de Chinezen zelfs concurrerend zijn met hun landgenoten in China omdat er op transport bespaard kan worden.

2.3.3

Salarissen

Zoals reeds eerder opgemerkt liggen de salarissen in Italië over het algemeen relatief laag vergeleken met andere Europese landen. In de modesector liggen de salarissen over het algemeen echter ca. 15% hoger dan in de overige industriële sectoren. Er is vaak sprake van een discrepantie tussen de soms exorbitant hoge salarissen voor het management, de ontwerper en het hoofd communicatie en de rest van het personeel, maar de trend van de hogere salarissen druppelt ook door naar de lagere echelons van de IT manager, het atelier en de juridische afdeling. De vraag voor vakmensen voor de naaiateliers is erg groot en deze mensen (veelal vrouwen) worden goed betaald: gemiddeld € 45.000 - 50.000 op jaarbasis en meer. In de communicatie liggen de lonen weer een stuk hoger: van €41.000 tot 83.000 euro voor de pr afdeling tot €162.000-€526.000 voor de communicatie & image directeur! De communicatie is overigens steeds meer digitaal en de vakopleidingen passen zich aan door nieuwe opleidingen aan te bieden. Zo start de vooraanstaande modeopleiding Polimoda uit Florence in juni 2012 met een Master in digital communication for fashion.

2.4

Corporate Social Responsibility (CSR) en milieueisen 2.4.1

Corporate Social Responsibility

Vrijwel alle grote Italiaanse bedrijven, en specifiek de beursgenoteerde bedrijven, werken inmiddels met een ethische werkcode die vastgelegd is en op de website geraadpleegd kan worden. De CSR code beschrijft de te volgen regels m.b.t. ethisch zakendoen, hoe met personeel omgegaan dient te worden, met speciale aandacht voor de werkomstandigheden, en dat de activiteiten van het bedrijf het milieu moeten respecteren. Veel bedrijven werken ook aan duurzaamheid op verschillende Pagina 23 van 62

niveau’s in het bedrijf. Binnen de modesector is de rol van de CSR manager aan het veranderen: voorheen was dit een puur administratieve functionaris die controleerde of de arbeids- en milieuwetten wel gerespecteerd werden. Tegenwoordig is het meer en meer één persoon die zich door de hele onderneming beweegt en betrokken is bij het hele productieproces en de daarbijhorende beslissingsprocessen: er is sprake van overleg met de ontwerpers over het concept van een collectie, met de inkopers van grondstoffen, waarbij alternatieven aangedragen worden, tot het bijdragen aan de groei van de ontwikkelingslanden waar men produceert. Verder wordt er in de textiel- en leerindustrie bestudeerd hoe men de vele tonnen afval kan hergebruiken. Sommige merken zoals Brunello Cucinelli en Stella McCartney maken van duurzaamheid en “groen” een statussymbool waar de consument zelfs bereid is meer voor te betalen. Decadentie in de mode is “uit” , duurzaamheid en understatement zijn daarentegen “in” en “cool”. Ook al is Italië zeker niet vrij van corruptie, is het voor zover bekend niet een typisch fenomeen waar men in de modesector mee te maken heeft. De meeste schandalen hebben te maken met het ontduiken van belasting, maar dat is helaas typisch voor vrijwel alle Italiaanse industriële sectoren. De huidige regering Monti is een waar offensief begonnen tegen de belastingontduiking in Italië, inclusief kliklijnen en strengere fiscale controles. 2.4.2

Milieueisen

Als zijnde onderdeel van de EU hanteert Italië in principe de EU richtlijnen m.b.t. milieu. Veel bedrijven in de modeindustrie, met name in de toeleveringsindustrie waar stoffen geverfd worden of leer wordt gelooid, hebben te maken met strenge milieueisen o.a. voor het lozen van afvalwater en het gebruik en verwerking van giftige stoffen. Deze eisen zijn in de afgelopen decennia steeds strenger geworden en veel bedrijven werken bewust aan het verder verminderen van de belasting van het milieu, o.a. als onderdeel van hun Corporate Social Responsibility politiek. 2.5

Financiële aspecten 2.5.1

Betalingstermijnen

De gemiddelde betalingstermijn in Italië is 90 dagen maar kan oplopen tot 180 dagen en meer. Als gevolg van de gefragmenteerde distributie is betaling een groot probleem voor iedere leverancier. Door met een distributeur te werken wordt het betalingsrisico verminderd en is de betalingstermijn ook beter: of hij betaalt vooraf of op gemiddeld 60 dagen. Als gevolg van de slechte economische situatie worden betalingen een nog groter probleem en gaat er veel energie, geld en tijd verloren met het incasseren van achterstallige betalingen. Het nemen van een kredietverzekering valt zeker te overwegen ook al kan dat betekenen dat veel potentiële klanten zullen afvallen omdat ze niet goedgekeurd worden. Dit is een belangrijke afweging die men als ondernemer moet maken. Het checken van de kredietwaardigheid wordt ten alle tijden aanbevolen. Het Nederlandse bedrijf Atradius Credit Insurance NV heeft Pagina 24 van 62

vestigingen in Milaan en Rome (hoofdkantoor) en is één van de belangrijkste aanbieders van kredietverzekeringen in Italië. Zie bijlage 1 voor de contactgegevens. Buitenlandse klanten betalen over het algemeen veel beter: de regel is 30% bij de orderbevestiging en 70% voor verzending van de goederen.

2.5.2

Kredietwaardigheid modesector

De solvabiliteit van de Italiaanse modesector is de afgelopen 4 jaar verslechterd als gevolg van de economische crisis. De situatie in de sector is opvallend slechter vergeleken met het nationale gemiddelde. De failure score - ofwel het risico dat een bedrijf failliet gaat gemeten op een schaal van 1 tot 100 waarbij hoe lager de score hoe hoger de kans is op faillissement - is voor de modesector minder dan de helft van het landelijke gemiddelde. Dat betekent dat de kans dat een bedrijf uit de modesector failliet gaat twee keer zo groot is dan dat van een bedrijf in een andere sector! Uit een recent onderzoek van Cribis D&B blijkt dat in de hele modesector, van kleding tot lederwaren tot accessoires, voor 12,64% van de bedrijven geldt dat het risico hoog is dat ze in 2012 niet aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen. Vier jaar geleden was dat percentage nog 9,12%. Wanneer we naar de verschillende subgroepen kijken worden de verschillen nog duidelijker. Met name de groothandel zit fors in de problemen: 21,67% (was 16,11%) loopt een hoog risico in betalingsproblemen te komen. In de industrie en productie is dat percentage 12,35% , maar in dat segment is het percentage bedrijven met een laag financieel risico sterk gedaald: van 10,75% naar 2,02%. De detailhandel heeft relatief het hoogste percentage, 83,87, van spelers met een midden-hoog risico dat ze hun schulden niet kunnen betalen. Voor 11,74% is dat risico hoog. Slechts 0,28% van de mode detailhandel heeft een positieve creditrating. Hoe verder men naar het zuiden van het land gaat hoe groter het risico op insolvabiliteit. Het is dus erg belangrijk om te weten met wie men zaken doet en als bedrijf een adequate risk management politiek te implementeren.

Pagina 25 van 62

3

3.1.

Vraag en aanbod

De binnenlandse vraag 3.1.1

De Italiaanse consument en uitgaven aan kleding

Italië heeft circa 60,4 miljoen inwoners verdeeld over bijna 25 miljoen families (2011). De bevolking is sterk aan het vergrijzen en het geboortecijfer is met 1,2 kind per vrouw één van de laagste in Europa. Bijna 46% van de bevolking woont in het meer welvarende Noorden van het land. Het Bruto Nationaal Inkomen per capita bedraagt €24.300 (in 2010), in Nederland was dat in datzelfde jaar €32.800. Het Noorden van Italië draagt voor ruim 54% bij aan het totale BNP. De verschillen in inkomen tussen Noord-, Midden- en Zuid-Italië zijn enorm. Het gemiddelde BNP per capita in het Zuiden is de helft van dat in het Noorden. Het centrum van het land zit tussen beide in. Opgemerkt dient te worden dat de zwarte economie groter is in het Zuiden van het land dan in het Noorden. Mode en andere luxe producten zoals juwelen, zijn altijd gewilde producten om zwart geld wit te wassen. Zo zijn er in het Zuiden van het land zeer luxe boutiques op plaatsen die bepaald geen welvarende indruk maken. Met de door de regering Monti recent uitgebrachte regel van een maximum van €1.000 voor contante betalingen wordt getracht het witwassen aan banden te leggen. Het BNP blijft ook in 2012 onder druk staan. In 2009 werd volgens ISTAT (het Italiaanse CBS) door de Italiaanse gezinnen 5,8% van hun besteedbaar inkomen aan kleding en schoenen uitgegeven. Het mag duidelijk zijn dat in een groot land als Italië de kledingstijl variëert van regio tot regio, ook afhankelijk van het klimaat en besteedbaar inkomen. De bewoners van de regio’s Lombardije, Piemonte, Emilia Romagna en Toscana houden over het algemeen van understatement. Triveneto, Campania, Puglia maar vooral ook Lazio zijn wat uitbundiger van smaak: veel kleur, veel bling. In 2011 bedroeg de consumptie van dames- en herenkleding respectievelijk naar schatting €12,7 miljard en 9,24 miljard euro, beide segmenten lieten een daling zien t.o.v. 2010. Als gevolg van de economische crisis zal de Italiaanse consument in 2012 naar verwachting verder bezuinigen op de uitgaven aan kleding en schoeisel. Uit een onderzoek van de Federazione Moda Italia van eind maart 2012 blijkt dat 55,9% van de Italianen tussen 18 en 69 jaar nog steeds pessimistisch is over de komende 12 maanden, maar dat 80% wel van plan is om nieuwe kleding te kopen dit voorjaar, zij het in beperkte mate.

