DE CJG- GENERATIE. De smalle marges van de stakende ambtenaar Pagina 8. Harry van Zon neemt (weer) afscheid van BZK pagina 20

hét magazine voor de overheid

De smalle marges van de stakende ambtenaar Pagina 8

4 april 2008

nr

6

CJG

DE GENERATIE

INTERVIEW

Harry van Zon neemt (weer) afscheid van BZK pagina 20 Jan Wolter Wabeke: de onbekende ombudsman pagina 13

Belangenverstrengeling. En dan? pagina 23

Gedeeld erfgoed met Brazilië in kaart pagina 14

José Lazeroms, nieuwe DG op OCW pagina 28

vierde jaargang

inhoud

PM nummer 6 4 april 2008

16 De zoektocht naar de antisociale peuter

Centra voor Jeugd en Gezin monitoren van wieg tot puberteit

20 ‘Mister elektronische overheid’ neemt afscheid

Harry van Zon over de onmaakbare samenleving

23 Het groeiende integriteitsgat

14

Gerd Leers neemt de graaicultuur op de korrel

35 Zuinig op Nederland

De Hofstadlezing door Alexander Rinnooy Kan

NIEUWS 8 t/m 15

8 De smalle marges van de stakende ambtenaar 9 Rijk draagt steentje bij aan oplossen lerarentekort 10 Eerherstel voor de manager 11 Waterbeheer in stroomversnelling 13 Ombudsman Wabeke versus de woekerpolissen 14 Brazilianen hebben heimwee naar de WIC 15 Actal-voorzitter waarschuwt voor ‘trendbreuk’ SPELERS 26 t/m 30

23

6 Nieuw salarissysteem P-Direkt verovert Den Haag 2 28 José Lazeroms (DG OCW) streeft naar verandering 30 Nieuwe DG Camps (SZW) valt met neus in de boter MENINGEN

9 Column Guikje Roethof: Vlucht voorwaarts 19 Column Ruben Maes: Stout of fout SERVICE

32 Et cetera: EU-ambtenaren voor de klas 34 Kameragenda en evenementen

35

Omslag: Vierstroomzorgring

PM 4/4

3

lopende zaken > Algemene Zaken LULA • Vrijdag 4 april is premier Balkenende aanwezig bij de Navo-top

in Boekarest waar die dag Vladimir Poetin zijn opwachting maakt. Terug in Nederland ontvangt de premier op maandagavond 7 april zijn ­Belgische collega Yves Leterme. Aan het eind van die week, op donderdag en vrijdag, volgt het staatsbezoek van de Braziliaanse president Lula. Op 15 en 16 april brengt Balkenende een werkbezoek aan ­Overijssel. Achter de schermen houdt hij zich onderwijl bezig met de rijksbegroting, dat wil zeggen met de voorjaarsnota en de voorbereiding voor de begroting van het volgend jaar.

BZK LERAAR • Maandag 7 april brengt minister Ter Horst een werkbezoek

aan de provincie Gelderland. Ze gaat in elk geval naar de gemeente Bronckhorst en naar Nijmegen, waar ze burgemeester was voordat ze minister werd. De dag erna ondertekent Ter Horst een convenant tussen het rijk en het onderwijsveld waarmee ambtenaren gestimuleerd worden leraar te worden (zie ook pagina 9). Donderdag de 10e houdt ze een toespraak ter gelegenheid van de opening van het nieuwe kantoor van Twynstra Gudde in Den Haag. 16 april staat in het teken van de lancering van de website Maildepolitiek.nl, een initiatief van BZK om het contact tussen politiek en burger te vergemakkelijken.

ruim dertig mensen onder Unmis-vlag. Verder heeft Defensie onder andere twee militairen in Darfur (Unmamid), twee bij de Europese missie in Congo (Eusec) en vier in West-Afrika. kennismaking • Staatssecretaris De Vries gaat dinsdag 8 april naar Antwerpen voor het afscheid van de Hr. Ms. Willem van der Zaan. Woensdag de 9e staat een kennismaking met zijn Duitse counterpart ­Peter Wichert op het programma.

Economische Zaken ECONOMIE • Minister Van der Hoeven buigt zich in gezelschap van

­ inister Plasterk en staatssecretaris Heemskerk over het Oeso-rapport m over de Nederlandse economie. Dit zal plaatsvinden tijdens het AO over de Raad Concurrentievermogen op donderdag 10 april. Uiteraard zal ook het verslag van de raad van 25 en 26 februari worden behandeld.

BRAZILIË • Woensdag 9 april heeft staatssecretaris Heemskerk een AO

over de resultaten van de consultatieronde over de vergunninguitgifte voor de digitale omroep. De staatssecretaris verheugt zich ongetwijfeld al op zijn bezoek aan het warme Brazilië, waar hij maar liefst een week mag verblijven. Hij gaat erheen met een bedrijvenmissie en de Rotterdamse burgemeester Opstelten sluit zich aan bij het gezelschap.

Financiën MEDIATION • Ank Bijleveld krijgt dinsdag 8 april uit handen van Com-

Washington • Op 11 april reist minister Bos af naar Washington voor

missaris van de Koningin Geert Jansen (Overijssel) het boek Mediation aangeboden. Donderdag de 10e houdt de staatssecretaris een toespraak op de conferentie voor samenwerkende gemeenten in Soesterberg. In Amsterdam spreekt ze de jaarvergadering toe van GBO.Overheid. Woensdag 16 april speecht ze op een congres van de Nederlandse ­Vereniging voor Burgerzaken.

de voorjaarsvergadering met het IMF en de Wereldbank. Op 16 april houdt hij een toespraak bij het Koninklijk Nederlands Instituut van ­Registeraccountants (Nivra) dat een nieuw onderkomen betrekt in ­Amsterdam. Ter gelegenheid van de opening biedt het Nivra de stad Amsterdam een inspiratiecongres voor kinderen aan, met als leidend thema: ‘Een nieuwe wereld’. Na de speech van Bos opent koningin Beatrix het kantoor officieel. VHMF • De Economische Faculteitsvereniging Rotterdam (EFR) organiseert in de week van 9 t/m 16 april haar jaarlijkse Business Week. Staatssecretaris De Jager spreekt de studenten toe tijdens de opening op 9 april. Een dag later staat de staatssecretaris wederom op het podium. Hij opent het symposium van de Vereniging voor Hoofdambtenaren bij het ministerie van Financiën met een lezing. Op 14 april verzorgt De Jager een college over de nieuwe Successiewet op de Universiteit van Tilburg.

Buitenlandse Zaken BEZOEKEN • Minister Verhagen blijft in eigen land de komende twee

weken, maar hij krijgt veel bezoek. Op 8 april is er een gesprek met ­Antonio Guterres, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN. Op 9 april komen de ministers van Buitenlandse Zaken van Kroatië en Luxemburg op bezoek, een dag later praat hij met zijn Braziliaanse collega, die met president Lula een bezoek aan Nederland brengt. 14 april praat Verhagen met zijn Cypriotische collega. WASHINGTON • Minister Koenders vertrekt op 10 april naar Washington, voor de voorjaarsvergadering van het IMF en de Wereldbank. Later die week woont Koenders de overdracht van het commando van chef der strijdkrachten Dick Berlijn bij. GASTLES • Woensdag 9 april brengt een werkbezoek dat in het teken staat van energie staatssecretaris Timmermans naar Leeuwarden en Groningen. Hij spreekt onder meer met medewerkers van Gasterra. De dag erna opent de bewindsman in Utrecht een congres dat deel uitmaakt van de EFR Business Week. Maandag de 14e keert Timmermans terug naar zijn oude school, het Bernardinus College in Heerlen, om een gastles over Europa te geven (zie ook pagina 32).

Defensie AFRIKA • Minister Van Middelkoop brengt van dinsdag 8 tot vrijdag 11

april een bezoek aan Afrika. Welke landen of missies hij daar precies zal bezoeken is bij het ter perse gaan van PM nog niet bekend. De grootste missie van Defensie in Afrika is die in Soedan. Daar werken

4

PM 4/4

Justitie TERRORISME • Op donderdag 10 april neemt minister Hirsch Ballin op de Vrije Universiteit Amsterdam een boek in ontvangst met de titel ­Tomorrow’s criminals. Het boek beschrijft de ontwikkeling van jeugddelinquentie en gaat in op effectieve interventies. Donderdag 17 en vrijdag 18 april is zowel de minister als de staatssecretaris van Justitie in Luxemburg voor de JBZ-raad. UNHCR • Staatssecretaris Albayrak reist op 9 april af naar Thailand voor een driedaags werkbezoek. Ze vertegenwoordigt Nederland als een van de achttien landen die deelnemen aan de hervestigingsmissie van de UNHCR. Tijdens het verblijf wordt de voortgang van het UNHCR­programma besproken.

LNV VISQUOTA • Op 9 april heeft minister Verburg een AO ter voorbereiding

op de bijeenkomst van de Landbouw- en Visserijraad die op 14 en 15

lopende zaken < april plaatsvindt in Luxemburg. Centraal staan diverse aspecten van de visserij, zoals de visquota en bestrijding van illegale visserij. Op donderdag 10 april opent de bewindsvrouw het aspergeseizoen ­tijdens een feestelijke bijeenkomst in de Rotterdamse Euromast. BIODIVERSITEIT • Op 16 april neemt Verburg in Amsterdam deel aan het voorjaarsforum van Natuurmonumenten over de Countdown 2010, die gericht is op het behoud van de internationale biodiversiteit. Op 17 april gaat ze samen met collega Ella Vogelaar ‘s ochtends naar Utrecht, waar ze in de wijk Overvecht kan bekijken wat daar gebeurt met het ­thema Groen in de stad.

Verkeer en Waterstaat ALCOHOLSLOT • Na een bezoek aan de Transportraad in Brussel, op

maandag 7 april, gaat minister Eurlings op 9 april naar het hoge ­noorden. In Drachten geeft hij de aftrap voor een proef met het alcoholslot. Automobilisten die eerder de fout ingingen door dronken achter het stuur te gaan zitten moeten eerst in het apparaatje blazen alvorens ze hun auto kunnen starten. Tot juni zullen er als proef in Friesland tachtig auto’s met het alcoholslot rondrijden.

OCW KREKELS • Zaterdag 5 april reikt minister Plasterk in Utrecht de Gouden

Krekels uit, de cultuurprijzen voor jeugdtheater. Maandag brengt hij een werkbezoek aan basisschool Onze Wereld in Den Haag. Een dag later is hij, met staatssecretaris Aboutaleb, aanwezig bij de start van de task­ force Deeltijd Plus in de Koninklijke Schouwburg te Den Haag. Maandag 14 april staat een werkbezoek van Plasterk aan Utrecht in het teken van cultuureducatie. FIETS • Donderdag 3 april geeft staatssecretaris Van Bijsterveldt in ­Hellevoetsluis een inleiding bij een Lagerhuisdebat Samen aan de slag, over maatschappelijke stages. Maandag de 7e brengt ze een bezoek aan de Inspectie van het Onderwijs, dat in het teken staat van het nieuwe toezicht. ’s Middags stapt ze, in het kader van de actieweek Voortijdig Schoolverlaten, in Utrecht op de fiets om jongeren te bezoeken die nog geen startkwalificatie hebben. PvdA-wethouder Rinda den Besten fietst met haar mee.

CANADA • Staatssecretaris Dijksma is volgende week in Canada waar ze een werkbezoek brengt in het kader van haar belangrijkste portefeuille, het primair onderwijs. Dinsdag 15 april opent ze in Nieuwegein de beurs De IB’er [interne begeleider] aan zet en woensdag is ze in Delft voor een bijeenkomst over ‘stevige taal’.

SZW KOOPKRACHT • Minister Donner brengt 7 april een werkbezoek aan Utrecht, waar hij over asbest zal praten. Donderdag 10 april is de minister in Groningen, waar hij zal spreken over arbeidsparticipatie en discriminatie op de arbeidsmarkt. Donner heeft ook nog twee regionale werktoppen, op 14 april in Leiden en op 15 april in Oss. Daar gaat het over de afspraken van werkgevers, gemeenten en UWV inzake de reintegratie van langdurig werklozen. Op 17 april is hij in Utrecht op het congres Jeugd en Armoede van Nibud. KLEURRIJK • Staatssecretaris Aboutaleb spreekt vrijdag 4 april in het Agora-theater van Lelystad op het minisymposium Iedereen doet mee, waar het over re-integratie zal gaan. Op maandag 7 april brengt hij een werkbezoek aan Tilburg, waar over ondernemerschap wordt gesproken. Later op de dag bezoekt hij het project Kleurrijk Brabant, bedoeld om allochtone jongeren aan de slag te helpen. Op 10 april is hij in Haarlem op een onderwijsconferentie over de taalontwikkeling van niet-westerse studenten.

REDDINGSBOOT • Staatssecretaris Huizinga tekent op donderdag 10

april de intentieverklaring voor de uitvoering van het hoogwater­ beschermingsprogramma. Iedere vijf jaar wordt de waterkering op de meest gevoelige plaatsen getest. Een dag later doopt Huizinga de ­nieuwe reddingsboot van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij in Urk, waarvan de naam nu nog geheim is.

Vrom LJUBLJANA • Minister Cramer heeft maandag 7 april op het Arentheen

College in Arnhem een milieudebat. ’s Avonds is ze in de Haagsche Kluis op het Plein aanwezig in het politiek café. Dinsdag 8 april is ze samen met collega Van der Hoeven aanwezig bij de ondertekening van een convenant over energie-efficiency en matiging van CO2-uitstoot. Voor woensdag 9 april staat een biocongres op landgoed Rhederoord in De Steeg in haar agenda en op 10 april een symposium van de winkelketen BCC over energiezuinige elektronica. Daarna vertrekt ze tot ­zondag naar Ljubljana, waar de informele milieuraad van Europese ­ministers is. Op dinsdag 15 april gaat ze met de koningin op werk­ bezoek naar Zeewolde in Flevoland. VVE-BALIE • Minister Vogelaar gaat maandag 7 april op wijkenbezoek naar Amersfoort (de wijk Kruiskamp). Op dinsdag 8 april opent ze met de Haagse wethouder Norder de Haagse VVE-balie, die verenigingen van eigenaren gaat ondersteunen. Vrijdag 11 april loopt ze samen met minister Klink een dagje mee met een verloskundige in Rotterdam. ­Verder nog twee wijkbezoeken op de agenda. Maandag 14 april in Heerlen, woensdag 16 april in Leeuwarden.

VWS mill • Minister Klink brengt op 7 april een werkbezoek aan het zelf-

standig behandelcentrum ViaSana in Mill. Donderdag gaat hij naar Apeldoorn voor het congres van Prismant Zorg: Geen probleem! De knelpunten in de zorg staan er centraal. ZWERFJONGEREN • Minister Rouvoet gaat maandag 7 april op werk­ bezoek naar de provincie Drenthe. Op 9 april is hij in Groningen ­aanwezig bij het Nederlands Congres Volksgezondheid, dat onder de leus ‘Vroeg erbij, beter meedoen’ gezondheidszorg met participatie in verband brengt. Op woensdag 16 april is hij gastspreker in Almen op een bijeenkomst van het Landelijk Platform Jeugd van de politie ­Friesland. OORLOSGETROFFENEN • Staatssecretaris Bussemaker gaat op 14 april naar voormalig Kamp Vught, een werkbezoek in het kader van de ­herdenking van oorlogsgetroffenen. Ze is op 16 april aanwezig bij de slotconferentie van het project organisatorische integratie van de ­gehandicaptensport, dat tot doel heeft de gehandicaptensport te verankeren in de reguliere kaders van de sportwereld.

PM 4/4

5

roerende zaken > Gevraagd: The hunting party De hele wereld zit achter hem aan, maar het is nog steeds niet gelukt ­Radovan Karadzic voor het oorlogstribunaal in Den Haag te krijgen. Wil de gevestigde orde hem wel inrekenen? Die vraag stelden vijf journalisten (drie Amerikanen, een Belg en de Nederlander Harald Doornbos) zich tijdens een get t­ogether in het naoorlogse Bosnië waar ze als correspondent hadden gewerkt. Ze ­besloten naar Karadzic op zoek te gaan, en binnen drie etmalen hadden ze hem in het vizier. Scott Anderson, een van hen, schreef er in 2000 over in Esquire (onder de titel What I did in my summer vacation) en zijn relaas is nu verfilmd. Zoals het Hollywood betaamt, is er van het oorspronkelijke verhaal maar weinig over. Het is hevig gedramatiseerd en dat pakt meer dan negatief uit. Jammer voor ‘onze’ Harald Doornbos, die een bijrolletje speelt en maar liefst twee zinnen voor zijn rekening mag nemen. Het verhaal op zich blijft natuurlijk interessant, want waarom is Karadzic nog steeds niet in Den Haag? Lees daarom het Esquire-artikel dat te vinden is op internet: www.esquire.com/features/summer-vacation-1000. The hunting party ging ­donderdag 3 april in Nederland in première.

“...Quotez...” ‘Er zit vooruitgang in, maar het had er natuurlijk gisteren al moeten zijn.’ Scheidend directeur van de patiëntenfederatie Iris van Bennekom kan niet wachten om met haar nieuwe baan als directeur Langdurige Zorg op VWS te beginnen. In de Volkskrant gaat ze alvast in op vragen over de transparantie van de zorg.

‘Een conducteur zonder geweldsbevoegdheid is echt niet iemand die zielig met de handjes op de rug staat met een gebroken pistooltje onder de arm.’ Minister Camiel Eurlings (CDA) vindt dat conducteurs juist veel bevoegdheden hebben, zei hij in het debat over de sociale veiligheid in het openbaar vervoer.

‘De Nederlander moet weer kunnen lachen om zijn loonstrookje.’ Een van de slogans op de website van Rita Verdonk, wier politieke beweging Trots op Nederland deze week officieel is gestart.

