De hele wereld eet onze tomaat

‘Tomaat’ is een commerciële bijlage bij NRC Handelsblad, vrijdag 22 juni 2012.

De hele wereld eet onze tomaat

Nederland wereldkampioen tomatentelen.

850 800 750 700 650 600 550

We maken ze steeds mooier, in veel meer kleuren,

500

houdbaarder, gezonder, meer opbrengst per plant

450

en beter bestand tegen ziekten. De zaadveredelaarsMILJOEN KILO'S

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

kennen de exacte plaats van de bijna 35.000 tomaten genen en weten bijna alles over hun functie.

TOTALE PRODUCTIE in mln kg/jr

Miljoen Kilo's

Miljoen Kilo's

1050 95

1000

90

950

85

900

80

850

75

800 750

70

700

65

650

60

600

55 50

550

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

TELERSPRIJS ct/kg

UITVOER (inclusief doorvoer) in mln kg/jr

Miljoen Kilo's Miljoen Kilo's

500 800

450

700

400 350

600

300

500

250

400

200 150

300

100

200

50

100 0

0

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

PRODUCTIEWAARDE in mln €/jr

INVOER in mln kg/jr.

Een tomaat is heel gezond Tomaten zijn gezond door de vitamines die er in zitten, maar vooral door een anti-oxidant die de tomaat de rode kleur geeft: lycopeen. Hoe roder een tomaat, hoe meer lycopeen er in zit. Er zijn tomaten op de markt met een verhoogd lycopeen gehalte. Lycopeen heeft de eigenschap in het lichaam van de mens de “vrije radicalen”weg te vangen. Gebeurt dit niet dan neemt de kans toe dat mensen vatbaar worden voor ziekten. Hoe onze tomaat er over tien jaar uit zal zien is nog niet bekend. Hij zal wellicht nog veel gezonder worden en de mogelijkheden die de zaadveredelaars zien zijn legio. Elk jaar komen een paar nieuwe rassen op de markt, zoals bijvoorbeeld de anti-kliedertomaat. Nog veel varianten zullen volgen. Deze boeiende sector, wat onderbelicht in de Nederlandse economie, is immens groot geworden, sterk verduurzaamd en innoveert met grote snelheid verder. In veel huizen in Nederlandse huisgezinnen brandt ‘s avond het licht, afkomstig van een tomatenteler uit de buurt, die zijn rest energie weer aan het net terug heeft geleverd. Steeds meer kassen zullen de komende jaren in de avonduren geen licht meer uitstralen, niet omdat de lampen uitgaan, maar omdat het licht zal worden afgeschermd. Er zullen ook nauwelijks chemicaliën meer nodig zijn om de tomaat te laten groeien. In deze Special komen vele verrassingen uit de tomatensector aan de orde. Een sector die het verdiend heeft om ook eens in het zonnetje te staan. De telers, de kassenbouwers, Wageningen Universiteit, de technische toeleveringsbedrijven voor de klimaatbeheersing Colofon commerciële bijlage ‘Tomaat’ ‘Tomaat’ is een commerciële bijlage bij NRC Handelsblad. De inhoud valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van NRC Handelsblad en nrc.next.

en alle andere partijen die nog bij het telen van de solanum lycopersicum betrokken zijn, maken Nederland wereldkampioen tomatentelen. Maar blijven we dat ook? Wie een maandje in deze sector vertoeft, verkeert tussen veel optimisme. De vooruitzichten zijn goed en de sector heeft een lichtjaar voorsprong op de (buitenlandse) concurrentie. Met de communicatie van de tomaten wereld is het slechter gesteld. Consumenten weten nauwelijks van de hoogstandjes. Zij worden geconfronteerd met verhalen die de sector blijven achtervolgen. Een aantal keren per jaar is er weer sprake van illegale arbeid, dan duikt de lichthinder van de kassen weer op, zijn er residu-overschrijdingen, breekt er, zoals vorig jaar, een EHEC-crisis uit, etc. Maar de Nederlandse tomatentelers gaan onverschrokken door. Hij betaalt inmiddels €50.000 of meer voor een kilo zaad (tomatenzaad is duurder dan goud). Die kilo levert de teler ongeveer 3,5 mln euro aan tomaten op, waarvoor we in de supermarkt vaak meer dan het dubbele betalen. Samen met de zaadverdelaars wordt ingezet op nog meer smaak, hogere opbrengsten (een extra tros aan de plant), betere transporteerbaarheid en een langere houdbaarheid. Wageningen UR brengt momenteel ook weer oude rassen in kaart, om te bezien of bijzondere eigenschappen, zoals afwijkende smaken en gezondheidbevorderende stoffen, in de huidige rassen kunnen worden “teruggezet”. In zijn totaliteit spreken we over een heel grote economische factor in de Nederlandse economie. Vanaf 2000 is die sector,

Vormgeving: TradeMARC Design&Layout, Rotterdam www.marcvangijn.nl

Productie: Smeding Media & Management B.V. Ron Smeding - [email protected]

Met medewerking van: Auke Heins Monique Kalmann Peter van der Salm Maurice Wubben

Concept en tekst: Jaap Kos [email protected]

Met dank aan: Groenten FruitBureau Productschap Tuinbouw

nog steeds aan het groeien en breken de telers productierecords. Dat kan niet worden gezegd van de productiewaarde. De forse prijsfluctuaties die kenmerkend zijn voor veel sectoren in de tuinbouw, heeft de waarde van de Nederlandse tomatenproductie geschommeld tussen € 373 mln in 2004 en € 717 mln in 2010. Voor de Nederlandse telers is de tomatenmarkt bij uitstek een Europese markt. Doorgaans wordt 90 procent van de productie geëxporteerd en voor het overgrote deel naar de EU-landen. Dit heeft tot gevolg dat de tomatenprijs wordt bepaald door vraag en aanbod in heel Europa en dat de inkooporganisaties van de grote Europese supermarktketens een voorname rol spelen bij het tot stand komen van de prijs. Volgens sommigen een te grote rol. Vorig jaar was door de uitbraak van de EHEC-bacterie een bijzonder jaar. Er werd verband gelegd met de consumptie van rauwe groenten. Met alle gevolgen voor de tomatensector. De bruto productie steeg dat jaar naar een nieuw record van 825 mln kilo, maar de export naar Duitsland viel door de EHC-paniek gevoelig terug. Om een rampzalige prijsval te voorkomen is toen overgegaan op het storten van tomaten en het ruimen van planten. Hierdoor zakte de netto tomatenproductie in 2011 terug naar 790 miljoen kilo. Ondanks de genomen maatregelen kon een flinke prijsdaling niet worden voorkomen. Dit jaar loopt de uitvoer van tomaten tot en met bijna 15 procent achter op 2011. De reden hiervoor is de lagere aanvoer dit jaar. Die lage aanvoer komt door het slechte weer. Behalve water en voedsel hebben tomaten ook veel licht nodig . Omdat de vraag naar tomaten beter op peil is gebleven dan de aanvoer, is de prijs die telers momenteel voor hun tomaten ontvangen duidelijk beter dan vorig jaar. Na de extreem lage prijzen van 2011 hebben de telers die hogere prijs hard nodig. Of 2012 een goed jaar voor de tomatensector zal worden staat nog niet vast. Als er in juli of augustus opeens een piek in de aanvoer ontstaat, kunnen de prijzen heel snel kelderen.

Voor meer informatie over commerciële bijlagen: NRC Customer Media Wilfred Mons ([email protected]) Tel. (010) 406 68 46 Commercieel directeur: Martijn Standaart ([email protected]) Traffic manager: John Wesselman

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van NRC Media en/of andere auteursrechthebbenden. NRC Media kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de volstrekte juistheid en volledigheid van alle in deze uitgave opgenomen teksten en beelden. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud.

