- RIJN VOGELAAR -
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1
HOE DE FLAME, DE FLOW & DE FLOOD VAN ENTHOUSIASME ... ... EEN POPSTER DOEN SCHITTEREN ...ORGANISATIES SUCCESVOL MAKEN ... EN DE WERELD EEN STUK MOOIER!
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME VOORWOORD
VOORWOORD
Wie een boek schrijft houdt ook zichzelf een spiegel voor. Je kunt anderen niet vragen op zoek te gaan naar hun Flame zonder jezelf die vraag te stellen. Wat maakt dat ik de laatste jaren, bijna obsessief, elk boek heb uitgekamd dat ook maar zijdelings te maken heeft met enthousiasme? Vanuit welk motief heb ik met m’n collega’s zoveel onderzoek gedaan naar iets dat wetenschappelijk amper aandacht krijgt? Waarom heb ik een baan als CEO (Chief Enthusiasm Officer) van een prachtig bedrijf als Blauw Research opgegeven om me te wijden aan het schrijven en spreken over enthousiasme?
8
Het schrijverschap heeft me van jongs af aan getrokken en ik heb altijd graag op een podium gestaan. Maar dat maakt nog geen Flame. Het bestuderen van enthousiasme en vinden van manieren om het aan te wakkeren heeft me op een dieper vlak gegrepen. Ik geloof oprecht dat sturen op enthousiasme een positieve impact heeft op de wijze waarop we met elkaar omgaan. Als we die dynamiek begrijpen, heeft dat grote consequenties voor de manier waarop we organisaties inrichten en aansturen. Werk wordt leuker, geeft meer voldoening en heeft meer waarde voor de omgeving. Bedrijven die sturen op enthousiasme worden niet alleen succesvoller, maar ook klantgerichter en zullen zich maatschappelijk verantwoorder gaan gedragen. De achterdocht ten aanzien van bedrijven en overheid verdwijnt omdat er simpelweg geen reden meer voor is. Kortom, ik geloof dat de wereld er beter van wordt als we enthousiasme als leidraad nemen. Mijn Flame komt op sommige lezers ongetwijfeld hoogdravend of naïef over. Zij hebben gelijk, want een Flame kan niet branden zonder kinderlijke hoogmoed. Het is niet te beschrijven in voorzichtige termen. Het publiekelijk uiten van je Flame maakt je kwetsbaar, dat is onontkoombaar. Maar ik bevind me in goed gezelschap. Want de CEO’s, medewerkers en klanten van
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME VOORWOORD
de ondernemingen die ik in het boek beschrijf, hebben hetzelfde gedaan. Ze durfden hun enthousiasme onbevangen te tonen en anderen hiermee aan te steken. Ik hoop met dit boek in hun voetsporen te treden. Maar wat is nu precies die Flame die overheersend aanwezig is en zich toch niet precies laat beschrijven? Het is eerder een gevoel dan een mission statement. Dit doet me denken aan wat Rutger Kopland1 vertelde toen een vriend en ik hem, begin jaren 90, iets vroegen over een bepaalde strofe. De dichter, die als geen ander in gewone woorden diepe menselijk thema’s kon belichten, was ons poëzie-idool en we waren dolblij dat we hem even mochten spreken na een optreden op het Poetry International festival. “Een gedicht moet je nooit uitleggen”, vertelde hij ons. Als je het gaat verklaren blijft er niets van over. Het beschrijft een gevoel of zelfs nog iets diepers. Een gedicht is nooit helemaal te vangen in een rationele uitleg.” Iets dergelijks is er ook aan de hand met de Flame. Het leeft in symboliek en in verhalen, niet in opgestelde regels of een strak omlijnd kader. Het verandert continu van gedaante rondom een vaste kern, zoals een vlam danst om een lont. We krijgen een indruk van de Flame van een organisatie door het spoor van enthousiasme te volgen bij management, medewerkers en klanten. Het eerste deel van deze trilogie gaat over de dans van het vuur rond de kern. Wanneer we begrijpen waar het enthousiasme vandaan komt, krijgen we gevoel bij de Flame en wordt het gemakkelijker om het vuur aan te wakkeren. Dan raken we gemakkelijker in een Flow en het enthousiasme reikt ook verder (Flood): de onderwerpen van respectievelijk het tweede en het derde deel van de trilogie. Het vinden van de Flame is lastig. Niet omdat het enthousiasme moeilijk te vinden is. Integendeel, het ligt voor het oprapen. Binnen de meeste organisaties krijgt het alleen weinig aandacht omdat een ‘volwassen’ bedrijf zich richt op problemen en risico’s. Enthousiasme wordt daardoor een blinde vlek. Zoals Picasso er een leven over heeft gedaan om onbevangen te schilderen 1
Rutger Kopland, pseudoniem voor Rutger Hendrik van den Hoofdakker (1934-2012).