‘Ik heb nota bene met mijn voorlichter gewed dat ik het woord “ontslagrecht” niet in de mond zou nemen.’ Minister Donner (CDA) doet het weer… in een interview met Forum, het opinieblad van werkgeversclub VNO-NCW.

6

PM 4/4

16 miljoen externe adviseurs Over de toekomst van de Randstad wordt al jaren gepraat met vele betrokkenen. Maar minister Cramer lijkt er maar niet genoeg van te kunnen krijgen. Deze week lanceerde ze op internet de ­enquête Randstad 2040, voor de burger die graag meedenkt. ‘Zo adviseert u het ­kabinet direct over de toekomst van de Randstad,’ belooft ze. Burgers mogen via de lijst aangeven of ze bereid zijn zich actief in te ­zetten voor de Randstad en ze mogen ­rapportcijfers uitdelen. Dit ‘adviseurschap’ kost maar vijftien minuten en er is zelfs een prijsje te winnen: een luchtballontripje over Utrecht, voetbalkaartjes of een dagje Blijdorp.

roerende zaken < < Wat is waar?

62% van de ambtenaren vindt dat het aantal ambtenaren bij de overheid in 2025 (veel) lager moet zijn. Zo luidt een van de conclusies van een onderzoek door InOverheid.nl en InAxis. ­Opvallend is dat ambtenaren vooral collega’s uit andere bestuurslagen overbodig vinden, constateren de ­onderzoekers. Zo opvallend is dat ­natuurlijk niet. Het zou pas opvallend zijn als ambtenaren vooral zichzelf overbodig vinden.

Het Legermuseum zet ­t ijdens het Museumweekend overal vraagtekens bij. Voor zover het de ­collectie betreft althans. Is een replica van een vuurwapen of uniform wel echt en hoe origineel zijn schilderijen en vaandels die lang geleden aan het museum zijn geschonken? Een van de collectiestukken is een ziekenwagen uit de 19e eeuw. Deze werd in de ­oorlog verwoest en is daarna nauwkeurig gereconstrueerd. Maar is hij dan nog wel echt? Tijdens een ‘wat is waar’-ontdekkingstocht mogen de ­bezoekers stemmen over de verhalen die conservatoren vertellen over de collectie. Zijn ze waar of niet? De vraag wordt alleen gesteld over voorwerpen. Op het waarom van de ­m useumcollectie wordt de waarheidsvinding vermoedelijk niet toegepast.

Europees burgerlijk wetboek: dus toch

Leuker voor vleermuizen De Belastingdienst en Informatie Beheer Groep in Groningen ­nemen in hun plannen voor nieuwbouw ook voorzieningen op voor vleermuizen. De ­vleermuizen krijgen een toren als zomerverblijf, een speciaal overwinterhok, waterplaatsen en er worden bomen voor ze aangeplant. Zijn de ambtenaren van de Belastingdienst dan zo gehecht aan ­vleermuizen? Niet speciaal. De kantoren van de rijksdiensten staan naast het Sterrebos, waar zeldzame vleermuizen leven. De maatregelen dienen als­compensatie voor de bomen die voor nieuwbouw moeten wijken, en waar vleermuizen graag zitten.

‘Kent u die mop van het Europees burgerlijk wetboek?,’ aldus staatssecretaris Frans Timmermans van BZ. ‘Dat komt er dus niet.’ Aanleiding was een artikel in NRC Handelsblad, dat in oktober verleden jaar alarm sloeg: ‘Europees wetboek via de achterdeur.’ De krant maakte melding van een schimmig netwerk van juristen dat in het geniep werkte aan een project van napoleontische allure. Met die geheimhouding valt het reuze mee, zo bleek uit een interview dat PM een maand voor de NRC-publicatie had met de Duitse jurist Christian von Bar, die voorzitter is van de Study Group on an European Civil Code. Dit over diverse Europese universiteiten verspreide collectief werkt aan een ontwerp van een Europees burgerlijk wetboek, door Von Bar de ‘common frame of reference’ gedoopt. Het is een puur wetenschappelijke exercitie. Brussel betaalt wel mee aan het project, maar durft het niet te adopteren. In de Tweede Kamer was onrust over mogelijke aantasting van de nationale soevereiniteit, met name bij de VVD. Juristen wijzen juist op de voordelen van een Europees burgerlijk wetboek, bijvoorbeeld voor het handelsverkeer. Wie de ‘topgeheime’ teksten van de Study Group wil lezen kan zich wenden tot de Duitse uitgeverij Sellier (www.sellier.de), die kortgeleden het eerste deel publiceerde van de Common Frame of Reference, een soort compendium van het gehele juridische mammoetwerk. Te koop voor 9,90 euro. De komende maanden volgen verdere uitgaven. Tot september 2008 zijn alle ontwerpteksten van het Europees burgerlijk wetboek tevens gratis te downloaden op www.law-net.eu.

PM 4/4

7

nieuws >

Lerarenprotesten klus voor kabinet

Stakingsrecht ambtenaren nog steeds in schemerzone

Jurist Paul F. van der Heijden vraagt zich af waarom de politie­bonden en het kabinet tijdens hun slepende loonconflict geen gebruik wensten te maken van de Advies- en Arbitragecommissie Rijksdienst, die juist bedoeld is voor dit soort conflicten. Aan wilde stakingen in het onderwijs kan het kabinet nog een hele klus krijgen, profeteert de hoogleraar internationaal arbeidsrecht van de Universiteit Leiden. BZK • Na een slepende zenuwenoorlog met minister Ter Horst bond de

in het stakingsrecht voor alle werknemers, ook voor ambtenaren dus, politie in. Inmiddels sloegen de docenten in het voortgezet onderwijs werd erkend, maar de Nederlandse regering maakte daarbij een voorbehoud ten aanzien van ambtenaren, die dus nog steeds niet mochten aan het actievoeren en ook in de zorg rommelt het. Het dreigt anno 2008 weer even onrustig te worden onder ambtenaren als in de jaren tachtig staken in Nederland. Daardoor ontstond de bestuurlijke twilight zone, van de vorige eeuw, toen Abvakabovoorzitter Jaap van der Scheur die nog steeds bestaat. In 1974 nam de Tweede Kamer een wetsvoorstel honderdduizend ambtenaren ‘boos op Koos’ (bedoeld was Rietkerk, de aan om het stakingsverbod voor ambtenaren te schrappen, maar in de Eerste Kamer kwam dat voorstel er door toedoen van de VVD niet doortoenmalige minister van BZK) de straat op kreeg. Niet onbegrijpelijk, die heen. Pas drie jaar later, in 1979, werd het stakingsverbod geschrapt. onrust op de ambtelijke werkvloer, zo meent Paul F. van der Heijden, rector magnificus van de Universiteit Leiden en een van de meest voorStakingsrecht voor ambtenaren kwam er daardoor nog niet, en nog steeds aanstaande arbeidsrechtgeleerden van het land. ‘Je oogst wat je zaait, dient de rechtmatigheid van een staking onder Nederlandse ambtenaren en sinds de regering ambtenaren in de dagelijkse uitvoeringspraktijk door de rechter te worden getoetst. Van der Heijden: ‘Ministers als Wiegel en Van Thijn hebben wel geophemelt als “frontsoldaten van de verzorgingsstaat” of “helden van de samenleving”, lag het voor de hand dat de verwachtingen bij deze probeerd het stakingsrecht voor ambtenaren bij de wet te regelen, maar ambtenaren aangaande beloning en werkomstandigheden navenant hun manhaftige pogingen liepen op niets uit. Daarom is op dit gebied nog steeds sprake van “rechtersrecht”. In het geval van stakingen van zouden stijgen.’ Van der Heijden is voorzitter van de Governing Body Committee on ambtenaren kijkt de rechter of er sprake is van een belangengeschil Freedom of Association van de International Labour Organization (ILO), tussen werknemer en werkgever. Daarnaast vindt de zogenoemde speleen onderdeel van de Verenigde Naties in Genève, die zich buigt over regeltoetsing plaats, die inhoudt dat ambtenaren niet mogen staken de rechtmatigheid van stakingsacties in de hele wereld. Hij was weinig zolang de onderhandelingen nog lopen. Ten derde is er de schadetoetsing. De opgelopen schade door de onder de indruk toen minister Ter ‘Wiegel en Van Thijn hebben geprobeerd het Horst zich tijdens de impasse in de acties mag niet disproportioneel stakingsrecht bij wet te regelen, maar hun onderhandelingen met de politie groot zijn. Er moet een garantie zijn manhaftige pogingen liepen op niets uit’ beklaagde over ‘de korte lontjes’ van voor een minimumniveau van gelede betreffende ambtenaren, die zij verde diensten en ook mag – in het beschouwde als een teken van ‘de verruwing van het maatschappelijk geval van de politie – de openbare orde niet in gevaar komen. Op grond debat’. Van der Heijden: ‘Neem eens een kijkje in andere landen. In van die schadetoetsing verbood de rechter het de politie verleden maand Brazilië veroorzaakten stakende agenten hele veldslagen op straat. Dan om de beveiliging van de ambassades in Den Haag tijdelijk niet uit te gaat het er in Nederland toch nog erg vredig aan toe.’ voeren. Over wat die minimale dienstverlening precies inhoudt, is de Terugblikkend op de acties van de politiebonden, viel het Van der internationale jurisprudentie overigens verdeeld.’ Heijden op dat beide partijen – bonden en regering – geen gebruik Inmiddels zijn in het lerarenkamp wilde stakingen uitgebroken, die wensten te maken van de meest voor de hand liggende weg om het volgens Van der Heijden veel moeilijker te controleren zijn. ‘Wilde acties conflict te beslechten, namelijk via de Advies- en Arbitragecommissie zijn een fenomeen apart: aangezien de bonden er formeel niet achter Rijksdienst. Die commissie, onder leiding van oud-minister van Justitie staan, is het moeilijk voor de overheid om iemand te dagvaarden. Het Job de Ruiter, kan in het geval van een arbeidsconflict in de ambtelijke gaat om individuen, niet om organisaties, en het is veel moeilijker daar greep op te krijgen.’ sector om een bindend advies worden gevraagd. Van der Heijden: ‘Kennelijk durfden noch de regering noch de politiebonden het aan zich tot Aangezien hij zelf ook werkzaam is in het onderwijs, volgt Van der de commissie-De Ruiter te wenden, kennelijk omdat ze er niet zeker Heijden de arbeidsonrust onder de docenten met argusogen. ‘Minister Plasterk heeft vanaf het begin gezegd dat er iets moet gebeuren met de van waren hoe de commissie zou besluiten. In plaats daarvan wees minister Ter Horst Doekle Terpstra aan als speciale onderhandelaar, en beloning van docenten, maar jammer genoeg heeft hij het advies van werd het conflict zo over een langere tijd uitgesmeerd dan strikt genoRinnooy Kan om leerkrachten beter te betalen als ze verder studeren men misschien nodig zou zijn.’ niet beloond, en dat vind ik een gemiste kans om de kwaliteit van het Anders dan in de meeste landen in de EU is het stakingsrecht voor onderwijs te verhogen. Nu is het zo dat slechts 1 procent van de leerambtenaren niet vastgelegd in de wet. In 1903, het jaar van de spoorkrachten in het hbo kan bogen op een proefschrift met bijbehorende wegstakingen, kregen de Nederlandse ambtenaren een stakingsverbod. promotie, dat is veel te weinig.’ < [René Zwaap] In 1961 ondertekende Nederland het Europees Sociaal Handvest, waar-

8

PM 4/4

nieuws >

rijk vult lerarentekort aan Vlucht voorwaarts

Ambtenaren kunnen binnenkort met steun van het rijk de overstap maken naar het onderwijs. Dinsdag 8 april tekenen minister Ter Horst (BZK) en staatssecretaris Van ­Bijsterveldt (OCW) een convenant. BZK/OCW • Het convenant dat de bewindslie-

Yvonne Kroese

den van BZK en OCW aanstaande dinsdag Rijk, is een van de ondertekenaars van het convenant. De ambtenarenbond is nauw ­tekenen met een aantal andere partijen waaronder het A+O fonds Rijk omvat een pilot voor ­betrokken geweest bij het opzetten van de ­pilot vijf jaar binnen de regio Den Haag. Om het en dus is Dieten enthousiast over het project. ‘De bedoeling is dat ambtenaren goed gefaci­nijpende tekort aan leraren op te lossen, krijgen ­ambtenaren de kans naar het voortgezet liteerd de overstap naar het onderwijs maken,’ ­onderwijs over te stappen. Zij zullen worden legt hij uit. ‘Er is geld voor de begeleiding, voor ondersteund, bijvoorbeeld als ze daardoor scholing en voor informatieactiviteiten.’ ­Ambtenaren uit de hele rijksdienst kunnen ­financieel een stapje terugdoen. Het ministerie ­d eelnemen aan het mikt op een vijftigtal ambtenaren die voor project; de begeleiding tientallen ambtenaren hebben zich al gemeld wordt heel persoonlijk, de klas willen gaan zegt de vakbondsman. staan. De animo is groot, aldus een woordvoerder: enkele tientalHaagse scholen staan niet bekend als de len hebben zich al met interesse gemeld. makkelijkste. Afgelopen zaterdag nog schreef Het is niet het eerste poging om ambtenaren De Telegraaf over de perikelen op de Haagse vmbo-school François Vatel, waar leraren gete verleiden te stap naar het onderwijs te terroriseerd worden door leerlingen. Vier jaar ­maken. In 2002 liet minister Van der Hoeven, toen van OCW, zich al ontvallen dat ze ‘graag geleden werd op een andere vmbo-school een zou zien dat ambtenaren die bij het ministerie docent doodgestoken door een leerling. ‘Vervan Onderwijs afvloeien aan de slag gaan als schillende schooltypen hebben niet allemaal ­docent’. Uiterlijk in 2006 moest 10 procent van een even makkelijk imago,’ erkent Dieten. De de OCW-ambtenaren een andere baan hebben. vakbondsbestuurder vermoedt dat vwoWaar kan dat beter dan in het eigen beleidsscholen populair zullen zijn, omdat ze beter veld, moet de bewindsvrouw destijds hebben bekendstaan dan vmbo’s. Toch zullen gedacht. ­ambtenaren ook voor het vmbo kiezen, denkt hij. ‘Ze zullen die uitdaging aan willen gaan.’ Jan Willem Dieten, sectorbestuurder Rijk van Abvakabo FNV en voorzitter van het A+O fonds < [Rutger van den Dikkenberg]

Het moreel van de Nederlandse troepen zou een deuk hebben opgelopen nadat vijf militairen afgelopen weekend zwaargewond raakten bij het afgaan van twee bermbommen. Dit las ik in De Telegraaf die het op Defensieforum.nl had gevonden. Iemand met de schuilnaam kapitein Rob schrijft daar: ‘Al die blabla over wederopbouw is een grote farce gebleken (...) Ik kan geen redelijke balans vinden tussen de menselijke en financiële offers van de BV NL en het resultaat (...) Ik vind dat we moeten vertrekken en onze effort in die gebieden van de wereld moeten steken waar dat wel op juiste waarde wordt geschat door de lokale bevolking. Waar we dus mensen echt beschermen in plaats van proberen ze onze normen en waarden op te leggen die ze in basic niet of nauwelijks wensen.’   Krachtige taal, waarvan je hoopt dat hij doorklinkt in het voormalige paleis van Ceaucescu, waar de leiders van de westerse wereld eind deze week in Navo-verband vergaderen. Maar dat zal wel niet. Terwijl 47.000 Isaf-manschappen in Afghanistan zijn gelegerd, is het bondgenootschap gepreoccupeerd met de vraag of het moet uitbreiden. Moeten Oekraïne en Georgië een kandidaatlidmaatschap krijgen of niet? De Russische leider Poetin is ter plaatse om zijn zorgen over die ontwikkeling uit te spreken, net als over de dubieuze plannen voor een antiraketschild op Europese bodem. Met de Amerikanen in de frontlinie stort de Navo zich in een riskante confrontatiepolitiek. De vlucht voorwaarts van de Navo, in uitbreiding en out of areaoperaties, begint verontrustende vormen aan te nemen. In Afghanistan voert de Navo een ‘war on terror’ die op achteloze wijze overloopt in een ‘war on drugs’. Dat laatste op instigatie van de Amerikanen. Van de wederopbouw komt niet veel terecht. ‘Winning the hearts and minds’ van de plaatselijke bevolking klinkt als een goede strategie, maar als het niet lukt moet plan B klaarliggen. En plan B heeft Isaf niet, want de Navo mag niet falen in Afghanistan. Het voortbestaan van het bondgenootschap met landgenoot De Hoop Scheffer aan het hoofd is voor Nederland veel belangrijker dan het bereiken van echte resultaten in Uruzgan. ‘Ik vind het van de zotte dat Haagse hotemetoten nog steeds met droge ogen durven te beweren dat we ons nog steeds bezig-houden met wederopbouw,’ schrijft ‘kapitein Rob’. Hij kan gerust zijn. Den Haag wil alleen maar gelijk optrekken met de Amerikanen. [email protected] PM 4/4

9

nieuws > Mirko Noordegraaf over de strijd om de professionaliteit

Eerherstel voor de manager Na Pim Fortuyn is het helemaal hip geworden om te zeggen dat professionals hun werk niet meer kunnen doen. Dat ze zijn vervreemd van hun vakmanschap en beroepsidealen. De schuldige? Dat is de manager. Onterecht, vindt bestuurskundige Mirko Noordegraaf. Het moet wat hem betreft maar eens afgelopen zijn met het manager bashen.

lijk nooit los zien van de inhoud, aangezien lastige beleidsissues niet via neutrale processen te managen zijn. Een goed voorbeeld is de flexibiliseringgolf die SG Koos van der Steenhoven op OCW heeft ingezet, waarbij de inhoud op zich niet vergeten wordt. Ze hebben om die reden themadirecties in het leven geroepen. Alhoewel het dan wel weer erg over de structuur gaat.’

