Periodieke uitgave van Pius Floris Boomverzorging Nederland
de Boomwijzer Jaargang 12
No
1|2008
In dit nummer:
Het snoeien van ABC-bomen Boomverzorging is een vak apart Begeleidingssnoei
Het snoeien van ABC-bomen Hoe zit dat nou? De term ABC-bomen is in de wereld van hoveniers al lange tijd in gebruik. Van oudsher wordt gezegd dat ABC-bomen in het voorjaar niet gesnoeid mogen worden. Wat is waar en wat houdt de term in?
Boomverzorgers worden in het voorjaar veel gebeld door verontruste mensen die in hun enthousiasme de berk of esdoorn in hun tuin hebben gesnoeid en niet weten wat ze moeten doen om het bloeden te stelpen. Er wordt dan van alles geprobeerd en geadviseerd. Soms worden de snoeiwonden met dakleer, loodmenie, branders of duct tape te lijf gegaan. Er zijn zelfs bedrijven die middelen verkopen tegen het bloeden van bomen. Als ergens in de middag het bloeden ABC-bomen
staan
voor
Acer,
Betula
en
houtvaten wordt geperst, waardoor het water
stopt, is men tevreden over de reddingsactie.
Carpinus, maar ook Juglans en druiven (Vitis)
omhoog wordt gedrukt. Omdat het aandeel
Maar het lekken of bloeden stopt altijd vanzelf na
kunnen bij snoei in het verkeerde jaargetijde
parenchym in de wortels en stamvoet naar ver-
één dag of minder. Rond de middag is de wortel-
gaan bloeden. Het woord ‘bloeden’ wordt
houding groot is, lijkt het alsof de opbouw van
druk ook meestal zo veel lager dat het bloeden
gebruikt voor het lekken van grote hoeveel-
druk daarvandaan komt. Vandaar de naam
ophoudt. Er zijn ook andere processen die
heden sap uit de gemaakte snoeiwonden of
‘worteldruk’. In de meeste planten komt wortel-
een rol spelen in de sapstroom van bomen.
bastbeschadiging. Deze boomsoorten kunnen
druk nauwelijks voor. Maar hoe krijgt een
De aantrekkingskracht van de maan speelt bij
over het algemeen het beste worden gesnoeid
boom het water tot een hoogte van soms meer
het tempo en de kracht van de sapstroom een
als ze volledig in blad staan. Het bloeden van
dan 100 meter vervoerd, terwijl zelfs de sterk-
grote rol. Het behandelen van snoeiwonden
bomen komt voort uit de worteldruk die in de
ste lekvrije pomp ter wereld water nooit dieper
met welk middel dan ook geeft vaak meer scha-
winter wordt opgebouwd in de houtvaten.
kan opzuigen dan circa 9,5 meter (theoretische
de dan de snoeiwond gewoon maar laten uit-
Worteldruk is het mechanisme van een aantal
aanzuighoogte is rond 10,6 meter)? Bomen
lekken. Er is nog nooit een boom doodgebloed.
boomsoorten om water en mineralen via de
kunnen dit doen door de combinatie van wortel-
Natuurlijk kan een boom wel verzwakken door
jongste houtvaten tot in de twijgpunten te
druk en capillaire werking. De capillaire sap-
verlies van veel water. De beste remedie tegen
vervoeren. Deze druk kan worden opgebouwd
stroom is te verklaren door de combinatie van
lekkende snoeiwonden is het snoeien op een
door een opeenstapeling van mineralen in het
spanningsverschil (osmose), cohesie, ofwel de
geschikt tijdstip. Bij berken, haagbeuken en
parenchymweefsel, een weefsel dat rond de
onderlinge aantrekkingskracht van water-mole-
esdoorns is het aan te bevelen om deze boom-
jongste houtvaten zit en veel reserves kan
culen en adhesie, ofwel de aantrekkingskracht
soorten uitsluitend te snoeien als ze volledig in
opslaan. Omdat mineralen ook zouten zijn,
tussen
de
blad staan. De notenboom kan natuurlijk ook
ontstaan er drukverschillen in de parenchym-
cellen. Door een combinatie van onder meer
worden gesnoeid als deze volledig in het blad
cellen. Een proces dat ook wel osmose wordt
deze drie systemen kan het water tot grote
staat, maar dat kan ook jammer zijn van de
genoemd. Het gevolg van deze osmotische druk
hoogte door bomen worden aangezogen.
