1e editie 2011
De informatie in dit boekje is speciaal samengesteld voor de leerlingen, ouders en docenten van Wellantcollege “de Bossekamp” in Ottoland.
2
Inhoudsopgave Inleiding
5
1.
6
Wat is dyslexie
1.1 Informatie verwerken
7
1.2 Informatie opslaan in je geheugen
8
1.3 Informatie wat kun je er mee?
9
2
11
Randverschijnselen van dyslexie
2.1 Mogelijke randverschijnselen van dyslexie
12
2.2 Herken je de volgende dingen?
13
3
Wanneer ben je officieel dyslectische?
14
4
Dyslexiekaart: uitleg
15
4.1 Dyslexiekaart = bonuskaart
16
4.2 Dyslexiekaart (voorbeeld)
17
5
Signaleringsbeleid op onze school
19
6
Wettelijke regelingen
20
7
Handige tips voor leerlingen met dyslexie
21
8
Websites
22
9
ICT-hulpmiddelen
25
9.1 Moeite met lezen
25
9.2 Daisy
26
9.3 Moeite met spellen
27 3
9.4 Moeite met lezen en spellen
28
9.5 Moeilijke woordjes leren
30
9.6 Moeilijk overzicht krijgen
31
9.7 Samenvattingen maken
32
10
Vergeetachtigheid
33
11
Docenten zeggen dat je niets aan je huiswerk doet
35
12
Planning
36
13
Spiek- en steunkaarten
37
14
Laptops
38
14.1 Laptopcontract
39
14.2 Praktische zaken m.b.t. laptopgebruik
40
15
41
Afspraken voor alle dyslectische leerlingen
Ruimte voor aantekeningen
43
4
Inleiding Waarom dit informatieboekje over dyslexie? Omdat er misschien nog (mede) leerlingen zijn die niet precies weten wat dyslexie eigenlijk is. Omdat er misschien nog ouders zijn die niet precies weten wat dyslexie eigenlijk is. Omdat er misschien nog docenten zijn die niet precies weten wat dyslexie eigenlijk is. Omdat niet iedereen weet dat dyslexie ook randverschijnselen kan hebben. Omdat er behoefte is aan een kort en bondig, makkelijk leesbaar informatieboekje. Omdat hierin heel veel links staan over hulpmiddelen en andere interessante informatie.
Ik hoop dat dit informatieboekje voldoet aan deze behoefte. Hermy van Eck Dyslexiecoördinator
5
1. Wat is dyslexie? Men spreekt officieel van dyslexie als de automatisering van woordidentificatie ( = lezen) en / of schriftbeeldvorming ( = spellen) zich niet, dan wel zeer onvolledig of moeizaam ontwikkelt.
Héél in het kort komt dyslexie hier op neer: Bij iemand met dyslexie gaat het leren lezen en schrijven niet automatisch. Iemand met dyslexie zal er altijd méér moeite voor moeten blijven doen. Iemand met dyslexie heeft moeite met het omzetten van geschreven taal naar gesproken taal, lezen dus.
Maar ook omgekeerd:
Voor iemand met dyslexie blijft het omzetten van gesproken taal naar geschreven taal, schrijven en spellen dus, moeilijk. Bij het schrijven staan de letters niet automatisch in de goede volgorde. Er ontbreekt een letter, er staat zomaar een letter teveel of letters worden omgedraaid.
Dyslexie heeft zeker niets te maken met je intelligentie!!!
6
1.1
informatie: verwerken
Via je zintuigen moet de informatie naar je hersenen worden gestuurd. Je krijgt de informatie binnen via je gehoor, het gezicht, het gevoel, je smaak en je reuk. De hersenen moeten al deze informatie weer doorgeven en verwerken. Eigenlijk kun je het vergelijken met informatie die je via het toetsenbord op je computer zet. Je hersenen zijn als het ware de harde schijf en het toetsenbord kun je zien als je zintuigen. Als het lampje op je computer brand, weet je dat de computer aan het ‘denken’ is. De computer zet de informatie over in voor hem duidelijke taal. Als dit gebeurd is, worden de gegevens gerangschikt. Daarna zet de computer deze gegevens weer om in gegevens die wij later weer kunnen gebruiken.
7
1.2
informatie: opslaan in je geheugen
De hersenen moeten nu deze nieuw verwerkte informatie onthouden, opslaan en later weer kunnen vinden als we deze nodig hebben. Het geheugen is een map waar we de informatie in opslaan. Als onze hersenen deze informatie niet op zouden kunnen slaan, dan moeten we alle dingen steeds opnieuw leren. Sluit je de computer af zonder op te slaan, dan ben je de informatie kwijt. Je kunt deze informatie dan niet meer terugvinden en opvragen. Als de computergebruiker gegevens in een verkeerde map opslaat, kan hij het later niet goed terug vinden. Mensen met dyslexie kunnen informatie soms op een andere manier opslaan en verwerken. Ze slaan de informatie niet op in de goede map.
8
1.3
Informatie: wat kan je ermee doen?