De manager is de laatste jaren een beetje in het verdomhoekje beland. Hoe komt dat? ‘Sinds de opkomst van Pim Fortuyn heerst er een antimanagerstoon in de debatten. Je ziet het ook terug in de politieke programma’s. Sommige partijen zijn op dit punt nogal radicaal gedraaid. Kijk maar naar de VVD, die in 2002 het management nog zag als de oplossing voor alle problemen, maar in het laatste verkiezingsprogramma is de manager ineens het probleem geworden. Bij alle politieke partijen zie je dit terug. De professional moet in ere worden hersteld, vooral door het management terug te dringen, te elimineren. Zelfs Ronald Plasterk riep vorig jaar in Vrij Nederland dat alle managers in het onderwijs weg moeten.’

Managers kunnen dan verschil maken? ‘Precies. Het lastige van beleidsvorming is dat het heel eigenaardige karakteristieken kent. Je hebt te maken met een bepaalde mate van ­ambiguïteit of meerstemmigheid. Mensen denken heel verschillend over beleidsissues, ze maken hun keuzes nooit op basis van feiten en getallen. Er spelen vooral andere zaken mee, zoals de juiste mensen kennen en weten welke taboes er in het verleden in het dossier

Ook de commissie-Dijsselbloem kwam tot een dergelijke conclusie. Hebben de critici dan ongelijk? ‘Er zit natuurlijk best iets in, op de werkvloer zijn echt wel problemen. Professionals zitten ingeklemd tussen regels en richtlijnen, het vakmanschap kan onvoldoende floreren. Daar moet dan ook over gesproken worden. Het punt is dat iedereen naar één schuldige wijst: de manager. Dat is te kortzichtig.’ In welk opzicht? ‘Managers kunnen juist ook een bondgenoot zijn van professionals. Zij kunnen hen afschermen van de buitenwereld, innovaties bewerkstelligen en dergelijke. Een manager kan heel profijtelijk zijn. De buitenwereld is aan verandering onderhevig en managers zijn nodig om het proces op de werkvloer in goede banen te leiden. Dat gaat een professional te boven.’ In hoeverre is dat van toepassing op de ­departementen? ‘Op de ministeries hebben ze natuurlijk ook te maken met veranderingen in de maatschappij waarop een passend antwoord gevonden moet worden. Dat gaat om besturen, maar ook om inhoud. Het managen van beleid kun je name-

10

PM 4/4

‘Wat Bekker doet is lovenswaardig, maar het is wel erg steriel allemaal’ speelden. Juist die zaken zorgen ervoor dat managers met gezag beslissingen kunnen nemen.’

Zijn er voldoende goede managers bij het rijk? ‘Jawel, er is een groot aantal managers dat al jaren bij de rijksoverheid werkt. Zij weten van de hoed en de rand. Ze kennen niet alleen ministeries als organisaties, maar ook als instituties. Ze weten wat politiek en democratie is, wat het kabinet doet, hoe het in een rechtsstaat werkt. De crux zit hem in de aankomende, jonge managers van buiten. Zij worden managementtrainee en hun wordt geleerd binnen de VBTB-kaders te denken. Van tevoren bepalen ze precies wat te doen als ze eenmaal manager zijn, maar dan komen ze bedrogen uit, zo werkt het niet in Den Haag. VBTB is toch een soort façade, het staat ver weg van de realiteit van alledag.’ Hoe is dat op te lossen, wat moet er volgens u gebeuren? ‘Door specifieke managementcompetenties, zoals de zorg voor budgettaire kaders, te verbinden aan inhoudelijke betrokkenheid en gevoel voor politiek en democratie. En door managers te leren hoe alledaagse en dus schijnbaar kleine zaken zodanig bespeeld kunnen worden dat betekenisvolle besluiten ontstaan. Zodanig dat ook vakmensen zeggen: ja, daar zit inderdaad wat in.’ < [Cindy Castricum]

Slaagt de Algemene Bestuursdienst erin managers met deze competenties op topfuncties te laten benoemen? ‘De ABD doet wel pogingen daartoe. Zij proberen managers te creëren die meer in huis hebben dan alleen dossierkennis of managementinstrumenten. De vraag is of ze in die aanpak verbinding maken met de complexiteit van politieke en bestuurlijke strijd waar deze managers mee te maken krijgen. De organisatie daarvan is heel weerbarstig, maar wel essentieel. Dat is te veel afwezig in de flexibiliseringambities, bij de ABD en ook bij OCW.’ Houdt Roel Bekker er rekening mee in zijn pogingen de rijksdienst te vernieuwen? ‘Wat Roel Bekker doet is zeer lovenswaardig, hij zorgt voor een moderner opererende overheid die beter kan inspelen op een veranderende samenleving. Maar het is wel erg steriel allemaal, het gaat te weinig over hoe de dingen echt gaan. Er wordt te weinig rekening ­g ehouden met botsende overtuigingen, ­belangentegenstellingen en politieke duw- en trekkrachten waarmee managers in topposities te maken krijgen.’

Mirko Noordegraaf (1969) is hoogleraar publiek management aan de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht. Deze maand verschijnt bij Lemma zijn boek ­Professioneel bestuur: de tegenstelling tussen publieke managers en professionals als ‘strijd om de professionaliteit’.

nieuws > Nieuwe Waterwet leidt tot bestuurlijke herindeling

Waterbeheer in stroomversnelling De nieuwe Waterwet brengt woelige tijden voor het waterbeheer. Moet Rijkswaterstaat opgedeeld worden in een ‘natte en een droge poot’? Voorzitter Sybe Schaap van de Unie van Waterschappen ziet er wel wat in.

VenW • De samenvoeging van negen water­

gerelateerde wetten tot de nieuwe Waterwet moet de overheid efficiënter maken. Bedrijven en burgers die een vergunning willen aanvragen, kunnen straks bij één loket terecht. ­Handig, maar moeten we niet ook naar één waterorganisatie? Nu zijn er nog meerdere organisaties en ­instellingen vanuit de overheid die zich bezighouden met het waterbeleid. Gemeenten, ­provincies, waterschappen, Rijkswaterstaat en het DG Water hebben allemaal iets te zeggen over het water. De invoering van de Waterwet staat gepland voor halverwege 2009 en zorgt voor een aantal kleine bestuurlijke verschuivingen: zo is de provincie niet langer verantwoordelijk voor kleine onttrekkingen van grond­ water, maar valt dat onder de taken van het waterschap. Een geïntegreerd waterbedrijf zoals het Amsterdamse Waternet heeft niet de voorkeur van Sybe Schaap, voorzitter van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf van het waterschap Groot Salland. Bij Waternet zijn alle diensten, van het riool tot het drinkwater en van de stadsgracht tot de Vecht, onder één organisatie gebracht. Schaap: ‘Als integratie betekent dat de riolen bij het waterschap terechtkomen, dan voel ik daar niets voor. De gemeente heeft dat nu in het takenpakket en dat gaat goed. We moeten de bevoegdheden laten voor wat ze zijn.’ Wel pleit Schaap voor een innige samenwerking, in de vorm van integraal beheer. Zijn waterschap werkt intensief samen met de ­gemeenten. ‘Integraal beheer zonder overdracht van bevoegdheden levert veel geld op. We hebben daarmee miljoenen bespaard. Maar integratie is net een stap te ver.’ Op hoger niveau ziet de UvW-voorzitter wel wat in een geïntegreerd waterbedrijf. Schaap filosofeert hardop. Rijkswaterstaat zou opgesplitst kunnen worden in een ‘natte’ en een ‘droge’ poot. Die natte poot, die nu nog is

­ nderverdeeld in provinciale directies, kan o worden opgedeeld op basis van stroom­ gebieden, zodat de grenzen samenvallen met die van de waterschappen. Samenvoegen is dan nog een stap verder. ‘Ik heb er geen blauwdruk van, hoor,’ zegt Schaap. ‘Maar het is wel een interessante discussie.’ Zo’n herschikking zou het beheer van rivieren en de naastgelegen dijken efficiënter maken. Grote rivieren vallen nu onder Rijkswaterstaat en de dijken onder het waterschap. Geen optimale situatie, vindt Schaap. ‘Je kunt de bevoegdheden wel scheiden, maar bij het beheren van de rivier kom je elkaar tegen. Rijkswaterstaat en de waterschappen leven nu nog te veel naast elkaar.’ Het ministerie van Verkeer en Waterstaat noemt een overkoepelende waterinstantie ‘niet wenselijk’. ‘Vanuit de behoefte aan maatwerk en expertise behouden zowel centrale als ­decentrale overheden zeggenschap over het waterbeheer. Die spreiding is van belang voor een betere doorwerking van water in de ruimtelijke ordening,’ aldus het ministerie. Ton Boer, hoofd van de afdeling Emissie­ beheer en Vergunningen van het waterschap Aa en Maas in Noord-Brabant, voorziet moei-

lijkheden vanwege de verschillen in cultuur, kennis en opvattingen tussen bijvoorbeeld Rijkswaterstaat en de waterschappen. Ook hij is voorstander van een innige samenwerking tussen instanties. Met de invoering van de ­Waterwet raken de waterschappen een beetje de regie kwijt, meent Boer. ‘Nu is het bijvoorbeeld zo dat bedrijven hun vergunning voor het lozen van afvalwater bij ons aanvragen, straks gebeurt dat bij een loket van de gemeente. Daar is dan wel goed contact over, maar we verliezen wel onze formele positie. Soms voelt het alsof we onthand raken, omdat we dat formele instrument verliezen, maar het bevordert wel de samenwerking.’ Het onderbrengen van diverse water­ beheertaken bij één organisatie was voor ­Waternet geen groot probleem, zegt Lucas Smulders, programma­manager nieuwe Waterwetgeving bij het ­bedrijf. ‘We vonden elkaar meteen. Bij elke ­fusie heb je wel knelpunten: een andere organisatie, cultuurverschillen en dergelijke. Maar iedereen bij ons ziet wel de voordelen ervan, net als onze klanten. Er komt bij wijze van spreken nog maar één busje voorrijden.’ < [Rutger van den Dikkenberg]

advertentie

PM 4/4

11

nieuws >

12

PM 21/3

nieuws > Wabeke signaleert ‘onthutsend onbenul’ bij klant financiële sector

foto © Swinkels van Hees.

‘Man van twee miljard’ versus de woekerpolissen Volgens Jan Wolter Wabeke, de ombudsman financiële dienstverlening, bevestigt de recente commotie over de woekerpensioenen dat de ­pensioensector zich moet aansluiten bij het onafhankelijk Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid). ‘Nu denkt iedereen dat hij een woekerpensioen heeft.’ FINANCIËN • De man van twee miljard is hij al

financiële dienstverleners als het gaat om met Pasen meer tijd door op de meubelboulegenoemd. Jan Wolter Wabeke, die sinds een beleggingen, verzekeringen, hypotheken, kre- vard dan dat ze besteden aan de beslissing om jaar de ombudsman financiële dienstverlening dieten, overige bankproducten en gemengde een financieel product aan te schaffen,’ constais, haalde onlangs uitvoerig de pers door de producten. Voorheen waren er voor geschil- teerde hij. Maar ook de overheid gaat niet vrijuit, vindt aanbeveling die hij deed in het dossier over de lenbeslechting op dit gebied drie afzonderlijke woekerpolissen. Hij vond dat mensen die een klachteninstanties, opgetuigd door de branches Wabeke. ‘De regelgever heeft beleggings­ beleggingsverzekering hadden afgesloten zelf. Nu financiële dienstverleners steeds vaker producten voor pensioen en hypotheken fiscaal waarbij uitzonderlijk hoge kosten in rekening gemengde producten aanbieden, kwam er op gefaciliteerd,’ vertelt hij. ‘Financiën prees de zijn gebracht, ten onrechte in het ongewisse initiatief van de AFM een bredere klachten­ aftrekbare koopsom bij verschillende gelegenzijn gelaten over deze kosten. Na bestudering instantie. De pensioenfondsen, die niet onder heden zelfs enorm aan.’ Vervolgens veranderde van honderden klachten kwam hij tot de slot- de Wet financieel toezicht vallen, sloten zich de overheid de spelregels tijdens de looptijd som dat verzekeraars een deel van die kosten liever niet aan bij dit onafhankelijke klachten- van die polissen (meestal 25 jaar of langer). De ­moeten compenseren. Twee miljard euro moet instituut. Consumentenorganisaties zijn wel polis was niet langer aftrekbaar, met als gevolg worden teruggeven aan de polishouders. Het is vertegenwoordigd in de stichting Kifid, haast dat mensen geen kant meer op konden. ‘Deze de hoogste schadevergoeding die ooit op de Wabeke zich te zeggen. Volgens de ombudsman polissen hebben de neiging zichzelf op te eten Nederlandse consumentenmarkt is toegekend, ondervinden de pensioenfondsen nu de lasten als je ze premievrij maakt, omdat de kosten voor volgens consumentenorganisaties overigens van hun keuze. ‘De bedrijfstak krijgt nu onge- het afdekken van het overlijdensrisico wel structureerde kritiek over zich heen. Nu denkt ­stijgen,’ legt Wabeke uit. toch nog veel te laag. ‘Een bemiddelaar haalt natuurlijk niet het iedereen dat zijn pensioen een woekerpensioen De spaar- en premiespaarregelingen hebben onderste uit de kan,’ zegt Wabeke. ­Afgelopen is.’ vier jaar gehouden, maar alleen de tussen­ jaar probeerde hij op verzoek van de minister Wabeke behandelt jaarlijks zo´n 7.000 klach- personen zijn er rijk van geworden, concludeert van Financiën en de Tweede Kamer tot een ten. Het afgelopen jaar betroffen deze vaak hij. Bij het vroegpensioen liet de overheid eenschikking te komen met verzekeraars over wat beleggingsproducten, maar ook de praktijk rond zelfde inconsistentie zien. ‘De politiek durft niet in de volksmond de woekerpolissen is gaan het oversluiten van hypotheken, wat ­mensen aan de aftrekbaarheid van de hypotheken te heten. Zelf spreekt Wabeke liever van beleg- vaak minder oplevert dan ze wordt voorgespie- tornen, maar met pensioenvoorzieningen of gingspolissen met hoge kosten. ‘Soms is een geld, en de dure beschermings­constructies die andere financiële langetermijnproducten is men beleggingspolis gewoon een dure polis, maar kredietverstrekkers hebben voor de zogenaam- een stuk minder voorzichtig. De overheid had niettemin een nuttig product,’ aldus ­Wabeke. de goedkope geldleningen. Met Wabekes uit- de wet alleen mogen veranderen onder eerbieZijn bemiddelingspoging diging van de belan‘Deze polissen hebben de neiging zichzelf op te eten’ mislukte, waarna hem gen van mensen die alleen nog een aanbeinmiddels zo’n polis veling restte. Wabekes uitspraak is niet bin- spraak kan de burger ‘de goede en kwade kan- ­hadden.’ Als het gaat om de pensioencontracten dend, maar een aantal grote verzekeraars sen van een vervolgprocedure afwegen’. Als de die nu in opspraak zijn, is Wabeke formeel niet zegde wel meteen toe de aanbeveling te willen burger het niet eens is met het gratis! oordeel bevoegd. ‘Ik mag mij niet met pensioenen volgen. Een feitenonderzoek op last van Finan- van de ombudsman, kan de burger zich nog tot ­bemoeien en de pensioenombudsman gaat cien moet eind deze maand duidelijk maken de geschillencommissie wenden, die een bin- weer niet over contracten die door verzekeraars welke verzekeraars met woekerkosten wer- dende uitspraak kan doen. worden uitgevoerd.’ Wel vindt hij dat zijn Wabeke hield er in zijn aanbeveling over de ­recente aanbeveling ter compensatie van de ken. Nederland heeft sinds een jaar een ombuds- beleggingspolissen rekening mee dat de con- woekerpolissen kan worden toegepast op man financiële dienstverlening, die werkzaam sument ook blaam treft. In de klachten die hij ­pensioencontracten met beleggingscomponenis op het Klachteninstituut Financiële Dienst- onder ogen kreeg stuitte hij op een ‘onthutsend ten waarvoor extreem hoge kosten worden verlening (Kifid). Kifid houdt zich bezig met het onbenul en desinteresse’ bij mensen die een berekend. < beslechten van (dreigende) conflicten met financieel product wensen. ‘Mensen brengen [Chris van de Wetering]