9
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME VOORWOORD
als een kind, moeten organisaties weer leren varen op enthousiasme – als een startende onderneming. Of je nu een starter bent of een doorgewinterde professional in een grote organisatie: je Flame drijft jou en de mensen met wie je werkt dezelfde richting uit. Ik hoop dat jij de Flame (terug)vindt met dit boek en iedereen om je heen aansteekt met wat voor jou wezenlijk en belangrijk is.
Rijn Vogelaar
10
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME VOORWOORD
DE VLAM
Ooit ontvlamd in kinderhart Onbezonnen zijden draad Krachtig als de zonnestraal Kwetsbaar als de open vraag Icarus vlieg niet te laag Ga naar waar de fakkel staat, beweegt & vaart. Draag de hitte uit zijn naam Volg je vleugels, breek de baan Spreek met wie je taal verstaat Straal zoals de muze straalt Steek alle fakkeldragers aan.
Rijn Vogelaar
11
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME INHOUD
INHOUD 16
1.
een rockband om je aan te spiegelen
16 Snow Patrol 18 1.1 Een rockband als bedrijf en andersom 19 1.2 De Enthousiasme trilogie 22 Hoofdrol voor de superpromoter 23 De Cape-mythe 24 1.3 Tijd voor een enthousiasmerevolutie
45 Afwijken van het oorspronkelijke enthousiasme 47 3.2 Het huidige enthousiasme 47 Lowlands onzichtbare hand 48 Het interne enthousiasme 51 Het externe enthousiasme: de superpromoters 52 Amstel: Ons Bier 52 KPN: altijd bereikbaar 54 De Flame in de non-profit sector 54 Oogziekenhuis Rotterdam 55 3.3 Het geanticipeerd enthousiasme 57 3.4 The Enthusiasm Heat Man 60
4.
van vlammetjes naar flame
26 Bij soulmuziek moet je wel in beweging komen 27 2.1 Waar is de Flame gebleven? 29 Wonen op Mars 30 De Flame van een organisatie 32 2.2 De rol van de leiding 32 Bruce Springsteen 33 I have a dream 34 Als de ondernemer manager wordt 35 Ondersteuning door superpromoters 36 Limoncello 37 2.3 Blindheid voor enthousiasme
60 Kakafonie 62 4.1 De vlam vanuit management 63 Lego serious play 64 4.2 De vlam vanuit medewerkers 64 Laat je ABN AMRO hart spreken 64 Het groene hart van ABN AMRO 64 Goesting bij GGZ Friesland 66 SNS Bank: interne community 68 4.3 De vlam vanuit klanten 69 Join the cause, the saucy cause 71 Fans voor de toekomstige strategie 71 4.4 De vlam vanuit burgers 71 Say Cheese Gouda
40
73
26 12
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME INHOUD
2. enthousiasme
3. de
als wichelroede
flame zoeken
40 Colin Benders’ ADHD en talent 42 3.1 Het oorspronkelijk enthousiasme 43 De Flame van Rituals 44 Klein maar fijn
5. de
73 74 5.1 75 5.2 76 5.3
fakkeldragers identificeren
Fink switcht van fans De juiste vrienden kiezen De Fakkeldragers Nieuwe Superpromoters nodig
13
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME INHOUD
77 78
5.4 5.5
80
6. toetsen
81 82 6.1 85 6.2
14
De Flame in een veranderende wereld De superpromoter als blok aan het been aan de realiteit
Icarus, vlieg niet te hoog De reality-check De Icarus misvatting
86 7. inspiratie voor de flame 86 Paul Simon & Graceland 88 7.1 Inspiratie en het onbewuste 91 7.2 De inspiratiefase 92 7.3 Inspiratiebronnen 93 Inspiratie door de top van de branche 94 Inspiratie door de directe omgeving 95 7.4 Inspiratie door superpromoters 96 Redenen om superpromoters te betrekken bij innovatie 96 Superpromoter design game 98 Eau de Zwitsal 99 Selectie van superpromoters voor innovatie 100 Meet & Greet 101
8. inspiratie
buiten de gebaande paden
102 U2-sound 103 8.1 Creatief kopieren 104 Cirque du Soleil 104 Copyright versus de evolutie van ideeën 106 Vergoedingen aan de muzikant 107 Elkaar inspireren als basis voor menselijke evolutie 109 Bouwstenen voor de ideeënfabriek
