D E
G R E E N - W H I T E
PA P E R
Pa pier : een essentieel onderdeel v an Maa tscha ppelijk Ver antwoord Onder nemen
‘Vraagt u zich wel eens af hoe milieuverantwoord uw papier is?’
WA A R O M ZO U E E N O R G A N I SAT I E PA P I E R I N KO O P M O E T E N O P N E M E N I N HA A R D U U R Z A A MH E I D S B E L E I D? Papier is historisch gezien een cruciaal onderdeel van onze samenleving en economie. Het wordt vervaardigd uit houtvezels of hergebruikte papiervezels. Met deze hernieuwbare grondstof moeten we daarom op een duurzame manier omgaan. Vaak wordt er gesproken over de voordelen van een 100% digitale, papierloze wereld. Toch is aangetoond dat papier de gebruiker een zintuiglijke ervaring en interactie biedt die voor een niet tastbaar medium nauwelijks is te evenaren. Online media bieden weliswaar voordelen, zoals snelheid en interactiviteit, maar de meest effectieve marketingcampagnes gebruiken altijd een combinatie van online én print. Dat betekent dat papier zeker niet zal verdwijnen en het roept een aantal vragen op over papierinkoop en -gebruik. Is papier de hoofdoorzaak van ontbossing? Behoort verantwoorde inkoop van papierproducten een belangrijk aandachtspunt voor een onderneming te zijn? Welke garanties moet een gebruiker vragen als bewijs voor verantwoorde papierinkoop? Hoe verhoudt recycled papier zich tot papier gemaakt van nieuwe vezels? Zowel economische als politieke stakeholders houden bij het organiseren van hun dagelijkse activiteiten steeds meer rekening met duurzaamheid. Dat heeft tot gevolg dat bossen een bijzonder aandachtspunt zijn geworden, vooral om twee redenen: Ze zijn op vele manieren nuttig en bieden een brede variëteit aan hulpbronnen. Dat alles is onmisbaar voor het ecologisch, economisch en sociaal evenwicht van de planeet. Z e worden bedreigd, door een aantal hedendaagse ontwikkelingen (verstedelijking, herbestemming van land voor begrazing of gewasteelt), door vervuiling en natuurrampen. Om deze redenen pleiten NGO’s, burgers en wetenschappers voor het duurzaam beheren van bossen. Dat beheer stelt ons in staat te voorzien in onze behoeften van nu, zonder dat we de hulpbronnen voor toekomstige generaties in gevaar brengen. Dit heeft niet alleen consequenties voor de toegang tot en het beheer van de houtvezelvoorraden van onze planeet, maar ook voor hoe concurrerend de houtgerelateerde producten zijn. Papierinkoop behoort daarom deel uit te maken van het overkoepelende MVO-beleid van een bedrijf. Kritische beoordeling van papiergebruik is noodzakelijk. Zo nodig moeten maatregelen worden genomen om een efficiënte, verantwoorde strategie voor papierbeheer te implementeren. Een verantwoord papierinkoopbeleid gericht op recycled papier of op papier gemaakt van duurzame nieuwe vezels, is belangrijk voor ondernemingen. Hiermee kunnen ze laten zien dat ze zich inspannen om als verantwoordelijke burgers zaken te doen en dat ze de ontwikkeling van duurzaam bosbeheer ondersteunen.
3
DE EFFECTEN VAN PAPIER OP HET MILIEU: EEN G EMEENSCHAPPELIJKE VER ANT WOORDELIJKHEID
Wat is de impac t van papier op het milieu? Zoals elk product heeft ook papier tijdens de levenscyclus (winning van grondstof, productie, transformatie, distributie, gebruik en afvalverwerking) op meerdere manieren milieuimpact. Met al deze factoren moet rekening worden gehouden bij het ontwikkelen van een verantwoord inkoopbeleid.
G rond stof fen: Het risico om papier in te kopen dat het resultaat is van illegale ontbossing, is in de loop der jaren sterk afgenomen (zeker in Europa). Toch is het belangrijk om er zeker van te zijn dat de internationale regels op dit gebied zijn gerespecteerd. De keuze voor producten die een erkend milieucertificaat hebben of recycled zijn, garandeert duurzaam bosbeheer en voorkomt ontbossing. Verder is het ook belangrijk een onderscheid te maken tussen legale inkoop en duurzame inkoop. De Europese Houtverordening die in maart 2013 van kracht is geworden, garandeert dat uit hout vervaardigde producten die op de Europese markt komen, uit legale bronnen afkomstig zijn. Dat is echter geen garantie dat die bron ook duurzaam wordt beheerd.
