Vragenlijst bij de tentoonstelling van de Auschwitz Stichting:
“De concentratiekampen en vernietigingspolitiek van de nazi’s in hun historische context 1914-1945”
door Guy PEETERS, leerkracht Sint-Lutgardisinstituut, Mol
Doelgroep: 4-6e jaar BSO of 2e graad TSO
Toelichting Het aanschouwelijk maken van de ontwikkelingen die geleid hebben tot het ontstaan van de nazi-dictatuur en de genocide op joden en zigeuners is een bijzondere uitdaging in de onderwijswereld. Bezoeken aan de voormalige kampsites zijn steevast beklijvende ervaringen, maar de boodschap kan ook overgebracht worden via een kleine didactische tentoonstelling, zoals deze die de Auschwitz Stichting heeft uitgewerkt voor de schoolgemeenschappen of culturele centra. In deze tentoonstelling “De concentratiekampen en vernietigingspolitiek van de nazi’s in hun historische context 1914-1945” worden in een 250-tal documenten de belangrijkste momenten en ontwikkelingen uit de XXe eeuw toegelicht die geleid hebben tot de menselijke catastrofe die de Tweede Wereldoorlog en de genocide op joden en zigeuners is geweest. De tentoonstelling vangt aan met de Eerste Wereldoorlog, licht de essentiële kenmerken van het Derde Rijk toe en sluit af met een overzicht van de Tweede Wereldoorlog en de wereld van de concentratie- en vernietigingskampen. De tentoonstelling is zuiver didactisch en pedagogisch opgevat en kan gehuurd worden bij de Vzw Auschwitz in Gedachtenis. Meer info: www.auschwitz.be. Op basis van deze tentoonstelling ontwikkelde Guy Peeters, leerkracht uit het SintLutgardisinstituut te Mol, een vragenlijst die tevens dient als een soort gids doorheen de tentoonstelling. Deze vragenlijst, speciaal samengesteld voor de leerlingen van het 5e en 6e beroeps, laat toe om de leerlingen op een meer actieve wijze bij de tentoongestelde foto’s en onderschriften te betrekken. Geïnteresseerde leerkrachten kunnen er vrijelijk over beschikken. Nogmaals onze dank aan Guy Peeters, leerkracht aan het Sint-Lutgardisinstituut te Mol, die dit document ter beschikking stelde.
INLEIDING Tijdens de oorlogsjaren van 1939-1945 werden vanuit de door nazi-Duitsland bezette gebieden allerlei bevolkingsgroepen gearresteerd en naar de vernietigings- en concentratiekampen weggevoerd. In België werden zo’n 43.000 personen om politieke redenen (o.m. verzetsactiviteiten) gearresteerd en vastgezet. Zo’n 13.950 onder hen overleefden de oorlog niet. Daarnaast werden ook nog zo’n 24.906 joden en 350 zigeuners vanuit België naar de nazi-kampen gedeporteerd. Van hen zouden zo’n 1.194 joden en een 20-tal zigeuners de kampen overleven. Wat wist men hier in die tijd van de nazikampen, van het lot van de mensen van hier? De bedoeling van deze overzichtstentoonstelling is om ons er aan te herinneren dat iedereen bij dergelijke door mensen veroorzaakte drama's kan worden betrokken.