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME INHOUD
109 112
8.2 8.3
Overvloed aan informatie Inspiratie opvangen als organisatie
114 9. de ideefase 115 Eureka! 116 9.1 De ideeenwereld 117 9.2 De noodzaak tot stilte 118 Implicaties voor de werksituatie 119 9.3 Losbreken uit patronen 120 Lateraal denken 121 9.4 De oersoep van ideevorming 122 In het brein van de muzikant 122 Het omarmen van een idee binnen een organisatie 124 10. de deelfase 124 Mag ik het aan alle mensen vertellen? 125 10.1 De behoefte om enthousiasme te delen 126 10.2 Innovatie en het sociaal momentum 127 Zoutjes-toernooi 128 Witte oordopjes 129 10.3 Superpromoters in de deelfase 130 Figure Running 131 10.4 Voorwaarden om te delen 132 10.5 Toetsing van het idee 133 Toetsing bij de Fakkeldragers 133 Hoezo trage afstandsbediening? 134 Toetsing binnen de organisatie 134 Bierhistorie? Boeit me niet! 136 10.6 Stapsgewijze productontwikkeling met Fakkeldragers 136 IMVU-misser
15
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME HOOFDSTUK1
1 EEN ROCKBAND OM JE AAN TE SPIEGELEN
16
SNOW PATROL In 2009 speelde Snow Patrol op Pinkpop. Ze waren geprogrammeerd als afsluitende act en daarmee lag de druk op hun schouders om het festival een memorabel einde te geven. De band was toen nog relatief onbekend en sommigen vroegen ze zich af of de band niet te ‘licht’ was om het festival af te sluiten. Deze twijfel bleek ongegrond. Snow Patrol speelde de sterren van
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME HOOFDSTUK1
de hemel en het concert werd een hoogtepunt van Pinkpop 09. De stem van Gary Lightbody beroerde het publiek en de band bracht het veld in extase. De festivalgangers zongen de teksten woord voor woord mee. Gary anticipeerde op de golven van enthousiasme, zoals een dirigent op zijn orkest. Sturend en meebewegend tegelijkertijd.op zijn orkest. Sturend en meebewegend tegelijkertijd.
Bedrijven zouden zich meer moeten gedragen als een rockband. Niet arrogant, zelfingenomen of losgeslagen zoals sommige muzikanten. Maar zich spiegelend aan een band als Snowpatrol. Vol enthousiasme tonen de bandleden hun liefde voor de muziek en ze zijn respectvol naar hun publiek. Ze maken contact met de fans en zijn dankbaar omdat ze dankzij hen van hun passie hun beroep kunnen maken. Wie regelmatig een concert bezoekt kent de magische momenten waar de artiest het publiek weet te raken. Van het één op het andere moment stijgt het energieniveau en beweegt de zaal als één organisme in het aangegeven ritme. Het lijkt bij grote artiesten vanzelf te gaan en het voelt ook heel natuurlijk, maar muzikanten hebben een lange weg afgelegd voordat ze dit punt bereiken. Vaak hebben ze jarenlang in lege kroegen de nummers van anderen staan spelen. Ze hebben zich breed laten inspireren en zijn op zoek gegaan naar de muziekstijl die bij hen past. Die hebben ze zich eigen gemaakt en ze zijn zich daarop verder gaan ontwikkelen. Tot ze een eigen stijl hebben gevonden. Ergens in dit traject zijn er andere artiesten op hun weg gekomen waarmee ze een band vormen. Artiesten waarmee het klikt, die zich aangetrokken voelen tot eenzelfde muziekstijl, maar die wel duidelijk elk hun eigen inbreng hebben. Naast de muzikanten spelen mogelijk ook andere mensen een belangrijke rol. Managers, producenten, vrienden, geluidsmensen. Samen maken ze iets dat groter is dan henzelf maar waar iedereen zich in kan herkennen. In de studio jammen ze tot ze de juiste sound gevonden hebben. Op het podium raken ze in een soort gezamenlijke roes die de muziek naar nog grotere hoogte brengt. Naarmate hun muziek herkenbaarder wordt groeit ook hun fanbase.