Dirk van der Kaaij

“We zijn succesvol gebleven door vooruit te kijken” De gebroeders Cor en Dirk van der Kaaij zijn al bijna 40 jaar tomatentelers. Dirk (51): “Als jong ventje hobbelde ik al achter mijn vader aan in zijn kas. We teelden tomaten en sla. De sla verdween en we zijn ons gaan toeleggen op de tomaat, en hoe?! We zijn door onze specialisatie in de smaak-tomaten groot geworden en groeien verder. Met als nieuw hoogtepunt: de Ultra Clima® kas.” De gebroeders Van der Kaaij behoren tot de club van meest enthousiaste telers van dit tomatenland. Met verve spreekt Dirk over de ontwikkeling van hun bedrijf: ”Door onze specialisaties en gevoel voor smaak zijn we één van de toptelers in Nederland geworden. Ook in de glastuinbouw is de technologie continu in ontwikkeling. Hierin lopen we voorop. In 1996 onderscheidden we ons al door onze focus op de smaakvolle, exclusieve trostomaten. Door de behoefte van de consument aan constante kwaliteit jaarrond, werd in 2003 gestart met belichting in Nederland om die constante kwaliteit te realiseren. We zijn een verregaande samenwerking aangegaan met Spanje (Cualin Quality) en in Engeland (Thanet Earth). In 2008 werd een hypermoderne verpakkingcentrum geopend. De 13 verschillende soorten kwaliteitscertificeringen onderstrepen dit relaas.” En nu Dinteloord, een nieuwe broedplaats vol tomatentechnologie. “We zijn de eerste in de wereld met een Ultra Climate kas met belichting De eerste tien hectare wordt in december van dit jaar opgeleverd.” Waarom Dinteloord? Van Westlanders wordt wel eens gezegd dat ze niet zonder de toren van de kerk van Wateringen kunnen. “Onzin, die toren is allang buiten ons zicht. We zitten niet alleen in het Westland, maar ook op diverse plekken in Nederland en in het buitenland. Er is nu voor Dinteloord gekozen omdat daar een zacht zeeklimaat aanwezig is voor een optimale groei. Onze kas behoort tot de derde generatie Ultra Clima® kas.” Dit project is mede mogelijk gemaakt door de subsidie Marktintroductie energie-innovaties(MEI) van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, in het kader van het programma Kas als energiebron; op weg naar een klimaatneutrale glastuinbouw in Nederland. In deze moderne kas wordt gebruik gemaakt van o.a. overdruk en insectengaas

zodat de insecten niet van buiten kunnen binnendringen, in combinatie met een beperkt aantal luchtramen. Ook kan een Co2 reductie van 40% worden behaald en een verdere energiebesparing van 25%. De warmte van de belichtingsarmaturen wordt hergebruikt, daarvoor zijn nieuwe ventilatoren ontwikkeld. De kas is lichtdicht en zal ’s nachts geen licht uitstralen. Bij de bestaande bedrijven van de Kaaij Group (34 ha)wordt al geruime tijd geëxperimenteerd met nieuwe vormen van LED verlichting. Zo voegen de gebroeders een nieuwe dimensie toe aan het begrip smaak! Van grond tot mond

De Kaaij Group is onderdeel van de telersvereniging Exsento die exclusief smaaktomaten, op de markt gebracht onder de naam “Red Star” , teelt voor de FresQ Red Star B.V. de verkooporganisatie. De Red Star B.V. laat op haar beurt de tomaten verpakken door de Red Star Trading, het innovatieve verpakcentrum in De Lier. FresQ Red Star B.V. wil het merk Red Star nog veel nadrukkelijker in de Nederlandse en internationale markt zetten. Het merk Red Star bevordert “het genieten van het goede”, als ontbijt, lunch, diner of als heerlijke gezonde snack voor tussendoor. Het concern wordt door de media (Hillenraad) als eerste gerankt onder de glasgroentetelers van Nederland. Het samenwerkende concern boekte in 2011 een omzet van € 56 mln. FresQ Red Star B.V. maakt deel uit van FresQ, de grote afzetorganisatie, waarover elders in deze Special wordt bericht.

Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

v.l.n.r. Cor en Dirk van der Kaaij

Arnold Reijers: FresQ

“FresQ, een zeer open organisatie” Tomatentelers zijn (meestal) mannen die dag en nacht bezig zijn met het laten groeien van hun troetels. De tomaten. En als ze kunnen oogsten geven ze de zaak geheel uit handen. Het belangrijkste onderdeel van het proces, het vermarkten van die troetels, laten ze over aan organisaties waar ze bij zijn aangesloten. Aan FresQ bijvoorbeeld. In Nederlands tomatenland een vooraanstaande partij. Arnold Reijers is commercieel directeur van FresQ , de telerscoöperatie die ontstond na het verdwijnen van het veilingsysteem in Nederland. Bij deze organisatie zijn 65 tomatentelers aangesloten. Zij hebben een gezamenlijk areaal van 761 ha. FresQ is daarmee de grootste afzetorganisatie voor tomaten in Nederland.

Arnold Reijers

Als Reijers wordt geconfronteerd met het feit dat de hele tomatenwereld nogal masculien is, reageert hij onmiddellijk met: “Daar heb je helemaal gelijk in. Zet dat maar in de krant. Het is een opvallend mannenwereldje. Terwijl we allemaal weten dat het vooral de vrouwen zijn die de tomaten kopen. Mannen niet. Daar zou de sector eigenlijk wat aan moeten doen.” En hoe ga je al die miljoenen kilo’s vermarkten? “Die brengen wij aan de man”, grapt Reijers. Dat doen wij met een uiterst efficiënte organisatie, want dat is FresQ. Met een zeer open structuur. Verkoop en marketing zit in ons DNA. Net als dat bij de meeste telers de teelt is. Die zijn sterk gericht op hun producten en laten de afzet graag aan ons over. Maar deze organisatie doet veel meer. Wij ondersteunen de productie, wij verpakken op verschillende locaties. Wij houden ons bezig met de belangenbehartiging van al onze leden in de breedste zin van het woord. Kwaliteit, voedselveiligheid, de financiële administratie, de automatisering, subsidieaanvragen. Alles hebben we hier in huis. De teler teelt. En wij betrekken hem bij de rest. En als het moet doen we er nog graag een schepje bovenop”. Reijers zit als een spin in het web van de tomatenwereld. Hij kent bijna iedereen, weet welke tomaten waar en hoe worden geteeld en roffelt ook internationaal op de trom. Zo zit hij in het Marketingoverleg van de Dutch Produce Association (DPA) voor, een organisatie van waaruit de belangen van de telers buiten Nederland worden behartigd. “Daar zitten toevallig wel drie vrouwen

in en dat vergadert uiterst efficiënt”. Vanuit de DPA is een grote campagne opgezet voor de Duitse markt. Duitsland is het belangrijkste land voor de Nederlandse tomatenteler. Van iedere tien tomaten gaan er 6 naar onze Oosterburen. Onder het motto MyTomato wordt gepoogd het grote aandeel van de Duitsers in onze export te borgen. Reijers:” Duitsland blijft de komende tien jaar ons belangrijkste afzetgebied. De bevolking krimpt en wij willen onze marketingmogelijkheden in dat land optimaal gebruiken. We hebben een PR-campagne opgezet voor drie jaar. We zullen ongeveer € 3 mln uitgeven met een programma dat naast sponsoring van hardloopwedstrijden vooral gericht is op het betrekken van de media bij onze activiteiten.” Reijers verwacht de komende jaren veel groei uit de Oost-Europese landen. Waarbij vooral veel groei wordt verwacht uit Rusland. Ook Engeland en Scandinavië blijven met een aandeel van ca 10 procent voorname afzetgebieden. FresQ kent 155 producenten die bij de coöperatie zijn aangesloten. Gezamenlijk hebben zij ruim 1400 ha kassen. Naast tomaten behartigt FresQ ook de belangen van haar paprika- , aubergines- en komkommertelers.

Hommel(es)

in tomatenland! “Koppert Biological Systems is al vele jaren bezig de wereld weer natuurlijker te maken,” zegt Henri Oosthoek, managing director en wereldwijd verantwoordelijk voor de marketing en sales. Het bedrijf in Berkel en Rodenrijs levert al jaren duurzame oplossingen voor de professionele tuin- en landbouw. “Zodra wij telers leren om geen chemicaliën meer te gebruiken, gaat de natuur zich herstellen en komt het natuurlijke evenwicht weer in balans.”