PM 4/4

13

nieuws > Akkoord ondertekend tijdens staatsbezoek Lula

Brazilië en Nederland brengen gedeeld erfgoed in kaart Op 10 en 11 april brengt de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva een staatsbezoek aan Nederland. Hoogste tijd om de historische banden tussen Brazilië en Nederland aan te halen, meent Carlos Alberto Asfora, cultureel attaché van de Braziliaanse ambassade in Den Haag. Hij was behulpzaam bij een diplomatieke missie van de ministeries van BZ en OCW om het gedeeld cultureel erfgoed in Brazilië in kaart te brengen. BZ/OCW • Ieder Braziliaans kind leert op school

van door de Portugezen. Ik heb daar mijn twij- vast te stellen hoeveel er in Brazilië nog te zien het verhaal van graaf Johan Maurits van ­Nassau- fels bij, maar ik weet wel zeker dat Brazilië is van het Nederlandse verleden aldaar. Dat Siegen en de vliegende os. Johan Maurits, een erbij gebaat zou zijn als Johan Maurits zijn werk onderzoek vond plaats in het kader van het achterneef van Willem de Zwijger, was van langer had mogen doen.’ De Braziliaanse tv- opstellen van een lijst van gedeeld patrimoni1637 tot 1644 namens de West-Indische zender Globo deed verleden jaar onderzoek in um. De missie bracht onder meer een bezoek ­Compagnie (WIC) gouverneur-generaal van de Nederland ten bate van een dramaserie over aan Recife. Bij de plaatselijke McDonald’s bleek kolonie Nieuw Holland in Noordoost-Brazilië, in het leven van Johan Maurits die volgend jaar op de placemats een hele verhandeling te staan de tegenwoordige deelstaat Pernambuco. De op de Braziliaanse tv te zien moet zijn. Een over Johan Maurits en zijn tijd. Dat kon nog graaf had grote plannen met Brazilië, in zijn ­andere recente gebeurtenis is de verschijning toeval zijn, maar de volgende dag verscheen er ogen ‘een van de mooiste landen op aarde’, en in 2006 van de biografie Nassau van de hand een artikel in een plaatselijke krant waar zette zich aan grote werken. Zoals een brug bij van de gevierde Braziliaanse historicus Evaldo ­nadrukkelijk werd verwezen naar de NederRecife, dat hij tot hoofdstad van de kolonie had ­Cabral Mello. landse tijd. En alsof dat niet genoeg was, uitgeroepen. Om de kosten van de brug op te Asfora: ‘Nederlanders verbazen zich als ze in ­gebeurde dat de volgende dag nog een keer. brengen, stelde Johan De deelnemende NeMaurits het heffen van derlandse ambtenaren ‘als johan maurits langer in braziliË was gebleven tol voor, maar dit idee had het land er beter voor gestaan’ waren ­onder de indruk. viel niet in goede aarZe hadden er echt geen de bij de bewoners, die hem te kennen gaven Brazilië zijn en merken hoezeer er daar nog idee van hoe levend dit verleden nog is in pas voor tol te voelen als ze een koe zouden wordt nagedacht over de vroegere Nederland- ­Brazilië.’ zien vliegen. Voor geen kleintje vervaard liet se kolonisatoren. Verleden jaar maart had ik de Toen Brazilië in 2004 het vierhonderdste Johan Maurits een os slachten, maakte een soort eer een diplomatieke missie van de Nederland- geboortejaar van Johan Maurits vierde, gebeurballon van het kadaver en liet dat aan kabels se ministeries van Buitenlandse Zaken en OCW de dat met groot ceremonieel. Om de plechtige tussen twee gebouwen bungelen. De tolheffing in Brazilië te begeleiden. Die missie had tot doel herdenking in Recife nog meer cachet te geven, kwam er. En nog altijd draagt de brug van werd ook het Nederlandse koningshuis, dat ­Recife de naam van ‘Maurício’ de Nassau, zoals uiteindelijk verre familie is van Johan Maurits, de Brazilianen Johan Maurits noemen. uitgenodigd om de plechtigheid bij te wonen. Hoewel zijn Braziliaanse verblijf maar zeven Er kwam een toezegging van prins Maurits, jaar duurde, heeft Johan Maurits een onuitwismaar deze moest uiteindelijk toch afzeggen. bare indruk nagelaten in Brazilië, zo benadrukt Daarnaast zou minister Laurens Jan Brinkhorst Carlos Alberto Asfora, cultureel attaché van komen als vertegenwoordiger van de Neder­Brazilië in Nederland en schrijver van De tijd landse regering, maar ook dat ging niet door. van de goede vrede, een informatief boekje over Uiteindelijk werd Nederland wel vertegenwoorBrazilië ten tijde van de WIC-bezetting. Maurits digd door minister van Staat Hans van Mierlo. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat werd teruggeroepen naar Den Haag vanwege geruchten over zijn amoureuze verwikkelingen weten dat er nog gewerkt wordt aan de lijst met lokale dames in Pernambuco. Bovendien van gedeeld cultureel erfgoed. De inventarisatie is inmiddels uitbesteed aan een particuliere verdachten de Heren Negentien, zoals het ­bestuur van de WIC heette, hem ervan dat hij organisatie The New Holland Foundation, die zichzelf tot koning of keizer van Brazilië wilde zich onder meer sterk maakt voor de restaurauitroepen. Zelf is Asfora, geboren en getogen tie van het zeventiende-eeuwse Fort Orange op in Recife, een echte fan van Maurits. ‘Er zijn het eiland Ilha de Itamaracá bij Recife. Tijdens Brazilianen die zeggen dat het Brazilië een stuk het bezoek van president Lula zullen Nederland beter zou zijn gegaan als het blijvend was en Brazilië een protocol tekenen voor culturele samenwerking. < [René Zwaap] ­gekoloniseerd door de Nederlanders in plaats

14

PM 4/4

> nieuws < Actal-voorzitter Robin Linschoten waarschuwt voor ‘trendbreuk’

‘Kabinet laks met reductie van administratieve lasten’ Volgens het Adviescollege Administratieve Lasten (Actal) zal het huidige kabinet bij lange na niet uitkomen op een vermindering van administratieve lasten met een kwart, zoals het voornemen is. Actal-voorzitter Robin Linschoten wil dat het kabinet op Prinsjesdag een nieuw plan van aanpak presenteert en dat Financiën de regie in handen neemt. FINANCIËN • Balkenende lV nam zich in het

economische groei en een stijging van 1,7 vorige kabinet lette VVD-minister Gerrit Zalm c­ oalitieakkoord voor de administratieve lasten ­procent van de arbeidsproductiviteit. Volgens van Financiën vooral op de reductie van kosten met een kwart te verminderen, maar de ambi- Linschoten zal Nederland bij ongewijzigd beleid die ondernemers moeten maken om aan alle ties moeten na opstelling van het akkoord met- zeker ook de Lissabondoelstellingen niet ha- administratieve eisen te voldoen. De minister een al zijn weggezakt. Volgens Actal, de waak- len. voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijkshond van de administratieve lastendruk, lopen Volgens Actal schieten de verschillende relaties was verantwoordelijk voor de beperde administratieve lasten voor burgers en ­departementen vooral tekort in de uitvoering king van de administratieve lasten voor de ­bedrijven inmiddels snel op. En dat is ‘reden van nulmetingen, waardoor resultaten en burgers. Het huidige kabinet let niet meer sec voor de waakhond om te gaan blaffen’, zegt ­onvolkomenheden niet meetbaar zijn. Ook zijn op kosten, maar vooral op de ergernis die de collegevoorzitter Robin Linschoten van Actal. er onvoldoende plafonds en concrete targets. papierverplichtingen oproepen. Ook heeft het Bij ongewijzigd beleid acht hij het uitgesloten Lastenverzwaringen worden onvoldoende kabinet de regeldruk breder getrokken. De bedat het kabinet de lastendrukverlaging van 25 ­gecompenseerd door een lastenverlichting doeling is dat ook de regeldruk wordt terugprocent zal halen. ­elders, zoals ook in de begrotingsdiscipline gebracht die ­andere overheden en professionals De eenmalige kosten die burgers en bedrijven ­gebeurt. Verder heeft het kabinet geen reductie­ ervaren. moeten maken voor de papierwinkel die ­nieuwe doelstellingen geformuleerd voor de Volgens Actal zorgt die verbreding ervoor dat regelgeving met zich meebrengt, stegen in 2007 ­a dministratieve lasten voor burgers en de coördinatie zoek is geraakt. Waar er in het met 1,4 miljard euro, zo maakte Actal ­bekend ­professionals, zodat hier volgens Linschoten verleden twee coördinerende bewindslieden bij de presentatie van zijn jaarverslag 2007. ‘een en al vrijblijvendheid’ geldt. Dat geldt ook waren, zijn er nu drie staatssecretarissen (van Naast deze stijging was er ook een ‘vrij ­minimale’ voor de ­overige nalevingskosten die regelge- Financiën, EZ en BZK), de ministers van devermindering van de structurele ­administratieve ving voor bedrijven met zich meebrengt. zelfde drie departementen en de minister van lasten te zien. Deze daalden met 300 miljoen Linschoten maakt zich vooral zorgen over het Justitie. De coördinerende bewindslieden onteuro. Vooral de energielabels voor woningen ministerie van VWS en het ­programmaministerie moeten elkaar bij de Ministeriële Stuurgroep en de kilometerbeprijzing Regeldruk, die wordt voorVWS oefende druk uit om onder een zullen tot hoge administragezeten door Balkenende. concrete taakstelling uit te komen tieve lasten ­leiden, is de ­Volgens Actal is het effect verwachting van Actal. van deze stuurgroep ‘nog De eerste drie kabinetten-Balkenende lukte Jeugd en Gezin, waar de cultuur volgens niet optimaal’. Linschoten zou graag zien dat er het nog de lastendruk te verlagen. Linschoten ­Linschoten zodanig is dat administratieve lasten één coördinerend minister werd aangewezen. ziet nu een duidelijke ‘trendbreuk’. Doordat in gemakkelijk worden veronachtzaamd. VWS zou Hij vindt het logisch als dit de minister van Balkenende IV en bij de ambtelijke top sprake volgens Linschoten ook in het­interdepartemen- Financiën zou worden. ‘Als er een coördinerend is van ‘een onvoldoende serieuze en gediscipli- tale overleg druk hebben uitgeoefend om onder ­minister is, kan deze ook resultaten afdwingen. neerde aanpak om de administratieve lasten een concrete taakstelling uit te komen. Hij Nu blijft alles veel te vrijblijvend.’ < onder controle te krijgen’, stijgen de admini- noemt Vrom als departement dat wel veel werk [Chris van de Wetering] stratieve lasten nu weer, aldus Linschoten. Hij maakte van de bestrijding van lasten- en signaleert ook een ‘afbouw’ van infrastructuur ­regeldruk. Verder doet het ministerie van LNV en systematiek die in de loop der jaren is het goed. Ook Financiën let bij wetgeving goed Top 3 minst lastenbewuste ­opgebouwd en die internationaal wordt beju- op de administratieve lasten, maar als het om beld en nagevolgd. fiscale zaken gaat scoort het weer minder goed. departementen Onnodige administratieve lasten kosten ‘Fiscale wetgeving wordt veelal op het ­miljarden aan privaat en publiek geld. Het ­allerlaatste moment aan ons voorgelegd,’ aldus 1. VWS ­Centraal Planbureau becijferde drie jaar geleden Actal. 2. Verkeer en Waterstaat nog dat een vermindering van de lastendruk Het huidige kabinet heeft de aanpak van met een kwart zorgde voor 1,5 procent meer ­administratieve lasten omgegooid. Onder het 3. Economische Zaken PM 4/4

15

coverstory >

Centra voor Jeugd en Gezin luiden nieuw tijdperk in voor het beknelde kind

Op zoek naar de antisociale peuter Bij de nieuwe Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) wordt de ontwikkeling van kinderen van de wieg tot de adolescentie op de voet gevolgd. ‘Antisociaal gedrag’ kan al in de peuterleeftijd worden gesignaleerd, zo is de filosofie. Of de nieuwe centra ook soelaas zullen bieden aan de 35.000 hulpbehoevende jongeren die nu tussen wal en schip vallen, valt nog te bezien. TEKST eefje rammeloo beeld vierstroomzorgring

Mishandelde kinderen, te dikke kleuters, asociale hangjongeren en dat hun vakorganisatie begin dit jaar publiceerde. Daarin stond dat de besneden meisjes. Al deze problemen moeten in een vroeg stadium werkdruk op de consultatiebureaus te hoog zou zijn. Het werk is niet gesignaleerd worden, vindt de overheid. Hoe vroeger hoe beter. Nog in méér geworden, maar anders, complexer. Er wordt meer overlegd en de buik bij een verslaafde moeder kan en moet een kind al worden doorverwezen, vinden ze. Seldenrijk: ‘Ik vind dat juist een uitdaging. aangemeld voor de nodige zorg. André Rouvoet gaf op 19 maart het Vroeger signaleerde je dingen, maar dan kon je er niets mee.’ startsein voor de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). In 2011 moet ieDe rol van het consultatiebureau is de laatste jaren drastisch verandere ­gemeente beschikken over een dergelijk centrum, waar onder derd. De eerste honderd jaar van het bestaan, sinds de oprichting in andere jeugdgezondheidszorg, maatschappelijk werk en Bureau Jeugd- 1901, werd de gezondheid van pasgeborenen en peuters er beoordeeld, zorg vertegenwoordigd zijn. Om de risicogroepen zo vroeg mogelijk aan en kreeg de nieuwbakken moeder advies over de hygiëne van de te pakken komen de consultatiebureaus in het hart van de CJG’s te ­k inderkamer en het dieet van de kleine. Tegenwoordig moet op zaken staan. Want als problemen ergens bij de wortel kunnen worden aan- worden gelet die verder reiken dan de medische wetenschap. Een te gepakt, dan is het daar. Met deze minister voor Jeugd en Gezin weten laag gewicht, een spraakstoornis of blauwe plekken kunnen wijzen op bredere gezinsproblematiek waar andere instanties kunnen bijspringen. de ­consultatiebureaus zich van extra geld verzekerd. Talloze instanties zijn de afgelopen jaren met de ­allerbeste bedoe- Naast de ruimte waar de kinderen worden onderzocht en gewogen lingen opgericht om de jeugd en hun ouders goede gewoonten aan te bevindt zich het kantoor van het consultatiebureau in Bodegraven. Daar leren en ‘risicogedrag af te leren’. vertellen de verpleegkundigen en Het mocht niet baten. De instanties de arts hoe hun werk is veranderd. ‘De voordeur staat wagenwijd open, maar de achterdeur zit dicht’ werkten langs elkaar heen en het De maatschappij is zich steeds meer lokale jeugd­beleid is ‘versnipperd’. gaan realiseren dat de fysieke ontDe Centra voor Jeugd en Gezin moeten alle goede bedoelingen weer bij wikkeling van een kind niet kan zonder een goede sociale ontwikkeelkaar brengen. ling. Verpleegkundigen en artsen op een consultatiebureau moeten dezer Praktijk dagen aan andere eisen voldoen dan vroeger. Zo is er sinds een aantal Het consultatiebureau van Bodegraven, gelegen aan de spoorlijn, spreekt jaar veel aandacht voor autisme en overgewicht, en verpleegkundigen niet erg tot de verbeelding. De gang en het trappenhuis zijn een beetje worden ook geacht alert te zijn op mishandeling en meisjesbesnijdenis. bedompt, een representatieve entree ontbreekt. Conciërges of recepti- En wanneer Nova bericht over bijwerkingen van een inenting, is het onistes zijn lang geleden wegbezuinigd, vertelt verpleegster Marjo een kwestie van uren voor de eerste ongeruste ouders op de stoep staan. Seldenrijk. Ze legt uit dat de aandacht voor de jeugdgezondheidszorg Die worden steeds mondiger, signaleert men in Bodegraven. Op webin golven komt. Nu surfen de consultatiebureaus op een hoge golf van sites van tijdschriften als Ouders van nu en op internetfora ­praten vaders aandacht en geld. De verpleegsters en arts van het consultatiebureau en moeders elkaar bij. De afgelopen jaren kwamen bovendien problemen in Bodegraven schudden dan ook bedenkelijk hun hoofd over het rapport aan het licht waarbij vergeleken overgewicht een onschuldig fenomeen

16

PM 4/4

bleek. Het Maasmeisje, Savannah en verscheidene ­gezinsdrama’s zorghanden nemen. De ingewikkelde, versnipperde samenwerking tussen den voor veel kritiek op Bureau Jeugdzorg. Dat soort problemen moest de instanties die zich om allochtone gezinnen of gezinnen met een eerder gesignaleerd worden, op het consultatiebureau bijvoorbeeld. lagere sociaaleconomische status bekommeren, moet eenvoudiger. Immers: vrijwel alle pasgeborenen (98 procent) worden er ­onderzocht Consultatiebureaus staan aan het begin van de uitgebreide keten van en gevolgd. instanties. De artsen en verpleegkundigen van het consultatiebureau Het takenpakket van het consultatiebureau werd steeds uitgebreider openen het dossier over een pasgeboren kind. Dat wordt vervolgens en artsen en verpleegkundigen moeten de laatste jaren in hetzelfde overgedragen aan de schoolartsendienst, die het kind indien nodig kwartier méér doen dan vroeger, vertelt Elise Buiting, voorzitter van volgt tot het de middelbare school verlaat. Het consultatiebureau speelt vereniging Artsen in de Jeugdgezondheidszorg Nederland (AJN). Bij de dus een belangrijke, zo niet de belangrijkste rol in de oprichting van Vierstroomzorgring, die de jeugdgezondheidszorg in de regio van Bohet CJG. Al was het maar vanwege het grote bereik onder de bevolking en de positieve waardering. Die waardering wordt onderschreven door degraven verzorgt, kregen de artsen er daarom vorig jaar al werktijd onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit 2005. Liet in bij. 1981 nog een op de vijf ouders hun kind door het consultatiebureau Een kind bezoekt de eerste vier jaar van zijn leven zo’n ­dertien keer een consultatiebureau. Dat maakt het de ideale plek om afwijkend volgen en onderzoeken, drie jaar geleden deden nagenoeg álle ouders gedrag, door de overheid benoemd tot risicogedrag, te signaleren. En dat. iets is al snel risicogedrag. Roos Hoe enthousiast alle betrokke‘Als een moeder zo’n kleine wurm Hoogedoorn van een van de eerste nen ook zijn over de op te richten in haar armen heeft, doet ze alles om centra in Amsterdam koppelt de ­centra, geen enkele nieuwe forhaar wereld te verbeteren’ ‘nee-fase’ van een peuter moeitemule is ideaal en dus kleven ook loos aan ‘antisociaal gedrag’, dat aan het CJG een paar risico’s. Bran­volgens Hoogedoorn kan leiden tot ‘crimineel gedrag’. Benodigde maatcheorganisatie ActiZ vertegenwoordigt ruim vijftig zorgorganisaties die regelen worden in zo’n geval getroffen door het kind en/of de ouders ook jeugdgezondheidszorg aanbieden. De leden zijn positief over de te verwijzen naar instanties als maatschappelijk werk of Bureau Jeugd­ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin en worden door de zorg. Rotterdam heeft al besloten de taak om kinderen te verwijzen ­gemeenten betrokken bij het oprichten ervan. Heleen Buijze, manager naar gespecialiseerde hulp bij het CJG te leggen. Bureau Jeugdzorg mag Jeugd bij ActiZ: ‘De zorgorganisaties hopen wel dat de extra gelden ook alleen nog de wettelijk verplichte stempel zetten. Dit tot groot ongeécht naar verbetering van de samenwerking in de zorg voor ouders en noegen van de directeur van Bureau Jeugdzorg Stadsregio Rotterdam, kinderen gaan. Dat is belangrijker dan een mooi, nieuw gebouw openen José Vermeer. Het CJG komt de kwaliteit van de jeugdzorg niet ten met een bordje CJG bij de deur.’ goede, aldus Vermeer, en per 1 april stapt ze op. In veel gemeenten zitten instanties zoals maatschappelijk werk, de Samenwerking in een CJG, of dat nu een losjes netwerkverband is schoolartsendienst, het consultatiebureau en het opvoedsteunpunt al of een gebouw, moet de consultatiebureaus een hoop rompslomp uit in één gebouw. Nu moet worden bezien hoe groot het CJG moet worden. PM 4/4

