De Camino in 2011
Een verhaal over Leven over Samen over Vreugde
Zo begon het … Ruim 10 jaar geleden hoorde ik voor het eerst over de aloude pelgrimstocht naar Santiago de Compostela in Spanje. Het verlangen was geboren om dit ooit zelf te gaan doen. Dat sluimerende verlangen werd op het goede moment een helder besluit. En na een paar maanden van voorbereiding ben ik voorjaar 2011 van Le Puy en Velay in Frankrijk naar Santiago gelopen, over de Via Podiensis en de Camino Frances. Het was een schitterende tocht, een pelgrimstocht anno 2011 met geheel eigen uitdagingen! Een van de wijsheden onderweg was dat de Camino (zoals deze pelgrimstocht door pelgrims wordt genoemd) uit 3 delen bestaat: de voorbereiding, de tocht zelf en de verwerking ….. Dit verhaal helpt me bij de verwerking van alle indrukken, van 68 dagen dag-in-dag-uit onderweg zijn, andere mensen ontmoeten, nieuwe omgevingen ontdekken, zoveel mooie kerkjes en dorpjes zien, alle emoties en overpeinzingen, elke nacht ergens anders slapen …. Toutes les matins nous prenons le chemin Toutes les matins nous allons plus loin Jour après jour …. Het verhaal gaat over de tocht zelf, de weg, het feitelijke, fysieke en lichamelijke. Maar ook over het onderweg zijn, wat het met mij deed, mijn beleving, en over wat voor mij heel wezenlijk was: het samen op weg zijn – de andere mensen. Het spirituele loopt als een rode draad door de hele Camino heen en dus ook door mijn weg als pelgrim, al blijft het moeilijk daar de woorden voor te vinden. Misschien is het wel een proces van kleine veranderingen van hoe ik in het leven sta. Dus geen diepzinnige inzichten, wel een poging mijn indrukken te ordenen en te delen wat deze pelgrimage voor mij betekent. Ik denk dat de twee belangrijkste ervaringen van de Camino voor mij waren: De vreugde van het onderweg zijn, van het leven zelf …. Het samen op weg zijn, me gesteund, gedragen en geborgen weten ….
2
1. De weg De route. Santiago, Sint Jacobus, Saint Jacques, St James …. op internet is een boeiende geschiedenis te vinden: de religieuze mythen en legenden, maar ook de strategische redenen van de roomskatholieke kerk om in de vroege middeleeuwen Santiago als bedevaartsplaats uit te roepen. Sindsdien zijn miljoenen (niet overdreven) pelgrims vanuit heel Europa op weg gegaan naar Santiago de Compostela in het uiterste noordwesten van Spanje. De routes uit noord en west Europa komen in Frankrijk bij elkaar in vier hoofdwegen. Een ervan is die van Le Puy-en-Velay naar St. Jean Pied de Port: de Via Podiensis. Dan gaat de weg de Pyreneeën over. Ook in Spanje zijn meerdere routes, o.a. de Camino Frances. Bij de voorbereiding was dat het eerste wat me te doen stond: de route kiezen. Het werd de Via Podiensis omdat ik had gehoord dat dat qua natuur misschien wel de mooiste route is en de Camino Frances … omdat dat weliswaar de drukste route is, maar van oudsher ook dè weg om in Santiago te komen. Al met al een tocht van ongeveer 1600 km. Moeilijk om dat precies aan te geven: informatie op borden onderweg verschilde nogal van elkaar, er bleken korte en lange kilometers te zijn, omwegen en “varianten”. Het Franse en Spaanse gedeelte zijn ongeveer even lang en ik heb heel wat kilometers extra gelopen omdat het me regelmatig lukte de toch uitstekende wegmarkeringen en gele pijlen te missen. Na vier maanden voorbereiding, pelgrimspaspoort ophalen, goede schoenen en rugzak vinden, “grammetjes wegen”, oefenwandelingen maken, emotioneel voorbereiden en veel voorpret ben ik - na eerst nog een bezoek aan Les Gaillards - op 31 maart in Le Puy begonnen met de grote tocht … om op 6 juni - 68 dagen later - in Santiago aan te komen. Achteraan staat een overzicht van de etappes en de overnachtingsplaatsen, van dag-tot-dag. De weg ging over het centraal massief van Auvergne, de hoogvlakte van Aubrac, het rivierenland van de Lot en Garonne, het laagland van Gers en Les Landes, de heuvels in Pays Basque; over de Pyreneeën en verder in Spanje door wijnland Navarra, de meseta in Castilië, de bergen van Leon en O Cebreiro naar het immer groene heuvelland van Galicië. De weg ging over bergpaadjes en asfaltwegen, door “leeg” land, kleine dorpjes, pittoresque vestingstadjes en grote steden; door afwisselende en vaak wonderschone natuur soms met overweldigende vergezichten. Het was voorjaar en meestal goed weer …
3