”T

erug naar de natuur,” is het motto dat bij Koppert Biological Systems wordt gebezigd. Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen tegen insectenplagen en schimmels staat onder druk. Het bedrijf levert natuurlijke oplossingen. Het gebruik van biologische bestrijders en natuurlijke bestuiving wint wereldwijd terrein. In maar liefst negentig landen (verspreid over Azië, Afrika, Noord- en Zuid-Amerika en Europa) worden hun producten gebruikt; De Nederlandse groenten worden beschouwd als een van de schoonsten ter wereld. Het familiebedrijf werd in 1967 opgericht door komkommerteler Jan Koppert die allergisch was voor chemische bestrijdingsmiddelen; de chemicaliën bleken bovendien niet afdoende te werken. Nood­­gedwongen zocht hij naar een andere oplossing en die vond hij: het inzetten van natuurlijke vijanden tegen plagen als spint, bladluis, trips en wittevlieg in zijn gewassen. Hiervoor zijn veel natuurlijke bestrijders gevonden, die nu worden ontwikkeld en in grote getalen worden gekweekt. In de Nederlandse groententeelt worden al sinds vele decennia nuttige beestjes als de roofmijt en de sluipwesp ingezet. De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor wat zich onder de grond, bij de wortels van de plant, afspeelt. Koppert ontwikkelt preventieve oplossingen voor een gezond bodemleven, zodat planten vitaler groeien en minder snel last krijgen van ziekten en plagen. Ook hommels blijken in de tuinbouw van grote waarde te zijn. Aan deze diertjes verdient het bedrijf ongeveer der-

tig procent van de te verwachten omzet dit jaar! Deze pluizige beestjes zorgen voor de bestuiving van onder meer tomaten en aardbeien. Zij besparen groente- en fruittelers heel veel werk en tijd, en dus ook geld. Henri Oosthoek: “Wijlen ir. Frans Baelus, leraar en later directeur aan het Provinciaal Instituut voor Tuinbouwonderwijs in Mechelen, heeft bij toeval ontdekt dat hommels tomatenbloemen bestuiven. Hij kwam in contact met een veearts die hem leerde hoe je hommels moet kweken. Hij heeft samen met ons bedrijf van gedachten gewisseld en wij zijn dit verder gaan ontwikkelen. Veel tomaten worden in kassen gekweekt en hommels blijken het daar leuk te vinden, omdat daar dankzij onze biologische bestrijding geen chemische bestrijdingsmiddelen meer worden gebruikt. Waar wel chemische producten worden toegepast, willen hommels niet vliegen. Tomaten en hommels passen goed bij elkaar: ze houden beiden van een subtropisch klimaat. Maar dankzij hun dikke vachtje kunnen zij ook tegen lage temperaturen. Vandaar dus dat we ze wereldwijd en ook buiten de kas kunnen inzetten.” Hommels hebben de eigenschap om van bloem naar bloem te vliegen. Hoe ver ze ook van huis zijn, ze vinden de weg naar hun nest altijd weer terug. Een hommel verzamelt stuifmeel op een bloem en stopt dit in zgn. mandjes aan haar poten. Ze werken snel, tot zo’n achttien uur per dag, zolang het licht is. “In een tomatenkas van ongeveer vijf hectare, vliegen het hele seizoen door duizenden hommels. Het beestje gaat maar drie tot vijf weken mee. Ze zitten in een nestkast waar

zo’n tweehonderd tot vierhonderd hommels uitkomen tijdens hun verblijf in de kas. Een kast gaat zes tot acht weken mee. Omdat de planten maanden bestuiving nodig hebben, moeten er dus steeds nieuwe hommelkastjes worden neergezet, waarvoor we een heel schema hebben ontwikkeld. Wij leveren die hommels in een nestkast aan.” Zo’n kastje vervangt een nest zoals hommels dat in de natuur zelf maken. Ze worden door de telers in de kas of fruitboomgaard neergezet en hebben er verder geen omkijken meer naar: de hommel doet zelf zijn werk. “Wereldwijd leveren wij miljoenen hommels. Wij hebben de grootste hommelfabrieken ter wereld, waarin we het hele jaar door produceren. Ze staan niet alleen in Europa, maar ook in Amerika, waar andere hommelsoorten voorkomen die lokaal worden gekweekt. Door Europa reizen ze per vrachtauto, naar andere continenten per vliegtuig. Tijdens hun transport produceren de beestjes lekker door, mits de condities goed zijn. Daar wordt uiteraard voor gezorgd. Dankzij de hommels is het product trostomaten ontwikkeld. Want door deze beestjes kan deze vruchtgroente langer aan de tros blijven rijpen, waardoor ze veel zoeter en smakelijker is dan een tomaat die vroeger is geoogst.” En met trots voegt hij eraan toe: “Uit bloemen die door hommels zijn bestoven, groeien tomaten die meer vitaminen bevatten, die langer meegaan, die mooier van vorm zijn en beter van smaak. Bovendien zijn ze ook nog schoner, want je kunt er gif op innemen, dat er geen gif in zit!” Zie voor meer informatie over het gebruik van biologische gewasbescherming en –bestuiving: www.hetgeheimvandetuinbouw.nl

Met de Anti Klieder!! tomaat de markt veroveren Je kunt ze alleen nog maar bij Coop uit het schap halen. Deze super heeft de eer dit jaar het alleenrecht (te hebben) om de innovatieve tomaat te mogen aanbieden. Volgend jaar komen er vast meer aanbieders. Anti Klieder!!tomaten zijn tomaten met een stevige, sappige kern en… bij het aansnijden kliederen ze niet. Er spuit geen sap weg, maar er komen mooie compacte plakjes op de boterham of pizza.

M

elanie Peters (38) is mar­ke­tingmanager bij ZON fruit & vegetables in het Limburgse Venlo, een afzetorganisatie ontstaan uit de vroegere veiling. ZON fruit & vegetables heeft een jaaromzet van 326 miljoen en behoort tot de grotere spelers op de internationale markt voor groenten en fruit. In de tomatenwereld die wordt gedomineerd door mannen, is zij een van de weinige vrouwen. Melanie Peeters Tomaat is voor 23% verantwoordelijk van de totale omzet van ZON. “De tomatensector bruist op dit moment,” zegt Peters. “Er is volop beweging en er zijn opvallende trajecten van start gegaan. Jarenlang was het aanbod teeltgedreven. Wat werd geplukt, kwam op de markt en de telers en de afzetorganisaties gingen er vanuit dat het ook verkocht zou worden. Luisteren naar de consument gebeurde maar mondjesmaat. Tasty Tom bijvoorbeeld was een van de eersten. Wij zijn al een paar jaar bezig de wensen van de consument in kaart te brengen. In samenwerking met de diverse segmenten tomatentelers schatten we jaarlijks wat de vraag zal worden

en stemmen de teelt en dus aanbod daarop af. Daarnaast vertalen we de consumentenwensen, in samenwerking met de telers, in nieuwe producten. De Anti Klieder!! tomaat is daarvan zo’n voorbeeld.” Een geheel nieuwe tomaat in de markt zetten, is geen sine­ cure. De eerdergenoemde Anti Klieder!!tomaat is een bijzondere tomaat. Geen tomaat om een tomatensoep te maken, maar helemaal “ontworpen” om uit het vuistje te eten, voor mooie plakjes op de boterham met kaas of ter decoratie van warme gerechten, zoals op de pizza. Consumentenonderzoek gaf aan dat met enig wantrouwen naar het fenomeen gekeken werd. Sommige consumenten dachten dat er met de tomaat was gerommeld. Maar genetische manipulatie is in Europa verboden. Dergelijke handelingen worden door de zaadveredelaars ook niet in praktijk gebracht. Bovendien bestond die tomaat al. Zaadveredelaar Nunhems levert het al langer aan voor het Foodservicekanaal waar deze tomaat bekend is onder de naam Intense. ZON fruit & vegetables heeft momenteel één teler die de Anti Klieder!! teelt: tomatenkwekerij Smulders uit Oirschot. ZON fruit & vegetables heeft ook een speerpunt gemaakt van de gele cherrytomaat. Hoewel het snoeptomaatje al wat langer verkrijgbaar is en in verschillende verpakkingsvormen wordt verkocht, heeft men de keuze gemaakt om zich met name te richten op de bewuste jonge vrouw die waarde