Je kunt laten zien dat informatie verwerkt en opgeslagen is door: 1. het op te schrijven 2. het te zeggen
Alle onderdelen van de computer moeten werken, anders gaat het mis. Een computer kun je maken, hersenen helaas niet…. Als één van de onderdelen van de computer niet werkt, geeft dat een storing. Als een onderdeel van onze hersenen niet goed werkt, geeft dat ook een storing.
Als de wisselwerkingen tussen waarneming en verwerken niet optimaal is, kan het mis gaan. Het wordt dan moeilijker om op de “normale” manier iets te leren.
Als men weet welk onderdeel van de computer niet goed werkt, kan men het herstellen of vernieuwen. Bij mensen met een leer- of leesstoornis kan dit niet. Daarom moet gezocht worden naar andere mogelijkheden en middelen om tóch voldoende te kunnen leren. Het is belangrijk om aan de weet te komen wat wel goed werkt of juist niet.
9
Het is vooral belangrijk om te kijken naar wat wél goed gaat. Die sterke kanten kunnen dan gebruikt worden om de zwakke kant te helpen.
Dyslexie is lastig, maar er valt prima mee te leven!!!
Er zijn veel beroemde mensen die al bewezen hebben dat dyslexie geen belemmering hoeft te zijn in je leven. Wat dacht je van Agatha Christie, George Bush, Walt Disney, Wubbo Ockels, Picasso, Ludwig van Beethoven, Woopy Golberg, Jacques Vriens, Roald Dahl, Cher, Tom Cruise, Albert Einstein en ………..Steven Spielberg.
Steven Spielberg
10
2
Randverschijnselen van dyslexie
Als je dyslectisch bent, komt er meer bij kijken dan alleen moeite hebben met lezen en schrijven.
Die andere kenmerken noemen we ook wel randverschijnselen en dat kunnen er heel veel zijn.
Niet iedereen weet dat die randverschijnselen óók bij dyslexie kunnen horen.
Niet iedereen met dyslexie heeft tegelijk alle randverschijnselen.
De ene leerling heeft er meer last van dan de andere.
Toch komen veel dingen bij elke leerlingen met dyslexie voor. We zetten er een paar op een rijtje.
11
2.1
Mogelijke randverschijnselen van dyslexie
Je zou moeite kunnen hebben met: - dingen tegelijk doen
luisteren en iets opschrijven
- drukte
Het begrijpen van vlug opgegeven huiswerk, b.v. aan het einde van de les.
- iets kort uitleggen
je maakt lange verhalen
- hele zinnen maken
je maakt je zinnen niet af
- je concentreren
in een rumoerige omgeving
- tijdsdruk
je hebt vaak te weinig tijd
- planning maken
in je agenda, van je huiswerk
- overschrijven
van het bord, uit het boek
- iets vlug doorlezen
je moet iets 2 of 3 keer doorlezen
- onthouden
van rijtjes met woorden
- beantwoorden
van verhaaltjesvragen
- namen weten
niet zo vlug op het goede woord komen
- veel tijd nodig hebben
voor het maken van huiswerk en voor het leren
- vergeetachtig zijn
de volgende dag het geleerde “kwijt zijn” 12
2.2
Herken je de volgende dingen?
- heel goed zijn
in wiskunde
- moeilijk inschatten
hoeveel tijd je ergens voor nodig hebt
- tijdnood
bij repetities en so’s
- slechte zinsbouw
hebben bij open vragen
- hoofd- en bijzaken
moeilijk kunnen onderscheiden
- lager leesniveau
hebben dan de rest van de klas
- goed zijn in alles
behalve talen
- een echte doorzetter
als je ergens aan begint, geef je niet gauw op
- heel creatief zijn - vlug afgeleid zijn - heel technisch zijn Walt Disney
Soms kan (hoeft dus niet) dyslexie samen gaan met:
Faalangst Gebrek aan zelfvertrouwen Geen vertrouwen in eigen mogelijkheden Een negatief zelfbeeld.
13
3
Wanneer ben je officieel dyslectisch?
Je krijgt het “dyslexiediploma” niet zomaar. Daar is een dyslexie onderzoek voor nodig. Dit moet door de orthopedagoog of een GZpsycholoog worden gedaan.
Als na onderzoek blijkt dat er sprake is van dyslexie, geeft de orthopedagoog een verklaring af. Bij deze verklaring zit een handelingsplan. Daarin staat op welke manier jij het beste geholpen zou kunnen worden met het leren in het Voortgezet Onderwijs.
De school geeft je op grond van deze dyslexieverklaring een ‘dyslexiekaart’. Dit is een soort bonuskaart waarmee jij een aantal extra’s kunt krijgen. Die extra’s staan op de dyslexiekaart.
Elke kaart is anders omdat geen enkele dyslectische leerling hetzelfde is en dezelfde hulp nodig heeft.
DYSLEXIE kaart
=
BONUS kaart
Het levert je extra’s op!
