Principes van stralingsbescherming
De herziene Richtlijn Tandheelkundige Radiologie
Ontwikkeld door de ICRP (International Commission on Radiological Protection):
• Rechtvaardiging • ALARA • dosislimieten
Onderwerpen • • • • • • •
Wetgeving en richtlijnen Het KEW-dossier Kwaliteit van röntgenopnamen Wie is verantwoordelijk voor wat? Risicoanalyse Acceptatietest en controle Röntgenopnamen opnemen in dossier
Richtlijnen en regels ICRP EURATOM
Europese Richtlijnen
Nationale wetgeving Nationale wetgeving Nationale wetgeving
…
Nationale wetgeving
1
Richtlijnen en regels Wetenschappelijke literatuur
European Guidelines on Radiation Protection
Besluit Stralingsbescherming
NMT Praktijkrichtlijn Radiologie
Rechtvaardiging BS Hoofdstuk 6 artikelen 55, 56 en 57
Rechtvaardiging • Er moet een medische/tandheelkundige reden zijn om een opname te maken • Kan/mag alleen worden vastgesteld na klinische inspectie • De röntgenopname moet in potentie invloed hebben op de voorgenomen behandeling • De patiënt moet meer voor- dan nadeel hebben van de opname.
Wetgeving en richtlijnen
Het afwegen van het diagnostische of therapeutisch voordeel tegen de schade die een persoon die de blootstelling ondergaat, kan ondervinden. Rekening houdend met de doeltreffendheid, de voordelen en de risico’s van beschikbare alternatieve technieken
• Besluit Stralingsbescherming • Onderdeel van Kernenergiewet (KEW) • Doel: het reguleren van een veilige toepassing van röntgenstraling. • Gebaseerd op wetenschappelijke gegevens.
Kan/mag alleen worden vastgesteld na klinische inspectie!!
• Belang van de patiënt • Bescherming van de tandarts
2
4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1988
1993
onderzoeken (10e6)
2000
2008
Coll. Eff. Dose (man Sv)
European guidelines
Trend voor dosis tgv diagnostische radiologie
Keuze opnametechniek • Bite-wing opnamen – Cariës – Parodontium (horizontaal of verticaal) • Periapicale opnamen – Aantal en vorm van wortels – Periapicale en endodontische afwijkingen • Panoramische opnamen – Toepassing in algemene praktijk discutabel; in elk geval beperkt tot specifieke situaties
3
European guidelines
Welke opnametechniek wanneer? Opnametechniek afstemmen op diagnostische vraagstelling ! – Keuze techniek – Keuze instelling toestel – Keuze belichtingsparameters
Voorbeeld
European guidelines Rechtvaardiging van panoramische opnamen Grote afwijkingen die op een periapicale foto niet in z’n geheel af te beelden zijn Implantologie (voorafgaand aan, bij meerdere implantaten) post-op controle met periapicaal / bitewing Orthodontisch behandelplan Ernstig gemutileerde dentitie Kaakgewrichtsdiagnostiek (???) (Indien intraorale opname niet mogelijk)
• • • •
Nieuwe patiënt Geen zichtbare cariës Parodontaal gaaf Geen ontbrekende elementen • Etc..
Welke opnamen zijn gerechtvaardigd?
4
Keuze techniek – instelling toestel
5
ALARA -- in de praktijk (apparatuur en hulpmiddelen) • Rechthoekig diafragma noodzakelijk • Gebruik van instelapparatuur • Gebruik belichtingstabel • Schildklierkraag/-schild • Röntgentoestel: 60-70 kV • Bij voorkeur DC • Film of digitaal • Loodschort
nodig
niet nodig
Diafragmering
6
Kwaliteit van röntgenopnamen
In de praktijk (procedures) • • • • •
Indicatiestelling röntgenopname Keuze opnametechniek Vermelding reden in dossier Gebruik belichtingstabel Maak opname volgens protocol – Bij delegatie: • Schriftelijke instructies • Gedelegeerde is bekwaam • Controleerbaar en corrigeerbaar • Vermeld bevindingen in dossier • Quality assessment
7
Wie is verantwoordelijk
Wie mag rechtvaardigen ? BS, art. 54, verwijzing naar de Wet BIG: Wet BIG, art. 36 lid 8: Tot het verrichten van handelingen, op het gebied van de individuele gezondheidszorg, met gebruikmaking …. toestellen die ioniserende straling uitzenden, zijn bevoegd a. artsen b. tandartsen,…
9 3-11-2014
30
8
Mogelijke aanleiding tot het doen van röntgenonderzoek. • • • • • • • • •
Cariesdiagnostiek Parodontale gezondheid Periapicale ontsteking Vorm van wortels en/of ligging element Afwijking in doorbraak Wortelrest(en) Trauma Endodontische behandeling (lengte/controle) Etc.