17

coverstory <

De gemeente bepaalt welke voorzieningen er nog aan kunnen worden toegevoegd. Te denken valt aan een verloskundigendienst of kraamzorg. Maar kan er bijvoorbeeld ook nog een peuterspeelzaal bij? Een bibliotheek misschien? Het consultatiebureau is een stabiele pijler onder de jeugdgezondheidszorg, aangezien ieder jaar gemiddeld 180 duizend kinderen ter wereld komen. ActiZ weet dat slechts twee gemeenten oorspronkelijk geen consultatiebureau in hun CJG wilden. Die zijn, voor zover Buijze weet, inmiddels teruggekomen op dat idee. Een van de eerste centra, in Amsterdam, biedt bijna onbegrensde mogelijkheden om de jeugd op het goede pad te houden. Na een bezoek aan de jeugdarts kunnen moeders samen met hun kinderen een leuk stuk speelgoed uitzoeken om te lenen. Handig, zo bleek uit een filmpje van Frans Bromet dat tijdens de startconferentie op 19 maart werd vertoond. Roos Hoogedoorn van het CJG in Bos en Lommer legt daarin uit: ‘Allochtonen komen vaak uit een warm land waar kinderen veel buiten spelen. Ze weten vaak niet hoe ze binnen moeten spelen.’ De spelotheek biedt hulp. Hoe mooi het fris gewitte CJG in landelijk komen Amsterdam ook is ingericht, het tussen wal en gaat niet om het gebouw, maar om ­samenwerking daar waar investeringen nodig zijn. Het CJG wordt dan ook geen nieuwe organisatie, maar een samenwerkingsverband, zo wordt aan alle kanten beklemtoond. De praktische vormgeving moet ontstaan vanuit de inhoud. En aan die inhoud moet hard worden gewerkt, zo vinden de verpleegkundigen op het consultatiebureau in Bodegraven: ‘De voordeur staat wagenwijd open, maar de achterdeur zit dicht.’ Oftewel, de instanties krijgen steeds lagere drempels, en doorverwijzen wordt steeds gemakkelijker, maar daarna komen probleemgezinnen terecht op ellenlange wachtlijsten, bijvoorbeeld bij het veelgeplaagde Bureau Jeugdzorg. Een intakegesprek kan daar vaak pas na een halfjaar plaatsvinden. Daadwerkelijke hulp is er dan nog niet. Zorgorganisatie Prisma stelde eind maart dat in de regio Midden-Brabant 400 jongeren met een zogeheten zorgindicatie in de wachtkamer zitten. Niemand weet welke organisatie hen moet helpen. Landelijk komen volgens Prisma zo’n 35.000 ­risicojongeren tussen wal en schip terecht. Laagdrempeligheid Durven ouders überhaupt nog wel naar het consultatiebureau te komen

18

PM 4/4

als er in hetzelfde gebouw ook een voorpost van Bureau Jeugdzorg is gevestigd, of als maatschappelijk werkers op de loer liggen? Komt de laagdrempeligheid niet in gevaar? Hoewel vak- en branchevereniging het risico erkennen, kan men zich amper voorstellen dat ouders die afweging echt zullen maken. Elise Buiting: ‘Als een moeder zo’n kleine wurm in haar armen heeft doet ze alles om haar wereld te verbeteren.’ De consultatiebureaus roemen hun werk vanwege de laagdrempeligheid. Niet alle ouders hebben problemen bij de opvoeding. Veelal komen ze alleen even vragen of ze het wel goed doen. Ze zoeken bevestiging en zijn blij met de adviezen die artsen en verpleegkundigen geven. Of de drempel voor de consultatiebureaus zo laag blijft hangt erg af van de manier waarop de CJG’s zich profileren, denkt Buijze. Aan de andere kant bestaat het probleem dat mensen buiten de boot vallen nu ook al vanwege gebrekkige samenwerking tussen de instanties, stelt zowel AJN als ActiZ. Maar met het overgrote deel van de kinderen is niets aan de hand. Slechts enkele procenten zijn hulpbehoevende ­r isicokinderen in (potentiële) probleemgezinnen. Het Centrum voor Jeugd en Gezin is er voor álle kinderen, haastte minister Rouvoet zich te zeggen tijdens de startconferen35.000 jongeren tie en ook de zorgorganisaties schip terecht ­benadrukken dat. De bedragen die voor de CJG’s zijn uitgetrokken lijken alleszins redelijk, aldus Buiting. De gemeenten krijgen van het rijk tot 2011 ruim 1,15 miljard euro ter beschikking om de CJG’s op te zetten, de zogenaamde Brede Doel Uitkering (BDU). Een aantal eerdere fondsen is in die uitkering opgenomen. Hoe de ­lokale overheden het geld besteden moeten ze zelf weten. De minister spoort de gemeenten aan ‘creatief’ te zijn met de instellingen die hun stad al heeft. Boven op de BDU komt een bijdrage aan de invoering van het Elektronisch Kinddossier en de Verwijsindex Risicojongeren, à 50 miljoen euro tot 2011. De bal ligt nu bij de gemeenten. Zijn die, de invoering van de Wmo amper afgerond, wel klaar voor deze operatie? Bij de startconferentie leek het er wel op. Sterker nog, veel gemeenten zijn al een tijdje bezig met het oprichten van een CJG. Op de consultatiebureaus wordt met een dubbel gevoel naar de gemeenten gekeken. Volgens Elise Buiting van vakvereniging AJN wordt in sommige gemeenten nog steeds ­gewacht op de daadwerkelijke besteding van 50 euro per geboren kind, die de motie-Verhagen in 2006 beloofde. Het geld was bedoeld voor preventieve jeugdgezondheidszorg. <

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

Stout of fout

Bestuurders en leidinggevenden hebben het handhaven van regels hoog in het vaandel. Maar in de dagelijkse realiteit hoor ik dat ze hun ambtenaren steeds vaker bewust ­ongehoorzaam laten zijn. Oogluikend staan ze toe – en soms moedigen ze het zelfs aan – dat de regels geweld wordt aangedaan. Dat gaat meestal samen met een speciale blik in hun ogen. Een blik die mij nog het meest doet ­denken aan een volwassene die een geheimpje deelt met een kind, maar ondertussen knipoogt naar de rest: een ultiem gevoel van superioriteit. Deze blik suggereert betrokkenheid bij de ambtenaar, terwijl tegelijkertijd ­erkenning wordt gevraagd van andere leidinggevenden. Ondertussen ben je als ambtenaar even in de waan dat je behoort tot de incrowd die strategisch mag omgaan met de regels. Al met al een schimmige sfeer die het zicht ­ontneemt op de oorspronkelijke oorzaak en de gevolgen van ambtelijke ongehoorzaamheid. Degenen die oproepen om het niet zo nauw te nemen met de regels, zijn vaak medeplichtig: ze zijn zelf immers verantwoordelijk voor de tegenstrijdige regelgeving of de praktische onuitvoerbaarheid van regels. Over wat voor situaties ik het dan heb? De marinekok bijvoorbeeld die uit hygiënische overwegingen een gladde vloer moet hebben in de kombuis, terwijl het op last van de Arbo een noppenvloer moet zijn. Of de ambtenaren van de sociale dienst die weten dat iemand die zonder geld de gevangenis uitkomt binnen een paar dagen recidiveert, maar officieel geen voorschot op een uitkering mogen geven. En de leraar die absente leerlingen direct moet melden, maar weet dat hij de rest van de klas niet zomaar kan achterlaten. Allemaal voorbeelden waarbij leidinggevenden met een knipoog spreken over ambtelijke ongehoorzaamheid en toestaan dat de praktijk de uitvoering van de regels vormt. Dat komt dan neer op het negeren of zelfs overtreden van die regels. Als deze steun voor ambtelijke

ongehoorzaamheid iets te maken heeft met het geloof in het vakmanschap en het inschattingsvermogen van de ambtenaar, dan is het een goede zaak. Het kan namelijk een erkenning zijn van de noodzakelijke beleidsautonomie waar de dagelijkse gang van zaken vaak om schreeuwt. Er moet dan alleen niet meer ­worden gesproken van ambtelijke ongehoorzaamheid, maar van het waarderen van uitvoeringskennis die kan worden ingezet bij het verbeteren van beleid. Op dat moment neem je als leidinggevende je verantwoordelijkheid. Het oproepen tot ambtelijke ongehoorzaamheid is echter vaker een bezweringsformule om het gat tussen papier en werkelijkheid stilletjes te dichten. Stilletjes, omdat het beleid moeizaam tot stand is gekomen en het aanpassen zou wijzen op het falen van de leidinggevenden. Dat het beleid niet aansluit bij de werkelijkheid moet voor lief worden genomen en in de praktijk worden opgelost. Hiermee schuift de uitvoeringsverantwoordelijkheid naar de ambtenaar die, met een knipoog, af en toe stout mag zijn. Totdat het misgaat. Dan is stout opeens fout, en worden de normen in een reflex verscherpt. De ambtenaar wordt nu ­geconfronteerd met strengere controle van ­dezelfde regels of er komen nieuwe regels die nog meer op gespannen voet met de werkelijkheid staan. Vakmanschap van ambtenaren betekent niet laveren tussen de regels. De heimelijke sfeer rond ambtelijke ongehoorzaamheid moet daarom worden doorbroken. Elke keer als een leidinggevende probeert een cri de coeur van zijn uitvoeringsambtenaren te sussen met een knipoog en het toestaan van ambtelijke ongehoorzaamheid, moet dat het begin van een discussie betekenen in plaats van het einde.

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Marloes Vreeburg, Chris van de Wetering, Rianne Waterval (projecten) en Rutger van den Dikkenberg (stagiair) Eindredactie Johan Jansen, René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Yvonne Kroese, Ruben Maes Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

Ruben Maes is partner van communicatie­ bureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als ­strategisch adviseur en gespreksleider

PM 4/4

19

interview >

20

PM 4/4

Harry van Zon neemt afscheid

‘Het is altijd worstelen bij BZK’ Mister elektronische overheid vertrekt. Op 16 april neemt Harry van Zon afscheid als directeur Innovatie en Informatiebeleid Openbare Sector (DIIOS). Hij zet zijn carrière voort als consultant bij Het Expertise Centrum (HEC) en hoopt in die rol nog veel bij te dragen aan de elektronische dienstverlening vanuit de overheid. ‘Al moet je een beetje wegblijven bij de dossiers die al te veel het stempel-Van Zon dragen.’ TEKST guikje roethof FOTO’s Rob Jongbloed

Waarom wilde u weg? ‘De rol van Binnenlandse Zaken verandert langzamerhand. Die gaat meer naar echt beleid maken. We keren terug naar de tijden van Bas Brussaard. Dat zegt je niets? O, dat is een hoogleraar die destijds grensverleggend werk heeft gedaan op BZK. Wat Bas heeft bedacht heb ik ingevoerd. Nu moet er weer denkwerk verricht worden.’ En dat ligt u niet? ‘Ik vind doe-werk leuker. Toen ik kwam was Ictu [Ict-uitvoeringsorganisatie, GR] net opgericht. Jan Willem Holtslag was daar als DG mee bezig. Hij vond dat uitvoerend werk niet paste binnen een beleidsdirectie. Daar had hij gelijk in. Ictu werkte ook niet alleen voor BZK, maar juist ook voor gemeenten, provincies en waterschappen, dus ik vond dat een gelukkige keuze.’

satie als het BPR en een ontwikkelcentrum als Ictu. ‘Informatie over personen en reisdocumenten moet je dicht bij het departement houden,’ stelt Van Zon. ‘Daar is de minister de baas en er direct verantwoordelijk voor.’ Bij het ontwikkelen van nieuwe concepten voor de elektronische overheid moet je waken voor het not invented here-syndroom. Binnenlandse Zaken dat lagere overheden en uitvoeringsorganisaties voorschrijft wat ze moeten doen, heeft geen kans van slagen. ‘Het is goed om partijen die gebruikmaken van de modellen die door Ictu worden ontwikkeld zeggenschap te geven, vandaar de stichting Ictu.’ Maar op het terrein van de elektronische overheid was bijvoorbeeld ook Ictal actief. Dit programma viel onder Economische Zaken en wilde ict inzetten bij het terugdringen van de administratieve lasten. ‘Aan Ictal hebben we op gepaste wijze een einde gemaakt,’ zegt Van Zon. ‘Maar ook onder dit kabinet zijn EZ en BZK samen verantwoordelijk voor de elektronische overheid.’ Van Zon grijpt weer naar zijn potlood. Hij schetst de twee departementen en daaronder weer verschillende kringetjes. Op EZ, begrijpen wij, valt het handelsregister onder een andere DG dan het dossier e-overheid. En op BZK heeft de directie waar Van Zon vijf jaar leiding aan heeft gegeven niets te maken met de vernieuwing van de rijksdienst waar Roel Bekker mee bezig is. ‘Dat doen ze in andere landen echt anders,’ verzucht Van Zon.

cies, de uitvoeringsorganisaties en de departementen zitting in hebben.’ Vond u het werken bij de overheid toch te stroperig? ‘De overheid is inderdaad stroperig. Gelukkig maar. Hoed je voor een overheid die te ver voor de troepen uitloopt. Het heeft misschien met mijn politieke overtuiging te maken, maar ik vind dat de overheid maatschappelijke ontwikkelingen moet volgen.’ Bent u een conservatief? ‘Verre van dat. Ik ben progressief, maar ik sta ver af van de maakbare samenleving. Ik ben een sociaal-liberaal. De dingen groeien van onderop, de overheid ziet dat gebeuren en sanctioneert dat met wetgeving. De kwaliteit van de regelgeving is wel een probleem. Sommige regels zijn zo complex dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Een groot voordeel van ict is dat je burgers actief op hun rechten kunt wijzen. Via de persoonlijke internetpagina [Pip, GR] kun je arme mensen laten weten dat ze recht hebben op een uitkering.’

DG Management Openbare Sector (DG MOS), waar u onder viel, wordt opgeheven. Is dat soms aanleiding tot uw vertrek? ‘Nee, want daar komt een nieuw DG voor terug. Maar het is altijd worstelen op BZK. Toen ik kwam had je een reorganisatieproces geDe Pip is er nog steeds niet. Hoe komt naamd de Leeuwensprong. De Basisadminidat? stratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten ‘Cor Franke van het Centrum voor Werk en Inwerd onder het DG Koninkrijksrelaties en komen heeft wel eens gezegd: “Als we Pip wilBestuur geplaatst, terwijl mijn directie onder len invoeren, krijgen we maar één kans.” Als DG MOS viel. Dat was hoogst ongelukkig, want het misgaat loop je jaren vertraging op, dus wat het gevolg was dat er heb ik gedaan? Aan het geen beleidsunit meer stuur van de ontwikke‘Zomaar één-twee-drie overstappen naar open source kost een smak geld’ ling heb ik mensen gezet was voor het werk dat het agentschap BPR die er echt over gaan: gedeed.’ meenten en uitvoeringsorganisaties. Omdat je Inderdaad wordt het velletje waar Van Zon Waarom BZK naast de uitvoeringsorganisamaar een keer de kans krijgt, willen we het op schetst niet alleen steeds voller, maar ook tie Ictu ook een agentschap BPR moest hebben, goed doen. Nu staat er iets klaar, wat al ingeerg onoverzichtelijk. ‘Het Overheids Data Platis voor een buitenstaander niet direct te bevoerd had moeten worden. Maar je weet hoe form komt in beheer bij de Gemeenschappegrijpen. In de sfeervolle vergaderkamer van lijke Beheer Organisatie.’ Dat GBO valt niet dat gaat. Er moeten nog mensen naar kijken. HEC schetst Van Zon op een papiertje hoe het onder het agentschap BPR of Ictu. ‘GBO wordt Gebruikerspanels, ambtenaren. Er zaten nog organisatorisch in elkaar zit. We moeten aangestuurd door een programmaraad waar wat onhandigheden in. Ik vond zelf ook dat een onderscheid maken tussen een beheerorganide gemeenten, de waterschappen, de provinaantal facetten nog niet goed was.’ PM 4/4