Duitse kampen De schok In het prille voorjaar van 1945 beleefde de Tweede Wereldoorlog in West-Europa zijn laatste fase: het Belgische grondgebied was in september 1944 bevrijd, wij werden enkel nog opgeschrikt door het late Ardennenoffensief (december 1944) en hadden ook nog af te rekenen met de vliegende bommen. De geallieerden zwermden uit over de Rijn en het was wachten op de Duitse overgave. De bevrijding had nog voor een vernieuwing gezorgd: het was nu gedaan met de Duitse propagandafilms. In de lokale bioscopen moesten Duitse filmvedetten plaatsmaken voor Amerikaanse en tijdens het filmjournaal waren wij getuige van de geallieerde opmars in Duitsland. Zo gebeurde het dat de cinemabezoekers midden april 1945 volkomen verrast werden door de onvoorstelbare gruwelbeelden gefilmd in het kamp van BergenBelsen (nabij Hannover). Graatmagere, naakte lichamen werden door graafmachines in massagraven geduwd, terwijl uitgemergelde mensen doelloos achter het prikkeldraad ronddwaalden of lagen te sterven in propvolle barakken. Heel wat toeschouwers hielden het niet uit en verlieten de zaal. Dat zo iets mogelijk was had niemand zich kunnen voorstellen. En dan hadden wij nog geen idee van het begrip “vernietigings- of uitroeiingskamp”, zoals dat van Auschwitz-Birkenau, dat eind januari 1945 door de Sovjet-troepen was bevrijd. Het heeft lange tijd geduurd vooraleer de mensheid de volle omvang van deze menselijke catastrofe begrepen heeft. Tegelijk is men tot het besef gekomen dat men deze gruweldaden enkel kan voorkomen door er over te spreken. Dit is dan ook de bedoeling van deze tentoonstelling. Het is eerst en vooral de taak van ieder van ons om te WETEN dat mensen tot zulke zaken in staat zijn. Hopelijk heeft ieder van ons de moed om er voor te zorgen dat wat nu volgt NOOIT MEER KAN GEBEUREN!
VRAGENLIJST THEMA I
De Eerste Wereldoorlog of het verminkte Europa
In 1914 brak in Europa de Eerste Wereldoorlog uit. 1. Welke legers stonden tegenover mekaar ? A. ……………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
B. ……………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
2. Deze oorlog wordt ook wel eens ‘De Grote Oorlog’ of de ‘Loopgravenoorlog’ genoemd. Welke vlakte vormde één van de belangrijkste strijdtonelen in deze oorlog? ……………………………………………… 3. Hoeveel doden vielen er :
aan Russische zijde
………………………………………………
aan Franse zijde
………………………………………………
aan Amerikaanse zijde
………………………………………………
aan Belgische zijde
………………………………………………
4. Hoeveel doden vielen er in totaal ?
……………………………………
5. Tijdens WO I dook voor het eerst de figuur van Adolf Hitler op. Welke rang had hij in het Duitse leger ?
………………………………………
6. Wanneer werd de Wapenstilstand ondertekend ? …………………………… 7. Op welke plaats ? ………………………………………………
THEMA II
EUROPA OPNIEUW VERDEELD HET VERDRAG VAN VERSAILLES (1919)
Door het Verdrag van Versailles wordt Duitsland verantwoordelijk gesteld voor de oorlog van 1914-1918. 1. Wanneer werd dit verdrag gesloten ? …………………………………………… 2. Welke voorwaarden werden er gesteld aan Duitsland ?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
3. Welke gebieden moest Duitsland afstaan aan :
België
………………………………………………
Frankrijk
………………………………………………
Polen
………………………………………………
THEMA III
DE DUITSE REPUBLIEK IN CRISIS (1919-1933)
Een van de gevolgen van WO I was de troonsafstand van de Duitse keizer Wilhelm II. Hiermee werd in de stad Weimar Duitsland uitgeroepen tot republiek. 1. SOCIALE EN POLITIEKE CRISISSEN Hoe wordt deze nieuwe republiek nog genoemd ?
……………………………
2. ECONOMISCHE CRISISSEN Hoeveel werklozen telde Duitsland in 1933 ? ……………………………………
3. HET NATIONAAL-SOCIALISME GRIJPT DE MACHT Ook in Italië komen de fascisten aan de macht.
Hoe heet de Italiaanse tegenhanger van Hitler ?
……………………………
Wat was zijn grote droom ? ………………………………………………………………………………………
Wat was zijn titel?
………………………………………
.Hoe noemde men zijn aanhangers ? ……………………………………………………………………………………… In Duitsland werd in 1920 de NSDAP gesticht.
Waar staan deze letters voor? ………………………………………………………………………………………
Wie stond aan het hoofd van deze politieke partij?
Wat was zijn titel?
……………………….
………………………………………………………………………………………
In 1923 pleegt Hitler een mislukte staatsgreep. Hij wordt gevangen genomen. Tijdens zijn gevangenschap schrijft hij zijn ideeën neer in een boek. Wat is de naam van dit boek ? ………………………………………………… 4. DE MACHTSOVERNAME Na zijn mislukte staatsgreep hervormde Hitler zijn partij en gaf ze een strikt militair karakter. Door propaganda, straatbetogingen en volksmennerij wist hij zijn invloed gevoelig uit te breiden. Hij krijgt meer en meer aanhangers.
