De gevolgen van het regeerakkoord VVD-PvdA 2012 voor het thema zorg

Februari 2013

Bruggen slaan De gevolgen van het regeerakkoord VVD-PvdA 2012 voor het thema zorg.

Door: E. E. IJszenga, MSc. Programmamedewerker Zorg voor de Toekomst Noord- en Oost-Groningen. [email protected]

Voorwoord

De politiek houdt iedereen bezig; er zijn grote tekorten en er moet veel worden bezuinigd. Tijd voor verandering, ook voor de zorg. Het huidige kabinet-Rutte II (ook wel kabinet-RutteAsscher genoemd) werd beëdigd op 5 november 2012 en wordt gevormd door de VVD en de PvdA. Gezamenlijk hebben de twee partijen het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ op 29 oktober 2012 gepresenteerd. De regering wil bruggen slaan tussen Den Haag en de samenleving, tussen stad en landelijk gebied. Tussen arm en rijk. Tussen hoog- en laagopgeleiden. Het doel is om de om de onderlinge verbondenheid, het optimisme en de kracht van Nederland te versterken. Grote hervormingen in de zorg zijn noodzakelijk. De burger wordt in eerste plaats zelf verantwoordelijk voor het succes in het leven, maar de overheid wil de mogelijkheden daartoe zo groot mogelijk maken en voor extra steun zorgen voor diegene die het echt nodig hebben. Dit document is opgesteld ter ondersteuning van de regiegroepen van Zorg voor de Toekomst, Noord- en Oost-Groningen. De hervormingen in de zorg door het regeerakkoord, zijn globaal en overzichtelijk in kaart gebracht om zo snel te kunnen zien wat er verandert in het zorglandschap. Er is gekozen om het te bekijken vanuit het oogpunt van de gemeente, omdat voor de gemeenten de verandering het grootste zijn. De veranderingen zijn echter van belang voor regiegroepen en in plaats van ‘gemeente’ kan men ook hun eigen werkgebied invullen. Het overkoepelende thema is ‘de zorg dichtbij’. De zorg dichtbij betekent de zorg zoveel mogelijk dichtbij de burger te organiseren, waarbij de burger centraal komt te staan met als doel een gezondere burger die langer thuis kan blijven wonen. Er zijn twee hoofdthema’s te onderscheiden; Welzijn & Zorg en Werk. Deze twee hoofdthema’s worden weer onderverdeeld in kopjes die worden ingeleid met 1 kernzin. De schema’s zijn uitgewerkt in de verandering, de betekenis van die verandering en de eventuele aandachtspunten. De politiek blijft echter een veranderlijke instantie en de gemelde veranderingen in deze huidige vorm zijn zoals het nu is op 25 februari 2013.

Ik hoop dat ik met dit document een brug heb weten te slaan tussen het regeerakkoord en u, de regiegroep!

Met vriendelijke groet, Ekelien IJszenga, MSc. Programmamedewerker Zorg voor de Toekomst Noord- en Oost-Groningen.

1

Veranderingen in de zorg: het regeerakkoord 2012 en de gevolgen voor de gemeenten.

De zorg dichtbij; de burger komt centraal te staan.

Wat verandert er?

1 gezin, 1 plan, 1 regisseur: decentralisatie van het sociale domein. Participatiewet, WMO en jeugdhulpverlening: 1 budget. Minder complexe zorg organiseren dichtbij de mensen en dure complexe acute zorg centreren.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? De burger komt centraal te staan en de eigen participatie komt voorop te staan: er moet afstemming plaatsvinden van de 3 sociale domeinen op gebied van werk, jeugdzorg, AWBZ begeleiding en persoonlijke verzorging. Er zal maximale aansluiting gezocht worden bij wat mensen nodig hebben en wat gemeenten in staat zijn te doen.

2

Aandachtspunt

De randvoorwaarden om de decentralisatie goed te laten verlopen zijn nog onduidelijk.

1. Welzijn & Zorg Zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor acceptabele ontwikkelingen binnen het zorgstelsel. Wat verandert er?