Produc tie: De papierindustrie heeft de afgelopen jaren enorme inspanningen het
geleverd
productieproces
warmtekrachtkoppeling
om te
de
milieueffecten
van
beperken.
Invoering
van
(bijvoorbeeld
productie
die
warmte en elektriciteit combineert) en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen (biomassa), hebben beide sterk bijgedragen aan de reductie van milieu-impact. Deze inspanningen gaan nog steeds door. Om verdere vooruitgang te boeken moeten alle spelers in de papierketen, inclusief de gebruikers, deze kostbare grondstof verantwoord gaan beheren. Dat zal tot uiting komen in hun inkoopgedrag van papier, hun gebruikspatroon en de manier waarop ze het restafval verwerken.
4
Rec yc ling: Voordeel van papierrecycling is dat bestaand papier opnieuw wordt gebruikt om pulp te maken. Dat betekent reductie van de vraag naar hout en ruimere beschikbaarheid van deze grondstof voor toepassing als ‘houtenergie’ (hout gebruikt als biomassa). Deze hernieuwbare energiesoort is in opkomst en speelt een rol in de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen. Desondanks blijven het stoffen op een vuilnisbelt en het op grote schaal verbranden van papier (zoals bijvoorbeeld vaak met huishoudelijk afval gebeurt) veelvuldig toegepaste methodes om met papierafval om te gaan. Dat maakt de leefomgeving lelijker en veroorzaakt veel broeikasgas- en methaanuitstoot. Door het ontwikkelen van goed beleid op gebied van papierbeheer, kunnen bedrijven actieve deelnemers worden in een kringloopeconomie, die respectvoller omgaat met het milieu. Daarvoor is noodzakelijk dat ze hun patronen van verspilling doorbreken en papier op een verstandige manier gaan gebruiken.
LEVENSCYCLUS VAN PAPIER Bos Forest
Incineration VerbrandingComposting Vuilstort Landfill Compostering
Pulpfabriek Pulp mill Sorteren Sorting used paper van gebruikt papier
De-inking Ontinkten
Paper mill Papierfabriek Use Gebruik
Converteren Converting (eg packaging, periodicals, (bijvoorbeeld verpakkingen, sanitary products...) tijdschriften, sanitaire producten)
5
WAT IS MILIEUVER ANT WOORD PAPIER?
Een geloofwaardige definitie van een milieuverantwoord papierproduct moet twee belangrijke elementen bevatten: de herkomst van de grondstoffen en het productieproces. Aan beide zaken moeten duidelijke eisen worden gesteld als het gaat om milieueffecten. Antalis heeft een definitie geformuleerd die eenvoudig te begrijpen is, betrouwbaar, streng in eisen en gebaseerd op internationaal erkende standaarden. Eer ste c riterium in de def initie: Hout vezel s De grondstoffen die in papier gebruikt worden, komen vooral uit hout. Wil een product milieuverantwoord zijn, dan moet het vezelmateriaal voldoen aan de volgende eisen: Het moet afkomstig zijn uit verantwoorde bronnen volgens de criteria van FSC® of PEFC. Zo ondersteunt het bosvernieuwing en behoud van houtvoorraden. Het draagt ook bij aan de bescherming van de belangrijkste bron van koolstofopslag, aan de biodiversiteit en het levensonderhoud van lokale bevolkingsgroepen. Het moet 100% recycled zijn of minimaal 50% post-consumer recycled materiaal. In het laatste geval moet het resterende percentage voldoen aan de bovengenoemde eisen voor bosbeheer. Dit zorgt voor minder papiergebruik en hergebruik van papierafval. Tweede c riterium in de def initie: Produc tieproce s Een deugdelijk inkoopbeleid is zinloos als niet ook het productieproces net zo deugdelijk is. Een product kan pas milieuverantwoord worden genoemd als de fabriek die het papier produceert, voldoet aan de volgende certificeringen: ISO 14001: Deze standaard is onderdeel van een verzameling internationale ISO 14000 standaarden. Deze standaard biedt een kader voor de ontwikkeling van een milieumanagement-systeem en van het ondersteunende auditprogramma dat helpt het gebruik te meten en afval te reduceren. EU Ecolabel: Dit officiële Europese milieulabel wordt gecoördineerd door de Europese Commissie. Het hanteert een reeks criteria die zijn gericht op de complete levenscyclus: • de reductie van uitstoot in de lucht en in water, • verminderd gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen en minimalisering van hun milieu-impact, • de reductie van milieuschade en gezondheidsrisico’s, verbonden aan gebruik van gevaarlijke chemische stoffen
* Antalis beschouwt papier als milieuverantwoord als het in aanmerking komt voor tenminste 3 sterren van het ‘Green Star System’ (zie pagina 10).