Het dagelijkse leven. Het leven was heel, heel eenvoudig en bestond uit lopen, wassen, eten/ drinken en slapen. In Frankrijk liep ik gemiddeld 20 km. per dag (rustig aan, het vol houden, blessures voorkomen), in Spanje gemiddeld 25 km. per dag met soms uitschieters van rond de 30 km. behalve op de Meseta in Spanje was het was vaak stevig klimmen en lastig dalen, met een rugzak van 8 - 9 kilo. Ik stond meestal om 6 uur op, begon om 7 uur met lopen en was zo‟n 6 - 8 uur per dag onderweg. . Zeker in het begin wilde ik bij aankomst in een herberg eerst even gaan liggen en uitrusten, maar handiger was om gelijk te douchen en m‟n kleren te wassen: T-shirt, ondergoed en sokken. Soms was het lang wachten tot een douche vrij was, soms was het moeilijk om de kleren weer droog te krijgen. Die wapperden dan de volgende dag met veiligheidsspelden aan m‟n rugzak. Drinken – liters water … een goed middel om peesontstekingen te helpen voorkomen. Dus dronk ik bij het ontbijt al veel en bleef drinken. Meestal kon je in de herberg ook ontbijten; voor de lunch voldeed een (stok)broodje met kaas. De avondmaaltijd was erg gezellig en werd vaak verzorgd door de herbergier(ster): van een 5gangen menu tot een “peregrino”menu; soms kon je ook zelf koken. Ook als vegetariër heb ik uitstekend kunnen eten. (wel veel omeletjes). Slapen … (te) vaak maakte ik me – onnodig zorgen of ik een slaapplek zou kunnen vinden. Ik hoorde de verhalen over herbergen die vol waren en nog kilometers moeten doorlopen. Maar eigenlijk was het niet echt een probleem. Soms was telefonisch reserveren mogelijk, soms bood een matras op de grond uitkomst. De plekken waren altijd een verrasing: particuliere Gites d‟Etappe, kloosters, gemeentelijke Gites Communal, parochiale Albergues (van de kerk) waar vrijwilligers een warm onthaal boden. Soms was er de luxe van een 2of 4-pers.kamer en soms waren er slaapzalen met meer dan 100 (snurkende) mensen.
4
In de “vrije” tijd die nog over was werd de etappe van de volgende dag voorbereid (waarheen, hoever, waar kun je eten, drinken, slapen …), las ik over de route en de vele culturele bezienswaardigheden onderweg en maakte wat aantekeningen over de afgelopen dag. En als er nog energie over was keek ik wat rond in het dorpje of stadje, dronk gezellig wat met iemand, zette een knoop aan of zocht een stopcontact om m‟n telefoon op te laden. Al met al heeft een pelgrim het nog best druk, want rond half 9 is het bedtijd. Een enkele keer kwam de vraag op: waarom doe ik dit eigenlijk, dit dagelijks onderweg zijn? Een weinig zinvolle vraag, want ik was onderweg en dat was het enige wat telde! En na een tijd was het een heerlijke dagelijkse routine: opstaan, benen uit bed, kleren aanschieten, rugzak pakken en op weg …. een nieuwe dag tegemoet. Zo simpel en mooi kan het leven zijn.
De ongemakken. Toen ik wandelschoenen zocht bleek ik breekbare voeten te hebben en dankzij X-benen van ongelijke lengte het looppatroon van een gans; in een rustig tempo zou ik misschien de helft kunnen afleggen van wat ik graag wilde. Ik ging op weg … en zou wel zien hoe ver ik kwam. Het is niet zonder problemen gegaan, maar dankzij goede schoenen, steunzolen, wandelstok, een fantastische massage van Anne toen ik met dikke voeten en knieën bijna geen stap meer kon verzetten, enig doorzettingsvermogen en vastberadenheid en ongetwijfeld ook dankzij de hulp van St. Jacobus heb ik tot mijn eigen grote verrassing en vreugde niet alleen St Jean Pied de Port gehaald, maar ook Santiago. M‟n knieën heb ik verder nauwelijks meer kunnen buigen, dat was wel eens lastig (probeer zo maar eens op een hoogslaper te klimmen), maar met lopen had ik er gelukkig geen last van. Twee grote “kruizen” die menig pelgrim dwongen de tocht te staken, zijn me bespaard gebleven: blaren en peesontstekingen. Graag had ik door willen lopen naar de oceaan, naar Finisterra – het einde van de aarde, voor menig pelgrim het ware einde van de Camino, maar in Santiago werd ik voor het eerst ziek: een combinatie van iets verkeerd eten en oververmoeidheid? Hoe dan ook, ik kon niet meer en heb dat laatste stuk met de bus gedaan. Een gruwel waren de “punaises de lit” oftewel de bedwantsen! In Le Puy mocht je niet je eigen slaapzak gebruiken vanwege “besmettingsgevaar” … een flacon met spul gekocht om ze op afstand te houden. De volgende nacht slecht geslapen, gedroomd van beestjes en toen ik ‟s morgens opstond … zag ik ze op onze matrassen. Een mede pelgrim bleek behoorlijk gebeten en heeft gelijk ook een flacon met spul gekocht! Met allerlei voorzorgsmaatregelen viel het ongemak erg mee, maar leuk was het niet. Elke pelgrims-periode heeft zo zijn eigen ongemakken en dit hoorde dus bij de Camino anno 2011.