Zorgverzekeraars hebben de verantwoordelijkheid ontwikkelingen binnen het zorgstelsel acceptabel te houden. De zorgverzekeraars moeten zich richten op de concentratie van acute zorg. Ook moeten zorgverzekeraars zich richten op preventie en het bevorderen van een gezonde levensstijl.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? Een samenwerking tussen zorgverzekeraars en het kabinet biedt voor de gemeente of regio’s mogelijkheid om samen te gaan werken met zorgverzekeraars om te investeren in welzijnsthema’s.

Aandachtspunt

Invulling is niet bekend.

Alle onderdelen van de jeugdhulpverlening gaan in 2015 naar de gemeenten. Wat verandert er?

Decentralisatie van de jeugdzorg in 2015: alle onderdelen van jeugdhulpverlening worden overgedragen naar de gemeenten: provinciale jeugdzorg, gesloten jeugdzorg (VWS), jeugd-ggz (ZvW), lichtverstandelijk gehandicaptenzorg (AWBZ) en jeugdbescherming en jeugdreclassering (veiligheid&justitie). Decentralisatie wordt gecoördineerd door VWS.

Wat betekent de Aandachtspunt verandering voor de gemeente? De gemeente neemt 1. Door accent te leggen op jeugdzorg incl. jeugd-ggz het deelnemen aan de over. De nadruk komt daarbij samenleving, moet de heel sterk te liggen op eigen wetgeving nauw kracht en participatie aan de aansluiten bij de samenleving. De gemeente principes van het WMO. moet de eigen kracht van de 2. De financiële burger, sociale netwerk en de randvoorwaarden: gemeentelijke voorzieningen gemeenten in 2015 met beter benutten. Er is daarbij €120 miljoen gekort en sprake van beleidsvrijheid loopt op tot €450 miljoen (wet Jeugd wordt nog in 2017. ontwikkeld).

3

Kabinet wil de gezonde leefstijl van burgers bevorderen met preventie. Wat verandert er?

Wat betekent de Aandachtspunt verandering voor de gemeente? Goede zorg en gezondheid De kans is groot dat er van Plannen zijn nog niet zijn niet alleen de taak van de de gemeente wordt verwacht geconcretiseerd. overheid, maar in de eerste dat er een goede plaats bij de burgers zelf. informatievoorziening moet Kabinet wil mensen erin zijn en het bevorderen van ondersteunen met preventie sport en bewegen, onder en gezonde leefstijl met andere op het basisonderwijs. aandacht voor sport en bewegen. Scheiden van wonen en zorg; afschaffing zorgzwaartepakket 1-4. Wat verandert er?

In 2013 wordt begonnen met het afschaffen van zorgzwaartepakket (zzp) 1 en 2 voor nieuwe cliënten: deze mensen krijgen dan een indicatie zonder verblijf. In 2014 wordt zzp 3 (ouderenzorg) verwijderd (in 2015 voor de ggz en gehandicaptenzorg). In 2016 ook zzp 4 afgeschaft. De toekomst van de zzp voor jongeren t/m 22 jaar is nog onbekend.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? Een grote groep mensen met lichte indicatie blijft vanaf 2013 thuis wonen in plaats van in een instelling te worden geplaatst en zal zorg thuis gaan ontvangen (extramurale zorg). Wonen en zorg wordt dus gescheiden. Er moet dus een groot beroep op de gemeentelijke voorzieningen worden gedaan om de mensen thuis te kunnen houden. Mensen die nu al een indicatie hebben blijven hun verblijfsrecht behouden; ook al hebben ze een herindicatie nodig.

4

Aandachtspunt

1. Potentiële leegloop bij instellingen die veel lichte indicaties hebben. 2. Onduidelijkheid over financiële compensaties van de overheid en of er wel voldoende tijd is om alle noodzakelijke voorzieningen te organiseren.

Gemeenten in 2015 verantwoordelijk voor de ondersteuning, begeleiding en persoonlijke verzorging middels het WMO. Wat verandert er?