6
• het gebruik van chloor om papier te bleken. Drie processen garanderen een lagere impact van dit onderdeel van de productie op het milieu: - Elementary Chlofine Free (ECF): een techniek die chloordioxide gebruikt om houtpulp te bleken. Er wordt dus geen chloorgas gebruikt. Dit voorkomt de vorming van dioxines en dioxineachtige stoffen die kankerverwekkend zijn. - Process chlorine free (PCF): een techniek die volledig zonder chloor wordt toegepast en waarbij 30% recyclede vezels worden gebruikt. Zowel de gebruikte als de nieuwe vezels moeten gebleekt zijn zonder chloor of chloorverbindingen. - Totally chlorine free (TCF): een techniek die geen chloorverbindingen gebruikt voor het bleken van papierpulp. Dit voorkomt de vorming van dioxines, die kankerverwekkend zijn.
HOE K AN EEN ORG ANISATIE PAPIER INTEG REREN IN HET DU URZ A AMHEIDSBELEID?
De eerste stap is een compleet overzicht maken van de bestaande papierstromen en -behoeftes binnen het bedrijf. Alleen als er inzicht bestaat in de huidige gebruikspatronen kan een bedrijf zijn werkelijke papierbehoeftes evalueren en gefundeerde beslissingen nemen over het waar en wanneer doorvoeren van veranderingen.
Chec klist papier audit: Inventariseer alle papierstromen inclusief alle mogelijke toepassingen (pakken papier, communicatie ondersteunend materiaal, enveloppen, briefhoofden, mailings...) Inventariseer van elk papierproduct de leverancier en de producteigenschappen: • Traceerbaarheid in verband met de legaliteit van het hout • Percentage gecertificeerd papier (FSC® of PEFC) • Percentage recycled papier • ISO 14001 certificering • Ecolabel certificering Zet de gebruikte volumes af tegen de benodigde volumes
N.B. Het is belangrijk om te onthouden dat milieuverantwoorde papiersoorten, inclusief recycled papier, geschikt zijn voor alle bedrijfstoepassingen (brochures, mailings, briefpapier...) en alle printtechnieken (offset, digitaal...).
7
Al s het huidige gebruik is geïnventariseerd, moet het ‘3R’-principe worden toegepast:
Reductie: Gebruik de juiste hoeveelheid en het juiste gramgewicht dat nodig is voor specifieke toepassingen. Kies niet voor het overstappen op papierloze communicatie of – het andere uiterste – voor het zonder nadenken printen van extreme hoeveelheden papier. De juiste oplossing is minder printen, maar wel op een intelligentere manier.
Restgebruik: Neem praktische maatregelen zoals het benutten van de achterkant van geprinte pagina’s, bijvoorbeeld voor het controleren van teksten of e-mails.
Recycling: Geef de voorkeur aan papier gemaakt van recyclede vezels. Wie kiest voor recycled, levert tegenwoordig niet meer in op kwaliteit, performance, uiterlijk of witheid. Er is namelijk een enorme vooruitgang geboekt in de productie van recycled papier. Bovendien kan papier tot 7 maal worden hergebruikt. Zet een recyclingprogramma op voor kantoorafval en geef papier zo de maximale aantal levenscycli. In het proces van beoordelen en implementeren van een verantwoorde strategie voor papiermanagement, zijn bepaalde overwegingen cruciaal. Andere zijn niet essentieel, maar tonen de wil om een extra inspanning te leveren.
De absoluut noodzakelijke elementen: Eis dat al het papier dat door het bedrijf wordt gebruikt 100% traceerbaar is en niet afkomstig uit beschermde bronnen, zoals ‘Mixed Tropical Hardwood’. Geef de voorkeur aan milieuverantwoorde papiersoorten die garanties geven over herkomst van pulp en het productieproces. Geef bij aanbestedingen aan dat de papiersoorten bestemd voor alle soorten in- en externe communicatie (handleidingen, jaarverslagen, brochures, catalogi…) milieuverantwoord moeten zijn. Werk nauw samen met de productiemanager en communicatiemanager van uw bedrijf om er zeker van te zijn dat dit het geval is.
