De Boekenkaravaan. 3 de Editie, april. Nieuwsbrief. Schooljaar Illustratie: Carll Cneut. Een initiatief van Leesweb vzw

De Boekenkaravaan

Nieuwsbrief Schooljaar 2015-2016 de

Editie, april Een initiatief van Leesweb vzw

Illustratie: Carll Cneut

3

De Boekenkaravaan

Schooljaar 2015-2016: Editie 3

Een woordje vooraf! In deze nieuwsbrief wordt het al snel duidelijk hoe sterk de Boekenkaravaan leeft. Nieuwe voorleestrajecten zijn van de grond gekomen, vrijwillige studenten kozen ons uit als goed doel voor hun inzamelactie Kinderboeken for Life, er is een nieuwe website, een grote naam in het kinderboekenvak als Marita Vermeulen (uitgeverij De Eenhoorn) komt ons en onze vrijwilligers een hart onder de riem steken, en overlaadt ons met tips, inspiratie en goede moed, … Die goede moed kunnen we gebruiken, want het is knokken om overeind te blijven; het lijkt moeilijk asiel aanvragen in het land der subsidies. Maar we willen en zullen ons niet laten kennen! We zetten deze nieuwsbrief verder in het teken van het brandend actuele asiel- en migratiethema. U vindt een migratiespel in deze nieuwsbrief: aan de hand daarvan kan dit moeilijke thema bespreekbaar gemaakt worden bij kinderen, en kunnen ze zich inleven in vluchtelingen. Misschien is alles wel heel herkenbaar voor sommige voorleeskinderen, want ook al zijn ze misschien niet moeten vluchten, enkele van hen hebben wel heel wat moeten achterlaten om naar België te komen. De meeste van onze voorleeskinderen zijn hier geboren, maar er zijn ook anderstalige nieuwkomers, en af en toe vluchtelingen bij. Laat u inspireren door de boeken- en voorleestips, en ontdek hoe onze vrijwilligers omgaan met de problematiek. Veel leesplezier! Marijke Lambrechts

Een woordje vooraf

2

Inhoud 1 Over Boeken en Lezen 1.1. De Boekenkaravaanwebsite in een nieuw jasje 1.2. Blokboeken & Burgerbegroting 1.3. Weg van de stad 1.4. Kinderbezoek in de gevangenis van Beveren 1.5. Kinderboeken for Life: verhalen ten voordele van De Boekenkaravaan 1.6. Gewapend met een boek kan je veel aan - Marita Vermeulen (De Eeenhoorn) Verslag verwendag 27/2/16 1.7. Voorleestips van de redactie

4 5 6 8 9 9 13

2 Woord en Beeld 2.1. Migratiespel 20 2.2. Op het slotfeest met Roodkapje, Doornroosje en Sneeuwwitje Verslag slotfeest 3/2/16 24 2.3. Verhalen van onze voorlezers 27 2.4. Weg van thuis 28

3 Over de Grens

3.1. Samenwerking met het opvangcentrum voor asielzoekers (Rode Kruis) op Linkeroever 29 3.2. Tips voor vluchtelingen van een vrijwilliger 30 3.3. Onbeholpen tussen de hulpzoekenden 32

4 Praktisch 4.1. Op de planning Contact Met dank aan

33 34 34

De Boekenkaravaan


Over Boeken en Lezen 1.1. De Boekenkaravaanwebsite in een nieuw jasje

E

en tijdje geleden moesten we het jammer genoeg even zonder de Boekenkaravaan-website stellen. Ondertussen is onze favoriete .org gelukkig weer helemaal online en werd hij, voor de gelegenheid, in een spiksplinternieuw kleedje gestoken. De Boekenkaravaan-site schittert fraai aan de zijde van moederorganisatie Leesweb met tal van nieuwtjes, leuke foto’s en handige trefwoorden. Hier ben je aan het juiste adres om compleet up-to-date te blijven met de laatste ontwikkelingen in Boekenkaravaanland. Wil je graag meer weten over peter Carll Cneut? Of wil je meer informatie over de vormingen die de Boekenkaravaan en Leesweb organiseren? Op de site krijg je een handig overzicht van afgelopen en geplande activiteiten, net als enkele boekentips en alle nieuwsbrieven (voor wie er maar niet genoeg van kan krijgen).