hecht aan een lekker maar gezond tussendoortje. Peters: “Wij brengen My Jello’s op de markt. Een product dat heerlijk zoet is, maar met zijn 3 kcal per cherrytomaat een gezond alternatief is voor de Mars of Sultana. My Jello’s zit in een handige meeneemverpakking voor in de handtas en we hopen dan ook mogelijkheden te vinden om dit product te verkopen op on-the-go-locaties zoals bedrijfskantines, scholen en stations. ZON fruit & vegetables wil ook tegenwicht bieden aan de Maggi’s, de Knorrs en de Honigs van deze wereld. Melanie Peters laat de zakjes van die producenten zien, waarmee je in een mum van tijd een maaltijd op tafel zet. “Oke, het is gemakkelijk, wat water erbij en je hebt een saus. Maar is het lekker? Gezond? Wij verpakken onze Roma-tomaten nu in een doosje met receptuur. We vermelden wat je nog moet kopen en hoe je binnen een kwartier iets heel vers en gezonds op tafel kunt zetten. Die tomaten zijn geen tomaten meer, maar “Home-Cooking” Roma tomatoes. Er zitten tomaten in de verpakking en de recepten staan op de verpakking. We hebben gekozen voor de invalshoek van de consument. Dus niet het zakje met poeder kiezen en besluiten wat je er nog bij moet kopen. Maar tegendraads. Het belangrijkste vers aanschaffen en de overige ingrediënten daarna kopen. Dus precies andersom. Met Jan Linders Supermarkten gaan we binnenkort de productgroep tomaat in het zonnetje zetten. Naast een actiekorting zijn er folders waarin de diverse tomaten gecombineerd worden met een pictogram (zie elders in deze editie) en de gebruiksmomenten. We verloten daarnaast oer-Hollandse fietsen, omdat we trots zijn op dit mooie oer-Hollandse product. We maken er een feestje van.“

www.antiklieder.nl www.home-cooking.com www.myjellos.com

Ton Jansen Tasty Tom

De man die van een tomaat een merk heeft gemaakt Tasty Tom, wie kent hem niet? In 1995 werd hij voor het eerste geïntroduceerd en nu, in 2012, is deze trostomaat nog steeds heel populair, zowel in Nederland als daarbuiten. Dat ligt uiteraard vooral aan de smaak, die er door de zeven Tasty Tom-telers met liefde erin wordt gebracht. Een van die telers is Ton Janssen uit Venlo. Hij is de voorvechter van Tasty Tom en eigenlijk van de Hollandse tomaat in het algemeen. Hij wist, samen met zijn collega’s van de Tasty Tom een merk te maken. Een heel sterk merk. “Ongekend”, zegt Ton Jansen over zijn eigen succes. Op 19 september 1995 kwamen de eerste Tasty Toms uit mijn kas. En vandaag nog steeds. Dezelfde tomaat van hetzelfde Campari-zaadje van zaadveredelaar Enza. Dat is uniek, want de meeste telers wisselen na twee, drie jaar van zaad. Zeventien jaar lang. Ik had het zelf ook nooit verwacht.” Jansen is een bijzondere teler. Met zijn bedrijf in Venlo zit hij aan de grens van de grootste afnemer van Nederlandse tomaten: Duitsland. In dat land zat hij (in 1994) als Nederlandse tomatenteler in een Duits actualiteitenprogramma. Dat werd een enorme afgang. “Wekenlang niet geslapen. Ik kreeg een partij bagger over me heen over de kwaliteit van de Nederlandse tomaat. Schrok me helemaal kapot. De meest vreselijke dingen werden er over onze tomaten verteld. Dat wij met helicopters over onze kassen vliegen. De ramen opzetten en er dan gif in spuiten. De hele Nederlandse teelt werd neergezet als een computer gestuurde rotzooi. En ze hadden eigenlijk gelijk. Kwaliteit en smaak stonden niet hoog in ons vaandel. Ik besloot de boel drastisch om te gooien. Schreef een brief met mijn ervaringen naar alle zaadbedrijven en ging met Enza in zee. De meest verstandige stap in mijn leven.” Het Campari-zaadje leverde een tomaat met een dieprode kleur, vormde een volle stevige tros, was goed houdbaar en had een verrassend goede smaak. De telers rond Jansen besloten om zich exclusief te concentreren op Campari en er een compleet smaakconcept omheen te ontwikkelen. En dat is wat Tasty Tom vooral is: een smaaktomaat. Eenmaal geïntroduceerd zorgde een uitgekiend marketing en promotie campagne ervoor dat de smaakvolle trostomaat voorgoed op de kaart werd gezet en niet meer weg te denken is uit het groenteschap. Biologische bescherming

Hoe een tomaat smaakt hangt voor een belangrijk deel af van de suikerwaarde. Bij Tasty Tom is die constant hoog. Uiteraard maken de Tasty Tom telers in hun kassen gebruik maken van natuurlijke bescherming van de tomaat, namelijk hommels, vogeltjes en andere beestjes die de planten

en de tomaten op een natuurlijke biologische beschermen. De hommels zorgen voor de bestuiving van de planten en de vogels geven de rupsen geen schijn van een kans om schade aan te richten. Etc. Per seizoen levert elke plant 35 trossen Tasty Tom op; de plant kan 10 tot 15 meter lang worden en groeit langs een stok omhoog. De tomaten zelf blijven aan de plant hangen tot de allerlaatste tomaat van de tros knalrood van kleur is. Pas dan worden ze geoogst en verpakt. Wie Ton Jansen wil ontmoeten kan hem bijna iedere dag zien optreden op de Floriade in Venlo. Ga met een schoolklas kinderen naar hem toe en als een groot entertainer geeft hij een wervelende tomatenshow waarbij hij alle kinderen individueel betrekt inclusief hun docenten. En hij krijgt ze allemaal aan de tomaat. Ook dat eigenwijze ventje dat zegt dat hij nog nooit tomaten heeft gegeten. En dat ook niet hoeft van zijn moeder. Jansen rent naar de aardbeientelers in het Huis van de Smaak, komt terug met een Elsanta-aardbei en gaat een weddenschap aan. “Wat is zoeter? Deze aardbei of dit tomaatje? (Hij pakt een honingtomaat van zijn collega Looije, zie elders in deze Special) De jongen kiest voor de aardbei. Jansen laat de juf de brixmeter hanteren en zij stelt vast dat de tomaat zoeter is dan de aardbei. Heel voorzichtig stopt hij de tomaat uiteindelijk toch in zijn mond en begint te lachen. “Heel lekker.” Jansen stelt na een half uur vast dat hij weer 23 nieuwe ambassadeurs voor de tomaat heeft aangebracht. De Floriade is nog open tot 7 oktober 2012.

Ton Janssen in zijn snoepwinkel op de Floriade

Huwelijksfoto John en Josine. Zij trouwden in het Aktie Tomaat jaar.

John van de Rest: ‘Van tomaat tot oogappel’

Tomaten met bittere nasmaak! Hoe lekker en gezond tomaten ook zijn, ze worden niet altijd gebruikt waar ze voor zijn bedoeld. En dat was in het verleden al zo. Wie herinnert zich nog Aktie Tomaat, de protestactie waarbij studenten van de Amsterdamse faculteit Theaterwetenschappen deze rode groente naar het toneel gooiden? Theaterproducent John van de Rest werkt nu aan een documentaire ‘Van Tomaat tot oogappel’ ter nagedachtenis aan zijn overleden echtgenote Josine van Dalsum. Zij werd volgens hem ten onrechte als tomatengooister bestempeld. In de roerige jaren zestig kregen de gesubsidieerde Nederlandse theatergezelschappen het zwaar te verduren. Het Nieuw Rotterdams Toneel, waar John van de Rest destijds directeur was, bleef gespaard. Maar tijdens voorstellingen van de Haagse Comedie werden er zakjes met meel naar het toneel geworpen. Amsterdam werd het zwaarst getroffen. Theaterstudenten verweten de Nederlandse Comedie gebrek aan maatschappelijk engagement en hadden kritiek op de te hoge subsidie die het Amsterdamse gezelschap jaarlijks ontving. Want subsidie ging alleen naar de grote gezelschappen en voor kleinere initiatieven werd door de Overheid geen geld beschikbaar gesteld. Die onvrede leidde tot protestacties als Aktie Tomaat, waarbij uitvoeringen van De Storm en Toller ruw werden verstoord. Op 9 oktober 1969, tijdens de première van De Storm van Shakespeare door de Nederlandse Comedie, gooien twee studenten, Lien Heyting en Ernst Katz, tomaten naar de acteurs. ‘Ik was erbij toen tijdens de première van de voorstelling ‘Toller’ met Han Benz van den Berg in de hoofdrol in de Stadschouwburg in Amsterdam plotseling tomaten naar het toneel vlogen. Ze kwamen uit het niets, uit een donker gat. Van het balkon af klonk geschreeuw,’ weet producent John van de Rest nog. Het speelde zich af eind jaren zestig, maar hij ziet het weer voor zich als de dag van gisteren. Steeds meer herinneringen komen boven nu hij bezig is met de documentaire ‘Van tomaat tot oogappel’. In november wordt het drie jaar geleden dat zijn vrouw Josine van Dalsum is overleden. Zij werd verguisd, maar later ook aanbeden. ‘Ik wil hiermee de herinnering aan Jos levend houden,’ aldus de tv-maker. Vol-