jonge noten die al vrij vroeg worden gevormd.
is dat het water vanuit het parenchym in de
Capillairen zijn het beste te vergelijken met
In de gebieden met veel notenbomen in
dunne rietjes. Door veel dunne rietjes is het
Frankrijk worden de bomen altijd direct na de
makkelijker om vloeistof op te zuigen dan door
vruchtdracht gesnoeid. Dan is de oogst binnen,
een pvc-buis. De esdoorn, berk, haagbeuk en
terwijl het blad nog aan de bomen zit.
notenboom kunnen na snoei in de winter veel
Een prima tijd om bomen te snoeien. Snoei de
water verliezen via de snoeiwonden. Meestal
berken, esdoorns en haagbeuken gewoon nooit
begint dit bloeden als er in de winter tijdens een
als er geen blad aan zit. Bovendien is uit onder-
koude periode wordt gesnoeid. Op het moment
zoek gebleken dat de snoeiwonden minder
dat de temperatuur oploopt tot twaalf à vijftien
rotten als de bomen in de zomer worden
graden op een zonnige winterdag, gaan de
gesnoeid.
celwanden
en
het
water
in
snoeiwonden lekken. Hierbij komen soms per dag liters vocht uit de snoeiwonden.
2
Boomverzorging is een vak apart voor Pius Floris Boomverzorging Bunde Innovatieve ontwikkelingen van Pius Floris Boomverzorging hebben ook de opdrachtgevers van vestiging Bunde bereikt. Door deze ontwikkelingen, zoals het toevoegen van mycorrhizaschimmels tijdens het planten van bomen en het boombeheerprogramma TMS (Tree Management Systeem), krijgt het zorgfasenplan een steeds prominentere rol binnen gemeentes, overheden en particulieren van Limburg. Elke vestiging van Pius Floris Boomverzorging opereert als een zelfstandige onderneming. Luc Simons, regiomanager van Dolmans Landscaping Limburg, en Ed Stevens, vestigingsleider van Pius Floris Boomverzorging Bunde, lichten toe hoe de vraag van de opdrachtgevers door Pius Floris Boomverzorging Bunde beantwoord wordt.
minder stressgevoelig, de overlevingskansen van de boom worden groter en er is minder kans op verlies door verplantings- en waterstress. Pius Floris
Boomverzorging
introduceerde
het
gebruik van mycorrhiza al een lange tijd voordat andere boomverzorgers volgden. Nu is de schimmel niet meer weg te denken uit de boombranche. Ed Stevens: “Ook bij publieke opdrachtgevers stijgt de vraag naar mycorrhiza.” TMS is van de grond Een andere belangrijke ontwikkeling is TMS, een boombeheerprogramma dat door Pius Floris Boomverzorging vanuit de dagelijkse praktijk is ontwikkeld. Het systeem kan gegevens over bomen beheren en eenvoudig worden vastgekoppeld aan het Zorgfasenplan®. Onze eerste concrete ervaring met TMS in de gemeente Sittard-Geleen heeft in de afgelopen twee jaar bewezen dat TMS arbeidsreducerend Ed Stevens en Luc Simons
is en dus ook kostenbesparend. Luc Simons: “Met TMS kan er worden gezien wat de komende tien à vijftien jaar met bomen moet gebeu-
Materiaal, kennis en ervaring
plan® wordt gerealiseerd door te investeren in
ren. Dit inzicht speelt ook een belangrijke rol
Het Zorgfasenplan® van Pius Floris Boom-
materiaal, kennis en ervaring. Als onderdeel van
bij de vorming van het investeringsplan van
verzorging draagt zorg voor het efficiënt
Dolmans Landscaping Group hebben de twaalf
gemeentes. Dat is feitelijk de kracht van het
onderhoud van de boom in zijn verschillende
specialisten van Pius Floris Boomverzorging
systeem. De bedoeling is dat alle bomen van de
levensfases. Naast het snoeien, planten en ver-
Bunde een stevige achterban van ruim 80 mede-
gemeentes onder TMS worden ondergebracht.
planten
werkers die in te zetten zijn ter ondersteuning.