Hoe noemen we de aanhangers van Hitler ? ………………………………………………………………………………………
In welk jaar had de grote doorbraak voor de nazi-partij plaats? ………………………………………………………………………………………
Hoeveel parlementzetels behaalde zij toen ? ………………………………………………………………………………………
Welke functie kreeg Hitler door deze verkiezingsoverwinning ? ………………………………………………………………………………………
Wie was er op dat moment president van de Duitse Republiek ? ………………………………………………………………………………………
Afb. Hitler en Hindenburg
THEMA IV
NAZI-DUITSLAND
Met Hitler aan de macht verdween ook de democratie in Duitsland. Hij zelf werd beschermd door een persoonlijke lijfwacht. 1. Hoe noemde deze lijfwacht ?
…………………………………………………
2. Wie stond hier aan het hoofd ? ………………………………………………… 3. Wat is de Gestapo ?
…………………………………………………
In die tijd werden ook de eerste concentratiekampen gebouwd. Ze dienden om tegenstanders van het regime in te ‘bewaren’.
Waar werd het allereerste concentratiekamp gebouwd ? ……………………………………………
DE NAZI-KOPSTUKKEN Al vlug wist Hitler zich te omringen door een selecte groep vertrouwelingen. 1. Wie stond aan het hoofd :
van de Gestapo ?
……………………………………………
van de luchtmacht ?
……………………………………………
van de propaganda ?
……………………………………………
De familie stond centraal in heel de nazi-ideologie. 2. Wat was er ook nog nodig voor het welzijn van het Duitse volk ? …………………………………………………………………………………………
Afb. Himmler, hoofd van de SS.
RACIALE POLITIEK EN MILITARISERING VAN DE SAMENLEVING Jodenhaat stond centraal in de nazi-levensvisie. Ook de rassenstrijd nam een belangrijke plaats in.. 1. Geef de algemene term voor ‘jodenhaat’.
……………………………
2. Welk ras stond bovenaan in de nazi-ideologie ?
……………………………
3. Wat moest er gebeuren met de lagere (minderwaardige) rassen ………………………………………………………………………………………….. De nazi’s probeerden hun rassentheorieën wetenschappelijk te bewijzen. 4. Geef 2 voorbeelden.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Een algemeen gevolg van deze verschrikkelijke campagne tegen de joden was de vlucht van vele van deze mensen naar het buitenland. 5. Hoeveel joden verlieten Duitsland tussen 1933 en 1939 ?
……………………
6. Hoe kon men een jood herkennen op zijn paspoort ?
……………………
Na 1935 wist Hitler een indrukwekkend leger op te bouwen en de economie te militariseren. Duitsland zocht levensruimte en zou dit vinden buiten de landsgrenzen. 7. Wat is de Duitse term voor ‘levensruimte’ ?
……………………………
8. In welk jaar voerde Hitler de algemene dienstplicht in ?
……………
THEMA V
INVASIES EN OORLOGEN
De politieke bedoelingen van Hitler zijn sinds de tweede helft van de jaren 1930 gericht op expansie. Het was de aanloop tot de Tweede Wereldoorlog. 1. Welk land werd als eerste ingenomen?
…………………………………….
2. Wanneer vond deze invasie plaats? ………………………………………….. 3. Hoe noemt men deze aanhechting (Duits)? ………………………………….. De Conferentie van München (29 september 1938) sterkt Hitler in zijn aanvalsdrang. Hij kreeg bijna al wat hij vroeg. Sudetenland wordt bij het Duitse Rijk gevoegd. 4. Welke landen waren (buiten Duitsland) nog vertegenwoordigd op deze conferentie? .
…………………………………………
.
…………………………………………
.
…………………………………………
1 september 1939 wordt algemeen gezien als het begin van WO II 5. Welk land wordt aangevallen? ………………………… Nadien volgen vrij snel de aanvallen op de andere Europese landen. Dit vormt het begin van een bliksemoorlog. 6. Wanneer valt Hitler België aan?