Pagina 26 van 62

3.1.2

Import van kleding – de rol van Nederland

Italië importeert voor een waarde van ruim 4 miljard euro dameskleding en meer dan 3,8 miljard euro herenkleding (schatting 2011). Zoals wij reeds in hoofdstuk 2 zagen is China verreweg de belangrijkste buitenlandse leverancier. Er worden ook veel goederen van midden-hoog tot hoge kwaliteit in China geproduceerd, het is dus niet zo dat het hier alleen maar om goedkope producten gaat. Roemenië, Bangladesh en Turkije zijn sterke groeiers als leveranciers van kleding aan Italië. De rol van Nederland als leverancier van mode aan Italië is zeer bescheiden. Nederland en België lijken weliswaar veel naar Italië te exporteren, helaas gaat het hier voor een groot deel om goederen uit Azië die via Rotterdam of Antwerpen naar Italië gezonden worden. Er is dus geen sprake van een sterke groei in de export van made-in-Holland kleding naar Italië. Dit geldt zowel voor dames- als herenkleding. Bij de dameskleding staat Nederland niet eens in de top 10 van leveranciers. Naar verwachting zal deze trend niet veranderen. Als we naar de exportcijfers van Nederland naar Italië per type kledingstuk kijken zien we dat er per saldo in waarde meer heren- dan dameskleding geëxporteerd wordt en dat truien/gebreide bovenkleding de belangrijkste productgroep is. Ook valt op dat bij de categorieën bovenkleding, truien en shirts de waarde sterker groeit dan de hoeveelheid. Dit kan duiden op een trend naar import van betere kwaliteit uit Azië en/of op een stijging van de kostprijs van deze producten als gevolg van bijvoorbeeld stijgende loonkosten in Azië. Zie tabel 7 voor een overzicht van de export van kleding van Nederland naar Italië in de periode 2009-2011. Duidelijk is de sterke groei die echter zoals al eerder gemeld toegeschreven kan worden aan de doorvoer van goederen afkomstig uit China.

Tabel 11: export per productgroep kleding van Nederland naar Italië 2009-2011 in hoeveelheden en waarde. 2009

Product 

X1000kg 

Bovenkleding heren  1.404  Bovenkleding dames  398  Truien e.d. heren       1.233  Truien e.d. dames  793  Shirts heren  169  Shirts dames  22  Dassen heren  3  Shawls  7  Leren kleding  8  Sportkleding  3      Bron: SMI en ISTAT   

2010

2011

X1000€ 

 X1000kg 

X1000€ 

50.634  21.419  47.662  30.286  12.571  2.426  219  464  1.128  81     

1.426  493  1.725  1.259  257  80  6  15  21  0     

48.084  26.113  59.150  43.371  14.010  6.097  414  778  2.333  19     

X1000kg  X1000 €  1.426  637  1.702  1.314  227  90  3  36  26  2     

Pagina 27 van 62

56.500  36.397  70.709  57.758  17.893  7.929  279  1.279  2.442  81     

Nederland exporteert met name sportswear naar Italië, merken zoals G-Star en Scotch&Soda zijn erg populair, en is sterk in het midden segment. Onlangs heeft ook Suit Supply haar eerste winkel in Italië geopend, in het centrum van Milaan. In het lingerie segment is Marlies Dekkers al diverse jaren actief op de Italiaanse markt. Het aandeel van Nederland in het hogere segment is te verwaarlozen. Victor&Rolf had een aantal jaren een eigen winkel en showroom in Milaan. Beide zijn inmiddels gesloten. Merken die nog actief zijn in Italië, bijvoorbeeld via deelname aan de beurs White met de Dutch Fashion Foundation of via een agent/distributeur zijn o.a. Avelon, Marcha Hüskes, Treasures Design en Sjaak Hullekes. Addy van den Krommenacker is een voorbeeld van een Nederlandse ontwerper die deels in Italië produceert. Het probleem van de Nederlandse ontwerpers is dat hun ontwerpen vandaag de dag niet voldoende commercieel zijn en niet genoeg toegankelijk zijn voor een breed publiek. Daarnaast laat de afwerking van de kleding nog wel eens te wensen over, zeker in vergelijking met het prijskaartje dat eraan hangt. Prijs is nu meer dan ooit de key factor. Als de winkelier het gevoel heeft dat de collectie aan de dure kant is zal hij niet kopen, omdat hij het risico van een te lage sell-out te hoog vindt. Men kan zich in het huidige grimmige economische klimaat geen fouten permitteren en speelt op veilig door collecties in te kopen waarvan men zeker weet dat ze bij de klanten in de smaak zullen vallen, zowel qua prijs als qua ontwerp. In hoofdstuk 5.2. Marktbenadering wordt hier verder op ingegaan. Nederland heeft geen naam als producent van high end mode, Nederlandse ontwerpers zijn vrijwel niet bekend in Italië en moeten nog een naam opbouwen. Dit in tegenstelling tot het Nederlandse design en designers die zeer populair zijn. Als iets Nederlands design is verkoopt het bij wijze van spreken vanzelf. België heeft een veel sterkere traditie op het gebied van couture en heeft naast een zeer bekende modeacademie een aantal internationaal succesvolle ontwerpers die ook in Italië zeer goed verkopen (Dries van Noten, Martin Margiela, Ann Demeulemeester, Raf Simons en Dirk Bikkembergs). Een voordeel van Nederland is dat het een zeer positief imago heeft in Italië. Over het algemeen worden Nederlandse bedrijven als betrouwbare en prettige zakenpartners gezien. Daarnaast heeft men veel waardering voor Nederland als land en als trendsetter op sociaal-cultureel niveau. Zeker in de modesector wordt dit als positief ervaren. 3.1.3

Interessante niches

Alles wat met duurzaamheid te maken heeft vormt momenteel een interessante niche. Dat kan variëren van de gebruikte grondstoffen tot de productietechnieken en fairtrade of het doneren van een percentage van de opbrengst aan een goed doel. Ook interessant is het gebruik van innovatieve en high-tech stoffen die bijvoorbeeld zeer licht zijn maar uiterst goed tegen kou en regen beschermen. Verder alles wat makkelijk draagbaar is, kreukvrij en lichtgewicht is. Over het algemeen is de trend naar draagbare kleding, niet te modieus en excentriek, waarbij de prijskwaliteitverhouding zeer belangrijk is. Prijs is, zoals al eerder opgemerkt, momenteel sowieso belangrijk met uitzondering van het luxury segment. Pagina 28 van 62

3.2

Het aanbod Het Italiaanse aanbod van mode is zeer uitgebreid. Niet alleen zijn er de honderden nationale merken en submerken maar daarnaast is er een zeer groot aantal buitenlandse brands vertegenwoordigd. Milaan is de internationale vitrine voor modemerken en behalve alle grote internationale namen openen steeds meer bedrijven hier een mono-brand store of showroom. Met name het laatste jaar is er sprake van een ware golf van openingen. Opgemerkt dient te worden dat veel winkels na een paar seizoenen ook weer sluiten, de concurrentie is moordend en de kosten zijn hoog. Het Italiaanse aanbod wordt gekenmerkt door een sterk creatief vermogen, flexibiliteit, goede marketing en communicatie, en een lokaal aanwezige productiestructuur van kwalitatief hoog niveau. De Italiaanse mode is wereldwijd bekend en marktleider. De belangrijkste en bekendste merken zijn: Prada (inclusief Miu Miu), Giorgio Armani, Dolce&Gabbana, Gucci, Salvatore Ferragamo, Tod’s, Fendi, Roberto Cavalli, Bottega Veneta, Versace, Ermenegildo Zegna, Brioni, Canali, Corneliani, Max Mara, etc. De resultaten voor het eerste trimester 2012 van de grote merken zijn zeer positief met naast een toename in de omzet ook een sterk groeiende winst. De groei wordt met name gerealiseerd buiten Italië. De rol van externe designbureaus neemt steeds meer af. Informatie over trends is tegenwoordig makkelijk te vinden op internet, trendwatcher Lidewij Edelkoort heeft zelfs haar eigen webportaal geopend www.trendtablet.com. Bovendien is het aanbod van ontwerpers zo groot dat het niet veel kost om in huis te ontwerpen. Goedkope stagiaires kunnen daarnaast al het research werk doen. Istituto Marangoni, een vooraanstaande modeschool in Milaan, is een belangrijke leverancier van stagiaires. www.istitutomarangoni.com. Hetzelfde geldt voor de Istituto Europeo di Design (IED) met hoofdkantoor in Milaan en tevens vestigingen in Rome, Venetië, Turijn, Florence en Cagliari, www.ied.it. Een belangrijk onderzoek en consultancy bureau is Pambianco. Zij zijn gespecialiseerd in mode, meubels en het luxury segment, www.pambianco.com.

3.2.1

Investeerders

Een deel van de top Italiaanse merken is overgenomen door grote investeerders in het luxury segment. De twee grootste buitenlandse investeerders zijn Louis Vuitton Moët Hennessy, beter bekend als LVMH Group (o.a. Fendi en Emilio Pucci) en PPR Group van Francois-Henri Pinault (o.a. Gucci, Bottega Veneta, Brioni) die beide hun collectie internationale luxury merken continue uitbreiden. Naast deze twee grote Franse groepen zijn er Chinese investeerders in de markt om Italiaanse merken op te kopen. Zo kocht de kolos Li & Fung afgelopen jaar Cerrutti en is ook YGM Trading actief merken aan het kopen in Europa. Andere grote groepen en investeerders met Italiaanse modemerken in het hogere Pagina 29 van 62

segment zijn Aeffe (Alberta Ferretti, Moschino) en Gruppo Marzotto (Vionnet). Deze laatste heeft zeer recentelijk de meerderheid in het merk Vionnet aan Goga Ashkenazi van Go To Enterprise Sarl. Belangrijke private equity fondsen zijn L Capital (dat gesteund wordt door de LVMH groep en de Arnault groep) en Fondo Opera (100% Italiaans fonds). Amerikaanse investeerders zijn meer actief in het midden segment van de sportswear en jeans, o.a. VF International. Er is sprake van een voortdurende overname trend uit zowel binnen als buitenland, zeker nu door de financiële crisis veel bedrijven in de problemen komen. Als alternatief overwegen een aantal grote namen een beursnotering. In aanmerking komen o.a. Giorgio Armani, Dolce & Gabbana en Versace. Deze laatste is momenteel op zoek naar een partner die 30-40% van de aandelen wil kopen als aanloop naar een beursgang in de komende 2 jaar. Prada en Brunello Cucinelli zijn onlangs naar de beurs gegaan (Cucinelli in Milaan en Prada in HongKong). Laatste nieuwtjes over overnames, beursnoteringen e.d. zijn te volgen op www.pambianconews.com en www.fashionmagazine.it, ook verkrijgbaar als digitale nieuwsbrief. 3.2.2

Regionale clusters

Er is sprake van een groot aantal regionale industriële clusters die vaak traditioneel gespecialiseerd zijn in een bepaalde activiteit. De belangrijkste clusters en hun hoofdactiviteit zijn weergegeven in onderstaande tabel: Tabel 12 –Regionale productieclusters met hoofdactiviteiten Plaats Regio Biella Piemonte Parabiago Lombardia Como Lombardia Gallarate Lombardia Varese Lombardia Vigevano Lombardia Vicenza/Padova Veneto Treviso Veneto Castel Goffredo Lombardia Carpi Emilia Romagna Forlì Emilia Romagna Ancona Marche Pescara Abruzzo Firenze Toscana Prato Toscana Perugia Umbria Pesaro Marche Bari/Lecce Puglia Napoli Campania Bron: SMI, Pambianco e.a.