14
4
Dyslexiekaart: uitleg
Een dyslexiekaart is een persoonlijke kaart en staat op jouw naam. Deze kaart is je hele schooltijd geldig. Omdat je in de loop van de jaren verandert, kan ook de behoefte aan steun die je nodig hebt veranderen. Daarom heb je in principe recht op alle faciliteiten die genoemd zijn.
Een dyslexiekaart is een soort ‘contract’ tussen de leerling met dyslexie en de school. Jij moet er wel wat voor doen om recht te hebben op de faciliteiten. Je hebt een inspanningsverplichting. Die staan ook op de kaart. Jij en je docenten zullen zich aan dit ‘contract’ moeten houden.
Dyslexie is dus geen excuus om weinig of niets aan je huiswerk te doen.
Wanneer tijdens je schoolloopbaan blijkt dat er andere aanpassingen voor jou noodzakelijk zijn, die niet vermeld staan in je handelingsplan, kan je dit bespreken met de dyslexiecoördinator. Die aanpassingen kunnen dan alsnog op je dyslexiekaart vermeld worden.
De faciliteiten en inspanningsverplichtingen zijn te lezen op het voorbeeld van een dyslexiekaart in dit boekje.
15
4.1
Dyslexiekaart = bonuskaart
Op vertoon van je dyslexiekaart mag je o.a.: je eigen laptop, met spellingscontrole en voorleessoftware (b.v. Kurzweill, Claroread, Sprint of L2S), gebruiken tijdens de lessen en schriftelijk werk. Leesboeken op CD lenen uit de schoolbieb Daisy cd-roms gebruiken op je Daisyspeler of laptop
16
4.2
Dyslexiekaart (voorbeeld)
Voorkant:
Deze kaart is van: ……………………………………………………… Uitgegeven op: ……… - ………. – 20…. Deze kaart is onbeperkt geldig tijdens je hele schooltijd. Je hebt recht op alle vermelde faciliteiten die op de ander kant van deze kaart staan. De aanbevelingen op deze kaart zijn gedaan op grond van een gedegen onderzoek door een erkende orthopedagoog / GZ-psycholoog die dyslexie kan en mag vaststellen. De aanbevelingen maken deel uit van het beleid van school om dyslectische leerlingen adequate faciliteiten te bieden. De schoolleiding verzoekt de collega’s deze aanbevelingen zoveel mogelijk in acht te namen. Mochten zich problemen voordoen, neem dan contact op met de dyslexiecoördinator of de directie. Zowel van de docenten als van de leerlingen wordt een inspanningsverplichting verwacht. Beiden kunnen hierop aangesproken worden. Als geconstateerd wordt dat er misbruik gemaakt wordt van de toegestane mogelijkheden (zoals gebruik laptop), dan worden deze mogelijkheden voor het verloop van de schoolloopbaan ingetrokken. 17
achterkant
Inspanningsverplichting leerling Tijdens de les: Zorg voor goede aantekeningen; kopieer ze eventueel Schrijf huiswerk goed op en laat dat controleren door docent of medeleerling
Dyslexiekaart extra ondersteuning Niet onvoorbereid hardop laten lezen tijdens de les.
Huiswerk: Plan en maak je huiswerk vooruit. Leer iedere dag minimaal 20 minuten woordjes. Gebruik websites en computerprogramma’s die bij de methode horen.
Aantekeningen van medeleerlingen of docent gratis laten kopiëren bij conciërge
Bij toetsing: Vraag vooraf of er een mogelijkheid is om de toets mondeling of in werkstukvorm te doen. Vraag zo nodig extra tijd. Controleer of je alle vragen hebt gemaakt. Heb je een toets op de computer/laptop gemaakt, lever het document/de usb stick in.
Extra tijd bij repetities/ so’s Vergroting van de opgaven Aangepaste telling van fouten bij talen Gebruik van steunkaarten (vooraf door leerling laten inzien)
Algemeen: Maak en bewaar steunkaarten met woorden, regels of formules die je moeilijk kunt onthouden. Leer woordjes (met kaartjes) op de computer met www.wrts.
Extra hulpmiddelen: Gebruikt eigen laptop. Gebruikt daisy-speler voor studieboeken.
18
5 Signaleringsbeleid op onze school Bij alle leerlingen uit de brugklas wordt klassikaal een signaleringsdictee en een tempotoets stillezen afgenomen. Bij leerlingen die nog geen dyslexieverklaring hebben en niet aan de gestelde normen voldoen, worden extra toetsen afgenomen door de dyslexiecoördinator. Als de uitslag van deze toetsen aanleiding geeft om een leerling verder te onderzoeken, wordt er eerst informatie verzameld over de leesontwikkeling op de basisschool en bij de ouder(s)/ verzorger(s). De verzamelde informatie wordt, na toestemming van de ouder(s)/verzorger(s), doorgegeven aan een externe deskundige (orthopedagoog of GZ-psycholoog) binnen ons samenwerkingsverband. Hij/zij gaat de leerling onderzoeken. Dit onderzoek vindt op school plaats. Als uit dit externe onderzoek blijkt dat er is sprake is van dyslexie, worden de ouder(s)/verzorger(s) uitgenodigd voor een gesprek. De dyslexieverklaring en het handelingsplan worden doorgesproken. De school neemt de dyslexieverklaring en het handelingsplan op in het dossier van de leerling. De handelingsadviezen worden met het team doorgesproken. De leerling krijgt een dyslexiekaart en extra ondersteuning.