Door de zorg van de bomen uit handen te geven,
van
bomen
focust
Pius
Floris
Boomverzorging zich ook op advies, onderzoek
kunnen de gemeentes zich bezighouden met
en beheer. Steeds meer opdrachtgevers van de
Toepassing van mycorrhiza
hun eigen corebusiness.” Nu TMS er is, kan
vestiging in Bunde hechten grote waarde aan
Door te investeren in kennis, wordt ook direct
Pius Floris Boomverzorging het totale concept
de zorg van hun bomen. Waar eerder gekeken
geïnvesteerd in nieuwe ontwikkelingen. Eén
over de bomenzorg aanbieden en daarbij een
werd of er nog budget voor bomen over was,
van deze ontwikkelingen is het toevoegen van de
heldere kostenraming presenteren. In verband
zijn bomen nu voor de gemeentes een investe-
mycorrhizaschimmel aan de wortels van de
met actuele bomenziektes is het handig dat TMS
ring geworden. Bovendien vinden opdracht-
bomen die worden geplant en verplant. Een
alle boomsoorten kan weergeven. Ed Stevens:
gevers het belangrijk om te worden ontzorgd.
uitgebreid veldonderzoek dat Pius Floris heeft
“Gemeentes en andere overheden hebben
Het beheer van bomen is daarmee voor de
uitgevoerd samen met de universiteit van
momenteel onder andere te kampen met de
specialisten uit Bunde een belangrijke taak
Michigan en Bartlett Tree Research Laboratories.
bestrijding van de processierups die huishoudt
geworden. Innoverende systemen worden in
Dit onderzoek toonde aan dat mycorrhiza de over-
in eikenbomen. Aan de hand van TMS kan
huis gehaald. Nieuwe medewerkers worden
leving, het groeipercentage en de weerstand
er precies gezien worden in welke straat eiken-
intern opgeleid en door de ervaringsdeskundige
tegen boomziektes enorm doet toenemen. Door
bomen staan en om hoeveel bomen het gaat.
op sleeptouw genomen. Kortom, het Zorgfasen-
het toevoegen van de schimmel wordt de boom
Als een aannemer weet dat bijvoorbeeld 1.000
3
bomen preventief bespoten moeten worden, kan hij hier vervolgens een offerte van maken. Alle betrokken partijen weten meteen waar ze aan toe zijn.” TMS wijst uit of bomen moeten worden verplant, onderhouden of verwijderd. In het kader van het Zorgfasenplan® worden de nodige velden in het digitale keuzemenu ingevuld en ook bestaat de mogelijkheid om naar behoefte zelf velden in te voeren. Zit er een nest vleermuizen of is er sprake van beschermde planten? Deze voorbeelden zouden in het kader van flora en fauna een toevoeging voor het systeem kunnen zijn. Het systeem kan daarop verslag doen over deze specifieke nesten of speciale planten. Nieuwe takken Pius Floris Boomverzorging Bunde draagt zorg over regio Limburg. Het benaderen van de Belgische markt is een logische stap. De boomzorg heeft in België nog niet dezelfde rol als in het overheidsbeleid van Nederland. In Nederland heerst een hoog kennisniveau, onder andere over nieuwe boomziektes. Het kennisniveau van de specialisten heeft al diepte en wordt nu ook verbreed. Specialisten uit Bunde worden opgeleid om een certificaat Flora en Fauna te behalen. Wanneer er bijvoorbeeld in de boom een nest zit, wordt deze niet meteen gekapt. Telkens weer krijgt het Zorgfasenplan® er op deze manier nieuwe takken bij.