Pagina 30 van 62

Hoofdactiviteit(en) Wol/maatpakken heren-hoger segment Schoenen Zijde/shawls/dassen Lingerie/confectie Lederwaren/confectie Schoenen-lager segment Confectie, sportswear, schoenen Wol/knitwear-midden en hoger segment Kousen en lingerie Confectie en knitwear Lederwaren en schiene Schoenen Schoenen en confectie Lederwaren Wol/knitwear-midden/lager segment Wol/knitwear en shirts Confectie/shirts/t-shirts Confectie van jerseys Dames/herenmode, schoenen/lederwaren

Afhankelijk van het type product of bewerking dat men zoekt is er een aangewezen regio. Het is aan te bevelen om goed onderzoek te doen naar de meest geschikte cluster. Milaan is verder dé modehoofdstad van Italië: gedurende de fashion week komen inkopers en pers van over de hele wereld naar Milaan. Vrijwel alle grote Italiaanse modehuizen showen in Milaan. Daarnaast geven de beurzen zoals White en Touch! Neozone Cloudnine aan jong talent en kleinere labels de kans om zich te presenteren aan een internationaal publiek. De haute couture modeweek in Rome, AltaRomaAltaModa, heeft een andere en minder belangrijke rol dan de modeweek in Milaan. De Romeinse modeweek kenmerkt zich door een sterke traditie voor ambachtelijkheid, kwaliteit en luxe. Bekende ontwerpers zoals Fendi, Lancetti en Gattinoni presenteren zich hier, maar ook minder bekende merken en ateliers. Sinds Silvia Venturini Fendi (hoofd accessoires van Fendi) President is van AltaRoma richt men zich naast de meer klassieke haute couture modeshows ook op jong design designtalent en de relatie tussen mode en ambachtelijkheid (zie o.a. projecten Limited and unlimited, Who's on next, Fashion on paper). Er is veel aandacht van de (internationale) pers voor AltaRoma. In juli 2011 organiseerden de Nederlandse ambassade in Rome en de Dutch Fashion Foundation een Nederlandse modeshow binnen het programma van de modeweek in Rome.

3.2.3

Internationalisering

Het Italiaanse aanbod is zeer internationaal georiënteerd, zowel qua export van het made-in-Italy merk product (zie hoofdstuk 2.2) als ook qua productie voor buitenlandse klanten. Zoals al eerder vermeld laten veel buitenlandse bedrijven (deels) in Italië produceren of koopt men er stoffen en andere accessoires in. Met name in de productie van het hogere kwaliteitsniveau is Italië zeer sterk. De distributeurs die vanuit Milaan opereren verkopen doorgaans over de hele wereld. Zie ook hoofdstuk 4.2.

3.2.4

Investeringsprogramma’s en subsidies

De branchevereniging Sistema Moda Italia heeft samen met de bank Banca Intesa onlangs een programma opgezet om het MKB in de modesector te assisteren bij hun exportactiviteiten naar met name landen zoals Brazilië, Rusland, India, China en de VS. Het programma heet “Imprese di Moda nel Mondo”. Met name de kleine ondernemingen hebben vaak niet genoeg financiële draagkracht om op eigen houtje nieuwe buitenlandse markten te betreden. Nu de lokale vraag achterblijft, is export voor veel bedrijven de enige mogelijkheid om te overleven. Het initiatief van de branchevereniging SMI en Intesa is erop gericht om financiële steun te geven bij het opzetten van de export. De regio Lombardije heeft recentelijk aangekondigd subsidies te gaan geven aan jong lokaal modeontwerptalent via het tenderprogramma Start-Up Moda. Het project Pagina 31 van 62

voorziet in het geven van vouchers voor productie, logistiek en marketing van het product. http://www.regione.lombardia.it/cs/Satellite?c=News&cid=1213519370358&childpa gename=DG_Giovani/Detail&pagename=DG_GSTSWrapper Het ICE, ofwel de Italiaanse tegenhanger van de EVD, organiseert regelmatig deelnames aan beurzen en handelsmissies naar het buitenland voor Italiaanse modebedrijven. Het ICE heeft te maken met ingrijpende bezuinigingen. veel buitenlandse kantoren zijn gesloten, waaronder dat in Amsterdam. Ook de Ente Moda Italia organiseert specifiek voor het mode MKB beursdeelnames in het buitenland om het made-in-Italy product te promoten. SIMEST, een semi-overheidsinstelling, verleent financieringen speciaal voor bedrijven die willen internationaliseren buiten Europa. Voor adressen zie de bijlagen.

Pagina 32 van 62

4

4.1

Distributie

Beschrijving van de distributiestructuur 4.1.1

De distributiekanalen

Producenten kunnen of rechtstreeks verkopen met een eigen verkoopstaf rechtstreeks aan de winkeliers of gebruik maken van agenten, distributeurs of een importeur of een combinatie hiervan. Met name buitenlandse merken kiezen meestal voor deze tweede optie omdat het minder kostbaar en risicovol is. De groothandel voor mode is net als de detailhandel sterk gefragmenteerd en telt zo’n 16.800 bedrijven. Voor het hogere segment wordt er minder gebruik gemaakt van dit kanaal. Het belangrijkste distributiekanaal voor de afzet van mode in Italië is het traditionele kanaal van de kleine detailhandel, het betreft meestal onafhankelijke boutiques. Er zijn maar liefst 158.395 kleding- en schoenenwinkels in Italië die gezamenlijk aan 154.000 mensen werk bieden. Er is tevens sprake van een sterk groeiende trend naar mono-brand winkels en ketens, naast in het lagere en middensegment openen steeds meer luxere merken eigen winkels of franchises. Inmiddels is het kanaal van deze ketens en mono-brand winkels min of meer even belangrijk als dat van de onafhankelijke boutiques. (zie ook hoofdstuk 2.2.1. en 2.2.2. ) Uit een onderzoek van de Italiaanse detailhandelsvereniging Fismo-Confcommercio uit mei 2012 blijkt dat de traditionele detailhandel voor mode in de eerste maanden van 2012 circa 20-30% minder omzet heeft gedraaid. Als reactie proberen detaillisten betere prijzen bij hun leveranciers te krijgen of ze kopen simpelweg minder in. In de afgelopen 5 jaar is de winstgevendheid van de modedetailhandel met 32% gekrompen. Al met al niet bepaald een positieve trend dus. De winkels in de grotere steden en in het hogere segment doen het relatief beter dan de kleine winkels in de provincie. De rol van warenhuizen in de verkoop van (hoger segment) mode is beperkt om de simpele reden dat er slechts 2 warenhuisketens van niveau op de markt actief zijn en zij gezamenlijk slechts een handvol verkooppunten hebben, zeker wanneer wij kijken naar het hogere segment. Het belangrijkste warenhuis is La Rinascente met hoofdkantoor in Milaan. Zij hebben 11 verkooppunten verspreid over Italië, met een flagship store op de Piazza Duomo in Milaan. La Rinascente heeft een uitgebreide dames- en herencollectie met de grote Italiaanse en internationale merken. La Rinascente heeft onlangs de herenafdeling op de piazza Duomo uitgebreid en een upgrading gegeven. Daarnaast wordt er momenteel een tweede flagship store in Rome gebouwd die in 2014 Pagina 33 van 62

opengaat. In 2011 bedroeg de omzet van La Rinascente 374, 5 miljoen euro. In dat jaar is de warenhuisketen tevens overgenomen door de Thaise groep Central Retail Corporation. De tweede warenhuisketen is Coin van gruppo Coin, met hoofdkantoor in Mestre bij Venetië. Coin heeft 58 warenhuizen verspreid over het hele land. Coin opereert meer in het middensegment van de markt met uitzondering van de in 2011 in het centrum van Milaan geopende luxury store Excelsior, samen met o.a. partner Antonia (www.antonia.it) voor de luxury modemerken, en hun flagship store in Milaan op Piazza 5 Giornate. 4.1.2

E-commerce en M-commerce

Het belang van e-commerce neemt in Italië gestaag toe. In 2010 had 57,6% van de Italiaanse huishoudens een PC en was 52,4% aangesloten op internet en was de trend stijgend. De totale Italiaanse omzet van internetverkopen bedroeg in 2011 meer dan 8 miljard euro (+19%). Mode is met 10%, oftewel 800 miljoen euro, één van de best verkopende productcategorieën en neemt in belang toe. Voor 2012 wordt verwacht dat het aandeel van mode in de e-commerce een miljard euro gaat bedragen. De belangrijkste aanbieders van mode via internet zijn Yoox.com (die tevens o.a. marni.com, Valentino.com en Diesel.com hosten), net-a-porter.com, thecorner.com, privalia.it en vente-privee.com. Relatieve nieuwkomer is Zalando.com. Sinds een paar jaar is ook de mobile-commerce sterk in opkomst, de verkoop via smartphone of i-pad. De penetratie van mobiele telefonie is erg hoog in Italië: in 2010 had 90,6% van de families minstens 1 mobiele telefoon. In 2011 is de omzet via m-commerce in Italië meer dan verdrievoudigd van 26 miljoen euro naar 81 miljoen. M-commerce heeft een enorm potentieël en naar verwachting zal de omzet via dit verkoopkanaal de komende jaren met gemiddelde 40% op jaarbasis blijven stijgen. Bestsellers via m-commerce zijn wederom kleding en schoenen. Een paar voorbeelden van Italiaanse merken die al met succes actief zijn in m-commerce: Ermenegildo Zegna, Gucci en Armani.