17
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME HOOFDSTUK1
Liefhebbers voelen zich aangetrokken door het specifieke geluid en de uitstraling van de band. Deze fans nemen naar het volgende concert een paar vrienden mee en ze verspreiden hun enthousiasme over de muziek binnen hun sociale netwerk. Dat doen ze gericht. Ze laten de muziek horen aan vrienden van wie ze vermoeden dat het hen zal aanspreken. Anderen vallen ze er niet mee lastig. Daardoor komen alleen de liefhebbers naar de concerten en mensen die nieuwsgierig zijn en voor de muziek openstaan. Het juiste recept voor het bereiken van de magische sfeer van collectieve extase.
1.1
18
EEN ROCKBAND ALS BEDRIJF EN ANDERSOM
Stel dat Snow Patrol zich zou gedragen als een regulier commercieel bedrijf. Met advertenties en aanbiedingen proberen ze dan zoveel mogelijk mensen naar hun concerten te lokken. De hardrockers en de Dance-liefhebbers komen af op het goedkope ticket en het gratis drankje. Mensen die het concert vroegtijdig willen verlaten proberen ze binnen te houden met een korting of een cadeau. Of ze doen gewoon de deur op slot zodat niemand weg kan. Als je het goed bekijkt spelen de meeste organisaties achter hun publiek. Ze proberen nieuwe klanten te lokken met reclame en direct marketing en schromen niet om publiek van anderen weg te pikken. Als klanten ontevreden zijn of op het verkeerde concert zijn beland, probeert het bedrijf hen alsnog over te halen om te blijven. Ook al is het niet hun muziekstijl. Op het podium is het echter angstig leeg. Er is niemand die contact probeert te maken met de fans die vooraan staan en als het concert is afgelopen gaan zij zonder korting of cadeau naar huis. Als tijdens een concert van Snow Patrol een paar mensen het concert verlaten omdat ze liever naar Metallica gaan luisteren op het veld ernaast,maakt dat hen niets uit. Zij spelen voor de mensen die hun muziek waarderen. Zij concentreren zich op hun eigen inspiratie, de band en de voorste rijen van het publiek. Ze maken zich pas zorgen als de fans hun rug naar hen toe keren of met hun mobiele telefoon gaan spelen. Dan passen ze het nummer aan of wordt het van de playlist gehaald. Ze streven ernaar om hun fans in extase te brengen. Als dat lukt, slaat het enthousiasme van de trouwste fans vanzelf over op de rest van de zaal. Maar dat lukt alleen als het juiste publiek komt
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME HOOFDSTUK1
opdagen. Liever dus geen heavy metal-fans of dance-liefhebbers. Tenzij ze open staan voor de alternatieve rock van de band, dan zijn ze welkom. Voor een band als Snowpatrol zijn drie elementen van belang, de Flame, de Flow & de Flood: — — —
Een band kiest voor een bepaalde muziekstijl, vindt daarbinnen een eigen sound en heeft inspiratie nodig om nieuwe nummers te maken (Flame). Er moet onderling vertrouwen zijn tussen de bandleden. Ze vullen elkaar aan, hun samenspel klinkt als een harmonieus geheel (Flow). Uiteindelijk moeten ze het publiek weten te raken. De voorste rijen eerst en vervolgens slaat het enthousiasme over op de rest van de zaal (Flood).