……………………….
7. Geef de Duitse term voor die bliksemoorlog.
…………………….
Mensen die het niet eens waren met Hitler werden opgesloten in verzamelkampen. 8. Welk Belgisch fort werd door de nazi’s als concentratiekamp gebruikt? ……………………………………….. 9. Hoeveel mensen vonden hier de dood? ……………………………….. Na zijn aanval op West-Europa richt Hitler zijn blikken op de Sovjet-Unie. 10. Wanneer valt hij dit land aan?
…………………………………
11. Wat is de codenaam voor deze aanval?
………………………………..
THEMA VI
DE DUITSE VOLKERENMOORDPOLITIEK
Tegenstanders van de nazi’s werden aanvankelijk in concentratiekampen opgesloten. Eén van deze kampen was dat van Auschwitz, opgericht in september 1940. 1. Welke bevolkingsgroepen kwamen hier terecht? .
………………………………………..
.
………………………………………...
.
…………………………………………
.
…………………………………………
2. Welke functie kreeg Auschwitz in januari 1942? ……………………………………………………………………………….. 3. Bij aankomst in het kamp was er een eerste selectie. Wat gebeurde er met hen die werkonbekwaam werden geacht? …………………………………………………………………………. 4. Hoe werden zij die werkbekwaam waren geregistreerd? ………………………………………………………………………………… VERNIETIGING DOOR ARBEID Gevangenen waren verplicht tot gedwongen arbeid voor de Duitsers. 5. In welke industrietakken werden zij verplicht tewerkgesteld? .
…………………………………….
.
……………………………………..
.
……………………………………..
6. Wat is de V2?
……………………………………
LEVEN IN DE KAMPEN - BEROVING VAN DE GEVANGENEN De gevangenen werden al hun bezittingen ontnomen. 1. Wat gebeurde er met hun afgesneden haren? ………………………………………………………………………………….. 2. Geef een algemene beschrijving van het leven in een concentratiekamp aan de hand van 5 voorbeelden. .
…………………………………………………………………
.
…………………………………………………………………
.
…………………………………………………………………
.
…………………………………………………………………
.
…………………………………………………………………
DE UITROEIING 3. Vooral joden vonden de dood in deze kampen. Hoeveel Hongaarse joden vinden tussen 15 mei en 19 juli 1944 de dood door vergassing? …………………………………………… (=…………………………per dag) 4. Hoeveel gaskamers had Auschwitz 2 (of Birkenau)? ……………….. 5. Hoe verhinderde men dat joden zich konden ‘voortplanten’? ……………………………………………………………………………………… 6. Allerlei medische experimenten moesten er voor zorgen om het zuivere Arische ras op grote schaal sneller te vermenigvuldigen. Geef drie voorbeelden van deze medische experimenten. .
………………………………….
.
………………………………….
.
………………………………….
7. Hoe heette de hoofdarts van Auschwitz?
Hij had de leiding over deze experimenten. Na de oorlog sloeg hij op de vlucht en vestigde zich in Latijns-Amerika.
THEMA VII
…………………………………..
DE BEVRIJDING VAN DE KAMPEN
De bevrijding van West-Europa werd ingeluid door de landing van de geallieerden in Noord-Afrika, Sicilië en Normandië. Op 8 mei 1945 zette de Duitse overgave een punt achter de oorlog in Europa. De laatste weerstand werd geboden op en rond het hoofdkwartier van Hitler in Berlijn. 1. Geef de volledige datum van de landing in Normandië. ………………………………. 2. Welk land wist als eerste het hoofdkwartier van Hitler te bereiken? ………………………………… Ondertussen werd bij het ontdekken van de concentratiekampen duidelijk welke massamoord hier had plaatsgevonden. 3. Geef de namen van drie bekende concentratiekampen. .
……………………………….
.
……………………………….
.
……………………………….
4. Hoeveel joden vonden (in totaal) de dood in deze kampen? …………………………………….. De Duitsers die verantwoordelijk waren voor deze gruweldaden werden gezocht en opgepakt. Later werden zij veroordeeld.
5. In welke Duitse stad werd dit proces gevoerd?
Afb. : de bevrijding van Auschwitz en Buchenwald
……………………
