Datum: Auteur: Versie: Herkomst: Doel:
08/12/2011 Danny Lescrauwaet Definitief CAW overleg (RvB CAW Federatie) Beleidssignaal
De druk van de opvangcrisis van asielzoekers op Centra Algemeen Welzijnswerk
Pag. 1 van 8
1. Waarom dit signaal en welke gegevens werden verzameld ? De relatie tussen thuisloosheid en migratie is momenteel een actueel thema binnen Europa en zeer zichtbaar en voelbaar in België o.m. omwille van de opvangcrisis bij asielzoekers. Deze crisis woedt al meerdere jaren. Centra Algemeen Welzijnswerk opereren op de eerste lijn , maar zijn geen hoofdactor inzake opvang van asielzoekers. Dat zijn ze wel , samen met de OCMW’s, inzake de opvang van thuislozen. Op het terrein blijken de zaken echter danig door elkaar te lopen. Dat was het signaal van een aantal CAW’s : een toenemende druk aan vragen naar hulp en/of opvang van asielzoekers. De CAW-federatie heeft dit signaal onderbouwd en met de ondersteuning van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk volgende gegevens verzameld : -
Een analyse van de vragen naar opvang ontvangen door CAW’s in oktober 2011, van asielzoekers die geen toegang hadden tot het opvangnetwerk.
-
Een analyse van andere hulpvragen dan opvang ( bed-bad-brood), vanwege asielzoekers die de CAW’s in oktober 2011 ontvingen.
-
Een analyse van vragen naar opvang vanwege asielzoekers en vluchtelingen die het opvangnetwerk verlieten maar thuisloos waren en die in oktober 2011, bij de CAW’s om opvang kwamen vragen.
-
Een reeks praktijkvoorbeelden van hulpvragen en moeilijkheden die zich op het terrein stellen.
-
Het CAW-beleid m.b.t. de opvang van asielzoekers en de praktijk inzake het eventueel afdwingen van opvang langs gerechtelijke weg.
-
Knelpunten en oplossingsvoorstellen .
De analyse omvat gegevens van 17 verschillende CAW’s (op 25).
Pag. 2 van 8
2. De instroomzijde : vragen naar opvang en andere hulpvragen. In tabel 1 geven we het aantal vragen naar opvang weer van pas toegekomen asielzoekers, die bij een CAW om opvang vroegen ( bed-bad-brood), omdat ze geen toegang hadden tot het opvangnetwerk van Fedasil, en dit in de maand oktober 2011. De aantallen slaan op het aantal personen. Tabel 1 : aantal opnameaanvragen gesteld aan CAW’s in de maand oktober 2011. Tabel 1 : analyse aan de instroomzijde Categorie Meerderjarigen met of zonder kinderen
Eu-burgers
Niet begeleide minderjarigen Totaal
Niet Eu-burgers
Totaal
13
184
197
13
4 188
4 201
De regio’s met de hoogste aantallen zijn : Brussel ( 74), Gent ( 70), Brugge (17) en Antwerpen (12). De opvangdruk van asielzoekers situeert zich in een beperkt aantal steden : Brussel, Gent, Brugge en Antwerpen. Op jaarbasis verricht het Algemeen Welzijnswerk ca. 6000 residentiële opnames van thuislozen1. De opvang vanwege asielzoekers legt zeker in de hiervoor vernoemde steden, extra druk op het opvangnetwerk van de CAW’s. Het aantal opnameaanvragen van niet begeleide minderjarigen en Eu-burgers is vrij beperkt. In tabel 2 geven we het aantal asielzoekers weer dat zich in oktober 2011 bij een CAW meldde met een andere hulpvraag dan opvang. Dit kan gaan om een vraag naar informatie, advies of ambulante begeleiding. Tabel 2 analyse andere hulpvragen dan enkel opvang categorie Meerderjarigen al dan niet met kinderen Niet begeleide minderjarigen Totaal
1
Eu-burgers
Niet Eu-burgers
Totaal
2
72
74
80
6 78
6 158
Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, CAW in beeld, cijfers 2010.