Pagina 34 van 62

5

5.1

Marktbenadering

Markttoegang en -kansen 5.1.1

Zakencultuur en toegankelijkheid van de Italiaanse markt

De Italiaanse markt is over het algemeen niet makkelijk toegankelijk, zeker niet voor een relatief onbekend ontwerptalent dat zijn/haar producten probeert te verkopen. Afgezien van de zeer sterke concurrentie speelt een aantal algemene factoren hierbij een rol. Ten eerste is er de drempel van de taal, men spreekt in Italië nog steeds slechts beperkt Engels, hetgeen het zakendoen een stuk gecompliceerder maakt. Daarnaast is er hele andere zakencultuur dan in Nederland. De belangrijkste consequentie hiervan is dat alles veel langer duurt dan men in Nederland gewend is en zaken ook vaak (onnodig) gecompliceerd zijn. Dit onder het motto: waarom de dingen simpel doen als het ook ingewikkeld kan. Een en ander is een gevolg van de bureaucratische structuur van het land en het strenge en zeer complexe fiscale systeem. Persoonlijk contact is verder in Italië erg belangrijk, men komt vaak sneller tot resultaten door gewoon even het vliegtuig te nemen dan via mail en telefoon. Het vinden van een producent of leverancier is al een stuk eenvoudiger. De taaldrempel zal wellicht nog steeds bestaan, maar men is meer gemotiveerd om elkaar te begrijpen. Maar ook in dit geval is het belangrijk om altijd duidelijke en schriftelijke afspraken te maken.

5.1.2

Importregulering en fiscale aspecten

Italië werkt met een BTW tarief van 21%. Voor sommige producten gelden lagere tarieven. Navraag wordt aanbevolen. De huidige regering is van plan om de btw in het najaar van 2012 naar 23% te verhogen. Goederen van binnen de EU kunnen vrij het land binnen komen. Voor goederen van buiten de EU is de EU regelgeving van kracht.

5.2

Marktbenadering In deze paragraaf wordt stapsgewijs uitgelegd hoe de Italiaanse markt het best benaderd kan worden en aan welke voorwaarden het product moet voldoen om succes te hebben in Italië. Goed beslagen ten ijs komen is weliswaar van groot belang maar helaas geen garantie voor succes, daar komt namelijk ook een dosis geluk bij kijken. 5.2.1

Het belang van een goede collectie

Alles begint bij de collectie. De collectie moet harmonieus zijn en de juiste balans vinden tussen het aantal modellen en kleuren: niet te beperkt maar zeker niet teveel Pagina 35 van 62

verschillende modellen en kleuren die niet op elkaar afgestemd zijn. Dit ook om de productiekosten in de hand te houden. In het begin wordt aanbevolen een kleine, evenwichtige en overzichtelijke collectie in een goed afgestemd kleurenpallet samen te stellen, zonder echter de aandacht voor details uit het oog te verliezen. Zorg verder dat de kwaliteit goed is en in verhouding tot de prijs. Grote collecties die een total look presenteren zijn momenteel moeilijk te verkopen. De collecties die het beste lopen zijn kleiner en concreet. De collectie moet een sterk en duidelijk imago communiceren: inkopers moeten meteen begrijpen voor wie het product bedoeld is. De potentiële klant moet duidelijk voor ogen blijven bij het ontwerpen van de collectie. Wie is de klant en bij welke gelegenheid zal hij of zij het product dragen? In deze fase kan het soms helpen om een virtuele “testimonial” te gebruiken, een bekende persoon die het imago van de doelgroep verpersoonlijkt. De vraag die bij ieder te ontwerpen kledingstuk gesteld wordt is of de testimonial het item zou dragen. Wat hierbij kan helpen is om een muur te maken met foto’s van de testimonial in verschillende kledingstukken om haar/zijn garderobe en stijl zoveel mogelijk te leren kennen. De collectie wordt vervolgens op de stijl van de testimonial ontworpen en krijgt daardoor een herkenbare identiteit. Een andere belangrijke factor is om te bepalen hoe groot de modecomponent moet zijn in de collectie. Hoe modebewust is de doelgroep? Vormgeving, keuze van stoffen en de details worden hierop aangepast. Toegevoegde waarde kan gecrëerd worden door middel van de verpakking of mooie onverwachte details.

5.2.2

Het kiezen van het juiste marktsegment

De modesector biedt een zeer breed spectrum van productcategoriëen. Aangeraden wordt om zich in eerste instantie tot één van deze segmenten te beperken. De eerste stap is om de doelgroep te leren kennen alvorens men de collectie in detail gaat ontwerpen. Marktonderzoek kan hierbij helpen. Het is belangrijk om antwoorden te krijgen op de volgende lifestyle vragen: - Welke kranten leest hij/zij? - Wie is zijn/haar favoriete ontwerper? - Welke celebrity is zijn/haar benchmark? - Naar welke muziek luistert hij/zij? - Welke films kijkt hij/zij? En qua koopgedrag: - Waar koopt hij/zij kleding? - Fashion victim ja/nee? - Hoe fit is hij/zij (showt of verbergt hij/zij zijn/haar figuur)? - Voor welke gelegenheid wordt het kledingstuk gekocht? En demografische gegevens: - Opleiding? - Leeftijd? Pagina 36 van 62

- Inkomen? - Single/getrouwd/met of zonder kinderen? Als de collectie een duidelijke boodschap kan overbrengen qua doelgroep en look, en zodoende de klant in één oogopslag kan verleiden, dan is er een goede kans dat het product in Italië zal aanslaan. De koper moet onmiddelijk kunnen begrijpen of het om een vrouwelijk, klassiek, modieus of juist sportief product gaat en voor welke gelegenheid het gedragen kan worden. Zo is bijvoorbeeld “cerimonia” een belangrijk marktsegment. Het betreft hier kleding die bij officiële gelegenheden gedragen wordt zoals doop, huwelijk, eerste communie etc., veelal traditioneel religieuze feesten waar veel geld aan kleding uitgegeven wordt, zeker in het zuiden van het land. Het is beter om een kleine gerichte collectie met een duidelijke boodschap te introduceren dan een brede collectie die van alles een beetje presenteert. Dat leidt tot verwarring en verwarring verkoopt niet. Het product moet ook “hanger appeal” hebben, d.w.z. als het in de showroom of winkel hangt moet het de koper aanspreken. De verschillende modellen in de collectie moeten samenwerken om een totaalbeeld te creëren dat de klant aanspreekt. Zorg dus dat er harmonie is, chaos verkoopt niet (georganiseerde chaos kan daarentegen wel aantrekkelijk zijn).

5.2.3

Produceren in Italië

Het is erg belangrijk om veel aandacht te besteden aan de productie; de collectie staat of valt met een goede kwaliteit en afwerking. Indien gekozen wordt voor een producent in Italië dan is het aan te bevelen een bedrijf te kiezen dat redelijk makkelijk te bereiken is en waar men Engels spreekt of een andere taal die de ontwerper ook spreekt. In hoofdstuk 3.2.2. zijn de regionale productieclusters reeds besproken en de specialisaties van deze regio’s. Veel producenten werken voor verschillende labels. Sommige Italiaanse merken zoals Gucci hebben echter contracten met kleine bedrijven die exclusief voor hen werken. Veel luxe producten worden in Italië geproduceerd. Om de juiste producent te vinden kan men zich wenden tot consulenten die gespecialiseerd zijn in productie licenties. Een andere, goedkopere, weg is om de brancheorganisaties te benaderen en hen om adressen te vragen van potentiële producenten. Ook kan men door bestudering van de etiketten van de concurrentie erachter komen waar de juiste producenten zitten. Als men eenmaal een mogelijke producent gevonden heeft is het van uiterst belang om te checken of het bedrijf betrouwbaar is: met name op het gebied van levertijden en kwaliteit.

Pagina 37 van 62

Het is voor een producent niet altijd winstgevend om voor een klein merk te werken met lage aantallen. Het is dan ook belangrijk om secuur te zijn met de betalingen (de achilleshiel van Italië, en wie op tijd betaald scoort punten) en de leverancier op de hoogte te houden wanneer de producten in de pers komen. Het opzetten en volgen van de productie kost erg veel tijd en er komt enorm veel bij kijken, maar is van essentieel belang en wordt vaak onderschat. Kwaliteitscontrole, het op tijd uitleveren, het produceren van de monstercollectie etc. vindt vaak tegelijkertijd plaats. De logistiek die hier bij komt kijken is gecompliceerd en dient goed voorbereid en georganiseerd te worden. Aangezien de post in Italië niet erg goed functioneert wordt aangeraden met koeriersdiensten of pakketservices te werken zoals DHL, TNT en Bartolini.