4
Hoog opgesnoeide bomen
Begeleidingssnoei In eerdere nummers van de Boomwijzer werd uitleg gegeven over het snoeien van jonge bomen in de eerste jaren na aanplant. We noemen deze fase van onderhoud ‘jeugdsnoei’. Omdat bomen nu eenmaal groter worden, blijft het noodzakelijk om ze het juiste onderhoud mee te geven om te voorkomen dat zij laag blijven en zeer breed uitgroeien. Op veel plaatsen in de openbare ruimte is het wenselijk om bomen met een behoorlijk lange takvrije stam te hebben. Begeleidingssnoei helpt om bomen een hogere kruin te laten vormen, terwijl het esthetische model toch in stand blijft.
Er zijn bomen die altijd relatief klein blijven,
helemaal vol zit met waterloten als reactie op
zoals Prunus en Malus, maar er zijn ook bomen
de snoei. Ook bij begeleidingssnoei geldt de
die zeer groot kunnen worden. Een jonge, goed
oude stelregel: doe weinig en kom vaak terug.
groeiende sierkers heeft na ongeveer viermaal
Elke drie jaar is een mooi gemiddelde. De regels
jeugdsnoei (duur tien tot twaalf jaar) nog een
voor begeleidingssnoei zijn eigenlijk net zo een-
paar jaar begeleidingssnoei nodig voordat de
voudig als bij jeugdsnoei.
boom in zijn definitieve vorm voorlopig met rust kan worden gelaten. Een jonge eik is echter na
1 Laat geen dikke takken ontstaan op plaatsen
30 jaar nog steeds in de fase van jeugdsnoei.
waarvan bekend is dat de tak daar toch niet
Deze bomen worden veel groter en maken dus
kan blijven zitten (denk aan vrije doorrij-
een langere ontwikkelingstijd door. Kortom, als
hoogte van grasmaaiers of vrachtauto’s).
je mooie en bovendien functionele bomen in de
2 Zorg ervoor dat er regelmatig gesnoeid
openbare ruimte of in een tuin wilt hebben is
wordt, zodat de takaanzet nooit dikker
regelmatige snoei echt nodig. Let op. De nadruk
wordt dan een derde van de stamdikte
ligt op regelmatig. De bomen op afbeelding 1
(afbeelding 1).
(blz. 6) zijn in één snoeibeurt vele meters opgekroond. Het resultaat is dat de bomen breukgevaarlijk worden en dat de stam binnen een jaar
LEES VERDER OP BLZ. 6
5
Begeleidingssnoei van bomen wordt voortgezet tot ze bijna volwassen zijn. De frequentie van de snoei wordt lager naarmate de boom ouder wordt. Op plaatsen waar mensen onder vrijwel alle weersomstandigheden lopen, is het in elk geval nodig om minimaal eens per vijf jaar de bomen na te lopen op dode, gebroken of gescheurde takken. De eigenaar van de bomen is aansprakelijk voor schade of letsel ontstaan door uitgewaaide takken. Begeleidingssnoei is een goede en goedkope manier om bomen te onderhouden. Hierdoor krijgen ze de kans om uit te groeien tot mooie, grote en vooral veilige bomen die voor de leefomgeving van grote waarde zijn. Pius Floris 3 Zorg
dat
zich
geen
dubbele
toppen
5 Zorg dat takken in de blijvende kruin
ontwikkelen.
voldoende onderlinge afstand hebben. Dit
4 Verwijder takken die te dicht op elkaar
hangt af van de architectuur van de boom en
groeien, uitstekende takken en schuur-
de boomsoort. Deze regel vergt vakkennis
takken.
(afbeelding 2).