21

interview < U bent net op werkbezoek geweest naar Denemarken en Oostenrijk. Zijn ze daar verder? ‘Wij lopen achter, of beter gezegd zij lopen heel erg voorop. Oostenrijk heeft al een persoonlijke internetpagina. Bij zo’n pagina is het van belang dat er content is en die moet geleverd worden door gemeenten en uitvoeringsorganisaties. Je moet er je rijbewijs kunnen aanvragen, een kapvergunning, uitkering, noem maar op. De burger moet er ook zijn belastingen kunnen afwikkelen en zijn patiëntendossier kunnen inzien.’ Zijn al die gegevens dan centraal beschikbaar? ‘Nee, via Pip kun je toegang krijgen tot je belastingdossier, je elektronisch patiëntendossier en je digitaal klantendossier. Pip is een ingang waarlangs je op andere plekken van het netwerk, dat internet nu eenmaal is, kunt komen. Pip is eigenlijk een soort gepersonaliseerde startpagina.’ De Belastingdienst deed het aanvankelijk heel goed met de elektronische dienstverlening. Kunt u verklaren waarom het daar nu helemaal misgegaan is? ‘De Belastingdienst is de grootste uitvoerder die er is en heeft enorm veel op zijn bord gekregen. Vroeger ging het alleen om geld ophalen, nu moeten ze geld uitkeren. Maar dat is een volstrekt ander kunstje. Vraag dat maar aan UWV. Je zit met rechtmatigheidseisen en andere waarborgen. Het is heel ander werk dan incasseren. Kortom, de spankracht van de Belastingdienst is te veel op de proef gesteld. Dat krijg je met politieke opdrachtgevers die soms zelfs tussen Kerstmis en Nieuwjaar ­besluiten dat je er een gigantische klus bij krijgt. Dat is geen verwijt aan de politiek, hoor. Meer een vaststelling dat het zo gaat bij de overheidsautomatisering.’ Over politieke besluitvorming gespro‘De ken, wat ging er mis bij de invoering van het burgerservicenummer (BSN)? ‘De wet is gewoon van kracht geworden, hoor! Maar in de Eerste Kamer is rond het BSN een discussie ontstaan over wat er fout kan gaan bij overheidsinformatisering. De zorgen over privacy en ict begrijp ik wel, maar het BSN is nu juist een verbetering ten opzichte van de bestaande situatie. Dat zagen sommigen niet. Ik denk dat de discussie over het wetsontwerp BSN ook te maken had met de beperkte mogelijkheden van het parlement om invloed uit te oefenen op deze ontwikkelingen. De Eerste

22

PM 4/4

Kamer bekijkt de wetgeving, de Tweede Kamer grijpt naar het budgetrecht en zegt dat er te veel wordt uitgegeven. Eronder ligt een ­§ algemene zorg over it bij de overheid. Het beleid is heel versnipperd en ze hebben naar mijn smaak niet de goede instrumenten om dat te sturen.’ De Tweede Kamer heeft bepaald dat de overheid met open standaarden en met opensourcesoftware moet gaan werken. Toch gebeurt dit niet. ‘Wij zijn in Nederland het allerliefste jongetje van de klas als het om aanbestedingen gaat. Dat men bij de aanbesteding voor de flexibele werkplek bij Microsoft uitkomt terwijl dat juist niet je bedoeling was, bewijst dat weer. Zomaar één-twee-drie overstappen naar open source kost een smak geld. En bij aanbesteden mag de gekozen optie niet te duur zijn. Kijk, we moeten af van leveranciersafhankelijkheid, dat vind ik ook, maar het is onverantwoord om het te snel te doen. Open source is trouwens niet altijd goed. Bij de AIVD kies je liever voor andere systemen.’ Moet de rijksoverheid iets met de interactieve communicatie die wel als web 2.0 wordt aangeduid? ‘Ja, vanzelfsprekend. Toen ik begon hadden we het over e-democratie. Dat woord heb ik een tijdje verboden, want je moet iets op de plank hebben, voordat je de winkel opent. Met mijn directie ben ik een jaar geleden begonnen met e-participatie. Web 2.0 is interactief en betekent dat je ook transacties kunt doen. We waren betrokken bij de start van een paar projecten zoals de Digitale Diender en de Digitale Wijkindex, waar mensen aan hun wijk kunnen werken, en we hebben een prijsvraag uitgeschreven voor de beste ideeën. Ik denk dat het voorlopig kleinschalig zal blijven, zo dicht mogelijk bij de mensen. Zoiets moet je niet centraliseren.’

Harry van Zon (1950) studeerde ­fysische geografie aan de Universiteit van Amsterdam waarna hij bij de gemeente Amsterdam aan de slag ging. Vervolgens was hij werkzaam voor onder meer het ministerie van BZK, LNV en de Sociale Verzekeringsbank. Daarna werd hij adviseur bij Boer & Croon en keerde vanuit die hoedanigheid terug bij BZK als interim-directeur IIOS. Toen bleek dat de functie voor langere tijd zou zijn, is hij weer in dienst van BZK getreden. Sinds 15 maart werkt hij bij Het Expertise Centrum.

De steun van dit kabinet voor de elektronische overheid lijkt wel minder groot dan van vorige kabinetten. Ervaart u dat ook zo? ‘Het onderwerp is in Beetsterzwaag blijkbaar niet aan de orde geweest. Bij een van de zes pijlers gaat het wel over dienstverlening, maar naar het woord elektronisch moet je zoeken. Ank Bijleveld is er tegenwoordig voor verantwoordelijk, zij moet behoorlijk tegen die spankracht van de Belastingdienst is te veel op de proef gesteld’ stroom oproeien.’

In de jeugdzorg wilde de Tweede Kamer wel veel centrale sturing. Het elektronisch kinddosier moest voor alle hulpverleners toegankelijk zijn. Minister Rouvoet hield dat tegen. ‘De minister heeft groot gelijk! Sommige politici zaten op de toer van we gaan al die dossiers in een bestand zetten en uitwisselen. Dat moet je dus never nooit niet doen. Dan ga je echt fouten maken met de privacy. Je hebt een persoonsnummer nodig, BSN, om te voorkomen dat iedereen overal in kan kijken.’

Roel Bekker heeft het ook niet tot een ­onderdeel van zijn project vernieuwing rijksdienst gemaakt. ‘Nee, dat is zijn taak ook niet. Roel weet er veel van, hoor. Hij heeft vroeger veel gedaan op dit terrein. Maar het is nu niet zijn verantwoordelijkheid, net zo goed als het niet mijn verantwoordelijkheid was om de modernisering van de rijksdienst ter hand te nemen. En graven in iemands achtertuin is niet mijn hobby. Ook niet die van hem. Dus dat die twee zaken niet samenkomen, ligt niet aan hem, het zit in de organisatie.’ <

achtergrond >

Lokale overheden kampen met integriteitsgat

‘Een beetje

onkreukbaar bestaat niet’ Dubbele petten, handjeklap, belangenverstrengeling: bedenkelijk politiek handelen is een punt van groeiende zorg bij de lokale overheid. Bijvoorbeeld in Maastricht, waar burgemeester Gerd Leers een symposium belegde over het integriteitsgat. En waarom heeft de Kamer eigenlijk geen gedragscode? TEKST guikje roethof Beeld Lachemann Producties

Gerd Leers, de burgemeester van Maastricht, heeft ‘een heel nare tijd’ is geen belijning. Je hoopt maar dat je er uiteindelijk zonder kleerscheuachter de rug. Eerst was er de kwestie van CDA-fractievoorzitter Gerard ren doorheen komt.’ van Rens. De politicus bleek diep in de schulden te zitten. Hij was In de lokale politiek is integriteit een groeiend probleem. Enerzijds is daardoor chantabel en probeerde volgens ingewijden een graantje mee het van belang dat raadsleden maatschappelijk geëngageerd zijn. te pikken van de sponsorgelden rond gemeentelijke activiteiten. Toen ­Niemand zit te wachten op politici die zich, zodra ze gekozen zijn, teweigerde Jan Hoen, niet zomaar een raadslid, maar de plaatselijke rugtrekken in de ‘bureaucratische­ ­bunker’, zoals Leers het formuleert. CDA-coryfee die zeventien jaar Anderzijds zijn er in de plaatselijke wethouder was geweest, zijn ‘Moraliseren is iets voor de armen van geest politiek geregeld vraagstukken aan en we leven in gepassioneerde tijden’ woordvoerderschap horeca neer te de orde waarbij persoonlijke belanleggen. Terwijl dit toch evident gen een rol kunnen spelen. strijdig was met zijn voorzitterschap van de provinciale horecabond. Emile Kolthoff is directeur van Bureau Integriteit bv (Bing), dat Achter de schermen probeerde burgemeester Leers zijn partijgenoten ­drieënhalf jaar geleden door de VNG is opgericht. ‘Ik denk dat je wel tot de orde te roepen. Dat ging niet zonder slag of stoot. Er werd zelfs kunt stellen dat er in elke gemeente kwesties zijn waarbij de schijn van een aanklacht tegen Leers ingediend, wegens schending van zijn belangenverstrengeling ontstaat, alleen leiden die niet altijd tot ambtsgeheim. ‘De burgemeester heeft als taak te waken over de inte­incidenten.’ De twee affaires in Maastricht noemt Kolthoff ‘extreem’. Omdat de pers erover ging berichten, ontstond een onbeheersbaar griteit, maar zijn handen zijn op zijn rug gebonden,’ concludeert Leers. ­tumult. Kolthoff: ‘Pas als men niet goed omgaat met integriteitsvragen, ‘Ik had het gevoel te rijden op een drukke rotonde zoals Place d’Étoile wordt het een kwestie.’ in Parijs. Stilstaan is geen optie, er zijn talloze afslagen en op de weg

PM 4/4

23

Op het minisymposium van Gerd Leers is men het er snel over eens dat de normen die de samenleving aan raadsleden en bestuurders oplegt steeds hoger worden. ‘Moraliseren is iets voor de armen van geest,’ citeert Van den Heuvel de Vlaamse schrijver Erwin Mortier, ‘en we leven in gepassioneerde tijden.’ Staatsrechtelijk gezien zou met een politicus die handelt uit eigenbelang moeten worden afgerekend door de kiezer. Maar onder druk van de negatieve publiciteit, voelen velen de noodzaak eerder schoon schip te maken. In Amsterdam-Zuidoost verscheen het bureau Integriteit van de gemeente Amsterdam bij het stadsdeelkantoor nadat er negatieve artikelen in de krant waren ­verschenen. Daar was iemand directeur van een stichting die door de deelraad werd gesubsidieerd. ‘Dat valt in de categorie driewerf nee,’ stelt Van den Heuvel. ‘En als een schakel niet integer handelt, deugt het resultaat niet. De uitkomst van het besluitvormingsproces is dan ook niet integer.’ Deken eraf Niet iedereen is even strikt als Hans van den Heuvel. Hoogleraar bestuurskunde Arno Korsten volgde de raad in Heerlen een halfjaartje en kwam tot de conclusie dat we echt een probleem hebben als we het begrip ‘de schijn van belangenverstrengeling’ ­verder oprekken. Korsten: ‘Er zijn voortdurend specifieke belangen van raadsleden die tot onthouding van deelname aan de discussie zouden moeten leiden. Als je de lat te hoog legt, kan driekwart van de raad naar huis.’ Ben Hoetjes van de Universiteit Maastricht is dat met hem eens. ‘De bottom line ligt bij het persoonlijk belang.’ Wanneer iemand zijn privébelangen dient door misbruik te maken van zijn politieke positie, zit hij fout. Hoetjes: ‘Daar is geen nieuwe wetgeving voor nodig, maar de deken moet eraf, dat is duidelijk.’ Bing bekijkt jaarlijks tientallen kwesties die duiden op belangenverstrengeling, soms op eigen initiatief, vaak op verzoek. Het bureau heeft intussen tien vaste medewerkers en nog eens tien externen die op een onderzoek kunnen ­worden gezet. Zo’n 70 tot 80 procent van die zaken speelt op het lokale niveau. Voor de rijksoverheid doet Bing vooral ‘preventieve opdrachten’. Daarbij moeten we denken aan een implementatie van basisnormen en het doorlichten van de bestuursstijl. Gerd Leers heeft zich de afgelopen maanden herhaaldelijk ‘eenzaam’ Volgens Joop van den Berg, die we net als sommige andere deelnemers gevoeld. Was het wel zijn taak om raadsleden op hun gedrag aan te aan het debat na afloop nog even opbellen, is er zo langzamerhand een spreken, en moest hij de informatie die hij had nu wel of niet met ­andere integriteitsindustrie ontstaan. Nu de Tweede Kamer in het kader van leden uit de raad delen? In de hoop een antwoord op die vragen te het bestuursrecht verplichtingen als het opstellen van een gedragsvinden heeft de burgemeester van Maastricht en minisymposium code heeft opgelegd regent het integriteitsmonitoren en modellen voor ­georganiseerd, waar de integriteitsexperts van Nederland bijna allemaal risicobeheersingsmaatregelen. aanwezig zijn. Joop van den Berg, voormalig senator en PvdA-ideoloog, Alex Brenninkmeijer, de Nationale ombudsman, was eveneens naar leidt de discussie en geeft als eerste het woord aan Hans van den Maastricht gekomen. Ook hij constateert dat de grenzen verschuiven. Heuvel. De hoogleraar beleidswetenschap aan de Vrije Universiteit (VU) ‘Dat proces moeten we faciliteren. Het is onmogelijk om zomaar tot stelt onomwonden dat integriteit ondeelbaar is. ‘Men is integer of men regels te komen. De oplossing zit op casusniveau. Het gaat in de eerste is het niet. Een beetje onkreukbaar plaats om zelfreflectie. Als je bereid ‘Wie te integer is, wordt bestaat niet.’ Van den Heuvel deed bent in het openbaar het belang te na vier jaar niet herkozen’ onlangs onderzoek naar belangennoemen, ben je al een heel eind.’ verstrengeling in de Amsterdamse Brenninkmeijer stelt voor elke twee jaar aan raadsleden te vragen bij welke onderwerpen ze mogelijk in stadsdeelraden. Een kwart van de deelraadsleden laadt de schijn van de problemen zouden kunnen komen. De burgemeester zou dit proces belangenverstrengeling op zich en 8 van de 143 ondervraagde deelkunnen initiëren. Over de vraag wie er moet optreden en welke ­sancties raadsleden bleken meegestemd te hebben over subsidieverlening aan organisaties waar ze zelf bij betrokken zijn. Dat is in strijd met de er mogelijk zijn, zijn de geleerden het niet eens. Toen CDA-fractievoor­Gemeentewet en volgens Van den Heuvel was er dan ook ‘duidelijk zitter in Maastricht, Gerard van Rens, eind vorig jaar door burgemeessprake van verbonden belangen’. ter Leers tot opstappen werd gedwongen, reageerde hij furieus in de

24

PM 4/4

achtergrond <

Volkskrant. ‘Ik ben gekozen om de macht te controleren, maar in dit het om het geld? Iemand met zo’n drukke baan hoeft dit toch niet te geval is de macht mij aan het controleren. Leers heeft mij monddood doen? ­A nders dan een raadslid kan zo’n topambtenaar de schijn van gemaakt.’ Van Rens kreeg bijval uit Groningen van hoogleraar staatsbelangenverstrengeling makkelijk vermijden.’ Dat Thunnissen in strijd recht Douwe Elzinga. met de ­gedragscode handelde die ze zelf bij de Belastingdienst heeft Burgemeester Hans Kok van de gemeente Hof van Twente dichtte ingevoerd, vindt Kolthoff onbegrijpelijk. ‘Als hoogste baas moet je zichzelf ook een rol toe: ‘Als burgemeester ben ik geen moraalridder of voorop gaan. Je zit in een glazen huis.’ mijn broeders hoeder, maar als een raadslid chantabel is in een ­bepaalde Het lijkt wel alsof de maatstaven in politiek Den Haag een stuk lager positie dan ontstaat er een probleem.’ De burgemeester is voorzitter liggen dan in Amsterdam-Zuidoost, om maar eens een plek te noemen. van de raad en van het college. Een Cees Veerman overleefde een debat mooie positie volgens sommigen, ‘Er loopt een dunne lijn tussen bestuurlijke over EU-subsidies die hij als agramoed en politieke kamikaze’ want hij is geen raadslid. Wie anriër in Frankrijk had ontvangen. In ders zou moeten ingrijpen? De de Eerste Kamer wordt heel vaak ­gemeentesecretaris is dienstbaar aan de raad, dus dat ligt niet voor de het woord gevoerd door mensen die als ondernemer of belangenbehartiger in de besproken sector actief zijn. De maatschappelijke veranhand. Net als Gerd Leers heeft burgemeester Kok, de opvolger van Ank kering van de Eerste Kamer wordt geroemd, de belangenvermenging Bijleveld in Hof van Twente, een raadsdebat over integriteit georganidoor de vingers gezien. En is het wel in orde dat VVD-Kamerlid Atzo seerd. ‘Wij hebben eerst aan Bing gevraagd een aantal zaken voor ons Nicolaï parttime kwartiermaker is van het Nationaal Historisch Museum, op een rijtje te zetten. Toen hebben we daar een besloten raadsvergaterwijl de Kamer beslist over de subsidie aan dit nieuwe ­instituut? dering aan gewijd.’ In het openbaar vergaderen over integriteitskwesties was volgens Kok onmogelijk. De rapporten van Bing bevatten zoveel Brenninkmeijer: ‘Dat u naar aanleiding van de discussie in Maastricht persoonlijke gegevens van de raadsleden dat ze na lezing direct de deze vraag stelt, lijkt mij terecht.’ Maar antwoord wil de ombudsman papierversnipperaar zijn ingegaan. ‘Alle raadsleden hebben zich heel niet geven. Kolthoff heeft daar minder moeite mee: ‘Ik vind het niet verstandig wat Nicolaï doet.’ kwetsbaar opgesteld. Moed kan je de kop kosten bij dit soort zaken. Er In het jargon van de integriteitsdiscussie is dat een hard oordeel. ‘En loopt een heel dunne scheidslijn tussen bestuurlijke moed en politieke een pikant detail is nog wel dat de Tweede Kamer zelf geen gedragskamikaze.’ code heeft. De Kamer verplicht iedereen tot het maken van een gedragscode, maar geeft niet het goede voorbeeld. Als je geen regels hebt Bevoegdheden Kolthoff van Bing vindt dat de wetgever moet verzinnen of de voor jezelf, wordt het moeilijk je gedrag te toetsen.’ < ­burgemeester of een college van fractievoorzitters bevoegdheden moet krijgen om in te grijpen als de integriteit van de raad in het geding is. Hij wijst erop dat de verantwoordelijkheid voor het bewaken van de integriteit verder strekt dan het voorkomen van eigenbelang. ‘Het ­bewuste artikel in de wet gaat verder dan het persoonlijk belang. Het gaat over de onafhankelijkheid van het bestuursorgaan. Dat betekent dat andere leden moeten ingrijpen als er iets misgaat.’ Niet dat dit altijd een garantie is, meent Kolthoff, want ‘de meeste problemen doen zich voor bij eenmansfracties’. Burgemeester Hans Kok (PvdA) denkt dat de integriteitsvraag zich vaker voordoet bij allochtone politici. ‘Als een raadslid wordt gezien als belangenbehartiger van een bepaalde groep, dan wordt hij geacht te leveren. In kleine gemeenten zie je het ook gebeuren: iemand komt met veel voorkeurstemmen in de raad en wordt niet herkozen na vier jaar, als hij zich te integer heeft opgesteld.’ Kok bepleit openheid vooraf, want als er sprake is van belangenverstrengeling wordt ‘het toch tegen je gebruikt’. ‘Het gaat bijna altijd mis op afgunst,’ vertelt Kok. ‘Er is een bouwvergunning geweigerd en je geeft een bouwvergunning af voor jezelf. Dan zegt zo’n burger: “En voor jezelf regel je het wel!”’ Glazen huis Het is opmerkelijk dat een discussie die zo sterk leeft bij de gemeenten op landelijk niveau haast niet wordt gevoerd. Onlangs trok de bijbaan van DG Belastingdienst Jenny Thunnissen in de raad van ­toezicht van het Reinier de Graafziekenhuis de aandacht. Ombudsman Brenninkmeijer denkt dat hier inderdaad sprake is van belangenverstrengeling, maar wil er verder niets over zeggen, want iemand kan er bij hem een klacht over indienen. Kolthoff van Bing vraagt zich af waarom ­Thunnissen die nevenfunctie heeft aangehouden. ‘Is het haar ego, gaat