5.2.4

Ken je concurrenten

Alvorens een distributiekanaal te kiezen is het verstandig om de concurrentie in kaart te brengen en de juiste prijszetting van de collectie te bepalen. Het bezoeken van winkels en beurzen kan hierbij erg nuttig zijn. 5.2.5

Het organiseren van de distributie

De meeste buitenlandse merken kiezen voor een indirecte distributiestructuur via een agent, distributeur of importeur. Dit brengt een lagere kostenstructuur met zich mee hetgeen de ontwikkeling van het merk in de beginfase ten goede kan komen. Deze vorm van distributie biedt verder ook de mogelijkheid om naar het buitenland te verkopen aangezien veel Italiaanse showrooms ook aan andere landen verkopen. Rechtstreekse distributie met een eigen showroom of eigen winkels is zeer interessant omdat het een directe relatie met de consument legt. De hieraan verbonden kosten zijn echter erg hoog. Locatie is hier verder van fundamenteel belang. 5.2.5.1

Het zoeken van een showroom In Milaan doet zich de unieke mogelijkheid voor om met één monstercollectie niet alleen de Italiaanse markt te bewerken maar ook de rest van de wereld. Tijdens de grote modebeurzen komen de internationale inkopers naar Milaan om in te kopen. Het is dus belangrijk om in de juiste showroom te hangen. Er zijn verschillende mogelijkheden om de Italiaanse markt te betreden. Voor welke optie wordt gekozen hangt van het product af en het aantal beschikbare monstercollecties. Eén monstercollectie beschikbaar: In dit geval is men aangewezen op het vinden van een distributeur met een showroom in Milaan en met een klantenbestand dat zowel Italiaanse boutiques als klanten uit de rest van de wereld bestaat. Belangrijk is om een showroom te kiezen die andere collecties verkoopt die in harmonie zijn met de eigen collectie en in ieder geval niet concurrerend. Verder hebben de meeste showrooms een geografische specialisatie, zo zijn Studio Zeta en Daniele Ghiselli meer gericht op de VS en het Pagina 38 van 62

voormalig Oostblok en Style Council op het voormalig Oostblok en het Verre Oosten. Afhankelijk van de doelgroep zal men kiezen voor een bepaald gebied. Meerdere monstercollecties beschikbaar: Indien men beschikt over meerdere monstercollecties kan overwogen worden om een verkoopnetwerk op te zetten. Dit vergt erg veel tijd en voorbereiding, het vinden van de juiste agenten is namelijk niet eenvoudig omdat het aanbod groot is. Daarnaast vergt het een forse investering in de collecties. Italië heeft 20 regio’s die voor de modedistributie als volgt gegroepeerd worden: Piemonte-Liguria Lombardia TriVeneto Emilia Romagna Marche-Umbria-Abruzzo-Molise (MUAM) Toscana Lazio Campania Puglia-Calabria-Basilicata Sicilia Sardegna Mochten er minder collecties beschikbaar zijn dan bestaat er nog de optie van agentennetwerken die ook macro gebieden bestrijken. Dit kan in het begin een goed alternatief bieden ook al wordt er op deze manier minder in de diepte gewerkt.

5.2.6

De verschillende fases van de verkoop

a. Het vinden van de juiste showroom is fundamenteel voor een succesvolle entree op de Italiaanse en eventuele buitenlandse markten. De klanten die in de showroom komen en de collectie gepresenteerd krijgen moeten via hun winkel(s) de juiste doelgroep bereiken. Hoe meer invloed de distributeur op de klant heeft hoe beter. b. De inkoper ziet voor het eerst de collectie. Presentatie is hierbij alles, de eerste indruk is erg belangrijk en het geheel moet er aantrekkelijk uitzien. Dat betekent ook aandacht voor kleine details zoals of de hangers op de juiste afstand van elkaar hangen, het geheel er geordend en netjes uitziet, dat er bloemen staan etc. c. De inkoper bekijkt de collectie van dichtbij en voelt vooral aan de stoffen. Veel inkopers zoeken tegenwoordig stoffen die comfortabel zijn, bijvoorbeeld elastisch, licht van gewicht, zacht aanvoelend etc. d. Vervolgens worden de individuele kledingstukken nader bekeken: kleur, vormgeving, technische details zoals de pasvorm en de styling van het kledingstuk, kwaliteit van de afwerking, stofkeuze en oog voor detail worden beoordeeld. De Italiaanse markt is nog niet heel erg gevoelig voor het groene aspect van het product. Echter, indien het product iets heeft waarvan de klant niet wist dat hij het zocht dan gaat de volgende fase van start. Klanten komen ook naar de showroom om verrrast te worden en nieuwe producten te zien. e. De inkoper kijkt naar het prijskaartje. In het midden en hoge segment wordt het made-in-Italy product nog steeds gewaardeerd, dit geldt vooral voor buitenlandse klanten. Voor de bekende merken is dit minder een issue. Als de prijs lager is dan Pagina 39 van 62

ingeschat door de inkoper dan is de kans dat hij zal kopen erg groot. Indien de prijs hoger is dan verwacht is de kans groot dat de inkoper afhaakt. De inkoper wil waar voor zijn geld, zeker als het om een nieuw merk gaat. Het merk moet zich immers nog bewijzen. f. De klant zal willen weten wie het product al verkoopt en waar. Zijn al deze fases succesvol verlopen dan kan meestal de eerste order worden geschreven. 5.2.7

Het belang van kwaliteitscontrole

Kwaliteit is van essentieel belang voor een succesvolle verkoop. Het doet er niet toe hoe goed je collectie eruit ziet, als de kwaliteit te wensen overlaat zal het merk falen. Er moet net zoveel aandacht besteed worden aan de controle van de kwaliteit als aan het ontwerpen van de collectie. Ieder kledingstuk moet nauwkeurig gecontroleerd worden alvorens het naar de showroom gaat

5.2.8

Leveringen

Belangrijk is om op tijd te leveren d.w.z. meteen aan het begin van het seizoen. Hoe eerder je levert, hoe meer je prijs geaccepteerd wordt. De Style Aficionados komen namelijk meteen aan het begin van het seizoen naar de winkel en kopen omdat ze iets mooi vinden en kijken minder naar de prijs. Daarnaast leveren veel bedrijven laat waardoor de kleding die vroeg geleverd wordt minder concurrentie heeft binnen de winkel, je behoort immers tot de eerste die geleverd hebben terwijl de rest nog niet in het rek hangt. Bovendien: hoe eerder je levert hoe langer je in de winkel hangt voordat de uitverkoop begint.

5.2.9

Betalingen

Zoals reeds eerder vermeld vormen betalingen vaak een probleem in Italië. Wees hiervan bewust bij de keuze tussen een agent of distributeur/importeur. Een agent is niet verantwoordelijk voor de betalingen, hetgeen betekent dat het Nederlandse bedrijf zelf achter de betalingen aan zal moeten gaan: een tijdrovende en frustrerende klus met het risico van wanbetalers. Veel klanten werken bovendien met postgedateerde cheques. Dit is weiliswaar illegaal maar wordt wijdverbreid gebruikt. Het is ook strafbaar om een postgedateerde cheque te accepteren.

5.2.10

Het Look book

Een look book is belangrijk. Het communiceert het imago van het merk en brengt toegevoegde waarde. Het look book is met name gericht op journalisten en inkopers en wordt verder gebruikt bij het opzetten en uitbreiden van het verkoopnetwerk.

Pagina 40 van 62

5.2.11

Adverteren, bloggers, pr

De meeste modemerken hebben enorme reclamebudgetten en werken daarnaast met pr bureau’s gespecialiseerd in de modesector. Voor startende ontwerpers is budget vaak een probleem. Zij moeten andere manieren zoeken om hun merk onder de aandacht te brengen, bijvoorbeeld via mode bloggers. Zij hebben erg veel invloed. Een aantal invloedrijke bloggers staan in onderstaande lijst. Tabel 13 – lijst van invloedrijke modebloggers Naam blogger/blog Chiara Ferragni – The Blonde salad Laura Manfredi Nicoletta Reggio Laura Valentina Coco Veronica Ferraro

5.2.12

Website www.theblondesalad.com www.rocknmode.com www.scentofobsession.com www.barbielaura.com www.zagufashion.com http://thefashionfruit.com/

De website en on-line verkoop

De website is het visitekaartje van een merk. Er dient dan ook veel aandacht besteed te worden aan de vormgeving en inhoud van de site. Ook hier is het belangrijk om direct de aandacht te kunnen trekken en de identiteit van het merk over te kunnen dragen. Ook belangrijk is om aandacht te schenken aan de Search engine Optimization zodat de website vooraan komt in de search engines en dus meer bezoekers trekt. De online verkopen van kleding nemen steeds meer toe in Italië. Met name damesmode wordt veel via internet verkocht. Betalingen zijn veilig, transportkosten laag en het aanbod groeit met de dag. E-commerce heeft het voordeel dat het grensoverschrijdend is en het product aan een zeer breed publiek getoond kan worden tegen relatief lage kosten. Ook kunnen korte films getoond worden van de modeshows of andere events. Zoals al eerder geschreven neemt de on-line verkoop van mode in Italië snel toe: in 2011 bedroeg de omzet circa 800 miljoen euro en voor 2012 verwacht men dat de 1 miljard grens overschreden gaat worden. 5.2.13

Monsterverkoop

Meedoen aan monster- of stockverkopen gedurende het jaar kan een zeer interessante manier zijn om extra inkomsten te genereren. Wel wordt aangeraden om niet de stock van het lopende seizoen te verkopen om problemen met klanten te voorkomen. De website The Outnet (http://www.theoutnet.com) is gespecialiseerd in de verkoop van monstercollecties en stock.

Pagina 41 van 62

5.2.14

Deelname aan beurzen

Beurzen zijn een uitstekend middel om journalisten en inkopers te ontmoeten en te netwerken. Het wordt aanbevolen om een pers presentatie samen te stellen en uit te delen aan de geinteresseerde pers. Zie voor een overzicht van de belangrijkste beurzen de bijlagen van dit rapport.

5.2.15

Investeringen

Om met de grote merken mee te kunnen doen en je collectie in Milaan te kunnen showen zijn enorme investeringen nodig. Alleen al een modeshow kost al gauw 100.000 euro. Als start-up moet je dagelijks grote offers in tijd en geld brengen. Een goede financiering c.q. investeerder is dus van essentieel belang.