5
2. Onderweg Van overleven naar leven. In het begin – zowel in Frankrijk als in Spanje, waar alles weer anders was - nam het “aankunnen” van de tocht me behoorlijk in de slag (met onderweg ook nog hele prozaïsche zaken als waar kan ik naar de WC?). Maar het was zo mooi onderweg, de geweldige combinatie van schitterende natuur en boeiende cultuur vol historie, dat het steeds meer genieten werd. Niet alleen van alles wat er te zien, horen en ruiken viel, van het zalige altijd buiten zijn met het mooie morgenlicht, de nevels, vergezichten, voorjaarskleuren,warme zon, frisse wind of zachte regen (gelukkig was het vrijwel steeds goed weer), maar ook van het gezelschap van medepelgrims, de verstilde kapelletjes en kerkjes met hun mooie glas-inloodramen, de oude bruggen, de fraaie dorpjes en middeleeuwse vestingstadjes, geschiedenis die zo zichtbaar was, de eenvoud van het dagelijkse leven, het lopen zelf.
Alleen? Al de eerste avond trof ik medepelgrims die in hetzelfde dagtempo bleken te lopen als ik, ook graag onderweg een kerkje bekeken enz. We kwamen elkaar onderweg vaak tegen. Hoewel ik had bedacht en gedacht deze tocht alleen te maken, bleek hun gezelschap wonderwel aan te sluiten en heel vanzelfsprekend. Een van hen noemde het geen toeval maar “La Providence”. Misschien zat de uitdaging voor mij niet in alleen gaan, maar in mezelf toestaan om samen met hun (en anderen) op weg te zijn; een geschenk van de Camino waar ik “ja” tegen kon zeggen en dat heb ik dan ook gedaan. En als ik wilde liep ik lekker een tijd alleen. De eerste 2 weken had ik gezelschap van Philippe die heel veel van de omgeving wist (hij maakt tochten met blinden). Daarna hebben Jean-Louis en ik wekenlang samen op gelopen. In Spanje (waar alles anders was) werd het tijd om “alleen” verder te gaan. En alleen onder te duiken in de grote karavaan van pelgrims die zich naar Santiago bewoog. Het werd een zeer sociale tijd, met veel mooie en leuke ontmoetingen, zoals met Elisabeth. Alleen? Nee, eigenlijk nooit! Een keer kwam ik in een gezellige, grote volle eetzaal. Er waren ook enkele pelgrims die aan een tafeltje alleen zaten te eten. En ik dacht bij mezelf: Wat een rijkdom: ik kan kiezen uit een eigen tafel, contact zoeken met iemand die alleen is of aanschuiven bij een groot gezelschap. Ik koos voor de leukste man alleen. We hebben een hele leuke avond gehad; en wat was ik trots op mezelf dat ik de vrijheid voelde om zomaar te kiezen … Natuur, cultuur en geschiedenis De route over de Via Podiensis bleek inderdaad heel erg mooi! Niet alleen wisselde het landschap van dag tot dag, ook de seizoenen wisselden – van winter met kale bomen tegen strak blauwe hemel, naar vroeg voorjaar met voorzichtig groen en ontkiemend maïs naar volop voorjaar met de geurende witte acacia‟s, de gele brem en rode klaprozen. In Spanje was het opnieuw voorjaar, kwamen de wijnranken op en bloeide de wilde lavendel.