Pag. 3 van 8
De regio’s met de hoogste aantallen zijn : Antwerpen (29); Brussel (21) en Brugge (16) . Het aantal vragen naar ambulante hulp ligt lager dan het aantal vragen naar opname. Momenteel domineert in de hulpvragen vanwege asielzoekers deze naar bed-bad en brood. 3. De uitstroomzijde : asielzoekers en vluchtelingen, die opvang vragen na het verlaten van hun opvangnetwerk.
Tabel 3: Analyse van de uitstroomzijde Categorie Meerderjarige asielzoekers al of niet met kinderen Niet begeleide minderjarige asielzoekers Meerderjarige erkende vluchtelingen en kinderen Erkende niet begeleide minderjarigen Totaal
Eu-burgers
Niet Eu-burgers
0
Totaal 45 22 7 2 76
45 22 7 2 76
De regio’s s met de drie hoogste aantallen zijn : Brussel (17); Antwerpen (14) en Brugge (13). Niet alleen pas toegekomen asielzoekers kampen met thuisloosheid. Ook bij asielzoekers die het opvangnetwerk verlaten is dit het geval. Nochtans zijn deze mensen in begeleiding en zou het moeten mogelijk zijn dat er eerst voor woonst gezorgd wordt vooraleer ze het opvangnetwerk verlaten. Het is allesbehalve logisch en efficiënt dat ze zich thuisloos melden bij een CAW en terug een opvangtraject moeten starten. Het aantal niet begeleide minderjarige asielzoekers die thuisloos worden na het verlaten van een opvangcentrum voor minderjarige asielzoekers is vrij substantieel. Ook bij deze minderjarigen is het opvangtraject niet logisch.
4. Voorbeelden van hulpvragen die bij CAW’s terecht kwamen. 4.1. Asielzoekers die pas toekwamen en geen toegang hadden tot de opvang van Fedasil Men meldt zich aan de deur aan zonder afspraak en heeft brief bij van Fedasil dat opvang niet voorhanden is vanwege verzadiging netwerk. We leggen dan uit dat - zoals vermeld in de brief ze in dit geval naar OCMW moeten gaan en verwijzen gepast door ( Metropool, algemeen onthaal). Vrouw van 21 , afkomstig uit Marokko. Recent in België toegekomen, asielprocedure lopend, woonde eerst bij partner, maar moeten vluchten van zwaar IFG. Nu in procedure 9bis. Jonge vrouw mag niet werken , ook geen vrijwilligerswerk doen. Depressief, reeds twee zelfmoordpogingen ondernomen. Wordt ambulant gevolgd op JAC ( Metropool, jongerenonthaal). Alleenstaande man had asiel aangevraagd en had document mee van Fedasil dat hij geen opvang
Pag. 4 van 8
gekregen had omwille van verzadiging van het opvangnet.. We hebben dan pro deo advocaat ingeschakeld om opvangplaats af te dwingen via kort geding ( CAW Brugge, onthaal). Een man afkomstig van Irak zocht onderdak. Kreeg enkel de toewijzing van medische regularisatie. OCMW Leuven meldde de persoon aan. Uitgezocht bij OCMW Brugge of zij zouden instaan voor de verblijfskosten. Ze weigerden. Ieder OCMW heeft daar zijn eigen beleid in en aangezien de man op Brugs grondgebied zou komen zou ook OCMW Leuven niet bevoegd zijn. Dit met het gevolg dat de verblijfskosten niet zouden kunnen worden betaald. Er ontstond een discussie tussen de OCMW’s. OCMW Brugge bleef bij hun standpunt waardoor we de man geen opvang konden bieden ( CAW Brugge, onthaal). 