Wat betekent de verandering voor de gemeente? Per 2015 vallen De gemeenten zijn vanaf ondersteuning, begeleiding 2015 volledig en persoonlijke verzorging verantwoordelijk voor niet meer onder de AWBZ, activiteiten op gebied van maar onder de WMO. 2014 ondersteuning, begeleiding is een overgangsjaar waarbij en verzorging en gaat vallen de nieuwe gevallen geen onder de WMO. Het dagbesteding krijgen vanuit aanspraak maken op die de AWBZ, maar ook nog niet voorzieningen moet worden via de decentralisatie naar beperkt, dienstverlening gemeenten. De AWBZ wordt versobert en moet zich omgevormd tot een nieuwe richten op diegene die het landelijke voorziening voor hard nodig hebben. Ook intramurale zorg (vanaf zzp komt het WMO vervoer 5). De voorziening krijgt een volledig in handen van de centraal beleidskader, gemeente. waarbij ook zorg in natura en pgb deel van uitmaken.

5

Aandachtspunt

1. Het schrappen van de aanspraken in de AWBZ (zoals dagbesteding) kan ervoor zorgen dat er een extra beroep wordt gedaan op de gemeentelijke voorzieningen, het is onduidelijk of er compensatie is voor de gemeente en op welke manier die zou worden vormgegeven. 2. Het blijft de vraag of na de bezuiniging van €1.6 miljard er nog voldoende budget overblijft om aanspraak te kunnen maken op de gemeentelijke WMO voorzieningen, want het is maar de vraag of er bv door groter beroep doen op de burgers verantwoordelijkheid werkt.

Huishoudelijke hulp wordt in 2014 inkomensafhankelijk. Wat verandert er?

Wat betekent de verandering voor de gemeente? In 2014 wordt huishoudelijke Aanspraak op huishoudelijke hulp inkomensafhankelijk hulp wordt vervangen door gemaakt voor nieuwe maatwerkvoorzieningen voor cliënten en in 2015 voor alle diegene die het echt nodig cliënten. Het budget wordt hebben en het niet zelf gekort met €1.2 miljard. kunnen bekostigen. Vanaf 2017 is er €100 Huishoudelijke hulp wordt miljoen beschikbaar gesteld inkomensafhankelijk voor de alfahulpen om ze op gemaakt. weg te helpen op de arbeidsmarkt.

Aandachtspunt

1. Volgens het CAK heeft 80 procent van de huidige gebruikers van huishoudelijke hulp een laag inkomen. Door grote bezuinigen is de kans groot dat huishoudelijke hulp alleen nog mogelijk is voor meest financiële kwetsbaarste burgers. Mogelijk neemt de zwaardere zorgvraag daardoor juist alleen maar toe. 2. €100 miljoen in 2017 beschikbaar voor de alfahulpen om ze op weg te helpen lijkt niet logisch aangezien er door de bezuinigingen al veel minder alfahulpen overblijven.

Meer geld voor wijkverpleegkundigen, ter bevordering van langer thuis blijven wonen. Wat verandert er?

Kabinet wil in 2015 investeren in extra wijkverpleegkundigen (minimaal €250 miljoen in 2017). Zo wil het kabinet zorgen dat mensen nog langer thuis kunnen blijven wonen en minder verwijzen naar de tweedelijnszorg. De AWBZ extramurale verpleging gaat over naar ZvW (2017) en de persoonlijke verzorging van AWBZ naar de WMO.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? Gemeenten zullen moeten investeren in een samenwerking met zorgverzekeraars (i.v.m. financieringsstelsels ZvW en WMO) om de verpleging en verzorging bij de mensen thuis op integrale wijze vorm te geven. 1 cliënt, 1 behandelplan, 1 regisseur.

6

Aandachtspunt

Om de positie van de wijkverpleegkundige te versterken, moet de verpleegkundige zo veel mogelijk worden ingehaakt bij de gemeentelijke sociale wijkteams.