6
Genoten ook heb ik van de dieren: de hagedissen, lammetjes en veulens, de vlinders, de adelaars in de Pyreneeën, de vissen in de beekjes, de rupsen op het pad. En van de vele, vele ooievaars in Spanje die op de mooiste plekjes (kerktorens) hun nesten hadden. En van de Koekoek die van de eerste tot de laatste dag – zelfs op de Meseta - een trouwe reisgezel was: koekoek koekoek koekoek. De combinatie van natuur, cultuur en geschiedenis maakte voor mij deze tocht extra boeiend. In Atapuerca (Spanje) zijn de resten van de eerste mensen in west Europa gevonden. De oude stenen bruggen waren soms nog uit de Romeinse tijd. De forten uit de Middeleeuwen, de slagvelden van ridders, Karel de Grote en de held Roeland. De ruines van middeleeuwse hospitaaltjes voor de opvang van pelgrims. Moderne steden met musea (en in Astorga een Gaudi-paleisje). De talrijke kapelletjes, kerken en kathedralen: daar kom ik later nog op terug.
Tranen. Op een avond in de kathedraal van Conques speelde een monnik speciaal voor het kleine groepje pelgrims klassieke muziek op een enorme vleugel. In de grote, hoge, lege kerk klonk dat zo ongelofelijk mooi dat de tranen stroomden. Van ontroering, van me kwetsbaar voelen en tegelijkertijd zo geborgen. Ook later kon de sfeer in kerken me ontroeren, met name kleine verstilde kerkjes, zoals in Larresingle; of bij het krijgen van de pelgrimszegen …
7
Het zo samen onderweg zijn schiep een enorme band. Maar om allerlei redenen (tijd, werk, gezondheid, blaren …) onderbraken of stopten veel pelgrims de tocht. Aan sommigen was ik intussen zo gehecht dat het afscheid echt pijn deed. Het was wel een beetje een grote familie. Soms te groot. Toen in Spanje de pelgrimskaravaan uit zeker 200 mensen bestond, plus alle dag- of weekpelgrims, die met (volg)auto‟s, bussen en taxi‟s kwamen had ik het wel gehad: ik wilde zo snel mogelijk in Santiago aankomen en naar huis! Ik zat er helemaal doorheen. Gelukkig werd de karavaan al snel kleiner en lukte het weer om “mee te stromen“. Ook dat is de Camino anno 2011. Tranen ook bij aankomst in Cahors waar pelgrims op de toegangsbrug welkom werden geheten; toen merkte ik pas hoe moe ik was. In St. Jean Pied de Port, tot zover heb ik het gehaald, ongelofelijk! Bij het grote pelgrimsmonument op de Monte de Gozo, vlakbij Santiago … waar andere pelgrims me feliciteerden: you made it! Op het pelgrimsbureau in Santiago waar ik met onverwachte persoonlijke aandacht m‟n “compostela” ontving. Bij de slotdienst in de kathedraal waar de non zo mooi zong en het wierookvat zo hoog zwaaide …
Onzekerheid en verwarring. Natuurlijk voelde ik me bij tijd en wijle ook onzeker, vooral de eerste dagen in het Franse gezelschap doordat mijn Frans belabberd was. Zou ik me kunnen redden? Zo wie zo was ik onzeker of ik het zou redden – de zwaarte en lengte van de tocht. Wanneer moet ik pauze nemen, een (halve) rustdag inlassen; hoe laat moet ik opstaan en gaan lopen om op tijd … red ik het voor het gaat onweren …. Het samen met anderen onderweg zijn gaf me rust, de meeste vragen losten zich vanzelf op en zo kon ik volop van de tocht te genieten. Maar ook kwam ik mezelf tegen bij meer of minder luxe of comfortabel willen eten, drinken, of overnachten dan anderen. Wat waren mijn eigen normen, wilde ik die vasthouden of loslaten? Wat vond ik van pelgrims die vooral ook toeristen waren, zelfs onderweg non-stop met hun mobieltje bezig waren of enkel zo veel mogelijk kilometers wilden maken, die voordrongen om een bed te bemachtigen, fietspelgrims die je bijna omver reden of een berg wc-papier midden op het pad … Echt verwarrend vond ik de aankomst op het grote plein voor de kathedraal in Santiago. Eerder zag ik de grote kathedralen in steden als Burgos en Leon al van verre liggen, maar in Santiago niet; ik was moe en de laatste kilometers waren langs een drukke, eindeloze weg; ineens stond ik op het grote plein … vol met toeristen en een demonstratie; alleen maar drukte en mensen die ik niet kenden, geen medepelgrims, maar anonimiteit. Was dit het nou?
8
Het einde van de zware tocht waar ik me maanden op had voorbereid en die ik zolang met zoveel plezier en intensiteit had gelopen. Dit was het dus – geen “buen camino” meer naar elkaar, geen gezamenlijk onderweg zijn meer. Ik had verwacht dat ik tranen van blijdschap zou huilen, maar ik voelde me vervreemd, ontheemd, teleurgesteld en in de war. Later trof ik gelukkig bekende medepelgrims en vierden we onze aankomst. En praten met anderen hielp: menigeen had dezelfde verwarrende ervaring gehad. De kerkdienst was uiteindelijk heel mooi. Mijn echte “aankomst” bleek een paar dagen later te zijn, in Finisterra bij de oceaan; daar beleefde ik een moment van intens geluk: ja, hiervoor ben ik onderweg geweest! Daar was de goede afronding van deze schitterende tocht. De kracht, de ruimte, de rust van de oceaan; maar ook het weerzien van oude pelgrimgenoten, de gezamenlijke terugblik op de Camino.