19
6 Wettelijke regelingen Er zijn wettelijke regelingen die voor ieder dyslectische leerling gelden. 1. Bij examens krijg je meer tijd. 2. Bij examens kan je de opgaven op DAISY cd-rom voorgelezen krijgen. 3. Bij je examen mag je gebruik maken van spellingcontrole voor Nederlands en Engels. 4. Bij het examen zijn de examens standaard vergroot. School kan voor een extra vergroting zorgen. Extra hulpmiddelen als steunkaarten en ict ondersteuning mogen gebruikt worden als een orthopedagoog daarvoor een verklaring heeft gemaakt en ingediend bij de schoolinspectie. (zie artikel 55 uit Wet op het Voortgezet Onderwijs) Deze voorzieningen moet je vóór 1 oktober (in je examenjaar) opgeven aan de examencoördinator.
Het heeft alleen maar zin om dit aan te vragen als je regelmatig met ict-hulpmiddelen, DAISY-speler en spellingcontrole werkt. Doe je dit voor het eerst op je examen, dan heb je er alleen maar last en stress van.
20
7
Handige tips voor leerlingen met dyslexie Vertel gewoon dat je dyslectisch bent. Vraag of je vooraan mag zitten. Leg bij meerkeuzevragen een blaadje over de gegeven antwoorden en bedenk eerst zelf een antwoord. Daarna kun je kijken of jouw antwoord er bij staat. Maak gebruik van de beschikbare hulpmiddelen en schaam je er niet voor. Ze zijn er niet voor niets!! Ga naast iemand zitten die je kan helpen met je werk. Laat een ander controleren of je het huiswerk goed in je agenda hebt gezet. Gaat het nakijken in de les te snel? Vraag de docent om een kopie van het antwoordenboekje, zodat je het thuis nog eens rustig kunt controleren. Leer je woordjes dagelijks. ………………………………… ……………………………………..
Heb jij zelf nog een goede tip en staat hij er niet bij, mail je tip dan naar
[email protected] 21
8
Websites
www.letop.be Site van de stichting “Die-’s-Lekti-kus”. Gratis abonnement mogelijk op hun maandelijkse digitale nieuwsbrief. Bevat veel bruikbare informatie o.a. over dyslexie. Waardevolle site voor ouders en docenten.
www.dedicon.nl tel: 0486-486486 Informatie over alle studieboeken op DAISY cd-rom voor de DAISY speler en KES bestanden voor Kurzweill of Sprintplus. U moet zich wel registreren, maar er is geen betaald lidmaatschap. Via deze site kunt u gesproken studieboeken aanvragen. Dit kan alleen voor mensen met een dyslexieverklaring! U bestelt de boeken zelf en kunt de rekening daarna inleveren bij de administratie van de school.
www.aangepast-lezen.nl Gratis lidmaatschap voor iedereen die wil. Geeft toegang tot alle leesboeken in digitale vorm of op DAISY cd-rom. Dit maakt het mogelijk dat alle boeken voorgelezen kunnen worden. Je kunt DAISY cd-roms bestellen of bestanden downloaden. Handig voor de boeken die je voor het fictiedossier moet lezen.
22
www.balansdigitaal.nl Website van de landelijke oudervereniging voor ontwikkelings-, gedrags- en leerproblemen (o.a. dyslexie). Het is mogelijk lid te worden van deze vereniging. Negen keer per jaar komt het tijdschrift Balans Magazine uit. (U kunt een proefnummer aanvragen.) Ook worden er bijeenkomsten georganiseerd. Op de website zijn veel interessante artikelen te lezen. Voor vragen over dyslexie kunt u gratis bellen met de dyslexielijn van Balans, telefoonnummer: 0800 - 5010. (Open: ma-vr 10.00-15.00 uur Kosten: gratis)
www.woortblind.nl Woortblind is de vereniging voor en door mensen met dyslexie. U kunt hier terecht met al uw vragen over dyslexie. Het team van vrijwilligers van de Dyslexieilijn heeft een grote en uitgebreide ervaringsdeskundigheid en kennis op het gebied van dyslexie. Als belangenvereniging voor mensen met dyslexie van 0 tot 100 kunt met al uw vragen bij ons terecht. Op werkdagen van 10.00 tot 13.00 uur kunt u met één van onze vrijwilligers spreken. Bel de Woortblind Dyslexielijn (0900 - 666 2 666) 0,25 ct per minuut.
www.nvo.nl Nederlandse Vereniging voor onderwijskundigen en orthopedagogen. Info: namen en adressen van erkende orthopedagogen.