5.3

Nuttige tips van een Italiaanse distributeur Over het algemeen zijn inkopers en agenten/distributeurs erg terughoudend om hun mening te geven over hoe de Italiaanse markt het best benaderd kan worden. Daniele Ghiselli, sinds 1993 agent/distributeur voor dames– en herenmode, was wel bereid een aantal tips te geven. Hij verkoopt internationaal en heeft o.a. wereldwijde distributie voor Mulberry (www.ghiselli.com). Ghiselli bevestigde dat de Italiaanse markt momenteel erg moeilijk is. Hetzelfde geldt voor de Europese markt. Hij verkoopt wel goed in Rusland, China en de VS. Over Nederlandse mode zei hij het volgende: de Nederlandse ontwerpers zijn over het algemeen wat stijf qua stijl, en niet genoeg commercieel. Talentvolle ontwerpers kunnen hier doorheen breken en succes hebben. Je moet als ontwerper niet bang zijn om compromissen te sluiten als de markt daar naar vraagt. Vermijd verder ten koste van alles om je doelgroep te verbluffen! Als je succes wilt hebben in Italië moet je aan 3 factoren voldoen: design, prijs en levering. Ook is er momenteel veel interesse voor merken met een monoproduct d.w.z. bijvoorbeeld alleen broeken, of aleen truien etc. Op het moment zijn de oude Franse merken zoals Balenciaga, Lanvin, Balmain etc. helemaal in. Door het binnenhalen van jong designtalent hebben deze merken nieuw leven geïnjecteerd gekregen. Ghiselli probeert als distributeur van modemerken de stijl die zij al die jaren volgen aan te houden en consistent te zijn in hun keuzes.

5.4

Ondersteuning in Italië voor Nederlandse bedrijven De Afdeling Economie, Handel en Landbouw van de ambassade te Rome en de Handelsafdeling van het consulaat-generaal te Milaan ondersteunen Nederlandse ondernemingen bij hun activiteiten op de Italiaanse markt. Deze dienstverlening is gratis. Pagina 42 van 62

Bij het consulaat-generaal in Milaan staat de ondersteuning van Nederlandse bedrijven bij export- en investeringsactiviteiten in Noord-Italië centraal, terwijl de afdeling economie, handel en landbouw van de ambassade in Rome zich vooral richt op Midden- en Zuid-Italië, in contacten met de Italiaanse overheid en in overheidsgerelateerde sectoren. Voorts biedt de afdeling economie, handel en landbouw van de ambassade specifieke ondersteuning op het gebied van landbouw, natuur en visserij, vlees en voedingsmiddelen en op technisch-wetenschappelijk gebied. Wat kunnen zij voor u doen? - het leggen van en het bemiddelen bij contacten met bedrijven, financiële instellingen en overheidsinstanties; - het verschaffen van adressen van potentiële klanten, agenten en andere zakelijke partners; - het verschaffen van marktinformatie, zonodig over specifieke sectoren of via marktrapporten; - het ondersteunen bij promotionele activiteiten zoals zakelijke missies en/of beursdeelnames; - het verschaffen van informatie over de economische, fiscale, juridische, sociale en culturele aspecten van het zakendoen in Italië; - het verschaffen van informatie over financiële, economische en sociale ontwikkelingen in Italië. Hierbij wordt nauw samengewerkt met NL EVD Internationaal in Den Haag. Een van de hoofdtaken van NL EVD Internationaal is om met name MKB-bedrijven te ondersteunen bij hun (eerste) stappen op internationale markten en hun te helpen om door te groeien. Zo biedt zij ook ondersteuning aan Nederlandse bedrijven bij de exportplannen naar Italië in de vorm van informatie, voorlichting, marktscans (http://www.agentschapnl.nl/onderwerp/zakenpartnerscan-vind-uw-zakenpartnerhet-buitenland ) en promotionele activiteiten. De export van Italiaanse producten naar Nederland wordt door de in Nederland aanwezige Italiaanse instellingen bevorderd.

Pagina 43 van 62

6

Conclusies en aanbevelingen

Italië is wereldwijd de belangrijkste producent en aanbieder van mode in het midden en hogere segment en wordt op afstand gevolgd door Frankrijk. De Italiaanse modeindustrie groeit, ondanks de moeilijke economische situatie nog steeds. De sector moet het echter met name hebben van de export, meer dan de helft van de omzet wordt buiten Italië gerealiseerd. De export groeit terwijl de nationale vraag daalt. De Italiaanse lokale markt voor mode maakt een moeilijke periode door: als gevolg van de economische crisis blijft de nationale vraag achter en hebben winkels het over het algemeen zwaar. De concurrentie is erg groot: Italië heeft een sterke modeindustrie die internationaal georiënteerd is en het aanbod is uitgebreid en van goede kwaliteit. Daarnaast zijn er veel buitenlandse merken actief op de Italiaanse markt. Anderzijds dient Milaan als springplank naar andere landen. Veel van de distributeurs die in Milaan gevestigd zijn verkopen over de hele wereld. Een merk dat dus in Milaan vertegenwoordigd is kan vanuit deze stad in de rest van de wereld verkopen. Dit is een zeer interessant aspect voor Nederlandse ontwerpers op zoek naar internationale bekendheid. Italië exporteert meer mode dan zij importeert, maar dat neemt niet weg dat de import van mode aanzienlijk groot is. De import van dames- en herenmode uit Nederland lijkt op het eerste gezicht volumineus te zijn. Het betreft hier echter vooral goederen die vanuit het Verre-Oosten via de haven van Rotterdam Europa binnenkomen en rechtstreeks naar Italië doorreizen. Nederlandse ontwerpers en modebedrijven uit het hogere segment van de markt zijn zeer beperkt vertegenwoordigd in Milaan. Nederland heeft geen grote naam op het gebied van couture. De indruk is dat Nederlandse ontwerpers niet genoeg commercieel zijn en te gezocht qua styling. Ook is de kwaliteit en afwerking van het product niet altijd even goed. Het is echter niet zo dat de Italiaanse markt negatief staat t.o.v. Nederlandse ontwerpers. In principe is men altijd geinteresseerd in mooie nieuwe merken. Daarnaast heeft Nederland een positief imago en staat het Nederlandse design hoog aangeschreven. In de huidige markt is er met name vraag naar draagbare mode met een uitstekende kwaliteit/prijs verhouding. Prijs is momenteel van doorslaggevende betekenis. Wie succes wil hebben in Italië moet goed beslagen ten ijs komen, met een product dat helemaal klopt, van het ontwerp tot de afwerking. Liefst ook met een producent en financiering en een duidelijk idee over de doelgroep en waar men het product Pagina 44 van 62

verkopen wil. Aan deze zaken wil het bij Nederlandse ontwerpers nog wel eens schorten. De wens om naar Italië te komen is zo groot dat men wellicht niet goed genoeg voorbereid is en er nog teveel losse eindjes zijn. De fout die veel ontwerpers verder maken is dat ze uitgaan van de collectie en niet goed bestuderen wat de markt vraagt. Een ontwerper heeft tegenwoordig meer kans op succes wanneer hij/zij van de consument uit gaat. Checklist van factoren die van nut kunnen zijn bij het succesvol betreden van de Italiaanse markt: - Een goede collectie vereist uitgebreid research - Keuze marktsegment - Productie in Italië - Ken de concurrentie - Organisatie distributie - Inzicht in het verkoopproces - Kwaliteitscontrole - Op tijd leveren - Betalingen - Look Book - Adverteren, bloggers en pr - Website en on-line verkoop - Monsterverkoop - Deelname aan beurzen - Investeringen en investeerders De zakelijke aspecten van een modemerk zijn vandaag de dag belangrijker dan ooit: men redt het niet met alleen een mooie collectie. Ontwerpers die dit voor ogen houden verhogen hun kans op succes.

Pagina 45 van 62

Bijlagen 1. Namen en contactgegevens van inkopers en distributeurs Distributeurs Milaan Studio Zeta Via Friuli 26 Milan T: +39 02 87073550 -55190119 F: +39 02 5510867 [email protected] www.studiozetamilano.com [email protected] [email protected] Grote en bekende distributeur van dames- en herenmode. Hebben goede contacten met Nederland (Eindhoven Design Academy presenteerde afgelopen Salone del Mobile bij Studio Zeta). Verkopen vanuit Milaan in heel Italie maar hebben ook een groot netwerk van internationale klanten over de hele wereld. Contactpersonen: Mauro Galligari en Riccardo Grassi (eigenaren) Daniele Ghiselli Diffusione snc Via Sidoli, 19 20129 Milano T : +39 02 70 10 08 03 F : +39 02 70 00 13 50 www.ghiselli.com Distributeur van dames- en herenkleding en accessoires. Werken wereldwijd. Veel aandacht voor nieuwe talenten. Contactpersoon: Daniele Ghiselli Chief Executive Officer [email protected] Style Council & Associates Via San Francesco D'Assisi, 15 20122 Milan T : +39 02 58316377 F : +39 02 58316328 Distributeur van dames- en herenmode. Werken wereldwijd. Contactpersonen: Pascale Cools & Paolo Marsi Chiefs Executive Officers [email protected] Showroom Avista (o.a. Avelon) Via Savona 97 (int. L18) 20144 Milano (MI) Pagina 46 van 62

T: + 39 02 87386477 F: + 39 02 76024341 www.avistashowroom.com Contactpersoon: Commercial Director Alfredo Canducci Pais Ferreira [email protected] F : +39 02 89 76 08 69 Spazio 38 Alzaia Naviglio Grande, 38 20144 Milano T : +39 02 89 41 00 30 F : +39 02 89 42 58 05 www.spazio38.com [email protected] Distributeur dames- en herenmode. Veel research in originele ontwerpers, van niche producten tot historische merken zoals Givenchy. Werken wereldwijd. Contacpersoon: Distribution Manager - Marina Guidi [email protected] Spring Up via Tortona,37 20144 Milan M : +39 340 62 54 967 T : + 39 02 36 50 75 44 www.spring-up.com Distributeur en consultants gericht op jong talent. Dames- en herenkleding. Werken in Europa, Midden-Oosten, Verre-Oosten en Rusland. Contacpersoon: Management - Fara Nassarpour M : +39 340 625 49 67 [email protected] Papaveri Srl via Ciro Menotti 9 20129 Milan T : +39 02 55 19 96 78 F : +39 02 54 01 99 85 www.showroompapaveri.com A multibrand space that represents both Italian and foreign medium high end brands. Met name damesmode. Werken wereldwijd. Contacpersoon: Emanuela Passini - eigenaar [email protected]