8
Mogelijkheden om nog verder te gaan: Doe als bedrijf mee aan een recycling project met gesloten kringloop, als dat lokaal voorhanden is. Zo’n project reduceert de hoeveelheid papierafval die naar de vuilstort gaat en bevordert het omzetten ervan in nieuwe papierproducten. De grootste concerns in alle soorten marktsectoren erkennen de centrale rol van papier in hun MVO-beleid en nemen de verplichting op zich om verbeteringen door te voeren: Carrefour: “Bijna 90% van onze catalogi en magazines worden nu vervaardigd van recyclede vezels of van vezels afkomstig uit gecertificeerd bos.” – Rapport duurzame ontwikkeling, 2012 Nestlé: “Wij stimuleren het gebruik van recyclede papiersoorten en verpakkingen.” – Jaarverslag, 2012 Nokia: “Voor het bedrukken van papier en verpakkingsmaterialen is ons doel om in 2015 100% hernieuwbare of recyclede materialen te gebruiken (FSC® of PEFC)” – Rapport duurzame ontwikkeling, 2012 Unilever: “Eind 2012 komt 63% van ons papier en karton uit duurzaam beheerde, gecertificeerde bossen of uit recycled materiaal. Deze 63% bestond voor 87% uit recyclede vezels en voor 13% uit gecertificeerde nieuwe vezels” – Unilever Sustainable Living website Tesco: “90% van het papier gebruikt voor marketing is recycled, PEFC recycled of FSC® recycled.” – Jaarverslag 2012
VOORDELEN VAN VERANTWOORD PAPIERMANAGEMENT VOOR EEN BEDRIJF Het gaat om méér dan alleen de cruciale bescherming van natuurlijke bronnen. Implementatie van een verantwoord papierbeleid en voorselectie van kantoorpapier en communicatiemateriaal heeft op meerdere niveaus een positief effect voor het bedrijf. Het eerste voordeel is economisch. Door het juiste papier te kiezen voor de juiste toepassing en in de correcte hoeveelheid, kan een bedrijf kosten besparen. Dat gaat op voor printers, verbruiksartikelen en onderhoud, maar ook voor afvalverwerking. Ook de interne dynamiek die een verantwoord papierplan kan creëren moet niet worden onderschat. Door het formuleren van een gemeenschappelijk doel, kan op alle niveaus in de organisatie grotere cohesie ontstaan. Ook kan het mensen bewustmaken van wat het betekent om duurzaam te zijn met het oog op de ontwikkeling van een wereldwijd milieuverantwoord programma. Ten slotte kan een verantwoord papierbeleid een beter corporate imago creëren voor zowel interne als externe stakeholders, zoals klanten en investeerders.
9
HET ‘G REEN STAR SYSTEM’: DE VERSCHILLENDE NIVEAUS VAN MILIEUVER ANT WOORDELIJKHEID: Het is een grote uitdaging om een definitie vast te stellen van wat nu precies een milieuverantwoord product is. Die definitie moet begrijpelijk zijn voor een leek en moet voor zich spreken, maar ook niet aanvechtbaar zijn en verfijnd genoeg om onderscheid te maken in verschillende niveaus van milieuverantwoordelijkheid. Het door Antalis ontwikkelde ‘Green Star System’ voldoet aan al die eisen. Dit systeem is gebaseerd op een universeel erkend uitgangspunt dat eenvoudig is te begrijpen voor een niet-technisch geschoold publiek. Veel mensen beschikken niet over de kennis om de betekenis te ontcijferen van de enorme hoeveelheid milieucertificaten die nu in omloop is. In het ‘Green Star System’ is de vitale informatie over de herkomst van de vezels en het productieproces opgenomen. Bovendien geeft het elk papierproduct op basis van milieuprestaties een score van nul tot vijf sterren. Het ‘Green Star System’ geeft voor een technisch publiek een goed beeld van de complexiteit van het begrip ‘milieuverantwoord product’. Tegelijkertijd vertaalt het de informatie in een voor iedereen begrijpelijk puntensysteem. Dit heldere systeem kan dus eenvoudig door bedrijven worden gebruikt om met verschillende stakeholders te communiceren over hun inspanningen op milieugebied, zonder risico op misverstanden. HET G REEN STAR SYSTEM Herkomst grondstoffen
100% recycled of tenminste 50% recycled* post-consumer**
MILIEUVERANTWOORDE PRODUCTEN Gecertificeerd* (FSC® of PEFC standaard)
Niet gecertificeerd*
Productieproces Niet gecertificeerd productieproces
ISO 14001
* volgens de criteria van FSC® of PEFC ** het resterende percentage voldoet aan de criteria van FSC® of PEFC
10
EU Ecolabel
De vraag is niet zozeer of uw bedrijf ‘groen’ is, maar of u een 2, 3 of 4 ‘Green Star’ bedrijf bent?
2014 - Gedrukt op Cocoon Silk 200 g/m2
Deze ‘White paper’ is gesponsord door Antalis
Vraag naar de gecertificeerde producten van Antalis
Meer weten? Neem contact op via
[email protected]