Nieuwe franchisemanager voor Pius Floris Boomverzorging URBAN LANDSCAPE PRODUCTS
Bescherming van Groen en Infra
wor tel- en w
er ma
lw
n a g e m e nt
w o r te
e r in
l ge
g
wo r te
at
e id
l
in g
Wij zijn Europees distributeur van: DeepRoot wortelgeleiding RootBlock en RootCommander wortelwering
Pius Floris Boomverzorging heeft een nieuwe Silva Cell, wortelruimte, waterinfiltratie en berging in één!
franchise-manager aangetrokken. Eerder was Nicolaas Verloop directeur in uitvoering bij
AirMax en AquaMax beluchting en bevloeiing
Copijn, evenals Pius Floris-specialist in het groene vak. Nicolaas kweekte zijn interesse
Kluitverankering
voor bomen door in zijn jeugd veel op de Veluwe te zijn. Sinds 1 oktober werkt hij voor Pius
Groeiplaatsverbetering dmv TFI injectiemethode
Floris Boomverzorging als franchise-manager. TreeProtect stambeschermer
Verloop: “Ik zie het als uitdaging om Pius Floris Boomverzorging uit te bouwen tot een toonaan-
En diverse andere aanverwante artikelen GREENMAX, Postbus 43, 5473 ZG Heeswijk - Dinther, Nederland Tel.: +31 (0) 413 29 44 47, Fax: +31 (0) 413 29 42 86,
[email protected]
gevend en internationaal opererend bedrijf dat www.greenmax.eu
is gedreven door passie. Door te weten wat er in de wereld gebeurt, kunnen wij onze kennis ontwikkelen. Daar ga ik aan bijdragen.”
6
Rekening houden met stansvorm
Boekbespreking Voor de ontwikkeling van duurzame landbouw en openbaar groen is een gezonde bodem essentieel. Daarin passen verminderd of geen gebruik van grote hoeveelheden meststoffen en chemische gewasbeschermingsmiddelen. Er moet plaats zijn voor een divers bodemleven, waarvan specifieke goedaardige bodemschimmels (mycorrhizaschimmels) deel uitmaken. Voor het eerst is er in het Nederlandse taalgebied een praktisch boek verschenen over Mycorrhiza, bodemschimmels die een essentiële rol spelen in het bodemleven. Het boek ‘Mycorrhizaschimmels’ is bestemd voor een brede doelgroep, variërend van beleidsmakers en natuurbeheerders tot adviseurs in land- en tuinbouw, adviseurs en ontwerpers van stedelijk groen en het onderwijs. Maar ook boombeheerders kunnen de aangedragen kennis toepassen om het openbaar groen in kwaliteit te doen toenemen.
Pius Floris
Column Langzaam maar zeker worden er verschuivingen zichtbaar in het landschap van de boomverzorgers. Er wordt meer, beter en vaker omgekeken naar boomziekten die niet zo langzaam maar net zo zeker ons land binnensluipen. Het lijkt soms zelfs wel alsof wij altijd pech hebben met boomziekten. Heel lang hadden we erg veel iepen in ons land. De iepziekte heeft daar korte metten mee gemaakt. Omdat we ook veel eiken hebben, kon de eikenprocessierups zich hier uitleven. Na de wederopbouw van Nederland in de jaren ’60 van de vorige eeuw was nagenoeg geen kennis meer over van het bomenvak. De echte kennis van bomen was zeldzaam. Bomen waren vanaf het begin van het industriële tijdperk rond 1890 niet meer zo interessant. Daarmee kwam een abrupt einde aan de romantische periode waarin groen, parken en bomen juist belangrijk waren. Na de industriële revolutie kwam de Eerste Wereldoorlog, gevolgd door een crisistijd en de Tweede Wereldoorlog. Ook geen perioden waarin veel bomen werden geplant. Dus na de Tweede Wereldoorlog waren er drie generaties kennis verdwenen. Toen er na 1960 weer vraag was naar bomen, waren er bijna geen boomkwekers meer in Nederland die laanbomen konden leveren. Maar de oplossing was nabij. In Italië werden platanen gekweekt. Dus kwamen