3. Samen op weg Andere pelgrims. In Frankrijk waren er voornamelijk wat oudere Franse echtparen onderweg, een enkele alleen gaande man. Maar in Spanje was er een enorme diversiteit aan mensen: werkelijk uit de hele wereld, van Spanjaarden tot Koreanen,van jong tot oud, lichtvoetig en strompelend; groepen scholieren en studenten, echtparen en nu ook veel alleen gaande vrouwen. Al met al was het m.n. in Spanje “druk” onderweg; de karavaan verplaatste zich van plaats naar plaats, verdichtte zich soms tot een file, dijde dan weer uit; bevolkte de spaarzame dorpscafeetjes, bracht leven in de verder uitgestorven dorpjes en een heleboel gezelligheid naar elkaar.
Privacy. Meestal liepen voor en achter je andere pelgrims en ik werd heel goed in afstanden inschatten om snel even een plas te kunnen doen. Weinig tot geen privacy dus, ook niet op de slaapzalen. Heerlijk als er een kamer was met bv. maar 6 bedden. Soms was er een pension, kon je ervoor kiezen daar een kamer te nemen … dat heb ik wel eens gedaan, maar ik miste dan wel … ja wat? De aansluiting met de andere pelgrims, lief en leed van die dag delen, de “flow” van het onderweg zijn, het warme gevoel samen op weg te zijn, de “esprit du chemin”. Toch volgt ieder – in allerlei opzichten - zijn eigen weg. Maar onderweg ben je wel samen. Dat was een bijzondere gewaarwording. Hoe simpelweg het samen op weg zijn bindt.
9
Iemands afkomst, werk, verleden, toekomst(plannen): het komt niet of nauwelijks ter sprake; wat telt is wie je op dat moment ontmoet, die dag en de toekomst is morgen. Je kende elkaar enkel bij de voornaam, wisselde vrijwel nooit contactgegevens uit en toch was er een warme band: als je elkaar na een paar dagen onverwacht weer zag in een volgende plaats; was het altijd: hè, wat leuk. Ik heb zo heel wat wijntjes met anderen gedronken! En koffie …
De omgeving. Dat “samen op weg” hield natuurlijk ook de mensen in de omgeving in, de mensen die het mogelijk maakten om de Camino te lopen. De meestal zo hartelijke mensen die voor onderdak zorgden, de cafeetjes en winkeltjes runden. De vrijwilligers in kerken en musea. De vaak zo welgemanierde Fransen, de Spanjaarden die met hun auto stopten als je wilde oversteken. Ziekenhuispersoneel dat een reisgezel voorrang gaf omdat hij “een pelgrim onderweg” was. Zowel in Frankrijk als in Spanje loopt het platteland leeg. In Frankrijk waren winkeltjes gesloten die nog in gidsjes van vorig jaar vermeld stonden. Maar er waren ook nieuwe herbergen, veelal opgezet door mensen die zelf eerder pelgrim waren geweest en op een of andere manier bij de Camino betrokken wilde blijven. Met name in de kloosters (maar ook in herbergen) waren er “hospitaliers”, vrijwilligers die de Camino hadden gelopen en nu 2 weken of langer meehielpen om pelgrims op te vangen. De hernieuwde interesse en populariteit van deze pelgrimstocht zag je in Spanje duidelijk terug. Unesco heeft de weg uitgeroepen tot Europese Culturele Route en met welbestede Europese fondsen wordt “dode” dorpjes nieuw leven ingeblazen. In plaats van over een pad liep je dan ineens over een heuse promenade, huizen werden opgeknapt, bruggen verbeterd, fonteinen met drinkwater aangelegd. Al in de middeleeuwen dienden pelgrims ook een economisch doel: een schitterende stad als Burgos dankt er haar bestaan aan. Pelgrims werden niet alleen opgevangen, maar brachten en brengen ook veel. Dat merkte je onderweg goed. Pelgrims en omgeving hadden elkaar nodig. Al had een enkele winkelier toch moeite met die pelgrims die slechts 1 banaan kochten. Misschien dat het belang van en de bekendheid met pelgrims ook maakten dat ik me onderweg volstrekt veilig voelde, niemand had er baat bij je lastig te vallen. Al liep ik uren alleen door weidse natuur, ik voelde me veiliger dan wanneer ik in Nederland alleen wandel. Maar misschien kwam dat ook door de zegen en bescherming van St. Jacobus ….