PM 4/4

25

spelers > Alle departementen behalve Defensie schakelen om naar salarissysteem P-Direkt

‘Wij doen aan insourcing’ Na een moeizame start is het betaalprogramma P-Direkt al op vele ministeries ingevoerd. Uiteindelijk zullen op Defensie na alle departementen hun personeel via dit systeem betalen, is de bedoeling. Dat vergt wel een cultuuromslag, zeggen ze in Zwolle. Plaatsvervangend directeur Gerald de Haan leidde ons rond. Tekst en foto’s rutger van den dikkenberg

BZK • Veertien mannen en vrouwen zitten dagelijks achter hun Direkt begeleidt richting de computer, in een kantoor net buiten de binnenstad van Zwolle. Werkt nieuwe ministeries. De prou op bijvoorbeeld het ministerie van Financiën, Algemene Zaken of blematiek? ‘De looncodes Justitie, dan wordt hier, bij P-Direkt, uw salaris verwerkt. Een zijn anders, er zijn andere totaalbedrag van 225 miljoen euro per maand voor 116 duizend werkwijzen.’ Omdat het werknemers is geen sinecure. nieuwe systeem de afgelopen jaren bij departementen Het is een omvangrijke klus die de medewerkers elke maand opnieuw moeten klaren. Zonder al te technisch te worden: P-Direkt stapsgewijs is ingevoerd, krijgt van de ministeries salarisgegevens, controleert of in die beniet alles tegelijk, is er in Zwolle al ervaring hoe daarstanden geen fouten zitten, stuurt de loonstrookjes digitaal naar de drukkerij van de Belastingdienst in Apeldoorn en zorgt ervoor dat mee om te gaan. ‘We geven de banken op tijd de betaalopdrachten voor de salarissen krijgen. workshops aan de salarisadNiet dat ze alle loonstrookjes persoonlijk nalopen, maar P-Direkt ministrateurs van de minisregistreert wel of de bestanden waar de gegevens in staan, juist zijn. teries,’ zegt Kort. Daarnaast Dagelijks komen er, van negen ministeries en de Hoge Colleges van wordt er veel overlegd over het nieuwe systeem. Protalloze bestanden met wijzigingen binnen. jectleiders van de departeP-Direkt ontstond in 2005. Een groot project van de organisatie is de vervanging van het oude salarissysteem IPA. Dat P-Direkt een menten die per 1 januari moeilijke start had, mag inmiddels bekend zijn, maar het bedrijf is 2009 overstappen praten Gerald de Haan inmiddels succesvol, zegt plaatsvervangend directeur Gerald de elke twee weken bij over de Haan. Hij wijst op de soepele toevoeging van vijf ministeries, begin voortgang en de knelpunten. dit jaar. Dat ging zonder noemenswaardige problemen en De Haan De medewerkers van P-Direkt zelf moesten ook een grote omslag is er trots op. ‘De implementatie is heel goed gegaan: het is een maken: ook voor hen was het systeem, bij de eerste invoering in verdubbeling van het aantal salarissen dat we verwerken.’ 2005, nieuw. En het is geen geringe taak, waar de werknemers voor staan. ‘Ze hebben een heel grote verantwoordelijkheid,’ zegt hun Langzaam maar zeker schakelen de departementen over van het leidinggevende. ‘Maar ze groeien enorm in hun rol.’ Aan de muur in oude salarissysteem IPA naar P-Direkt. Een hele klus, zegt De Haan. dit deel van het kantoor hangt een bewijs van die grote taak: een ‘Alle gegevens moeten omgezet worden en getest. We hebben niet strakke planning die voorschrijft álle gegevens bekeken, maar wel een grote testpopulatie. Die wat op welke dag moet gebeuren. ‘Wij kunnen dit goedkoper dan de markt’ ­hebben we helemaal handmatig Een hele waslijst: drie betaalmo­gecheckt.’ De omzetting vergde menten – twee voor de voorschotvan de salarisadministrateurs en projectmedewerkers van betrokken ten en één voor het loon zelf – en data waarop de loonstrookjes op departementen en P-Direkt een hoop energie. Op de ministeries de post moeten. Daartussendoor vinden wekelijkse tests van het moest een cultuuromslag komen, zegt medewerker Erik Kort, die systeem plaats, waarin alle mogelijke situaties voorkomen en het het systeem inricht en de verandering van de systemen vanuit Pverwerken van de dagelijkse mutaties.

26

PM 4/4

spelers >

Veertien ambtenaren verwerken in Zwolle maandelijks voor 225 miljoen euro aan salarissen

Aan de muur van het kantoor van De Haan hangt een cartoon van Fokke en Sukke over outsourcen. Zou het werk in Zwolle eigenlijk niet geoutsourced kunnen worden? De plaatsvervangend directeur vindt van niet. ‘Outsourcen gebeurt normaal gesproken omdat de markt het goedkoper kan, maar in dit geval kunnen wij het goed­ koper,’ zegt hij. P-Direkt kan namelijk gebruikmaken van de eigen beveiligde infrastructuur van de overheid: ‘We doen aan insourcing, we hebben nu álles in huis gehaald,’ legt De Haan uit.

Het verwerken van de salarissen is een kerntaak van P-Direkt, maar het bedrijf heeft meer taken: het beheert het informatieportaal voor al het personeel werkzaam bij de rijksdienst. Ambtenaren kunnen daarop alle personeelsinformatie zien. Het digitaal dossier van ambtenaren wordt ook door P-Direkt beheerd en als laatste werkt de organisatie nog aan het invoeren van een zelfbedieningsportaal waarop medewerkers zelf bijvoorbeeld hun adresgegevens kunnen wijzigen of verlof kunnen aanvragen. <

advertentie

PM 4/4

27

spelers >

Eerste baan Medewerker Inspectie der Rijksfinanciën, ministerie van Financiën

Woont in Roosendaal

Favoriete vrijetijdsbesteding Hardlopen, tennissen en tuinieren

Leest op dit moment Duizend schitterende zonnen van Khaled Hosseini

28

PM 4/4

spelers > Nieuwe DG Primair en Voortgezet Onderwijs José Lazeroms:

‘Eerst de inhoud, dan het geld’ Ze is een verdieping gezakt en een schaal gestegen: José Lazeroms, oud-directeur FEZ, is sinds een maand de nieuwe DG Primair en Voortgezet Onderwijs op OCW. ‘Ik kreeg meteen een tas met stukken mee.’ TEKST Cindy castricum foto welmer keesmaat

OCW • ‘De schoolboeken hebben er de eerste weken wel ingehakt qua tijdsbesteding,’ zegt de kersverse directeur-generaal in haar werkkamer op de vijfde etage van de Hoftoren. José Lazeroms (44) doelt op de discussie over de gratis schoolboeken die al in volle gang was toen ze begin maart aantrad in haar nieuwe functie. Tijd voor een echte kennismaking met ‘haar mensen’ heeft ze dan ook te weinig gehad. Wel staan er allerlei afspraken gepland om de komende weken aan te schuiven bij afdelingsoverleggen. ‘Er gaat wel enige tijd overheen voordat ik overal ben geweest,’ zegt Lazeroms. ‘Zeker als je ziet hoe vaak we in de Tweede Kamer zitten.’ Een maand geleden bent u als DG begonnen. Op vrijdag stemde de ministerraad met uw benoeming in, maandag zat u hier al. Dat is snel gegaan. ‘Dat is het zeker. Bij FEZ werkte ik vier keer negen uur, en op vrijdag was ik altijd vrij. Donderdag ging ik naar huis en een dag later werd mijn benoeming bekendgemaakt. Ik ben die vrijdag nog wel even op het departement geweest om tegen mijn FEZ-collega’s te zeggen dat ik vanaf maandag niet meer bij hen werkte. Tevens ben ik voorgesteld aan mijn nieuwe collega’s van het directoraat-generaal. Ik kreeg ook meteen een tas met stukken voor ‘Er zijn nog steeds maandag mee.’

boeken op school zitten. Als je maatregelen kunt bedenken waardoor kinderen wel het goede schoolboek hebben zodat ze het onderwijs beter kunnen volgen en uiteindelijk een diploma halen, dan ben je zinvol bezig.’ U bent dus voor gratis schoolboeken? ‘Ik zie heel veel voordelen in gratis schoolboeken.’ Hiervoor was u directeur Financieel-Economische Zaken, ook op OCW. Tot vier keer toe heeft u, samen met ambtenaren van het ministerie van Financiën, de begroting voorbereid. Helpt het dat u eerder op dat ministerie hebt gewerkt? ‘Het is handig om te weten hoe zaken er op een ander departement aan toegaan. Dat helpt je bijvoorbeeld bij onderhandelingen. Als mensen die andere kant niet hebben gezien, dan heb je er toch een minder goed beeld van. Maar goed, zelf heb ik nog niet zoveel ervaring met het onderwijsveld. Mijn mensen gelukkig wel. Ik denk dat een mix van ambtenaren met verschillende ervaringen belangrijk is. Dan bereik je het beste resultaat.’ In uw vorige functie bent u ­genomineerd geweest voor de Public Finance Award vanwege de cultuuromslag die u bij FEZ teweeg hebt gebracht. Legt u eens uit. ‘De directie FEZ op dit departement was heel erg gericht op de ­m inister, waardoor de rest van het ministerie een beetje buitenspel werd gezet. Geld is, zeker in het onderwijs, natuurlijk wel een randvoorwaarde, maar het gaat allereerst om de inhoud, het geld volgt. Hier was dat bijna omgekeerd: eerst het geld, daarna de inhoud. Dat hebben we omgedraaid. FEZ is veel meer een faciliterende rol gaan spelen.’

kinderen die zonder boeken op school zitten’

Dacht u toen niet: waar ben ik aan begonnen? ‘Nee, ik wist natuurlijk al langer dat het in de pijplijn zat. Hoe sneller, hoe beter, dacht ik. In die zin was het eigenlijk precies wat ik wilde, daar deed die tas niets aan af.’ Wilde u per se DG op OCW worden? ‘Nee, het had ook een ander departement kunnen zijn, hoewel ik deze functie wel heb genoemd toen de ABD vroeg wat ik interessant zou vinden. Dat was halverwege vorig jaar, er was nog helemaal geen sprake van dat mijn voorganger Rob Kerstens weg zou gaan.’ Er speelt nogal wat op uw beleidsterrein, maakt dat deze functie extra aantrekkelijk? ‘Een plek waar ik alleen maar op de winkel zou mogen passen, waar alles als een trein loopt, zou ik minder interessant vinden. Het gaat me er juist om veranderingen teweeg te brengen die een sector ten goede komen. Het onderwijs in Nederland is van goede kwaliteit, maar tegelijkertijd zie je dat er ook zwakke scholen zijn waar best het een en ander moet gebeuren. Ook zijn er nog steeds kinderen die zonder

Heeft een andere FEZ-directie als voorbeeld gediend? ‘Nee, want wat we hier nu hebben is redelijk uniek, zeker binnen de rijksoverheid. We hebben de DG-controllers en de concerncontrollers bij elkaar in een directie gebracht. Op zichzelf is dat een belangentegenstelling, maar dat moet het niet zijn. Het gaat erom dat de pro’s en contra’s goed geformuleerd worden en dat er dan een beargumenteerd advies naar de verantwoordelijken gaat zodat zij een goede afweging kunnen maken. Op andere departementen zijn ze hierover ook aan het nadenken, weet ik. Het heet nu alleen geen OCW-model meer, maar het Angelsaksische model, dat verkoopt beter.’ <

PM 4/4

29

spelers <

Nieuwe DG aan de slag SZW • Half april mag Maarten Camps (43) de titel op zijn visitekaartjes wijzigen. Met het vertrek van Theo Langejan naar Financiën is Camps benoemd tot DG Arbeidsverhoudingen en Internationale Betrekkingen. Geen onbekend terrein: sinds 2005 is hij ­d irecteur Arbeidsverhoudingen en plaatsvervangend DG. ‘Ik heb in het verleden veel gedaan met economische beleidsvraagstukken,’ zegt Camps. ‘De DG vertegenwoordigt SZW in deze ­d iscussie.’ Voordat hij in 2002 de overstap naar de algemeen ­economische ­d irectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ­maakte, leidde hij als plaatsvervangend directeur de directie Algemene ­F inanciële en ­Economische Politiek op het ministerie van Financiën in goede banen. ‘De ervaringen die ik heb opgedaan, komen goed van pas.’ Camps valt met zijn neus in de boter, hij mag direct aanschuiven bij het voorjaarsoverleg op 23 april. De voorbereidingen zijn in volle gang. Een eerste grote klus staat tegen de zomer op de agenda. ‘Het is wachten op het advies van de commissie-Bakker dat uitkomt in juni.’ De adviezen van de commissie Arbeidsparticipatie staan garant voor stevige discussie. Het kabinet zal zich in de zomer buigen over de adviezen om de arbeidsparticipatie naar 80 procent te tillen; ‘dit zal veel tijd vergen’. Zelf wil Camps zich niet uitlaten over de gevoelige kwestie. ‘Ik sluit mij aan bij de woorden van Theo Langejan.’ In het vorige nummer van PM zei de huidige DG dat hij pas over het ontslagrecht wil spreken als hij het rijk definitief achter zich laat. < [MV]

WIE ZIT WAAR? Cor Groeneweg (54) stapt op als directeur Voorlichting en Communicatie van het ministerie van VWS. Per 1 juni treedt Groeneweg in dienst van het Verbond van Verzekeraars als hoofd public affairs en public relations. Eerder was hij werkzaam als journalist bij onder andere Trouw en de Volkskrant en als chef bij Radio 1. Groeneweg vervangt Jeroen de Graaf die is aangesteld als politiek assistent van premier Balkenende. De huidige voorzitter van het CWI Rens de Groot wordt de nieuwe bestuursvoorzitter van Kenniscentrum Calibris. Joop Linthorst, voorzitter van de raad van bestuur van het UWV, volgt De Groot op. Hij combineert de functies totdat UWV en CWI op 1 januari 2009 fuseren tot een nieuwe organisatie. Geert Corstens (62) is benoemd tot president van de Hoge Raad der Nederlanden. Hij volgt Willibrord Davids op. Corstens is sinds 1995 als raadsheer verbonden aan de Hoge Raad en de laatste twee jaar werkzaam als vicepresident. Commodore Jon Abma (51) start vanaf 5 mei als de nieuwe chefstaf Navo Air Component Command in Ramstein. Abma wordt hiervoor bevorderd tot generaal-majoor. Na de KMA en de vliegopleiding in Canada, werkte hij op de luchtbases Twenthe en Leeuwarden als operationeel jachtvlieger. Abma werd eerder tweemaal uitgezonden en diende in 2005 op het Isaf-hoofdkwartier in Kabul. Hij volgt generaal Jac Jansen op die commandant luchtstrijdkrachten wordt.

advertentie

30

PM 4/4

DE VERENIGING VOOR OVERHEIDSMANAGEMENT ORGANISEERT:

Het REURING!Café Een ontmoetingsplek voor vernieuwende mensen binnen de overheid Thema: ‘Hart voor publiek werk!’

Binnen de overheid wordt veel gepraat over structuren en ­verantwoordelijkheden. Dit Reuring!Café staat de mens ­binnen de organisatie centraal. Kun je, in een tijd waarin vrijwel iedereen te maken heeft met reorganisaties, nog werken vanuit je hart?

Onze gasten: • Dorine Burmanje voorzitter raad van bestuur van het Kadaster • Cees Veerman voorzitter Deltacommissie en voormalig LNV-minister • Eelco Blok board of management KPN

REURING!Café richt zich op het informeel samenbrengen van ambtenaren. Het draait daarbij om het stimuleren van het ‘van buiten naar binnen denken’.

Presentator: Mark Frequin

Het derde REURING!Café van dit seizoen wordt gehost door het ministerie van Verkeer en Waterstaat.

Meer informatie en aanmelden: www.vom-online.nl. Toegang alleen met (gratis) toegangsbewijs. Locatie: Het Nutshuis, Riviervismarkt 5, Den Haag / Zaal open: 16.30 uur / Aanvang: 17.00 uur precies!