er vrachtauto’s vol platanen naar Nederland. Deze boomsoort had al bewezen zich hier prima op zijn gemak te voelen en groeide hier zelfs harder dan in Italië zelf. En jawel hoor. Alsof er geen toeval meer bestaat. We hebben gruwelijk veel platanen en daar komt de volgende ziekte alweer binnen. Massaria genoemd. Deze ziekte zorgt ervoor dat takken zomaar uitbreken. Geen prettig vooruitzicht als je veel parkeerplaatsen hebt én veel platanen. Misschien kunnen we ervan leren. Boomziekten komen en gaan. Bomen planten is een vorm van beleggen in de toekomst. Met beleggen moet je de risico’s spreiden, want soms kan het een beetje tegenzitten. Zo ook met bomen. Er moeten veel meer verschillende soorten worden aangeplant. We moeten aan onze landschaps-
Mycorrhizaschimmels, sleutelfactor voor
architecten vragen of ze lanen willen ontwerpen die uit
duurzame landbouw en natuur
meerdere, verschillende bomen bestaan. Alleen een sprei-
Author(s)
J. Baar, W. Ozinga,
ding van het assortiment biedt perspectief op duurzaam
J. van Leeuwen
boom-beheer. Het argument dat verschillende boomsoorten
Publisher
Zeist: KNVV
in de straat rommelig staat, kan altijd worden weerlegd met
Publication year
2007
het argument dat bomenakkers met alleen populieren of den-
Description
104 p ill
nen doodsaai zijn. Breng maar meer kleur in de straat. Meer
ISBN
9789050112772
soorten en meer vormen. De burgers vinden dat leuk en de eigenaar loopt niet het risico dat de hele investering ineens moet worden afgeschreven omdat er een ziekte rondwaart.
7
Colofon De Boomwijzer is een periodieke uit-
Vestigingen
gave van Pius Floris Boomverzorging Nederland BV. Het blad biedt interessante
Pius Floris Boomverzorging Amsterdam
Pius Floris Boomverzorging Leiderdorp
informatie voor iedereen die te maken
Postbus 75103, 1070 AC Amsterdam
Postbus 189, 2350 AD Leiderdorp
heeft met boomaanplant en -onderhoud.
Tel. 020 - 497 40 80 Fax 020 - 497 63 09
Tel. 071 - 589 60 91 Fax 071 - 501 20 93
Niets uit deze uitgave mag worden verveel-
[email protected]
[email protected]
vooraf schriftelijke toestemming van de
Pius Floris Boomverzorging Bergum
Pius Floris Boomverzorging Oudelande
uitgever. Wilt u de Pius Floris Boomwijzer
Postbus 14, 9250 AA Bergum
Lindestraat 14, 4436 AJ Oudelande
ook ontvangen? Stuur dan een email met
Tel. 0511 - 48 01 90
Tel. 0113 - 54 83 90 Fax 0113 - 54 85 10
uw adresgegevens naar
[email protected]
[email protected]
[email protected]
voudigd en/of openbaar gemaakt zonder
Fax 0511 - 46 21 31
Pius Floris Boomverzorging Bunde
Pius Floris Boomverzorging Rotterdam
Redactie
Postbus 24, 6240 AA Bunde
Hofdijklaan 75, 2374 BS Oud-Ade
Pius Floris Boomverzorging Nederland BV
Tel. 043 - 365 25 19 Fax 043 - 364 82 00
Tel. 071 - 589 60 91 Fax 071 - 501 20 93
Postbus 7182, 1007 JD Amsterdam
[email protected]
[email protected]
Fax 020 - 646 49 08
Pius Floris Boomverzorging Deventer
Pius Floris Boomverzorging Veenendaal
[email protected]
Postbus 37, 7400 AA Deventer
Postbus 11, 3900 AA Veenendaal
www.piusfloris.nl
Tel. 0570 - 54 01 16 Fax 0570 - 54 45 17
Tel. 0318 - 55 50 17 Fax 0318 - 54 03 40
[email protected]
[email protected]
Infour
Pius Floris Boomverzorging Groningen
Pius Floris Boomverzorging Vught
marketing + communicatie, Heerlen
Postbus 9531, 9703 LM Groningen
Postbus 2021, 5260 CA Vught
Tel. 050 - 542 33 62 Fax 050 - 542 33 62
Tel. 073 - 656 72 35 Fax 073 - 656 94 35
[email protected]
[email protected]
Tel. 020 - 301 30 15
Ontwerp & vormgeving
www.piusfloris.nl 8