1.2
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE
De Enthousiasme trilogie gaat over deze drie stadia van enthousiasme: de bron van inspiratie, het samenspel en de beroering van het publiek. Ik wil deze stadia vertalen naar de stroom van enthousiasme binnen organisaties. — Wat is de kern van onze muziek en wanneer raken we de mensen om ons heen? — Hoe vinden we telkens weer inspiratie om te komen tot nieuwe creaties? — Met wie spelen we het beste samen en hoe vinden we het juiste publiek? Als de flow van enthousiasme eenmaal stroomt tussen individuen, teams en het publiek gebeuren de mooiste dingen. Persoonlijke groei, innovatie, economische groei en een rijker en waardevoller bestaan vallen op zo’n moment samen.
19
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME HOOFDSTUK1
De rol die enthousiasme speelt in de kunst, in het sociale leven en binnen organisaties is fascinerend. Het is bijna te omschrijven als een onzichtbare hand die het gedrag van mensen in een bepaalde richting stuurt. Een hand die mensen als een gehypnotiseerde kudde schapen lijkt te sturen. Het bijzondere is dat deze hand ons vaak de goede richting heen leidt. De kant van ons talent en onze passies. Het verbindt ons met de mensen die vergelijkbare interesses hebben. Deze trilogie gaat helpen om … … de Flame van enthousiasme scherp te krijgen en aan te wakkeren; … Flow te bereiken binnen een organisatie; … en uiteindelijk een Flood van enthousiasme te verspreiden van binnen naar buiten. In elke van deze fasen speelt enthousiasme een belangrijke rol. Als indicator, als wegwijzer en als aanjager. 20
Flame: inspiratie De Flame is de kern van een organisatie, de reden van bestaan en het gezamenlijk motief. De basis voor het enthousiasme, de motivatie en inspiratie voor management, medewerkers en klanten. Het is het fundament van alle beslissingen. De Flame is vergelijkbaar met de Olympische vlam – het vuur dat wordt ontstoken tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen en tijdens het hele toernooi blijft branden. Die vlam staat symbool voor het vuur van de atleten en hun trainers, de mysterieuze krachten in de sport en de Olympische gedachte die zich tijdens de weken van sportiviteit over de wereld verspreidt. De Flame waar we in dit boek over spreken is van eenzelfde orde. De Flame brengt ons naar de gewenste toekomst (het geanticipeerde enthousiasme) en maakt duidelijk wat de toegevoegde waarde van de organisatie is. Over het vinden en het aanwakkeren van de Flame gaat dit eerste deel van de trilogie.
DE ENTHOUSIASME TRILOGIE DEEL 1: FLAME HOOFDSTUK1
Flow: samenspel De mentale staat waarin mensen verkeren wanneer ze volledig opgaan in hun bezigheden door de Amerikaans Hongaarse psycholoog Mihaly Csikszentmihaly beschreven als ‘Flow’. Zijn beschrijving lijkt erg op de oorspronkelijke betekenis van het woord enthousiasme. De Oude Grieken gebruikte het woord wanneer soldaten ‘door de Goden bevangen’ waren. Hoe een dergelijke flow binnen organisaties kan worden opgeroepen en aangewakkerd is het onderwerp van het tweede deel van deze trilogie. Daarin leggen we de grondbeginselen uit en beschrijven we hoe een organisatie in een staat van Flow kan geraken door te sturen op enthousiasme en waardering. Een jamsessie tussen muzikanten waar de vonken van af vliegen, een voetbalteam dat elkaar blindelings weet te vinden of de business unit die draait als een trein. Flood: verspreiding Het moment waarop een artiest het publiek voor zich heeft gewonnen, een idee dat de wereld over raast of een product dat plotseling een hype wordt. Dat zijn de momenten van Flood. Hoe verspreidt zich dit enthousiasme en hoe kan een organisatie dit ondersteunen? Waar het tweede deel ingaat op de interactie tussen mensen in en rondom een organisatie, beschrijft het derde deel van de trilogie enthousiasme als een sociale reflex van de cirkels daarbuiten. Oftewel van spiegelneuronen naar positieve resonantie naar collectieve synchroniciteit. De rol van sociale media maar ook de beperkingen daarvan komen aan de orde. En op welke manier je een golf van enthousiasme kunt creëren en hoe je die golf gaande kunt houden. Daarover gaat het derde deel van de trilogie.
Het hele boek lezen? Bestel ‘m hier
21