23
www.psynip.nl info: namen en adressen van erkende GZ-psychologen.
www.lbrt.nl landelijke beroepsvereniging van remedial teachers. info: o.a. namen en adressen van remedial teachers.
www.masterplandyslexie.nl Een site gericht op docenten en directie. Voor ouders is het waardevol om een idee te krijgen wat er mogelijk zou kunnen zijn op een school.
24
9
ICT hulpmiddelen (voor leerlingen en hun ouders)
9.1 Moeite met lezen: Als het lezen je veel energie en tijd kost, is lezen vaak iets wat je niet graag doet. Daarnaast moet je de teksten vaak een paar keer overlezen om alles te begrijpen. Er is een oplossing: LAAT JE VOORLEZEN DOOR JE LAPTOP OF COMPUTER. Gratis:
www.readplease.com (matige stemmen) www.deskbot.com (matige stemmen)
kopen:
Claroread
www.opdidaktsupplies.nl (USB stick)
L2S
www.L2S.nl (eenvoudig in gebruik en niet duur)
Fluency leeshulp www.fluency.nl Kurzweill 3000 www.kurzweill.nl Sprinto
www.lexima.nl (USB stick)
Luisterrijk
www.luisterrijk.nl (luisterboeken downloaden tegen betaling)
25
9.2 DAISY Als je de lesboeken op school voor wilt laten lezen en het gezeul met een laptop niet ziet zitten, kun je gebruik maken van een DAISYspeler. DAISY-speler: Een DAISY-speler ziet er uit als een CD- of MP3-speler. Ze zijn duur. De laatste jaren wordt een DAISY-speler vaak vergoed door de ziektekostenverzekering. Het is heel verstandig om eerst bij de verzekering te vragen hoe dit bij jou zit. Het heeft alleen zin een DAISY-speler aan te schaffen als je er ook echt mee gaat werken. Wil je alleen thuis gebruik maken van je DAISY-roms, dan kun je beter een van de onderstaande gratis programma’s downloaden. Met deze programma’s kun je de DAISY-roms op je laptop of computer laten voorlezen. Gratis software: www.tpbreader.se
Als je op de site bent klik je op “English” en daarna op “Talking books”. Vervolgens op “reading programmes”. Je krijgt dan rechts bovenin een link om de tpb-reader te downloaden.
www.daisy.org/amis/download/translations Kies Dutch om de Nederlandse versie te downloaden.
Studieboeken en werkboeken op DAISY-rom moet je zelf aanvragen bij Dedicon: www.dedicon.nl tel: 0486-486486. Dit gaat buiten de school om. Je kunt de rekening van de bestelde DAISY-roms wel op school inleveren. 26
9.3 Moeite met spellen Het spellen kost je veel tijd en energie. Je doet je best, maar je blijft veel spelfouten maken. Als dit voor jou geldt, kun je gebruik maken van: Spellingcontrole, digitale woordenboeken, woordvoorspellers en spraakherkenning. Gratis: A. Spellingcontrole: Words van Windows B. Digitale woordenboeken: online woordenboeken C. Woordvoorspellers: Letmetype (http://www.clasohm.com/lmt/en/) D. Spraakherkenning: Kopen: A. Spellingcontrole: B. Digitale woordenboeken: www.vandale.nl; www.prismawoordenboeken.nl C. Woordvoorspellers: Sprint plus (www.lexima.nl) Sprint plus bevat skippy Sprinto (=sprint plus op een USB-stick) Kurzweill (www.kurzweill.nl) Claroread L2s (www.L2S.nl) D. Spraakherkenning: praten tegen je laptop Dragon Naturally Speaking (www.lexima.nl; www.kanteffspeech.nl; www.spraakherkenning.nl) 27
9.4 Moeite met lezen en spellen Als lezen je veel energie kost en je veel fouten maakt met schrijven, kun je gebruikmaken van onderstaande oplossingen. Er is helaas geen gratis software. Kopen: L2S
www.L2S.nl (eenvoudig in gebruik)
ClaroRead
www.opdidaktsupplies.nl
Sprint Plus
www.opdidaktsupplies.nl
Sprinto
www.opdidaktsupplies.nl
Dolphin Easy tutor
www.optelec.nl (leest ook DAISY-roms)
Kurzweill
www.lexima.nl (heel veel mogelijkheden)
Voordelen van bovenstaande programma’s: De voorleesstemmen worden steeds beter, waardoor het natuurlijker overkomt. De meeste programma’s kunnen meerdere bestandstypen lezen. Dus alles wat in Word of PDF staat kan voorgelezen worden. De programma’s lezen voor wat getypt wordt en beschikken over woordvoorspelling. Een aantal programma’s kan samenvattingen maken. Als je één van deze programma’s gebruikt, is het handig om je eigen laptop mee te nemen waarop je het programma hebt geïnstalleerd.