2 gezinnen met 2 en 3 kinderen : wonen voorlopig bij een vriend (te weinig plaats)Recht op OCMW steun als ze woning vinden .Vragen opvang : OC kan niet. Gebeld voor enkele woningen en doorverwezen naar De Tinten : hulporganisatie voor vluchtelingen ,asielzoekers en mensen zonder papieren ( CAW Artevelde en Visserij, Gent). Man :kan geen Nederlands , geen tolk beschikbaar, zwaar getraumatiseerd ,kent hier niemand ,slaapt soms in nachtopvang ,komt iedere dag naar Transithuis ,kan kledij krijgen, maar heeft eigenlijk dringend psychosociale begeleiding nodig ( CAW Artevelde en Visserij, Gent). Koppel met 6 kinderen, vrouw 7 maand zwanger, man heeft TBC. Info gegeven, contact met advocaat opgenomen, procedure hoogdringendheid laten opstarten, brief meegegeven om intussen steun te vragen bij het OCMW, folder uitgelegd met plaatsen waar je overdag naartoe kan, kan eten en ondersteund bij het zoeken van een slaapplaats ( CAW Mozaiëk, Brussel)
4.2. Niet begeleide minderjarige asielzoekers die pas toekwamen 4.3. Meerderjarige asielzoekers, vluchtelingen die het opvangnetwerk verlieten Meisje van 21 jaar op JAC Onthaal. Afkomst : Somalië. Moest binnen week opvangcentrum Rode Kruis verlaten, had geen eigen woonst gevonden. Inkomen ook nog niet in orde. Is éénmaal langsgekomen met haar problematiek, daarna niet meer opgedaagd. Na eerste gesprek konden we haar ook geen opvang aanbieden, is ze daarom niet meer terug gekomen ? (Metropool, jongerenonthaal) Betrokkene moet asielcentrum verlaten. Betrokkene vindt geen woonst. Hij stelt een vraag naar opvang bij CAW ’t Verschil – crisisteam. Betrokkene wordt opgevangen in ons onthaalcentrum ( CAW ‘t Verschil, crisisopvang). Mw. kwam hulp vragen rond hoe en waar ze huisvesting kon vinden in de regio (voor einde verblijf in opvangnetwerk). Heeft tijdig woning gevonden zodat opvang in onze residentiële setting niet meer nodig was ( CAW Waasland, onthaal). Alleenstaande man na verblijf LOI. Hij had twee weken tijd om het LOI te verlaten omdat hij een erkenning had gekregen. De man had geen eigen inkomen, sprak gebrekkig Engels. Hij zocht onderdak. Samen hebben we opvangcentra gebeld, die waren volzet. Uiteindelijk plek gevonden bij een pater ( CAW Brugge).
Pag. 5 van 8
Jongeman van 18 jaar, moet weg uit klein kasteeltje. Info gegeven omtrent OCMW (rechten en plichten), brief gemaakt om mee te geven aan het OCMW (vraag voor huurwaarborg en installatiepremie), lijst gegeven met opvangcentra, op de eerste dag samen zelf alle centra opgebeld, op wachtlijst laten zetten indien mogelijk. Op vraag van cliënt zelf regelmatig nog eens gebeld naar opvang ( CAW Mozaïek, Brussel). CG S. is samen met zijn zieke vrouw 'vrijwillig' vertrokken na maandenlang verblijf in opvangcentrum en kleinschalige opvang. Betrokkenen weten van niets en zijn totaal niet op de hoogte van de consequenties van het vrijwillig verlaten van de opvang van Fedasil. Zij volgen gewoon het advies van de maatschappelijk werker en hebben het idee dat ze de opvang moeten verlaten ( CAW De Terp, Protestants Sociaal Centrum).
4.4. Niet begeleide minderjarige asielzoekers of vluchtelingen die een opvangvoorziening voor deze groep verlieten. Een jongere die binnenkort 18 jaar wordt en niet langer in het project Lisanga kan blijven. Deed aanvraag voor het woonproject jongeren. Intake gedaan, op wachtlijst gezet en diezelfde maand een plaats vrij, dus doorgestuurd naar woonbegeleiding jongeren. Zij nemen het verder over (CAW Mozaïek, Brussel).
5. Huidig CAW-beleid m.b.t. opvang van asielzoekers We zien drie type beleidslijnen bij CAW’s t.a.v. het opvangen van asielzoekers : -
CAW’s die een overeenkomst hebben met actoren uit het opvangnetwerk van asielzoekers om een bepaald contingent asielzoekers op te vangen. Bijvoorbeeld : CAW Archipel, Waasland, Middenkust, Visserij , De Terp.