gens hem werd Josine ten onrechte beschuldigd als gooister van tomaten tijdens de beroemde actie. ‘Het is allemaal één groot misverstand,’ verzucht hij. ‘Met deze documentaire wil ik dat rechtzetten. Jos heeft er, nadat ze zelf een bekende actrice was geworden, veel last van gehad dat zij als symbol van die Aktie Tomaat werd gezien. Maar ze was niet eens aanwezig toen de tomaten door de zaal vlogen. De gooiers waren leerlingen van de faculteit Theaterwetenschappen/ dramaturgie van de universiteit van Amsterdam. Jos zat toen op de toneelschool en niet op de universiteit.’ Hij legt uit: ‘In 1968 waren in de hele wereld protesten van jongeren die de straat op gingen tegen beslissingen van de autoriteiten, met Parijs als het grote voorbeeld; daar vonden heftige revoltes plaats. In Nederland vonden de studenten dat de grote toneelgezelschappen te veel geld verkwanselden. De jongeren vonden dat zij daardoor niet genoeg kansen kregen. Guus Oster, die de leiding had over de Nederlandse Comedie, moest zorgen dat hij eind van het jaar al het subsidiegeld had opgemaakt, anders zou hij geen nieuwe toelage krijgen. Zij was het met die protesten eens. Daarom deed zij wel mee met een ludieke actie van leerlingen aan de toneelschool: zij verkochten verkeerde entreekaartjes, waardoor voorstellingen in de Stadschouwburg in de soep liepen. Er kwam een middag van open discussie onder leiding van Guus Oster. Daarbij was onder meer actrice Ellen Vogel aanwezig, en ook de door tomaten getroffen acteur Han Benz van den Berg.

In een gemanipuleerde foto verscheen Jos protesterend fluitend in de krant, alsof ze Ellen Vogel, die solidair was met haar gezelschap, uitfloot. Maar in werkelijkheid floot ze naar Lo van Hensbergen die ernaast stond, maar van de foto was afgeknipt.’ De actie heeft veel te weeg gebracht. Het was het begin van het einde van de Nederlandse Comedie; het gezelschap werd in 1971 opgeheven. Leider Guus Oster werd in één nacht volledig grijs. Ellen Vogel had zich de hele toestand zo aangetrokken, dat zij acht jaar lang niet meer wilde acteren. Willem Nijholt voelde zich door de protesten zo geraakt, dat hij bij de Nederlandse Comedie zijn ontslag indiende; ook bij hem duurde het een tijd voor hij zich weer op het toneel waagde. Han Bentz van den Berg stopte in 1974 helemaal met spelen en stierf twee jaar later op 58-jarige leeftijd aan een bloedvergiftiging. Behalve verdriet en frustraties bij acteurs en leiders van de gezelschappen, leidden de acties wel tot verschuivingen. John van de Rest: ‘Die jonge studenten hadden het recht om te rebelleren en te protesteren. En ze hebben er wel degelijk wat mee bereikt. Dankzij die Actie Tomaat werden in het hele land nieuwe initiatieven ontplooid. Maar ik heb het altijd heel erg betreurd dat Jos er zo’n onterecht imago aan overhield. Zij heeft er erg onder geleden. Willem Nijholt heeft in mijn productie ‘Rouwpast Electra’, met in de hoofdrol Josine van Dalsum, zijn come-back gemaakt. Zij werden hechte vrienden. En dat geldt ook voor Ellen Vogel met wie ze samen in ‘Glazen Huis’ speelde.’ Ellen Vogel (90) en Willem Nijholt(77)hebben de verloren jaren echter ruimschoots ingehaald. Zij acteerden tot op hoge leeftijd en zijn soms voor een goed gastrolletje nog wel te porren. Maar of zij ook graag tomaten eten? Die zullen voor hen ongetwijfeld een bittere nasmaak hebben!

Royal Pride Holland, Frank van Kleef

Een milieukeurmerk op je tomaat, dat gaat niet zomaar. Frank van Kleef (48) houdt wel van een beetje strijd om zijn doelstellingen te halen. Hij ging met de milieuverenigingen in gesprek om zijn tomaten van een keurmerk te kunnen voorzien. “De milieuverenigingen houden eigenlijk helemaal niet van grootschalige tuinbouw, maar wij hebben hen uitgenodigd om te komen praten en hen kunnen overtuigen van de voordelen. Grote bedrijven zijn vergunningplichtig en moeten aan veel zwaardere eisen voldoen dan kleine bedrijven, bovendien zijn ze veel makkelijker te controleren door de overheid. Een controleur kan hier in een paar uur tweehonderd hectare controleren.” “Criteria voor een milieukeurmerk waren er niet, en daar­om hebben wij in goed overleg afspraken gemaakt over voorkomen van lichtuitstoot, maximaal gebruikmaken van restwarmte en regenwater, maximale inzet van goede insecten tegen schadelijke insecten en heel hoge eisen aan gewasbescherming en goed werkgeverschap, om zomaar een paar zaken te noemen.” “Om deze afspraken ook onafhankelijk te borgen, hebben wij Stichting Milieukeur gevraagd deze afspraken om te zetten in duidelijke criteria en daar voldoen wij nu aan. Wij hebben als eerste en tot nu toe een van de weinige telers dat keurmerk op onze verpakkingen staan. Daar zijn we heel trots op. Dat milieukeur stelt hoge eisen, maar wij vinden dat je voorop moet willen lopen in plaats van jezelf elke dag afvragen waar je nog mee wegkomt.”

Vitalientjes springen eruit qua smaak.

Vitalientjes, het enige tomaatje met een eigen postzegel.

Van Kleef heeft zijn hele jeugd bij André van den Ende gewerkt in zijn vrije tijd en heeft na een korte carrière in de bouw zijn loopbaan bij Van den Ende voortgezet. Na een aantal jaren is Van Kleef mede-eigenaar geworden en nog een aantal jaren later hebben de beide zoons van André (Koert en Bart) zich bij de directie van het familiebedrijf aangesloten. Royal Pride Holland is ook vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van Agriport A7, een omvangrijk tuinbouwgebied in de Wieringermeer, waar het bedrijf tomatenrassen teelt in een kas met een oppervlakte van 45 hectare. Op zoek naar uitbreiding ging het bedrijf van het Brabantse Made naar de Wieringermeer omdat de ondernemers alles onder een dak wilde houden. Royal Pride Holland kan op die locatie nog verder doorgroeien naar 100 hectare, al is dat geen doel op zich.

Frank van Kleef toont trots de Vitalientjes tomaatjes.

opgevangen, gereinigd en vervolgens gerevitaliseerd. De enorme bassins rond het kassencomplex kunnen ruim voorzien in Aan deze sticker herkent u het benodigde water. Als er veel regen valt, Milieukeurproduct. wordt het in de bodem gepompt. Bij een “We kozen van meet af aan voor duurzaamheid in alle optekort vult het reservoir uit de bodem weer aan. “Voor een zichten. Tijdens onze zoektocht naar een andere locatie kwalitatief hoogwaardige en smaakvolle tomaat dien je abwerden we steeds geconfronteerd met een van de nadelige soluut goed water te gebruiken.” aspecten van teelt onder glas: de lichtuitstoot. We namen ons voor dat onderwerp aan te pakken en op te lossen. Het Veel belangrijker nog dan alle techniek, zijn de tomatenwas bekend dat het bij het afschermen van kassen tussen rassen zelf. Royal Pride Holland is samen met De Ruiter Seeds zonsondergang en zonsopkomst een flinke uitdaging was steeds op zoek naar nog beter smakende rassen. De beste om het klimaat goed te managen. We zijn daar niet voor smaak is het belangrijkste criterium waarop nieuwe rassen weggelopen. We vonden mogelijkheden om de kassen voor worden geselecteerd, daarna komt smaak en dan nog eens 95% af te schermen en daarbij toch een goed klimaat te resmaak. Dit heeft ervoor gezorgd dat Royal Pride in diverse aliseren voor de planten. Bij ons kun je in de nacht buiten tomatensegmenten een topproduct teelt dat voor u als geen boek lezen, zoals op sommige ander plaatsen wel het consument breed verkrijgbaar is bij vele supermarkten in geval is. Ook onze energieproductie is hoogwaardig en binnen- en buitenland. Enkele van de merken die door Royal duurzaam. Door gebruik te maken van warmtekrachtmotoPride geteeld worden, zijn: Vitalientjes, Robino, Sweetpearl, ren halen we een energie-efficiëntie van 95% uit onze enerRedpearl en Roterno die allemaal geteeld worden volgens gie, grote centrales komen niet verder dan 55%. Samen met de strenge eisen van Milieukeur Duurzame Glastuinbouw. de andere bedrijven op Agriport A7 hebben we zelf de energie-infrastructuur aangelegd waardoor we nu nog zuinige “Dit vak is topsport. Als je er over twintig jaar nog wilt zijn, met energie kunnen omgaan.” moet je je iedere dag afvragen wat je morgen moet doen. Deze sector moet ook voortdurend worden uitgedaagd en Royal Pride koos ook voor een watervoorziening die duurklaar staan met oplossingen. En er moet optimaal worden zaam mag worden genoemd. Al het regenwater wordt samengewerkt. Op dat laatste hamer ik ook iedere dag.”