28
Toetsen op de computer / gebruik eigen laptop: Als je een toets met een ICT-hulpmiddel wilt maken, moet je dit vooraf overleggen met je docent. Hij/zij moet je toets nl. op een USBstick zetten en hem ter beschikking stellen. Het spreekt voor zich dat je geen misbruik mag maken van deze mogelijkheid. Als er fraude gepleegd wordt met toetsen of andere materialen, mag je de rest van je schoolloopbaan geen gebruik meer maken van deze mogelijkheid.
29
9.5 Moeilijke woordjes leren Kost het leren van woordjes je veel tijd. Weet je ’s avonds alle woordjes en ben je ze ’s morgens weer vergeten? Moeten je ouders je vaak overhoren? Met de volgende tips gaat het beter! Gratis: WRTS www.wrts.nl Je kunt er gemakkelijk mee werken Je kunt je op verschillende manieren laten overhoren. Alle woordjes kunnen voorgelezen worden! Je onthoudt beter als je eerst luistert naar de uitspraak. Terwijl je luistert, kan je zien hoe je het woord schrijft. Je kunt de woordenlijsten printen op kaartjes. (Handig voor in de handcomputer om snel te leren) Spiekkaarten printen. Alle woordenlijsten van Engels, OOK DE STONES, staan op: http://domeinengels.wrts.nl
Gratis: Teach 2000 www.teach2000.nl Download van deze website woordenlijsten van bijna alle vakken. Exporteer ze naar WRTS. Kant en klare woordenlijsten voor WRTS Dit scheelt héél véél tijd en ….. ze zijn foutloos! http://steppingstonesnoordhoff.wrts.nl
30
9.6 Moeilijk overzicht krijgen Vind je het lastig om overzicht te houden? Je leert goed, maar toch haal je alles door elkaar. Je houdt niet zo van lezen, maar plaatjes kijken vind je leuk. De volgende tips kunnen je helpen: Mindmappen: Bij een mindmap maak je een soort samenvatting door gebruik te maken van tekeningetjes en steekwoorden. Op de volgende sites kunt zelf een mindmap bedenken en maken: www.imindmap.com (gratis demoversie) www.mindmanager.com (gratis demoversie) www.leerhof.be Klik op EDU en vervolgens op emindmapsoftware.(er zit een instructieboekje waarmee je zo aan de slag kunt)
Als dit iets voor je is, kun je via de volgende sites een mindmap programma aanschaffen: “Mindmapper”
www.lexima.nl
“Spark-space”
www.opdidaktsupplies.nl
31
9.7 Samenvattingen maken
Zie jij op tegen veel lezen. Vind je samenvattingen wel handig, maar vind je het veel tijd kosten om ze te maken? Er is een oplossing: de computer maakt een samenvatting voor je.
Gratis: Er zijn jammer genoeg geen gratis programma’s.
Kopen: Er zijn een aantal programma’s die een samenvatting voor je maken: Kurzweill 3000, Sprinto, Claroread. Je kunt documenten inscannen om te laten samenvatten. Door één druk op de knop maken ze een samenvatting voor je. Bij andere programma’s kan jij met een elektronische markeerstift een samenvatting maken. Die kun je dan printen en leren.
De bovengenoemde programma’s kunnen ook alle bestanden op je MP3 speler zetten. Je kunt je dan laten voorlezen, waar je ook maar bent.
32
10
Vergeetachtigheid
(Tips voor leerlingen)
Ben je vaak dingen kwijt? Heb je regelmatig de verkeerde boeken in je tas? Staat je huiswerk niet of verkeerd in je agenda? Je kunt er iets aan doen. Vergeetachtigheid is een “bij”verschijnsel van dyslexie. Omdat deze vergeetachtigheid met jouw dyslexie te maken heeft, zal het niet overgaan. Je moet dus iets verzinnen om er een oplossing voor te vinden. Je moet er dus wel zelf iets aan doen om te zorgen dat je zo weinig mogelijk dingen vergeet!!! JE AGENDA GOED INVULLEN o Zet je rooster in de kantlijn bij alle dagen van de week. o Vraag iemand uit de klas die je helpt met invullen van je agenda. o Vraag iemand uit de klas die je op mag bellen om het huiswerk te vragen. o Schrijf je huiswerk over uit de agenda van een klasgenoot. JE SCHOOLTAS INPAKKEN, GÉÉN BOEKEN VERGETEN!! o Maak lijst waarop je per dag schrijft wat je mee moet nemen. o Plak deze lijst op een plaats in huis zodat ook anderen dit kunnen zien er je helpen herinneren: op de ijskast, boven je bureau? o Koop stapelbare postbakjes. Stop alles van één vak in hetzelfde vakje. Voorbeeld: alles van wiskunde stop je in één bakje. Dus je boek, werkboek, studiewijzer en schrift. o Geef alles van één bepaald vak eenzelfde kleur. Voorbeeld: alles van biologie krijgt een groene kleur. Je kunt dit ook met gekleurd tape aangeven. o Pak je tas ’s avonds in en vraag je ouders je tas te controleren. 33
AFSPRAKEN: DE TIJD VERGETEN! o o o o o
Zet een wekker aan. Je kunt ook je mobiel gebruiken. Vraag een ander je te waarschuwen. Vraag of ze je opbellen als je ergens niet verschijnt. Vraag of ze je komen halen als je ergens heen moet. ……………………………….