10
Motieven. Al die pelgrims, duizenden per jaar, miljoenen door de eeuwen heen – ieder met zijn of haar eigen verhaal, eigen motieven om deze tocht (of gedeelten ervan) te doen. Er waren mensen die uit dankbaarheid liepen, bv. voor een genezing, of de hoop erop. Veel mensen liepen omdat ze op een keerpunt in hun leven stonden na bv. een scheiding, overlijden of pensionering. Sommigen liepen voor een “goed doel” of om sportieve redenen. Twee bijzondere vrouwen liepen in het kader van een resocialisatieprogramma. De meeste mensen wisten het niet, wisten enkel dat er een sterk verlangen was om dit te doen …. en wellicht zou onderweg duidelijk(er) worden waarom. En veel mensen (met name jongeren) liepen omdat het een goedkope, mooie en sportieve vakantie was, inclusief de gelegenheid om volop te flirten en te daten in de vorm van een paar dagen samen oplopen! De manieren van pelgrimeren varieerden sterk: van de alleen gaande gelovige gepensioneerde die uit eigen huis vertrok, maanden onderweg was en eenvoudig leefde tot een groep luidruchtige jongeren die slechts de laatste 100 km liepen, de bagage lieten vervoeren en precies wisten in welke herberg gefeest werd! Op die grote verscheidenheid - de Camino anno 2011- was maar één antwoord: respecteren dat ieder op zijn of haar eigen manier op weg is. Niet oordelen, maar je eigen weg vinden temidden van de anderen. Ik werd wel eens te tolerant gevonden, ik hoop dat ik nog toleranter ben geworden, in elk geval naar mezelf!
4. Mijn weg als pelgrim En waarom liep ik? Ik weet het nog steeds niet. Ik kan wel aanleidingen noemen, maar de diepere motivatie? Het ging mij niet om sportieve of religieuze redenen, ik zat niet op een keerpunt in mijn leven. Maar ik had wel behoefte om de kluizenaarskant van mezelf weer de ruimte te geven, om tijd voor stilte, rust en bezinning te vinden. Hoe anders pakte het voor de kluizenaar uit! Overeind bleef de mogelijkheid om langere tijd letterlijk “op weg” te zijn, in de voetsporen te gaan van eerdere pelgrims, de traditie van een oude pelgrimstocht te volgen. Overal kon je die voetsporen van een rijk pelgrimsverleden zien. In de ruines van de vele hospitaaltjes, de abdijen, de fraaie oude bruggen die speciaal voor pelgrims waren aangelegd, de complexen van de (tempel)ridders om de pelgrims te beschermen (en hun eigen macht uit te breiden), de vele deels vergane of weer gerestaureerde kerken en kapelletjes. Kerk en kerkdiensten. Ik heb genoten van al die vaak eeuwenoude kerken en kapelletjes. In Frankrijk waren ze meestal open en kon ik in de stilte de sfeer op me in laten werken; genieten van de architectuur, het licht door de mooie glas-in-lood ramen, de beelden en afbeeldingen. Ik kon er gelukkig ook rijke momenten van stilte en bezinning vinden.
11
Zeker zo boeiend vond ik het wanneer verleden en heden bij elkaar kwamen, zoals in de schitterende middeleeuwse kloosters en abdijen onderweg. In Conques zongen de paters het pelgrimslied zoals dat al eeuwen wordt gedaan. In Vaylats waren nog 13 stokoude nonnen, maar ze herbergden wel pelgrims en we aten samen. Het klooster van Roncevalles is helemaal gerenoveerd om op een wat meer hedendaagse manier 400 pelgrims te kunnen herbergen. En dan waren er de kerkdiensten zelf. Een keer werd er speciaal voor ons kleine groepje pelgrims een mis opgedragen door een oude, halfverlamde priester die regelmatig z‟n tekst kwijt was. Meestal kregen de pelgrims aparte aandacht, soms een bidprentje in eigen taal en de pelgrimszegen: moge St. Jacobus je beschermen en helpen …. En ik heb me gedragen, geborgen en gesteund gevoeld, door mensen en door St. Jacobus.