-
CAW’s die een beperkt aantal opvangplaatsen voorzien voor asielzoekers of omwille van humanitaire redenen uitzonderingen toestaan : Metropool, ‘t Verschil, Regio Brugge, Regio Leuven. Meestal stelt men wel als voorwaarde dat duidelijk moet zijn wie bevoegd is voor de betaling van de verblijfskosten.
-
We hebben geen informatie ontvangen van CAW’s die principieel asielzoekers zouden weigeren op te vangen als ze plaats hebben.
De ambulante hulpverlening van CAW’s staat ook open voor asielzoekers.
Pag. 6 van 8
6. Het afdwingen van opvang via gerechtelijke weg. 6.1. Rechtsregels over de afdwingbaarheid van opvang voor asielzoekers2 Volgende rechtsmiddelen kunnen aangewend worden om opvang af te dwingen : - Tegen niet toewijzing van een verplichte opvangplaats wegens een verzadiging van het opvangnetwerk aan een asielzoeker die voor de 1° of 2° maal asiel vraagt : neerleggen van eenzijdig verzoekschrift bij de arbeidsrechtbank, dagvaarding in kortgeding bij de Arbeidsrechtbank. - Niet-toewijzing van een verplichte opvangplaats omwille van een meervoudige asielaanvraag ( dus vanaf 3° aanvraag) : beroep mogelijk bij arbeidsrechtbank. - Niet toewijzing van een opvangplaats aan families met minderjarige kinderen zonder wettig verblijf : beroep mogelijk bij arbeidsrechtbank. 6.2. De CAW praktijk Waar mogelijk verwijst men door naar de advocatuur en naar gespecialiseerde diensten voor vreemdelingen. Het niet hebben van opvang is hiervoor wel een drempel. Nogal wat CAW’s hadden geen ervaring met het afdwingen van opvang.
7. Signalen en oplossingsvoorstellen. -
Er dient een sluitend afsprakenkader te komen tussen de verschillende beleidsniveaus (lokaal, gemeenschappen en federaal) dat verantwoordelijkheden en bevoegdheden regelt voor de opvang van thuisloze mensen ( met en zonder precair verblijfsstatuut). Momenteel is dit onvoldoende duidelijk. Daarvan zijn de betrokkenen in eerste instantie het slachtoffer. Maar ook de actoren op het terrein. Opvanginstellingen voor thuislozen mogen en kunnen geen systematische oplossingen zijn voor een onsamenhangend migratie- en asielbeleid waardoor asielzoekers in een situatie van armoede en thuisloosheid terecht komen. Het geeft ook absoluut geen goed beeld van de politiek naar het brede publiek wanneer beleidsniveaus de verantwoordelijkheid naar elkaar beginnen toeschuiven bij concrete noodsituaties. CAW’s kunnen en willen bijdragen tot het bieden van opvang, maar dan op basis van vooraf onderhandelde overeenkomsten en afspraken met de bevoegde instanties.
-
Asielzoekers dienen een logisch opvangtraject te volgen. Het kan niet dat mensen het opvangnetwerk dienen te verlaten zonder dat ze een oplossing hebben voor hun woonsituatie en dan terug een opvangtraject dienen te starten in het algemeen welzijnswerk. Dit geldt ook voor erkende vluchtelingen. We wensen dit te signaleren aan
2
Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Praktische nota voor de advocatuur, Rechtsmiddelen voor asielzoekers zonder toewijzing van een verplichte opvangplaats, versie 27 mei, 2011
Pag. 7 van 8
Fedasil en aan de OCMW’s die verantwoordelijk zijn voor de LOI’s. -
We stellen een vrij substantieel aantal niet begeleide minderjarige asielzoekers vast, dat zich thuisloos aanmeldt bij een CAW, nadat ze een opvangcentrum voor minderjarige asielzoekers (dienden te) verlaten. Dit knelpunt vergt nader onderzoek : is het aantal plaatsen te beperkt, hoe zit het met het uitstroombeleid en de nazorg, bieden begeleide woonvormen hier mogelijks een effectiever antwoord ?
-
Een aantal CAW’s dat opvangplaatsen heeft voor asielzoekers, signaleert dat de doorverwijzing door de dispatching van Fedasil onvoldoende vlot loopt, waardoor opvangplaatsen al te lang onbenut blijven.
Pag. 8 van 8