DE TIJD VERGETEN ALS JE IETS AAN HET DOEN BENT o Als je huiswerk gaat maken, vraag iemand anders je te waarschuwen als er bv. een half uur om is. o Maak een planning hoe lang je voor elk vak huiswerk wilt maken en zet een (kook)wekker. o Vul per dag een tijdsplanning in. o Vul je huiswerkplanning in op Outlook Agenda (als je veel op de computer werkt) en laat het belletje afgaan als je taak is afgelopen. o Spelletjes zorgen ervoor dat je de tijd vergeet. Speel dus als je huiswerk af is, als beloning. o Chatten doet je de tijd vergeten. Chat dus als je huiswerk af is, als beloning. o ………………………………
34
11
Docenten zeggen dat je niets aan je huiswerk doet (voor leerlingen) Herken je dit? Krijg je weleens ten onrechte te horen dat je niets aan je huiswerk hebt gedaan? Vind je dat deze docenten ongelijk hebben? Dit is wat je eraan kunt doen!
De docenten op school willen je graag helpen met je dyslexie. Maar wel op één voorwaarde: dat je kan aantonen dat je echt je best gedaan hebt om zo weinig mogelijk te vergeten. Zorg er daarom voor dat jij: o Als je papier bewaart waar je de woordjes een paar keer op hebt overgeschreven. o De bestanden van WRTS op een USB-stick meeneemt naar school die je hebt zitten oefenen. o Als je op WRTS een woordenlijst oefent kun je het resultaat alleen printen als je echt alles hebt gemaakt. Dat kan je laten zien als bewijs. o De woordkaartjes laten zien die je gemaakt hebt. o Je steunkaarten laten zien die je gemaakt hebt.
35
12
Planning
(voor leerlingen)
Geldt dit voor jou? Het lukt je niet je huiswerk vooruit te plannen. Het werken met studiewijzers lukt niet. Ontdek je wel eens een dag van te voren dat je de volgende dag een repetitie hebt? Heb je meestal te weinig tijd voor je huiswerk? Je kunt er iets aan doen!! Als er gebruik wordt gemaakt van studiewijzers kun je het huiswerk voor langere tijd in je agenda zetten. Heb je een grotere opdracht, zoals het maken van een boekverslag: Plan deze dan in je agenda. Schrijf op: vooruitwerken. Moet je over 3 weken je boekverslag inleveren, dan kun je bij de eerst volgende week schrijven: boek uitlezen. Bij week 2: beginnen met verslag maken en bij week 3: verslag afmaken.
Je kunt voor grotere opdrachten ook gebruik maken van een digitale agenda, zoals de Outlook Agenda. Je kunt je werk weken vooruit plannen. Voorbeeld: drie weken voordat je een boekverslag moet inleveren kan je de PC laten waarschuwen dat je moet beginnen.
Woordjes leren is iets wat je vaak moet herhalen. Plan daarom elke dag een kwartiertje in voor woordjes leren. 36
13
spiek- en steunkaarten (voor leerlingen)
Wat zijn spiek- en steunkaarten?
Spiekkaart: hier schrijf je letterlijk hele stukken over uit je boek b.v. hele zinnen, woordjes met vertaling. Steunkaart: hier schrijf je alleen die stukjes op die je echt heel lastig vindt om te onthouden (als een ezelsbruggetje) b.v. metriek stelsel, schaal, spelling, grammaticaregels. Voorbeeld: Spiekkaart buren = neighbours Hier staat letterlijk alles
Steunkaart buren = gh Hier staat wat je moeilijk vindt
VOORWAARDEN GEBRUIK SPIEK- EN STEUNKAARTEN Spiekkaarten mag je niet gebruiken (je mag ze wel maken). Steunkaarten mag je wel gebruiken mits: 1. Je de steunkaarten een les voor je toets aan de docent hebt laten zien en met hem/haar besproken hebt wat er op staat. Je kunt de kaart dan nog aanpassen. 2. De docent toestemming heeft gegeven voor het gebruik van deze kaarten tijdens de toets. De docent moet de kaart(en) ondertekenen. Als dit niet gebeurd is, mag je de kaart(en) niet gebruiken.
37
14
Laptops (voor ouders en leerlingen)
Elke leerling met dyslexie mag zijn/haar eigen laptop gebruiken tijdens de lessen, het maken van schriftelijk werk (so’s en repetities). Voordat je jouw laptop kan gaan gebruiken op school, onderteken je eerst het laptopcontract dyslexie.
Aanschaf laptop Waar moet je op letten? De laptop moet in je kluisje van school passen. Dus geen breedbeeld of andere grote laptop kopen. Wat moet er aan/ op zitten? o o o o
USB-poorten Cd-romspeler Koptelefoon uitgang Windows office moet er op zitten
Handige extra’s: o Ingebouwde luidsprekers o Ingebouwde microfoon
Je moet ook één of meerdere USB-sticks hebben.