Ik denk dat elke pelgrim onderweg bijzondere momenten van hulp en steun heeft ervaren. Op het verdrietigste moment van mijn tocht kwamen ineens bekenden uit m‟n dorp aangefietst; ik ben ze om de hals gevlogen! Toen ik een keer de weg kwijt was en net dacht: ai, wat moet ik doen? lag er een kleine steen voor m‟n voeten met de tekst ”Buen Camino”. Hoewel ik niets heb met de kerk als instituut, heb ik zeker de kerkdiensten in Spanje als levend en vreugdevol ervaren. Met oude rituelen in een levend jasje. Men zong tijdens de communie-uitreiking; in Carrion zette de priester een CD op met een swingend Spaans Camino-lied waarmee je wel helemaal tot het eind van de aarde wilde lopen…. een heerlijk gevoel van vrijheid en vertouwen in het leven dat ik graag zou willen vasthouden. Het grote wierookvat in Santiago dat op spectaculaire wijze omhoog-hoger-hoogst zwaaide. Ik had me van te voren nauwelijks gerealiseerd dat de Camino zo verbonden was met de kerk, maar daar komt ze natuurlijk wel uit voort. Hoewel ik katholiek ben opgegroeid, kom ik nog zelden in een kerk; in deze periode bijna elke dag! Het gebeurde en het was goed. Er waren ook allerlei andere rituelen onderweg. Een steen bij een stapel andere stenen leggen of bij een kruis (weer de kerk) als symbool van het afleggen van ballast of het aan God overdragen van moeilijkheden in je leven. Sommigen kruizen (maar ook bomen) waren helemaal versierd met voorwerpen van pelgrims. Door een kilometerlang hekwerk waren allerlei kruizen van plantenvezels geweven; ieder die wilde plukte een plant en voegde weer een kruisje toe … In Finisterra verbranden pelgrims hun kleren: de pelgrimsstatus wordt afgelegd (en luizen en ander ongedierte geëlimineerd). Overpeinzing. Van sommige andere pelgrims onderweg weet ik dat ze helemaal niets met de kerk hadden, ze bezochten geen kapelletjes of kathedralen; sliepen niet bij voorkeur in kloosters enz. Mijn aandacht hiervoor kwam kennelijk toch voort uit een eigen behoefte om hierbij stil te staan; aan deze vorm van stilte, rust en bezinning. Maar wat betekent dit voor mijn verdere leven?
12
Daar heb ik nog geen antwoord op, de tijd zal het wijzen. Ik laat alle indrukken rustig bezinken en intussen komt mijn eigen verhaal naar boven. Een verhaal waarin de natuur, het buiten zijn, het lopen, het onderweg zijn een grote plaats hebben. Duidelijk is dat voor mij de Camino alles te maken heeft met Leven, Samen en Vreugde. Maar de basis voor deze drie ligt misschien wel in wat de kluizenaar in me zocht …
Dans la silence et la solitude On n„entend plus que l‟essentiel (tekst op dit monument bij Aumont d‟Aubrac) In de stilte en in het alleen zijn Komt het wezenlijke te voorschijn (vrije vertaling)
Tot slot nog een paar “zomaar” opmerkingen: De Camino wordt ook wel de Melkweg genoemd – de sterren leiden je …. In de Jacobskerk in Coruna staat een heel mooi beeld van een zwangere Maria. De Camino staat niet los van het “normale” leven, je komt er alles en jezelf in tegen, het is leven, in een hele intense vorm. De weg is belangrijker dan het doel, maar je hebt wel een duidelijk doel nodig om vastberaden onderweg te kunnen zijn. Op YouTube staan honderden mooie korte filmjes met impressies van de Camino Joan Manuel Serrat bezingt de Camino, te beluisteren op YouTube Een oud pelgrimsgedicht waarschuwt om het bereiken van Santiago niet als een prestatie te zien, je bent aangekomen dankzij …. ik ben het daarmee eens …. maar ben toch ook wel een beetje trots dat ik het heb gehaald! Veel dank aan iedereen die me geholpen heeft deze weg te kunnen gaan. zowel van te voren als tijdens de vaak ook wel zware tocht. “Buen LevensCamino”
Laetitia Schweitzer, juni 2011
13
Frankrijk : Etappes van Le Puy-en-Velay naar St Jean-Pied-de-Port