Zit er echt honing in de honingtomaat? Robbert de Jong, marketingmanager bij Looije in Maasdijk – een bedrijf dat tomaten teelt en verpakt - geeft antwoord op deze veel gestelde vraag. Wat maakt het dure, exclusieve tomaatje tot de koningin onder haar soortgenoten? “Ik ben de verwendste tomateneter van heel Nederland! Ik heb immers de honingtomaten voor het oprapen”, lacht Robbert de Jong van Looije Tomaten BV. Volgens hem is de zogeheten honingvariant de lekkerste die we in ons land hebben. “Ik kom wel eens ergens waar ik andere tomaten krijg voorgeschoteld. Maar dan ben ik toch weer teleurgesteld. Wie eenmaal een honingtomaat heeft geproefd, wil geen andere meer. Want aan een honingtomaatje kan naar mijn smaak geen enkele andere tippen! En ik ben niet de enige: uit smaaktesten van andere instanties komt onze honingtomaat vrijwel altijd als beste uit de bus!” Dat was dan ook precies het streven van een groep medewerkers bij het bedrijf: het creëren van een tomaat die wat smaak en uitstraling betreft boven de andere uitsteekt. Zeg maar het koninginnetje in tomatenland. “Het doel dat wij ons hadden gesteld, was: mensen van iets gezonds laten genieten. We teelden dit soort ras al langer en we leverden het aan supermarkten. Daar kwam

aan hangt dat niet goed is, wordt de hele tros geen honingtomaat maar wordt aan de supermarkt onder het zogeheten ‘private label’ (dus de naam die de winkel eraan geeft) verkocht. De tomaten moeten honderd procent vrij van pesticiden zijn, dus nooit met chemicaliën worden bespoten. Wij doen onze uiterste best in kassen pesticidevrij te telen. Maar soms ontstaat er toch een plaag van schimmels en/of beestjes waardoor wij moeten ingrijpen. Die tomaten worden volkomen apart gehouden en niet gebruikt als honingtomaten. Het product moet aan de smaakeisen voldoen. Wekelijks proeft een aantal medewerkers (elke week andere personen) uit alle vier onze kassen wat tomaten. Die smaaktesten zijn bepalend. In sommige perioden van het jaar zijn ze uit alle kassen even goed, maar soms ook maar uit één of twee. Het verschil zit hem in de zomer- of winterperiode, de voeding die de planten krijgen en de leeftijd van de planten. Het is en blijft

Honingtomaatje op elke keukentafel? het in een andere verpakking tussen de overige tomaten terecht. Maar wij wilden een tomaatje waar we een exclusief label aan kunnen hangen. Daarnaast wilden wij aan een consumentenmerk bouwen om uiteindelijk de verbinding tot stand te brengen tussen ons en de uiteindelijke consument van het product. Dat vinden wij belangrijk: ons eigen merk moet in alle opzichten herkenbaar zijn, en daar hoort de verpakking dus ook bij.” Het bedrijf teelt een bijzonder product: een superzoet klein tomaatje. “We zijn met een groepje medewerkers bij elkaar gaan brainstormen: welke naam moeten we eraan geven? Het is honingzoet, heeft een glanzende kleur, ziet er verleidelijk uit. Zo kwamen we op honingtomaat. En niet, zoals veelal wordt gedacht, omdat er honing aan te pas komt! We lopen hier niet met potjes door de kassen hoor!” De honingtomaat is inmiddels het bekendste artikel van Looije Tomaten BV. “Gemiddeld vijfentwintig tot dertig procent van alle tomaten die wij telen, wordt uiteindelijk honingtomaat. En dat komt door de zeer strenge eisen die wij aan het product stellen.” Hij somt op: “De tomaten aan de tros moeten er perfect uitzien; wanneer er ook maar één tomaatje

een natuurproduct, dus de smaakverschillen kunnen erg groot zijn.” De honingtomaten, gepropageerd als snack, borrelhapje of als gezond tussendoortje voor jong en oud, liggen niet in de schappen van de supermarkten, maar zijn uitsluitend verkrijbaar in de betere groentespeciaalzaken en bij marktkramen. “Wij leveren aan zo’n zeshonderd verkooppunten, bij elkaar zo’n achthonderdduizend kilo per jaar. De honingtomaat wordt uitsluitend in Nederland geteeld, maar wordt ook verkocht aan België en Duitsland. De prijs ligt ongeveer vijftig procent hoger dan de duurste tomaat uit de supermarkt.” Een tomatenplant heeft een eenjarig leven. “Het komt als klein plantje zonder tomaten bij ons binnen. Het duurt, afhankelijk of het zomer of winter is, een aantal maanden tot de tomaten gerijpt zijn. Daarna oogsten we van die plant elke week. Na een jaar, hij is dan veertien meter lang, wordt de plant gecomposteerd. Het aandacht geven aan de smaak van de tomaat heeft ons ver gebracht. Ons grote streven is dat ons merk zo bekend wordt, dat het honingtomaatje op elke keukentafel terechtkomt!” Voor meer informatie: www.looijetomaten.nl en www.honingtomaten.nl

Rijk Zwaan:

“Koop niet op zaterdag tomaten die je vervolgens op donderdag gaat eten” “Dat bewaren van tomaten, en soms ook nog in de koelkast, gebeurt nog veel te vaak”, zegt Steven van Paassen. Dat is zonde, dat moeten we niet meer doen. Die gewoonte is blijven hangen omdat we heel lang gewend zijn geweest gebruik te maken van veel minder smakelijke, nogal harde tomaten. Die werden nogal onrijp geoogst en lagen een beetje bij te kleuren in onze keukens. Maar die tijd is al lang voorbij. De tomaat, zeker die uit Nederland is rijp, geschikt voor onmiddellijke consumptie en is vers het aller lekkerst. Zo’n mooi, vitaminerijk product laat je niet een week verpieteren in een keukenmandje. Koop ze op de dag dat je wilt gaan gebruiken. Het is de moeite waard een keertje extra naar de winkel te gaan.” Van Paassen (51) Communicatie Manager bij Rijk Zwaan, een van de top groenteveredelaars van de wereld. Het (familie)bedrijf heeft een rijke reputatie, is uiterst innoverend en levert niet alleen voor tomaten, maar voor tal van groenten zaden voor de professionele teler. De onderneming behaalde vorig jaar een omzet van €230 mln, heeft 725 medewerkers in Nederland en meer dan 1000 buiten ons land. Een deel daarvan heeft aandelen in het bedrijf. Het bedrijf besteedde vorig jaar €44 mln aan onderzoek en ontwikkeling en staat op de lijst met meest innoverende ondernemingen van Nederland op de 13e plaats achter Philips, ASML en Shell. Het veredelen van groente is monnikenwerk. De bloemetjes worden door bijen bestoven en gelet moet worden op de soms tienduizenden plantenlijnen die een zaadveredelaar in zijn bibliotheek heeft. Zoek je bijvoorbeeld naar een smaakvoller of iets anders gekleurd ras, dan selecteert hij wat van die lijnen uit zijn genebank. Die kruist hij dan met een bestaande productielijn. Soms duurt het jaren voordat zo’n kruising een beter resultaat dan de bestaande rassen geeft. Dat kruisen (inbouwen) riekt naar genetische modificatie.“Daar is geen sprake van. Het genoom van de tomaat is inmiddels in kaart gebracht. Dat geeft ons meer mogelijkheden om van te voren het kruisingsresultaat te bepalen, maar al onze rassen komen nog volgens de klassieke veredeling tot stand.. . Er is een groep mensen