38
14.1
Laptop contract
1. Ouders kopen een laptop voor hun zoon/dochter. De ouders en de leerling zelf, zijn verantwoordelijk voor verlies, diefstal of schade. 2. De laptop mag worden gebruikt tijdens de lessen en bij het maken van toetsen. 3. Spelletjes, antwoorden(boeken), (les)boeken, samenvattingen en alles wat verder aangemerkt kan worden als spiekmateriaal, zijn verboden. Als deze worden aangetroffen en of gebruikt, vervalt het recht op schoolgebruik van de laptop voor de verdere schoolperiode. 4. Schriftelijk werk dat meetelt voor een cijfer, wordt onmiddellijk na het maken ervan ingeleverd op de USB-stick bij de docent. Je krijgt deze terug als de klas het nagekeken werk terug krijgt. 5. Bij toetsen die via de mail aan de leerling verstrekt zijn, mailt de leerling het ingevulde bestand meteen terug. Een bestand mag niet doorgegeven worden aan medeleerlingen.
De ouder(s)/verzorger(s) van ……………………………………………………. hebben het laptopcontract gelezen en ondertekenen dit samen met hun zoon/dochter. plaats:…………………………………..
datum: .. - … - 20..
Naam leerling: …………………………….. handtekeningleerling: Handtekening ouder(s)/ verzorger(s):
39
14.2 Praktische zaken m.b.t het laptop gebruik:
o Er zijn vaak onvoldoende stopcontacten aanwezig in de lokalen. Zorg dat je laptop is opgeladen als je een toets moet maken. o Het is handig een verlengsnoer met stekkerblok mee te nemen. o Maak je een toets op je USBstick, zorg dan dat je naam en klas hierop vermeld staan.
40
15
AFSPRAKEN VOOR alle DYSLECTISCHE LEERLINGEN:
(voor leerlingen en docenten) 1.
2.
In klas 1 en 2 krijgen leerlingen met dyslexie verplichte LLBlessen waarin gewerkt wordt met een remediërend computerprogramma. Toetsen worden altijd uitgetypt. Voor leerlingen met dyslexie is een vergrote versie aanwezig (minimaal punt 14)
3.
Extra tijd voor het maken van toetsen. De stelregel is dat zij recht hebben op een kwart meer tijd. Het kan ook zijn dat leerlingen met dyslexie 20% minder vragen moeten maken. (zie protocol dyslexie VO)
4.
Er mag gebruik worden gemaakt van een laptop met spellingcontrole ook tijdens toetsen. Behalve bij spellingtoetsen (of spellingonderdelen op een toets)
5.
Toetsen kunnen voorgelezen worden door een computerprogramma. De leerling is verantwoordelijk voor de afspraken die hij/zij maakt met de docent.
6.
Een leerling mag, na een afspraak te hebben gemaakt met de docent, de opgaven en antwoorden van toetsen op school inzien. Van de gemaakte fouten kun je veel leren.
7.
Luistertoetsen: de leerling zit vooraan tijdens het maken van deze toetsen, zodat de docent het tempo aan kan passen, of maakt de toets in een aparte ruimte. Het kan ook zijn dat de opgaven vooraf ingezien mogen worden.
8.
Steunkaarten moeten minimaal één les voor de toets besproken zijn met de vakdocent. Alleen steunkaarten die goedgekeurd en ondertekend zijn door de docent, mogen gebruikt worden. Het initiatief ligt bij de dyslectische leerling. 41
9.
Aantekeningen en goede antwoorden mogen gekopieerd worden bij de conciërge op vertoon van de dyslexiekaart. Het printtegoed voor deze zaken wordt betaald door school 10. Voorlopige dyslexiekaart: Leerlingen die in een procedure zitten van onderzoek naar dyslexie bij een GZ psycholoog of orthopedagoog krijgen een voorlopige dyslexiekaart. Als er alleen een vermoeden van dyslexie bestaat is dit niet voldoende. 11. Telling van spellingsfouten: bij de talen is een aangepaste telling van de spelfouten afgesproken.
42
Ruimte voor aantekeningen:
43
Dit boekje geeft informatie, achtergronden en tips over dyslexie. Wat dyslexie is. De randverschijnselen van dyslexie. Wat ouders/docenten kunnen doen om hun kind/ leerling te ondersteunen. Hulpmiddelen om beter om te gaan met dyslexie. Afspraken en regels over hoe wij er als school mee omgaan.
Bij het maken van dit boekje heb ik gebruik gemaakt van een boekje van Jaap Hageman, een dyslectische ervaringsdeskundige.
Ervaringen van dyslectische leerlingen zullen er voor zorgen dat we elke volgende editie zullen aanvullen en verbeteren.
Hermy van Eck dyslexiecoördinator van het Wellantcollege in Ottoland
[email protected]
44