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Van Nederland Le Puy-en-Velay Montbonnet Monistral d‟Allier La Clauze Le Rouget Aumont-Aubrac Rieutort d‟Aubrac St.Chély d‟Aubrac Espalion Campuac Sénergues Conques St. Roch Figeac Gréalou Mas del Pech Vaylats Cahors Lascabanes Lauzerte Moissac Moissac Auvillar Castet-Arrouy Marsolan Condom Lamothe Cravenceres Arblade-le-Bas Miramont
31 32 33 34 35 36
Arzacq-Arrazig. Géus d‟Arzacq Argagnon Navarrenx Aroue Uhart-Mixe
0 1 2 3 4 5 6 7 8
via Les Gailards St.-Privat-d‟Allier Saugues Le Sauvage St.-Alban-sur-Limagn. Nasbinals
Estaing
Noailhac Livinhac-le-Haut Cajarc Varaire
St. Antoine Lectoure Romieu Larresingle, Montréal Eauze Nogaro Aire-sur-l‟Adour
Arthez de Béarn
Ostabat
naar Le Puy-en-Velay Montbonnet Monistral d‟Allier La Clauze Le Rouget Aumont-Aubrac Rieutort d‟Aubrac St.Chély d‟Aubrac Espalion
km Overnachting Auberge de Jeunesse 16 GE L‟Escole 16 GE Le Repos du Pèlerin 21 GE Au Repos d Antan 21 GE La Croix du Plo 18 GE La Ferme du Barry 21 GE L‟Ange Gardien 24 GE Communal 24 GE La Halte St Jacques
Campuac Sénergues Conques St. Roch Figeac Gréalou Mas del Pech Vaylats Cahors Lascabanes Lauzerte Moissac Moissac Auvillar Castet-Arrouy Marsolan Condom Lamothe Cravenceres Arblade-le-Bas Miramont-Sensacq Arzacq-Arraziguet
24 12 9 24 27 21 21 22 27 22 23 27 0 21 22 21 22 27 23 26 26 16
Géus d‟Arzacq Argagnon Navarrenx Aroue Uhart-Mixe St.Jean-Pied-dePort
20 19 24 19 17 30
GE Barthas GE Domaine de Sénos Abdij van St. Foy GE La Sentinelle GE La Voie Romaine GE des Volets Bleus GE Mas del Pech Klooster de Vaylats CH Chez Pierre GE La Bouy GE Les Figuiers Klooster l‟Ancien Carmel GE La petite Lumière GE Le Baladin GE Communal GE L‟Enclos du Tabus GE de Gabarre GE Repos de Pèlerins GE Relais de Haget GE Le Belardine GE Communal GE Centre d‟Accueil Communal GE L‟Ayvonlangue GE du Cambarrat GE L‟Alchemiste GE de Bellevue GE L‟Escargot GE Md. Argonzola
753
14
Pyreneeën en Spanje: Etappes van St.Jean-Pied-de-Port naar Santiago de Compostela
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55
Van St.Jean-Pied-de-Port Orisson Roncevalles Zubiri Pamplona Puenta la Reina Estella Los Arcos Logrono Najera St.Domingo de la Calzada Belarado Ages Tardajos Hontanas Boadilla del Camino Carrion de los Condes Terradillos dl Tem. El Burgo Ranero
56 Puente Villarente 57 La Virgen del Camino 58 Hospital de Orbigo 59 Sta.Catalina de Somoza 60 El Acebo 61 Ponferrada 62 Pereje 63 O Cebreiro 64 Triacastela 65 Barbadelo 66 Gonzar 67 Casanova 68 Salceda
via
Larrasoana Cizur Menor Villamayor Viana
St.Juan de Ortega Burgos Hornillos del C. Castrojeriz Fromista Calzadilla de la Cueza Sahagún Mansilla de las Mulas León Villa de Mazariffe Astorga Cruz de Ferro
naar Orisson Roncevalles Zubiri Pamplona Puenta la Reina Estella Los Arcos Logrono Najera St.Domingo dl C. Belorado
Km. 8 20 22 20 24 23 21 29 28 22 25
Overnachting GE Orisson Abdij van Roncevalles Alb. Municipal. Seminar Jesus y Maria Alb. Santiago Apostel Alb. Paroquial Alb. Casa de Austria Alb. Parroquial Alb. Communal Klooster Zr. Cisterciensers Pension Toni
Ages Tardajos Hontanas Boadilla del C. Carrion dl Condes Terradillos de los Templarios El Burgo Ranero Puenta Villarente
27 33 21 30 26 26
Alb. San Rafael Pension Mary Alb. El Puntido Alb. El Camino Klooster Zr. Espiritu Santu Alb. Los Templarios
30 25
Alb. El Nogal Alb. San Pelayo
La Virgen del C. Hospital de Orbigo
21 28
Alb. municipal D Antonio Alb. San Miguel
Sta.Catalina de S. El Acebo
26 29
Alb. San Blas Alb. El Acebo
17 30 23 21 24 25 26 34 30
Alb. Paroquial Alb. municipal Alb. paroquial Alb.Altzenea Alb. O Pompal Alb. Casa Garcia Alb. Bolboreta Pousada de Salceda Alb. Acuario
Molinasaca Ponferrada Villafranca del B. Pereje O Cebreiro Triacastela Sarria Barbadelo Portomarin Gonzar Palas de Rei Casanova Melide en Arzua Salceda Lavacolla en Santiago Monte de Gozo Totaal Etappes ca.
Santiago Finisterra Coruna
bus bus vliegtuig
794 1547 Plus omwegen en de km. ter plaatse.
Fnisterra Coruna Amsterdam
15