die denken dat de tomaat over enige tijd de pot met vitamine pillen kan vervangen. Wij zetten echter niet specifiek in op de productie van meer gezondheidsbevorderende stoffen in de tomaat. En dat is ook niet nodig. Wie tegenwoordig bij zijn groetenman een beetje slagvaardig inkoopt, kan alle benodigde vitaminen , anti-oxydanten , kortom de voedingssupplementen uit het schap halen. Wij zullen ons nog sterker gaan richten op de kwaliteit en de smaak van de tomaat”. Rijk Zwaan heeft een eigen Trial Center Tomato. Daar staan alle rassen te pronken en biedt de showroom een overzicht van het tomatenaanbod. Het Center wordt gebruikt om telers, supermarkten, journalisten, koks en andere betrokken te informeren over de stand van zaken. Om consumenten in de richting van een gezonde voedsel consumptie te krijgen heeft het zelfs zoals het wordt genoemd een Social Salad Netwerk geïnitieerd. Surf naar www.lovemysalad.com. Kinderen zullen genieten van www.veggiebende.nl; een project voor kinderen van Rijk Zwaan medewerkers.

Henk van der Meij (The Greenery):

De hele wereld kijkt naar onze tomatensector “De Nederlandse tomaat staat op een ongekend hoog niveau,“ zegt Henk van der Meij, Product Unit Manager Vruchtgroente bij telersorganisatie The Greenery. “Telers uit de hele wereld komen bij ons kijken. Bezoekers uit Aziatische landen en zelfs Chinezen komen hier de kunst van het tomatentelen bewonderen. Ook daar zijn vaak weersomstandigheden die teelt onder glas zinvol maken. En bij de Nederlandse tomatenteler kunnen ze veel leren. We hebben met deze sector een grote voorsprong op veel andere landen. En dan doel ik niet alleen op de productie, maar vooral ook op de variëteit in het aanbod, de kwaliteit en de smaak van de tomaten.” “Samen met onze telers spreken we vaak over de revival van de smaak. Ongekend lekkere tomaten telen, tegen een aanvaardbare kostprijs. Wij hebben diverse onderzoeken gedaan in verschillende Europese landen naar de consumptie en de smaakbeleving van de consument. Die onderzoeken hebben ook aangetoond dat de consument in toenemende mate kiest voor de kleinere en smaakvollere tomaat. Ook is duidelijk geworden dat door het toegenomen aanbod van rassen, het lastiger is geworden om de juiste tomaat te kiezen. Immers, niet iedere tomaat is voor elke toepassing ge-

ALLES WAT JE MOET WETEN OVER ONZE PRODUCTEN.

schikt. Daar gaan we de consument bij helpen, door precies aan te geven voor welk moment welke tomaat het meest geschikt is.” “En nog mooier is,” zegt Theo Groenewegen, teler van troscherrytomaten en aangesloten bij The Greenery “dat wij in toenemende mate jaarrond kunnen leveren. De tijd dat een goed smakende Hollandse tomaat alleen in de zomer verkrijgbaar was, is voorbij. Dat hebben we niet alleen te danken aan de steeds betere en efficiëntere verlichting in onze kassen, maar vooral ook aan de warmt­ekrachtinstallaties waarmee wij onze energie opwekken en onze kassen verwarmen. Ook dat doen we uiterst efficiënt. Het overschot leveren we terug naar het energiebedrijf. Een plus voor het milieu.” The Greenery is de grootste telersorganisatie van Nederland en heeft een omzet van 1,6 miljard. De organsatie is eigendom van de negenhonderd aangesloten telers. Op www. verseoogst.nl staan de verschillende tomaten en hun gebruiksmomenten gerangschikt. Tevens vindt u meer informatie over de telers van The Greenery en hun groente en fruit, heerlijke recepten en handige tips.

Het tomatenschap bij de C1000-winkelier

Jeffrey Jansen Unitmanager bij C1000

C 1000

“De tomaat heeft een bijzondere positie in onze winkels” “Kijk maar,” zegt Jeffrey Jansen(41) unit manager bij C1000, als we in de Amersfoortse winkel van de supermarktketen bij de schappen met tomaten staan. “Wij geven dit product bijzondere aandacht en maken er ruimte voor. Tomaten zijn voor ons een voornaam onderdeel van het groente en fruit -segment. We geven het volop aandacht, we hebben de verpakkingen aangepast, we geven op die verpakking aan hoe je die tomaat moet gebruiken en we voegen recepten toe. C1000 helpt zijn klanten bij het nemen van beslissingen over de keuze van de juiste tomaat.” Wat telers en afzetorganisaties in de tomatenwereld zo graag willen heeft C1000 in praktijk gebracht. De supermarktketen koos weliswaar voor een geheel eigen invulling, maar doet wel alles om duidelijkheid te scheppen in het voor veel consumenten nogal grillige tomatendoolhof. Er zijn inmiddels immers zoveel tomaten en die zijn absoluut niet allemaal geteeld om in de soep te verdwijnen. C1000 zet op iedere verpakking voor welk doel de tomaat is geteeld: een bakje voor op de keukentafel om een tomaat te snoepen, een verpakking voor de bereiding van salades, voor gebruik in warme gerechten etc. “Wij nemen onze verantwoordelijkheid. De tomaat is een gezond product dat vooral als vervanger van andere tussendoortjes een steeds belangrijkere rol kan gaan spelen. Het is onze intentie die uitstraling in onze supermarkten weer te geven. Het is natuurlijk heel mooi dat we een vers product hebben dat steeds meer gebruikt kan worden als snoepje. Heerlijk, zeker voor kinderen.” “De ene tomaat is de andere niet. Er zijn veel verschillende soorten met allemaal een unieke smaak. Daarom is de ene tomaat veel geschikter om op de boterham te eten dan de andere. Hier willen wij onze klanten graag mee helpen. We

laten ze ideeën opdoen om de tomaat vaker in hun maaltijd te verwerken. Zo staat op de cherrytomaatjes een recept voor een gerecht met rauwe ham en pestoroomkaas en op de Pruimtomaatjes juist weer een recept voor een heerlijke tomatensalade met feta kaas” De zorg van C1000 voor de tomaat betreft alle aspecten. Tomatentelers die aan alle eisen voldoen ten aanzien van verpakking en logistiek constateren met enige regelmaat dat hun tomaten tijdens het transport naar de supermarkt in de koeling van de vrachtauto hebben gestaan. Tomaten houden niet van kou en zijn eigenlijk ongeschikt voor de verkoop als ze enige uren onderkoeld zijn geweest. (Minder dan 13 graden). “Ook dit aspect krijgt bij C1000 alle zorg,” zegt Jansen. “Wij hanteren een protocol waardoor het uitgesloten is dat tomaten in koelruimten terecht komen. Ze gaan zeker niet met de sla en andere producten uit het groente en fruit segment in de koudezones van het vervoer.” Wie een poosje in de tomatenwereld rond loopt moet vaststellen dat telers zich verbazen over de in hun ogen hoge prijzen die supermarkten vragen voor hun producten. De telersprijs ligt (zie elders in deze bijlage) op een niveau dat neerwaarts afwijkt van de verkoopprijs in de super-

markt. Bovendien valt op dat gelijkwaardig te verklaren tomatenrassen een bijna gelijke prijsstelling hebben bij de grote supermarktketens. De discrepantie is volgens de telers te groot. Ze verwijten de supermarkten de aanbieding met Pampers te financieren uit de (hoge) opbrengst van het groente en fruit segment. Prijzen Jansen: “Dat is volstrekt onjuist. Natuurlijk kijken we naar de markt als het om prijsstelling gaat. Maar wij willen heel graag veel nauwer met de sector samenwerken. Als wij een tomatenaanbieding doen stijgt onze omzet met een factor 4 of 5. Wij zijn bereid om bij een groot aanbod in de zomer te helpen bij de afzet. Als wij in een week 400% meer tomaten kunnen afzetten, want dat is normaliter de omzetstijging, ruimen we daar alle mogelijkheden voor in. Maar daar zijn goede en tijdige afspraken voor nodig. En die willen we best maken. Nogmaals, vooral omdat we geloven in de toekomstige mogelijkheden van dit product. Er is in tomatenland al veel samenwerking, maar die met de supermarkten kan m.i. nog sterk worden verbeterd. Wij staan open voor alle suggesties uit de tomatenwereld en willen daar graag op inspelen. Wie in onze supermarkten kijkt kan zien dat de tomaat in onze winkels, onze volle aandacht heeft.”