Spoedeisende hulpposten moeten worden geïntegreerd met huisartsposten. Wat verandert er?

Er bestaan nu 2 verschillend gefinancierde spoedeisende hulpdiensten: huisartsenpost en spoedeisende hulp en dat draagt bij aan overbehandeling en verspilling. De spoedeisende hulp moeten worden geïntegreerd met de huisartspost in het kader van concentratie en specialisatie. Huisartsposten dienen altijd bereikbaar te zijn, dit heeft als doel dat de huisarts een centrale rol krijgt en de tweede lijn zoveel mogelijk te vervangen door de eerste lijn.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? De verzekeraars zullen de regie overnemen over de voorzieningen om een sterke eerste- en anderhalvelijnszorg te creëren dichtbij de mensen. Gemeenten kunnen samenwerken om ruimte te kiezen voor de geïntegreerde dokterspost.

Aandachtspunt

Uitlenen van hulpmiddelen naar de WMO. Wat verandert er?

1 januari 2013 verdwijnt de uitleen van hulpmiddelen uit de AWBZ en zijn ondergebracht in de ZvW en de WMO.

Wat betekent de verandering voor de gemeenten? Burgers kunnen nog steeds gratis hulpmiddelen lenen (max. huurperiode van 26 weken verdwijnt) maar de financiering gaat via de zorgverzekering(kortdurend en langdurend gebruik) en de gemeente(langdurend gebruik) voor het uitlenen van hulpmiddelen. Er kan geen aanspraak meer worden gedaan op de eenvoudige hulpmiddelen (looprek, wandelstok, kruk en looprek) en die moeten door de burger worden gehuurd of worden gekocht.

7

Aandachtspunt

1. Er is een overgangsperiode tot 1 juli 2013. 2. Onder de WMO valt het langdurig gebruik van: rolstoelen, drempelhulpen, doucheen toilethulpmiddelen, tilliften en slings en transferhulpmiddelen.

2. Werk Participatiewet zorgt ervoor dat gemeenten maatwerk kunnen bieden aan mensen met een arbeidsbeperking. Wat verandert er?

Participatiewet (2014) is een samenvoeging van de wet werken en bijstand, de wet op sociale werkvoorziening en de Wajong. Wajong is alleen nog maar voor volledig en langdurig arbeidsongeschikten.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? De gemeente is verantwoordelijk voor de gedeeltelijk arbeidsongeschikte jongeren; zoveel mogelijk mensen aan de slag bij reguliere werkgevers. Door de participatiewet vallen alle doelgroepen onder één gemeentelijk regime; er kan daardoor nog beter worden toegespitst op maatwerk voor de inwoners. Tevens moet in de toekomst 5% van het personeelsbestand bestaan uit mensen met een arbeidsbeperking (bij bedrijven > 25 werknemers). Vanaf 2015 wordt het stapsgewijs ingevoerd.

Aandachtspunt

Hoewel financiële randvoorwaarden onduidelijk zijn, is wel helder dat er wordt gesneden in het reintegratiebudget van gemeenten; minder mogelijkheden om mensen aan het werk te helpen.

Gemeente mag zelf de beschutte werkplek inrichten in 2014. Wat verandert er?

Door de komst van de participatiewet zal de sociale werkplaatsen moeten inkrimpen. Per 1 januari 2014 vallen de nieuwe instromers onder de gemeentelijke verantwoording.

Wat betekent de verandering voor de gemeente? Gemeenten krijgen middelen voor landelijk 30.000 plekken. Er komt geen individuele norm per gemeente om het aantal plaatsen te realiseren. De gemeente mag zelf de inrichting invullen zoals zij dat wenst.

8

Aandachtspunt

Onduidelijkheid over de groep mensen die op dit moment bij de sociale werkplaats werken.

Bronvermelding Regeerakkoord VVD – PvdA: Bruggen Slaan (29-10-2012). VNG-reactie op het regeerakkoord. Bijzondere ledenbrief (8-11-2012). www.invoeringwmo.nl.

9