Pagina 47 van 62

Breramode s.n.c via Carlo Botta, 8 20135 Milan T : +39 02 55 01 59 97 F : +39 02 55 01 59 94 www.breramode.com Distributeurs dames- en herenmode, werken wereldwijd. Contactpersoon: Maria Iannotta & Giacomo Pagani - management [email protected]

L.A. Distribuzione via Ruggero di Lauria, 6 20149 Milan T : +39 02 33 61 47 21 F : +39 02 33 61 47 54 www.ladistribuzione.net Distributeur van high-end dames- en herenmode. Werken wereldwijd. Gespecialiseerd in jong en opkomend talent. Contactpersonen: Management :Alessandro Marcheschi & Leonardo Cappannelli [email protected] Fashion Director: David Polisano [email protected] Opus Felix corso Genova, 7 20123 Milano T : +39 02 58 11 86 94 F : +39 02 83 20 07 40 Distributeur van damesmode – werkt wereldwijd. Werkt met jong talent. Contactpersoon: Felix Demaio - Showroom and Sales Manager T : +39 335 60 56 667 [email protected] Riccardo Grassi Showroom via Piranesi, 4 20137 Milan, Italy T : +39 02 36 75 49 50 F : +39 02 36 75 52 00 www.riccardograssi.com/ Mede-oprichter van Studio Zeta. Is voor zichzelf verder gegaan met distributie dames- en herenmode, wereldwijd. Filosofie: lifestyle concept showroom. Contactpersoon: Riccardo Grassi – eigenaar [email protected]

Pagina 48 van 62

Distributeurs Midden en Zuid-Italië Libenzi Via degli Artigiani, 20/3 40024 Castel San Pietro (BO) Telefono +39 051 6947401 Fax +39 051 6947490 [email protected] www.libenzi.com Contactpersoon: Federico Libenzi – mede-eigenaar Agent en distributeur van een groot aantal merken in het midden en hogere segment. Werken met name regionaal en/of de regio’s in midden en zuid-Italië. Alessandro Squarzi Showroom Via Mattei 50 G 40138 Bologna tel +39 051 531 788 [email protected] www.alessandrosquarzi.com Contactpersoon: Alessandro en Marco Squarzi – eigenaren Agenten, werken regionaal en nationaal. Hun filosofie is: show your ability to identify trends that will become fashion. Midden-hoog segement van de markt. Effe Emme Studio s.r.l. via dei Galla e Sidama, 23 00199 Roma Tel. +39 06.45441791 [email protected] www.effeemmestudio.it Contactpersoon: Feliziano Marcucci Regionale agent voor dames-, heren- en kindermode. Verkopen ook accessoires, schoenen en badmode. Recentelijk is een showroom in Milaan geopend om trends beter te kunnen volgen en ook internationale markten te bewerken. Freelab via della Caffarelletta 41 A 00179 Roma tel +39 06 78 08 680 [email protected] www.freelabstudio.it Contactpersoon: Massimo Tavani Agent, werkt met name regionaal. Dames en herenmode. Meer sportswear. Midden segment. Coratella & Spinelli s.r.l. 70010 Casamassima (Ba) - S.S. 100 Km. 18 - IL BARICENTRO - Lotto 5 Mod. 13 Tel. +39 080 4578314 - Fax +39 080 4577876 E-mail: [email protected] www.coratellaspinelli.it/ Vertegenwoordigers van dames- en herenmode. Werken regionaal.

Pagina 49 van 62

Massimo Cims S.r.l. Sal. Del Casale, 18 80123 Napoli Tel.: (+39) 0817690651 [email protected] Agent voor dames- en herenmode. Werkt regionaal. Midden-hoog segment. Voghera Rappresentanze Via Cuma 6 80132 Napoli tel +39 081 247 1374 fax +39 081 764 8943 [email protected] www.vogherarappresentanze.it Contactpersoon: Franco of Sonia Voghera – mede-eigenaren Grote groep, vertegenwoordigen groot aantal merken ook in het midden-hoge en luxe segment. Zowel dames-als herenmode als ook kinderkleding. Hebben 5 showrooms verdeeld over Naples, Bari en Palermo. Werken in heel ZuidItalië.

Warenhuizen La Rinascente SpA Via Washington 70 20146 Milano (MI) T: + 39 02 467711 www.rinascente.it Midden-hoog tot hoog segment van de markt. Belangrijkste mode warenhuisketen in Italië. Contacten: Directeur inkoop - Dott.ssa Monica Marsilli [email protected] Secretaresse: Stefania Iebba [email protected] Onder Monica Marsilli vallen: Vincenzo Napolano / buyer herenmode [email protected] Giulia Pizzato / buyer donna [email protected] Fashion Director - Tiziana Cardini Persoon die 'nieuwe labels' volgt. [email protected]

Pagina 50 van 62

Excelsior Department Store Galleria del Corso, 4 20122 Milano T: + 39 02 7601 5176 www.excelsiormilano.com High end fashion en accessoires. Geopend in deptembre 2011. Onderdeel van Coin maar de inkoop van de kleding loopt via Antonia de retailers die de modeafdeling in concessie hebben. Inkoop via: Antonia Via Cusani 1 20121 Milano (MI) T: +39 02 805 026 96 F: +39 02 856 860 33 [email protected] www.antonia.it Hoofd inkoop: Antonia Giancinti (tevens eigenaresse) Coin Department Stores Gruppo Coin SpA Via Terraglio, 17 30174 Mestre (Venezia) T: + 39 041 2398000 F: + 39 041 982722 Opereren meer in het midden segment van de markt. Minder interessant voor de verkoop van het hogere segment mode. Contactpersoon: Antonio Margotti – directeur sourcing and buying [email protected] Lisa Mazzucco - product manager damesmode [email protected]

Pagina 51 van 62

2. Nuttige adressen Instellingen Nederlandse Ambassade te Rome Via Michele Mercati, 8 00197 Rome T:+39 06 3228 6001 F:+39 06 3228 6256 Afdeling Economie, Handel & Landbouw T: +39 06 3228226/-229 /-230 F: + 39 06 32286249 [email protected] www.olanda.it Nederlandse Consulaat Generaal te Milaan Via Gaetano Donizetti 20 20122 Milaan T: + 39 024855841 F: + 39 02 48558452 Handelsafdeling: T: + 39 02 48558426 / -27 /-28 [email protected] http://italie.nlconsulaat.org/ ICE – Istituto Commercio Estero (Italiaanse tegenhanger EVD) Via Listz, 21 00144 Roma T: +39 06 59921 [email protected] http://reasilva.ice.it SIMEST Corso Vittorio Emanuele II, 323 00186 Roma [email protected] www.simest.it

Banken en kredietverzekeraar Rabobank (vestiging Milaan) Via Dante, 16 20121 Milano T: + 39 02 7252181

Pagina 52 van 62

Unicredit www.unicredit.it Banca Intesa San Paolo www.intesasanpaolo.com Ubi Banca www.ubibanca.it Atradius Credit Insurance NV Via Crescenzio, 12 00193 - Roma (Italia) Tel : +39.06.688121.1 Fax: +39.06.6874418 www.atradius.it

Brancheorganisaties en andere nuttige mode gerelateerde instellingen Camera Nazionale della Moda Branchevereniging die de ontwikkeling van de Italiaanse mode stimuleert en promoot. Alle grote modehuizen zijn aangesloten. Via Gerolamo Morone, 6 - 20121 Milano T: +39.02.7771081 – F: +39.02.77710850-62 [email protected] www.cameramoda.it SMI - Sistema Moda Italia Federazione Tessile e Moda De belangrijkste brancheorganisatie voor de mode- en textielindustrie. Viale Sarca 223 - 20126 Milano T: +39 02 64119001 F: +39 02 66103667/70 www.sistemamodaitalia.it [email protected] Federazione Moda Italia Branchevereniging voor detailhandel en groothandel mode en meubels Via Durini, 14. 20122 Milano (MI) Tel. +39.02.76015212 Fax +39.02.76003779 [email protected] www.federazionemodaitalia.it Ente Moda Italia Organisatie die het made in Italy product van het MKB in het buitenland promoot via deelname en organisatie van beurzen. Via Faenza, 109 - 50123 Firenze T: +39 055 214835 Pagina 53 van 62

F: +39 055 288326 Operating fair assistant [email protected] marketing: [email protected] www.emimoda.it Fondazione Altagamma Organisatie waarbij alle grote Italiaanse luxury merken zijn aangesloten (ook buiten de fashion sector) en die als doel heeft het Made in Italy product in binnen- en buitenland te promoten en te waarborgen. Via Carducci, 36 20123 Milano T 02 72003321 F 02 89010756 [email protected]

Polimoda – International Institute for Fashion, Marketing & Design Belangrijkste modeschool in Italië. Via Curtatone,1 - Florence T:+ 39 055 275061 F: + 39 055 2750720 www.polimoda.com

Belangrijkste tijdschriften Het aantal modetijdschriften dat in Italië uitgegeven wordt is erg groot. De meest toonaangevende bladen staan hieronder weergegeven. Een bezoek aan een news stand is aan te bevelen om een indruk te krijgen van het aanbod. Vogue Italia Edizioni Condé Nast S.p.A. Directeur: Franca Sozzani www.vogue.it Marie Claire Italia Hearst Magazines Italia SpA Directeur: Antonella Antonelli www.marieclaire.it Elle Italia Hearst Magazines Italia Spa Directeur: Danda Santini www.elle.it

Pagina 54 van 62

Collezioni Logos Publishing Uitgever van een serie vakbladen gewijd aan dames-en herenmode, accessoires etc. De meeste bladen komen twee maal per jaar uit. Het betreft belangrijke naslagwerken voor wie actief is in de sector. Strada Curtatona n.5/2, 41126 Modena (MO) T: +39 059 412 629 www.logos.info