Gert-Jan Tamerus Telersvereniging FrEsteem:

“Het tomatenaanbod kent een prachtige verscheidenheid. We zullen moeten gaan segmenteren” Bij telersvereniging FrEsteem, een organisatie wiens leden tevens lid zijn van FresQ, staat de consument altijd centraal. Als tomatenspecialist hebben zij 15 types tomaten in het assortiment met verschillende specifieke kenmerken. Om het riante aanbod van Nederlandse tomaten gesegmenteerd onder de aandacht van het publiek te brengen wordt er druk gewerkt aan het opzetten van een helder systeem. Dit gebeurt o.a. samen met FresQ FrEsteem die de producten van de telers vermarkt. Omdat de Nederlandse tomaat over de hele wereld wordt geëxporteerd is duiding noodzakelijk. Vooral door middel van een simpel systeem. Met pictogrammen. Gert-Jan Tamerus, marketing en communicatie manager bij FrEsteem weet hoe dat zou moeten worden gedaan. Hij heeft, samen met andere telersorganisaties, pictogrammen ontwikkeld die het riante aanbod van tomaten bij de groenteman of in de supermarkt zouden moeten krijgen om de kopers van tomaten een handje te helpen. Tamerus: “We zijn de afgelopen 15 jaar gegroeid van twee of drie tomatenrassen naar meer dan twintig. Bij FrEsteem beschikken we momenteel over 15 rassen. Echter, onze telers zoeken altijd naar nieuwe of verbeterde rassen waarmee we de consument in hun behoefte kunnen voorzien. Er staan ons op tomatengebied nog veel verrassingen te wachten. Om die reden is het van groot belang dat we de consument volstrekt duidelijk maken welke tomaat hij of zij koopt en voor welk doel die is geteeld. Wij zetten in op een internationale toepassing van simpele pictogrammen die de verpakking van de tomaten sieren, maar die ook op de verkoopplaats in de supermarkt of bij de groentespeciaalzaak zichtbaar zijn. Voor barbecue, voor op brood, voor in de oven, in de roerbakschotel, in een salade, als snack en voor de soep, gebruik je nooit meer dezelfde tomaten. Daarvoor is er nu een groot aanbod met specifieke kenmerken. Een aanbod dat daardoor precies past bij de verschillende gebruiksmomenten. Tamerus ziet het liefst dat de pictogrammen met onmiddellijke ingang alom worden ingevoerd. “De consument mag van ons zo’n aanwijzing verwachten. Het is immers moeilijk geworden om uit het grote aanbod precies de juiste tomaat bij het juiste gebruiksmoment te kiezen”. Vorige week maakte Gerard Rutte, de man die zich Supermarkt specialist noemt, ook al een opmerking over het veel te grote tomatenaanbod. “Daar weet je als consument geen raad meer mee”. “Daarom moeten wij de consument daarbij helpen”, zegt Tamerus. “Door de indeling die wij hebben gemaakt (zie

pictogrammen) kan een consument eenvoudig zien welke tomaten men het beste kan gebruiken voor een salade of als snack. Zo beperken we de keuze tot slechts twee of drie mogelijkheden. Als we dit systeem kunnen invoeren, helpen wij de consument kiezen. Dat levert tevreden consumenten op.” Wat criticasters over het te riante aanbod van tomaten vergeten is volgens Tamerus het feit dat de Nederlandse telers er in zijn geslaagd om de tomaat immens populair te maken. Het was een voedingsgroente waarvan je er wat kocht. Maar de tomaat is zo divers en smakelijk geworden dat je ze eigenlijk dagelijks kan consumeren.“Het voedingscentrum adviseert twee ons groente per dag. Met een paar snoeptomaatjes als gezond tussendoortje heb je zo al een ons op. Vul een mooie paprika met wat je lekker vindt en eet wat komkommer en je bent heel goed bezig. Simpel doeltreffend en uiterst gezond”. De telers die aangesloten zijn bij FrEsteem leveren hun tomaten via FresQ FrEsteem. Deze organisatie levert via partners aan verschillende supermarkten in Nederland. Uiteraard liggen de tomaten ook bij vele groentespeciaalzaken. Bij de organisatie zijn vijftien tomatentelers aangesloten, met een totaal productieoppervlak van 335 ha en een volume (in 2011) van 176.000.000 kg.

Jos van Mil (Greenco)

“Wij zijn de uitvinder van het snoeptomaatje” Ze waren er ineens. Heel plotseling. Kleine zakjes met kleine tomaatjes. Snoeptomaatjes. Meestal vriendelijk geprijsd om inderdaad de strijd aan te gaan met snoep. Van Mil is ontdekker van deze innovatie. Het idee deed hij op toen hij wat jaren geleden in een Japanse supermarkt die heerlijke zoete kleine tomaatjes ontdekte.

s e i m m To red by e w o p e ar ata Seed Sak

De Japanse zaadveredelaar Sakata bleek de uitvinder te zijn. Jos van Mil was gefascineerd door de mogelijkheden voor de Europese markt en ging samen met The Greenery en zijn compagnon aan de slag. Zaadlever­ ancier Sakata heeft er alles aan gedaan om het zaad geschikt te maken voor teelt in onze kassen en resistent te krijgen voor deze teelt. We leveren gezamenlijk een prachtig product, met een unieke smaak en bite”. Tommies hebben zij ze genoemd. “Mooie naam voor een snoeptomaatje. Het lukte me niet om de naam “snoeptomaatje” te registreren. Het was te beschrijvend, maar had het liever wel vast kunnen leggen. Iedereen gaat nu aan de haal met onze ‘Tommies’ en in veel gevallen zitten er geen “Tommies” in die bekertjes. Natuurlijk zien wij het als compliment als er met Tommies geadverteerd wordt terwijl ze er niet in zitten. Het laat zien dat wij de goede weg ingeslagen zijn en dat “Tommies” gezien worden als de mentale marktleider op dit gebied. Maar het is natuurlijk wel misleiding. De “Tommies” zijn niet zomaar tomaten maar tomaten die aan strenge kwaliteitseisen moeten voldoen op het gebied van smaak en houdbaarheid. Inmiddels bestaat Greenco, het bedrijf achter Tommies, uit 6 ondernemers die allemaal geloven in de kwaliteitsbenadering. Met deze 6 ondernemers is er een uniek team ontstaan die zich dagelijks op hun specialiteit inzetten om de beste “Tommies” in de winkels te krijgen. Naast de zakjes zijn ook sjeekers en emmertjes geïntroduceerd. Verpakkingen gericht op gemak en fun om kinderen en ouders aan te spreken. Vanaf het prille begin hebben wij ons gericht op kinderen, vandaar ook de clown. Tommies en de clown horen bij elkaar.

In Tomatoworld , een informatie- en educatiecentrum in Honselersdijk geïnitieerd door Greenco, laat Van Mil zien hoe de verschillende rassen zich in Nederland ontwikkelen. Tomatoworld is een samenwerkingsverband van veel betrokkenen bij de Nederlandse tomatenteelt. Tomatoworld wil geen Efteling zijn voor de tomaat, maar betrokkenen uit de sector, pers, scholen, etc, informeren over de sector. Al deze groepen zijn dan ook van harte welkom in het complex, waar verschillende rassen groeien. In deze kas heeft Greenco een soort skybox gebouwd. Bezoekers zien vanaf boven (een tomatenplant wordt minstens dertien meter lang) een adembenemend uitzicht over de teelt van de tomaat. Van Mil: “Dit centrum hebben wij vooral voor educatie. Er is nog zoveel niet bekend over de tomaat. En we vinden het belangrijk dat kinderen, maar ook andere groepen, met ons product worden geconfronteerd. Als we hier een klas peuters hebben, zitten er altijd jongens en meisjes tussen die absoluut geen tomaten eten. Bah. Vies! Wij zorgen er voor dat ze klassikaal zo uit worden gedaagd dat ze als grote Ambassadeur van Tommies naar huis gaan. De bakjes tomaten die wij neerzetten worden helemaal opgegeten. We hebben ze gezond leren snoepen en toekomstige klanten gemaakt.”

Taste Comes First