Tot kijk bij REURING! PM 12 / 10

31

et cetera > advertentie

Nederlandse jeugd nog steeds eurosceptisch

Ambtenaren EU terug naar school Na een succesvol Duits experiment riep premier Balkenende alle ambtenaren in Brussel op om een dag terug te keren naar hun oude middelbare school. Op 14 april staan 375 Europese ambtenaren voor de klas om te spreken over hun loopbaan in Brussel. ‘EU back to school is een initiatief dat vorig jaar in Duitsland is ­gelanceerd ter verbetering van de communicatie van en over ­Europa,’ vertelt Rolf-Jan Hoeve van de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in Nederland. ‘Europa leeft onvoldoende in Nederland. Na het referendum merkten we dat met name jongeren cynisch zijn over de Europese Unie.’ Behalve de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in ­Nederland, zijn het ministerie van Buitenlandse Zaken, OCW en de ­Algemene Bestuursdienst bij het initiatief betrokken. Van de 800 Nederlandse medewerkers die Brussel telt, gaf bijna de helft gehoor aan de ­oproep van de ministerpresident. Een prima score, vindt Hoeve. Het project tracht alle instellingen en functies een gezicht te geven. Prominente deelnemers zijn Alexander Italianer ­(plaatsvervangend SG van de Europese Commissie), Sophie in ’t Veld (Europarlementariër voor D66) en Alexander Beels (voorzitter van de Europese liberalen ). Niet iedereen gaat terug naar de eigen oude school. Jammer, vindt Hoeve. ‘Een deel van de kracht zit in de band tussen school en oud-leerling.’ Het traceren van de oorspronkelijke scholen bleek door talloze overnames en fusies tijdrovend speurwerk. Hoeve merkte tot zijn verbazing dat een aantal scholen terughoudend reageerde, de terugkomdag zou niet in het strakke onderwijsprogramma passen. Het Bisschoppelijk College in Roermond maakte juist extra ruimte in het ­rooster vrij. ‘Het fenomeen Europa krijgt lang niet genoeg aandacht in het huidige curriculum,’ zegt decaan Van de Laarhoven. ‘Nu een grote groep oudgedienden terugkeert naar het oude nest, willen we zoveel mogelijk leerlingen in staat stellen kennis te maken met de besluitvorming in ­Brussel.’ Nadere bestudering van de deelnemerslijst leert dat vrijwel alle ­EU­medewerkers afkomstig zijn uit de zuidelijke delen van Nederland. ­Limburg, Brabant en Zuid-Holland zijn opmerkelijk goed vertegenwoordigd. ‘Het lijkt erop dat men in het zuiden meer georiënteerd is op Brussel dan in de noordelijke provincies het geval is,’ reageert Rolf-Jan Hoeve. Van de Laarschot knikt instemmend. ‘Onze school ligt op een steenworp afstand van de Duitse en de Belgische grens. De leerlingen zijn zich zeer bewust van de interregionale mogelijkheden.’ Ook het Revius Lyceum in Doorn heeft internationalisering hoog in het vaandel. ‘Met enige regelmaat participeert onze school in uitwisselingsprojecten,’ verklaart teamleider Eppo Groenewold. De invulling van de dag ligt in handen van de school zelf, in samenspraak met de ambtenaar. Ramon van Barneveld persvoorlichter van de Europese Commissie, zal de leerlingen in Ede door middel van een ­simulatiespel ­laten proeven van Europa. ‘Op interactieve wijze krijgen de scholieren een goed beeld van het besluitvormingsproces in Europa.’ De casus, een commissievoorstel over de bestanddelen van een reep chocolade, komt uit de praktijk. Groepen scholieren vertegenwoordigen elk een lidstaat, met eigen belangen en standpunten. ‘Op deze manier ervaren ze zelf het gevoel van het sluiten van compromisssen.’ Van Barneveld hoopt met de terugkomdag een blijvend contact te bewerkstelligen. Ook bestuurlijk Den Haag gaat terug naar de schoolbanken. Frans Timmermans bezoekt zijn oude school in Heerlen waar nu ook zijn dochter les krijgt, terwijl Marja van Bijsterveldt een school in Zoetermeer aan doet. < [Marloes Vreeburg]

et cetera < Theoloog Van Erp over vrijheid in verdeeldheid

Het risico van de tolerantie Hij durft wel. Nee, niet de inmiddels wereldberoemde PVV-leider alias filmmaker tartte het immer actuele debat over tolerantie. Het was theoloog Stephan van Erp die afgelopen week de aanzet gaf tot een nieuwe discussie over religieuze tolerantie en democratie. Met dien verschille dat Van Erp wel diep gaat, heel diep zelfs, in zijn bundel Vrijheid in verdeeldheid. Het boek werd vrijdag 27 maart gepresenteerd tijdens een symposium. Enkele wetenschappers en ex-PvdA-Kamerlid Godelieve van Heteren ­namen deel aan het symposium. Van Heteren maakte melding van de vele hatemail die zij als bestuurslid van Nieuwspoort ontving in de periode dat het perscentrum overwoog Fitna te vertonen. Ze concludeerde: ‘Er moeten nieuwe vormen worden gevonden voor het tolerante en ­pluriforme debat.’ In elf essays schetst Van Erp de geschiedenis van religieuze tolerantie. Daarin worden opmerkelijke conclusies getrokken, althans voor de leek die er nog altijd van uitgaat dat wij leven in een strikt seculiere staat en dat dit de hoogst haalbare samenlevingsvorm is. Van Erp is als systematisch theoloog verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen en stelt dat tolerantie een christelijk begrip is. De ideeën van tolerantie en godsdienstvrijheid zijn bedacht door christelijke denkers zoals Sebastiaan Castellio, John Goodwin, John Locke en John Milton, stelt Van Erp. Zij klaagden het gewelddadige beleid van kerken jegens andersgelovigen aan op grond van individuele gewetensvrijheid. Religieuze tolerantie komt dus helemaal niet voort uit de Verlichting, en tijdens de Renaissance schiep tolerantie alleen de handige voorwaarden voor strategische doelen. ‘Vaak waren de doelstellingen van diegenen die opriepen tot tolerantie niet veel hoogstaander dan van hen die stelden dat religieuze saamhorigheid het belangrijkste bindmiddel van een godsvruchtige samenleving was,’ aldus essayist Andrew Pettegree in de bundel. Volgens Van Erp zijn de ideeën over religieuze tolerantie ontstaan te midden van ‘religieuze polemiek van de reformatie’. Het was in den beginne dan ook de staat die godsdienstvrijheid toekende of introk. Naast discussiepunten over de invulling van het begrip tolerantie biedt Van Erp ook inzichten in de rol van religie in een westerse democratie. ‘Religie en politiek zijn tot elkaar veroordeeld,’ stelt Van Erp bij de presentatie van de door hem geredigeerde bundel. ‘De staat heeft dezelfde uitgangswaarden als de kerk, neem bijvoorbeeld gelijkwaardigheid. Dat de politiek vrijheid van meningsuiting beschermt, betekent dat ze gedreven wordt door dezelfde basisvoorwaarden als de kerk.’ Essayist Erik Borgman, hoogleraar theologie, heeft een uitgesproken mening over de rol van de waarheid in een democratie. Het streven naar waarheid vormt een voorwaarde voor democratie. Niet alleen moeten mensen vrij zijn om hun opvatting over de waarheid te uiten, ze zouden ook nog eens iets kunnen opsteken van andermans opvattingen. Borgman is een van de deelnemers aan het debat bij de presentatie van de bundel. Als reactie op de hatemail van Van Heteren stelt hij dat het meedoen aan een democratie een niet-democraat vanzelf democratisch kan maken: ‘Dit ís de democratie.’ Of zoals Van Erp het in zijn boek iets ingewikkelder opschrijft: ‘Conflicten over waarheid en het debat over tolerantie zijn zelf uitdrukkingen van de religieuze pogingen te willen leven in een samenleving van mensen en groeperingen die niet onverschillig staan ten opzichte van wat waar en van waarde is.’ Waar de samenleving voor moet waken is onverschilligheid. Marin Terpstra, een van de essayisten, stelt dat sinds de zeventiende eeuw een verschuiving van het debat heeft plaatsgevonden: van strijd tussen gelovigen naar strijd tussen gelovigen en ongelovigen. Met een beroep op Spinoza wordt maar al te vaak gepleit voor een seculiere, maar tolerante staat. Ten onrechte, vindt Terpstra. Want wat is een democratie wanneer alle (politieke) denkbeelden worden afgezwakt tot eenheidsworst?

Een andere essayist, Frank-­Willem Korsten, haalt de provocerende ­toneelschrijver Joost van den Vondel aan. Die stelt dat er in de wereld al een orde bestaat en dat politici niet anders kunnen dan deze te accepteren. Een dergelijke platte bestuursvorm is misschien wel de enige manier waarop absolute religieuze tolerantie kan zegevieren, denkt Korsten. Van Erp heeft zijn twijfels bij zo’n riskante bestuursvorm. Hij maakt een verrassende risicoanalyse: ‘Wellicht is het ultieme risico dat in tolerantie besloten zit wel het risico er het leven bij in te schieten.’ < [Eefje Rammeloo]

Vrijheid in verdeeldheid. Geschiedenis en actualiteit van religieuze tolerantie Stephan van Erp (red.) Valkhof Pers, 235 pagina’s, e 17,50

advertentie

PM 4/4

33

service Kameragenda

8 t/m 17 april

Plenaire vergaderingen In de tweede week van april zet de Kamer de vergadering over het verbod op seks met dieren voort. Een week later staat, onder voorbehoud, het debat over de commissie onderwijsvernieuwing op de agenda. Commissievergaderingen

8 april 16.00 – 18.00 17.00 – 18.00 17.00 – 20.30

VWS en Jeugd en Gezin, Algemeen Overleg Zwerfjongeren EZ en OCW, Algemeen Overleg Raad Concurrentievermogen BZ, Algemeen Overleg Mensenrechten

9 april 10.00 – 13.00 SZW, Algemeen Overleg Koopkracht 10.00 – 12.30 Justitie, EZ en OCW, Algemeen Overleg Auteursrecht 10.00 – 13.00 Antillen en Justitie Algemeen Overleg Openbare lichamen, BES en werkbezoeken 10.00 – 13.00 Financiën en BZ, Algemeen Overleg IMF en Wereldbank

10.00 – 12.30 LNV en Europa, Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad 13.00 – 16.00 VWS, Algemeen Overleg Ict in de zorg 15.00 – 17.00 Vrom, Algemeen Overleg Milieuraad 18.30 – 21.30 Vrom en EZ, Algemeen Overleg Klimaat- en Energiepakket

10 april 13.30 – 15.30 Justitie, BZ en Europa, Algemeen Overleg Europees terrorismebeleid 14.30 – 16.30 BZ, Algemeen Overleg Rusland

14 april 13.00 – 16.00

BZ, Hoorzitting Mensenrechtenbeleid China

15 april 16.00 – 18.00 VWS, Algemeen Overleg Infectieziektebestrijding 16.00 – 19.00 BZK, Algemeen Overleg Politie 16.00 – 18.00 Justitie en SZW, Algemeen Overleg Arbeids- en kennismigratie

16 april 10.00 – 12.00 BZ, Algemeen Overleg Cuba 10.30 – 12.30 Justitie en BZK, Algemeen Overleg JBZ-Raad 13.30 – 15.30 VenW, BZK en Vrom, Algemeen Overleg Vervoer gevaarlijke stoffen 14.00 – 17.00 Defensie, OCW en SZW, Algemeen Overleg Personeel 14.00 – 15.00 VWS, Algemeen Overleg EU-Raad Volksgezondheid 18.00 – 20.00 Vrom, Algemeen Overleg Afval

17 april 10.00 – 12.00 BZ, Hoorzitting IOB (onafhankelijke ­ beleidsevaluatie OS) 10.00 – 12.00 SZW en Financiën, Algemeen Overleg Wet uitbreiding rechts gevolgen Var 13.00 – 17.00 SZW, OCW en WWI, Algemeen Overleg Participatiefonds 13.15 – 15.15 VenW, Algemeen Overleg Mobiliteits- en verkeers management

evenementen 8 april

15 april

15 en 16 april

22 april

9 april

15 april

16 en 17 april

23 april

10 april

15 april

Cursus Vreemdelingen en het recht op bijstand Schulinck Regardz locatie WTC, Arnhem www.schulinck.nl

Voorlichtingsmiddag Europese stimuleringsprogramma’s veiligheid BZK en Justitie Ministerie van BZK, Den Haag www.minbzk.nl/eu-stimulering

Praktijkdag Centra Jeugd en Gezin Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Meeting Plaza Maarssen, Maarssen www.sbo.nl

34

PM 4/4

Masterclass Bezwaarpraktijk van de WWB Schulinck Regardz locatie WTC, Arnhem www.schulinck.nl

Studiedag Juridische issues in de media Euroforum ITO Building, Amsterdam www.euroforum.nl/media.htm

Workshop Actief persbeleid Euroforum Hotel Lapershoek, Hilversum www.euroforum.nl/actiefpersbeleid

Elfde Nationaal Management Development Congres Euroforum Hotel Okura, Amsterdam www.mdcongres.nl

Congres Burgerzaken 2008 Congres- en Studiecentrum VNG NH Leeuwenhorst, Noordwijkerhout www.congresenstudiecentrum.nl

17 april

Congres Pluk stedelijke vernieuwing Woonbedrijf Ieder1 i.s.m. Saxion Hogescholen DAVO Gebouw, Deventer www.plukstedelijkevernieuwing.nl

Cursus Kring der rechthebbenden en het Inkomensbesluit IOAW Schulinck Aristozalen, Eindhoven www.schulinck.nl

Nationale conferentie servicenormen en klantgerichte publieke dienstverlening BZK, VNG en Handvestgroep Publiek verantwoorden De Doelen, Rotterdam www.publiekedienstverlening2008.nl

beau monde Kamerleden en rijksambtenaren hielden het na de ­Hofstadlezing, een initiatief van Ernst & Young en het AD, al snel voor gezien. Jammer, want de hapjes waren meer dan lekker.

Zuinig op Nederland Wat: Hofstadlezing door Alexander Rinnooy Kan Waar: Oude Kerk, Den Haag Wanneer: Woensdag 26 maart 2008

Jan Treffers van Gaz de France (r) is fan van Rinnooy Kan. ‘Je moet het van de nuances hebben,’ zegt hij. ‘Dat geschreeuw van Wilders en consorten, daar hebben we niets aan.’ Bram van Mannekes van Nogepa (brancheorganisatie olie- en gasproducenten) knikt instemmend. (Vlnr) Jaap Koelewijn (hoog­ leraar Nyenrode), adviseurs Fred van Deudekom en Ada van der Veer en Tineke Tangel (bestuurs­secretaris Mea Vita Nederland) laten het zich goed smaken. Tangel vond de lezing ‘optimistisch’ van toon. ‘Dat past natuurlijk zeer goed bij Rinnooy Kan.’

Nederland moet zuiniger zijn op zijn talenten, zo luidt de boodschap van Alexander Rinnooy Kan. Dat jongeren al op twaalfjarige leeftijd met behulp van de Cito-toets een schoolkeuze maken, vindt hij veel te vroeg omdat de route naar hoger onderwijs voor de meeste kinderen dan wordt afgesloten. ‘Fataal voor laatbloeiers,’ aldus de Ser-voorzitter. ‘En dat zijn er, helaas, veel te veel.’

Arjeh Kalmann (hoofdredacteur AD/Utrechts Nieuwsblad) heeft zich geen seconde verveeld. ‘Normaal gesproken heb ik moeite om wakker te blijven bij dit soort lezingen, maar dat was nu geenszins het geval.’ Collega Dineke van Lieshout (AD Nieuwsmedia) vindt dat wel grappig.

Rob Okhuijsen (medeorganisator namens het AD) en Patrick de Jong (r) van Bureau De Jong en Osborne hebben zich even teruggetrokken om ‘rustig een glaasje te drinken en wat zaken te bespreken’.

Gerard Arnold (l) is partner bij Ernst & Young. Met Karel Goedkoop (directeur Ravo, ‘die van de straatveegmachines’) babbelt hij na over de lezing. ‘Wat hij zei over de Cito-toets was interessant, concludeerden we net.’

Ben Bot (l) hield drie jaar geleden de Hofstadlezing. ‘Ik had het toen onder meer over kernenergie, moet je zien waar dat toe geleid heeft.’ Partijgenoot Gerrit Braks is nog tien dagen waarnemend burgemeester van Eindhoven. En daarna? ‘Op 23 mei word ik 75, dan komt er een boek over mij uit. Daarna zien we wel verder.’

Paul Pierik (E&Y) baalt, nu hij op de foto mag, dat hij ‘niet zijn leukste stropdas’ heeft omgedaan vanmorgen. Zijn gesprekspartner Marcel Schellekens (directeur van technisch adviesbureau Deerns) heeft er beter over nagedacht.

Het is haar laatste dag als waarnemend burgemeester van de hofstad, maar daar is Jetta Klijnsma niet rouwig om. De PvdA’er – ‘morgen ben ik weer gewoon wethouder van Cultuur en Financiën’ – heeft de lezing met veel plezier gevolgd. ‘Een cadeautje voor de stad.’

(Vlnr) Marianne Westerhout (E&Y), Jolanda Riel (provincie Flevoland) en Jan Karel Mak (Deerns Raadgevende Ingenieurs) vonden de lezing inspirerend. ‘Niet alleen voor mijn werk, maar ook privé en in het verenigingsleven komen de woorden van Rinnooy Kan van pas,’ aldus Mak (‘net als de schrijver’).

Bestuursadviseur Edward Broekhuizen van het AMC (l) en Jules Verhagen, partner bij Ernst & Young, kennen elkaar al langer dan vandaag. ‘Ik was ooit accountant van het AMC,’ zegt Verhagen lachend.

Minstens zo belangrijk zijn de dame en heer van de EHBO. Gozien Magnee en Paul Buijtelaar staan paraat om iedereen op te vangen die ‘van het afstapje valt’. Wel eerst even de bordjes wegzetten...

PM 4/4

35