Op Italië gespecialiseerde consultants(op alfabetische volgorde) Andiamo! Services Organisatie van incentive reizen, meetings & congressen en culturele evenementen. Tevens ondersteuning bij het openen van een vestiging en het introduceren van een product. Mevr. Filomena Uffing Via dei Valeri 1 00184 RM Roma Tel. + 39 06 77073126 / +39 06 77262338 Fax + 39.06.89280436 E-mail: [email protected] Internet: www.andiamo-services.com

Entity Consulting Mevr. José Schoorl Via Gioele Solari 271 00166 Rome, Italië Tel. +39 339 1687198 E-mail: [email protected] Internet: www.entityconsulting.it Linked-in: www.linkedin.com/pub/dir/jos%C3%A9/schoorl Italent Mevr. drs. Heleen Schreuder Consultancy vennootschapsrecht / fiscale aangelegenheden; tolk- en vertaalwerkzaamheden; werving en selectie van personeel; administratieve diensten. Herengracht, 400 1017 BX Amsterdam Tel. +31 020.4122220 Fax +31 20.6205409 E-mail: [email protected] Internet: www.italent.nl Italink Mevr. Nicole Hablé Pagina 55 van 62

Via G. Antonio Provana 11 00123 Rome, Italië Tel: +39 06 30896655 Fax: +39 06 491041 Mobiel:+39 348 6971889 E-mail: [email protected]; [email protected] Internet: www.italink.it Skype: nicole.hable KPMG Accountants NV Dhr. Arjan van Opzeeland Laan van Langerhuize 1 1186 DC Amstelveen Tel. +31 (0)20 656 2975 Fax +31 (0)20 656 8400 Mobiel +31 (0)6 233 69 288 [email protected] www.kpmg.nl Link2Italy – Partners in International Business Consultancy, marktonderzoek, zakelijke partnersearch, organisatie handelsmissies, ondersteuning bij oprichting lokale vestiging, etc. Algemeen, e-mail: [email protected] Internet: www.link2italy.it  Mevr. drs. P. Bennen Via dei Boschi, 3/a 21022 Azzate (VA), Italië Tel. +39 0332 455146 Fax +39 0332 457177 E-mail: [email protected]  Mevr. drs. K. Daelman Via Montesicuro, 11 60020 Ancona, Italië Tel. +39 071 803443 Fax +39 071 8039007 E-mail: [email protected]  Mevr. drs. Claudia Zanin Hinthamerstraat, 98a 5211 MS ‘s-Hertogenbosch Tel. 073 6134580 Fax 073 5949665 E-mail: [email protected] Mara Schepers Intercultureel mediator, consultancy, marktonderzoek, tolk- en vertaaldiensten. Spoorsingel 18b 3033 GK Rotterdam Tel. +31 06 15000624 E-mail: [email protected] Internet: www.maraschepers.nl Pagina 56 van 62

Marcel Teeuw Consultancy op het gebied van o.a. energie, aerospace, stimuleringsprogramma's. Viale Modugno 25 int. 3 16156 Genova, Italië E-mail: [email protected] Tel. +39 340 2631598 Mike van der Vijver Gespecialiseerd in interculturele verschillen. Postbus 97 1190 AB Ouderkerk a/d Amstel Tel. 020 4960490 Fax 020 4966070 Tel. Napels +39 081 5605051 Mobiel: 06 21298020 E-mail: [email protected] Poliedro Services Consultancy vennootschapsrecht / fiscale aangelegenheden; tolk- en vertaalwerkzaamheden; werving en selectie van personeel; administratieve diensten. Mevr. Cristina Campregher en mevr. Femke Tjallema, Poliedro Services BV Herengracht 400 1017 BX Amsterdam Tel. +31 20 - 4211110 Fax: +31 20 - 6205409 E-mail: [email protected] Internet: www.poliedro.nl Proaxxes Mw. Godelieve Cooijmans Via Marsilio Ficino 22 50132 Firenze – Italia Tel. +39 055 5000647 Fax +39 055 5000401 Mobiel +39 335 5900 808 E-mail: [email protected] Internet: www.proaxxes.com QRP Dhr. drs. J. Groot Via S. Alessandro, 73 24121 Bergamo, Italië Tel. +39 035 215804 Fax +39 035 368238 E-mail: [email protected] Internet: www.qrpc.net

Pagina 57 van 62

Quinten Business Development Mevr. drs. B. van Bakel Via Avesella, 3 40121 Bologna, Italië Tel. +39 051 326325 E-mail: [email protected] The art of doing business Initieert, stimuleert en faciliteert internationaal zakendoen voor vrouwelijke ondernemers in Nederland. Mevr. drs. Antje Melissen Zeelandstraat 74 1082 CA Amsterdam Tel. +31 20 69 24 96 4 Mobiel +31 06 26010716 E-mail: [email protected] Internet: www.theartofdoingbusiness.org

Wilhelmina Steyling Financieel adviseur bij aan- en verkoop van bedrijven (mergers & acquisitions) en investeringen van buitenlandse bedrijven in Italië. Viale Anicio Gallo 3 00174 Rome, Italië Tel. +39 06 43417569 Mobiel: +39 340 0511626 E-mail: [email protected]

Pagina 58 van 62

3. Beurzen Modaprima Modaprima internazionale modebeurs voor dames- en herenmode en accessoires. Focus is op pronto moda (fast fashion) dwz met mode van het lopende seizoen waarbij vaak meteen geleverd kan worden. Florence - Firenze Fiera - Fortezza da Basso Tweemaal per jaar 26 - 28 mei, 2012 November 2012 http://www.pittimmagine.com Milano Moda Pre-Collezioni Internationale mode manifestatie damesmode en accessoires. Modehuizen presenterei hier hun pre-collectie om zodoende hun omzet te vergroten. Twee keer per jaar. Milaan – 25 mei/25 juni 2012 - 20 november/20 december 2012 www.cameramoda.it Pitti Immagine Uomo Internationale beurs voor herenmode en accessoires. Tweemaal per jaar. Florence - Firenze Fiera - Fortezza da Basso 19 - 22 juni 2012 http://www.pittimmagine.com Pitti W kleine beurs tijdens Pitti Uomo gewijd aan damesmode. Een select aantal designers (ca. 70) presenteert hier hun collectie. Tweemaal per jaar. Florence – Firenze Fiera 19 – 22 juni 2012 http://www.pittimmagine.com/corporate/fairs/woman.html Milano Moda Uomo Internationale herenmode beurs. Tweemaal per jaar. Milaan - Fiera Milano City 23 - 27 juni 2012 januari 2013 http://www.cameramoda.it

Pagina 59 van 62

White Milano Show Internationale dames- en herenmode beurs – new brands, jonge ontwerpers Deelname is selectief en wordt door een commissie bepaald. White wordt 4x per jaar georganiseerd (januari, februari, juni en september) Milaan - Superstudio Più 23-25 juni 2012 www.whiteshow.it/ Pitti Filati Belangrijke beurs voor breigarens. Tweemaal per jaar Florence – Firenze Fiera 4 – 6 juli 2012 http://www.pittimmagine.com/corporate/fairs/filati.html Milano Unica Textielbeurs voor stoffen en accessoires/applicaties voor de productie (knopen etc.) Milano – Fieramilanocity 11 – 13 september www.milanounica.it Milano Moda Donna Internationale damesmode en accessoires event. De Milanese mode week die gekenmerkt wordt door een volle kalender van modeshows en presentaties in showrooms. Tweemaal per jaar. Milaan - Fiera Milano City 19 - 25 september 2012 http://www.cameramoda.it

MI milano prêt-à-porter Internationale beurs voor damesmode prêt-a-porter en accessoires. Met name voor de minder bekende merken en opkomend talent. Tweemaal per jaar. Milaan - Fiera Milano City 22-24 september 2012 http://mimilanopretaporter.fieramilano.it/ Milano Fashion NOW Internationale beurs voor dames- en herenmode en accessoires. Specifiek voor Pronto moda d.w.z. collecties die meteen of op zeer korte termijn leverbaar zijn. Tegelijk met Milano prêt-a-porter. Tweemaal per jaar. Milaan - Fiera Milano City 22 - 24 september 2012 [email protected] www.milanofashionnow.fieramilano.it White Milano September Damesmode en accessories beurs. Nieuw dit jaar is een beauty gedeelte. Met circa 360 deelnemers, met name kleinere labels en jong ontwerptalent. Deelnemende bedrijven worden door een toelatingscommissie geselecteerd. Zeer goede beurs voor Pagina 60 van 62

de Italiaanse markt. Milaan – via Tortona – Superstudio Più 22-24 september 2012 http://www.whiteshow.it/blog/2012/04/white-settembre-2012/

Touch! Neozone Cloudnine Gedurende de Italiaanse modeweek en tegenover de White, wordt deze beurs georganiseerd voor damesmode en accessoires. Gericht op kleinere bedrijven en jonge designers. Om deel te kunnen nemen moeten bedrijven/ontwerpers door een commissie goedgekeurd worden. Milaan – Via Tortona 22 – 24 september (to be confirmed) http://www.pittimmagine.com/corporate/fairs/touch-neozone-cloudnine.html ALTA ROMA Silvia Venturini Fendi is de president van Alta Roma, de organisatie die, vanuit Rome, de kans geeft aan jonge designers om bekendheid aan hun merk te geven door middel van modeshows en pers presentaties. Mevrouw Fendi is de hoofd designer van de accessoireslijn van het modemerk Fendi. Honorair president is Santo Versace, de broer van de overleden Gianni Versace. Mode event in Rome – tweemaal per jaar. 7-11 juli 2012 Via dell'Umiltà, 48 - 00187 Roma - Italy Tel. 06 6781313 Fax 06 69200303 www.altaroma.it [email protected]

Pagina 61 van 62

4. Geconsulteerde literatuur en websites -

Ilsole24ore – www.ilsole24ore.com/ geprinte versie Moda24 - www.moda24.ilsole24ore.com/ Pambianconews – www.pambianconews.com Pambianco – www.pambianco.com Fashionmagazine – www.fashionmagazine.it ISTAT – www.istat.it SMI (Sistema Moda Italia) – www.sistemamodaitalia.com Forbes – www.forbes.com Bloomberg – www.bloomberg.com Modem – www.modemonline.com

Pagina 62 van 62