Onnodige röntgenopnamen door… • Herhaling van onderzoek zonder bestaande opnamen te raadplegen. • Onderzoek dat geen invloed heeft op de behandeling. • Interval tussen opnamen te kort. • Verkeerde keuze van opnametechniek. • Verkeerde vraagstelling (o.a. bij verwijzing). • Te veel röntgenonderzoek.
Wie mag röntgenopnamen maken? • Tandarts / orthodontist / kaakchirurg • Anderen, onder toezicht van de deskundige, indien
– Adequaat geschoold voor de taak – Schriftelijke instructies aanwezig – Scholingseis extern per 2018 voor assistentes
Röntgenopnamen en het patiëntendossier De volgende gegevens moeten worden opgenomen in het patiëntendossier: – Reden van maken van opname (rechtvaardiging) – Welke opnamen gemaakt (type opname, aantal) – Door wie is de opname gemaakt? – Bevindingen
9
Na het röntgenonderzoek Noteer bevindingen in dossier:
Stralingsrisicoanalyse behandelkamer
wachtkamer
• Aangetroffen afwijkingen • Niet aangetroffen (maar wel verwachte) afwijkingen • Toevalsbevindingen
Verantwoordelijkheden…..
Risicoanalyse • Door tandarts • Door externe instantie • Tandarts als verantwoordelijke moet de risicoanalyse begrijpen en toepassen • Onderdeel van melding/vergunning toestel
Laterale parodontale cyste – epitheelresten van Malassez (odontogenese) - enucleatie
10
Panoramische toestellen
Acceptatietest en onderhoud • Grotendeels door tandarts zelf te doen • Voor grotere apparatuur door externe instantie (ev. via dental depot) • Testresultaten vastleggen • Advies frequentie in Praktijkrichtlijn Radiologie
* Door tandarts te verrichten
Intra-orale toestellen
Het KEW-dossier • •
• • • • • * Door tandarts te verrichten
Certificaat eindtermen Stralingshygiëne voor Tandartsen en Orthodontisten (voorheen niveau 5A/M) Certificaat eindtermen Stralingshygiëne voor gebruik van CBCT-toestellen door Tandartsen (indien ook een CBCTtoestel aanwezig is) (voorheen niveau 4A/M) Kopie melding of vergunning röntgentoestel Stralingsrisicoanalyse Overzicht organisatorische maatregelen voor dosisreductie, indien van toepassing Kopie schriftelijke instructie vervaardiging röntgenopnamen voor elk röntgentoestel dat in de praktijk in gebruik is Uitslagen persoonsdosimetrie (of uitslagen over een redelijke termijn uit het verkleden waarop is besloten geen persoonsdosimetrie meer te doen plaatsvinden)
11
Het KEW-dossier (vv) •
• • • • • • •
Verklaring van de leverancier van het röntgentoestel dat dit aan de wettelijke eisen voldoet bij oplevering; gegevens van de acceptatietest Overzicht van de jaarlijkse controle op de doeltreffendheid en het juiste gebruik van beveiligingsmiddelen en technieken Uitkomsten van periodieke controle van het röntgentoestel (elektrisch, mechanisch en stralingshygiënisch) Registratie BIG-register Uittreksel KvK Instructies en werkprotocollen Andere relevante documenten Aanwijzing tandarts-stralingsdeskundige door ondernemer
Veilig gebruik van straling • Veiligheid patiënt • Veiligheid tandheelkundig team • Veiligheid omgeving • Doeltreffendheid diagnostiek
12