Uiteraard krijgen ook de vrijwilligers een plekje op de site. Wist je bijvoorbeeld dat vrijwilliger Guido door Iedereen Beroemd gevolgd werd, terwijl hij de Rhom-kinderen voorlas? Ontdek hier het filmpje: http:// leesweb.org/boekenkaravaan/index.php/ vrijwilliger-guido-in-iedereen-beroemd/. De nieuwe website verbergt nog een heleboel interessante feitjes. Met zijn leuke, kleurrijke ontwerp nodigt hij uit tot veel surfplezier. Maar genoeg gepalaver: ga het gewoon zelf ontdekken! Surf naar www. leesweb.org/boekenkaravaan en bewonder met je eigen ogen het resultaat. Daar komt ze aan, de Boekenkaravaan … Birgit Exelmans

Over Boeken en Lezen

4

De Boekenkaravaan


1.2. Blokboeken & Burgerbegroting

O

p woensdag 24 maart 2016 ging Blokboeken van start. Dankzij de steun van de Burgerbegroting van het district Antwerpen, konden we in het Buurtsecretariaat op Linkeroever (gelegen midden de sociale woonblokken), een gezellig voorleeslokaal inrichten. Er wordt nu wekelijks voorgelezen door twee vrijwilligers, en de kinderen kunnen ook meteen na het voorleesuurtje een boek uit de Blokboekenbib ontlenen. Er is ook een aanbod boekjes dat steeds vrij ter beschikking is, uitgestald in het lokaal. Bezoekers van het Buurtsecretariaat kunnen deze lezen, bijvoorbeeld kinderen van de huiswerkbegeleiding die al klaar zijn met hun werk, of mama’s van het babbelpunt die wachten tot iedereen er is. De eerste sessie was het spannend afwachten of er kinderen zouden komen. Na een poosje wachten, kwam er een jongen opdagen, die wel genoot van de exclusieve aandacht. Hij beloofde zijn vrienden te vragen om de volgende week mee te komen. Na twee weken was hij er weer, zijn vrienden had hij nog niet meegekregen. De tweede sessie hadden we in de hal beneden aan de lift enkele kinderen aangesproken. Drie vrienden kwamen even luisteren, en hoewel ze het niet onmiddellijk wilden toegeven, vonden ze het stiekem toch wel leuk. We eindigden zelfs een kwartier later dan gepland. Ook zij waren er de week nadien weer, en op de vierde sessie waren er plots een tiental kinderen, het beste bewijs dat we hier moeten rekenen op mond-totmondreclame. Dit is een initiatief dat langzaamaan zal groeien, en een vaste waarde zal worden in de buurt. Het is vooralsnog een hele uitdaging om het voorleesuurtje in rustige banen te leiden.

Onlangs is de nieuwe ronde van de Burgerbegroting gestart, waarbij burgers opnieuw 1 miljoen euro kunnen verdelen over verschillende thema’s die zij belangrijk vinden. Nadien kunnen ook de burgers zelf beslissen welke projecten geld krijgen. Uiteraard hopen wij opnieuw een bedrag binnen te halen zodat we Blokboeken ook volgend jaar verder kunnen zetten (dit jaar kregen we hier 10 000 euro voor), en daarvoor wil ik graag jullie hulp inroepen. Enkel inwoners van het district kunnen namelijk stemmen. Woon jij zelf in het district Antwerpen? Dan kan je deelnemen aan de verschillende voorrondes en je stem uitbrengen. Ons project Blokboeken viel onder het thema ‘ondersteuning van het cultuuraanbod’. Op www.burgerbegroting. be vind je alle informatie. Marijke Lambrechts


5

De Boekenkaravaan


1.3. Weg van de stad

V

an 5 tot en met 20 maart 2016 vond de Jeugdboekenweek plaats. Dit jaar was het thema ‘Weg van de stad’. Een ruim en vrij te interpreteren thema. Ben jij helemaal weg van de stad, of trek jij er net uit weg?

Duddle, Jonny (tekst & ill.) & Bette Westera (vert.) Piraten in de straat De Fontein, 2013. – 36 p. : ill. ISBN 978-90-261-3420-3

Steden, dorpen en landen waren het uitgangspunt. In heel Vlaanderen werd er nagedacht over samenleven in de stad met mensen vanuit alle windstreken, over landbouw en groen in de stad, over druk verkeer, enzovoort. An Lemmens (presentatrice van o.a. So You Think You Can Dance en The Voice) en Danny Timmermans (acteur in o.a. W817, Buiten de zone en Welkom in de Wilton) waren meter en peter van het project. Ook al is de Jeugdboekenweek intussen afgelopen, het thema kan zeker nog een bron van inspiratie zijn voor het voorlezen aan huis of elders. Al onze voorleeskinderen wonen namelijk in en rond Antwerpen. Enkele boeken die je vindt in ons documentatiecentrum:

Hoogstad, Alice (ill.) Monsterboek Lemniscaat, 2014. – 28 p. : ill. ISBN 978-90-477-0619-9

Een woordenloos prentenboek waarin een meisje opduikt in een zwart-witte stad, kleurkrijt in de hand. Ze creëert kleurrijke monsters, die door de stad rennen.

Een heerlijk verhaal vol hilarische situaties, met tekst op rijm, rond een erg actuele vraag: waarom wijzen veel mensen af wat anders is? Puybaret, Eric (tekst & ill.) & Pieter De Loof (vert.) De rode stelten Abimo, 2014. – 28 p. : ill. ISBN 978-94-623-4253-8

Ontdek in dit boek de bijzondere stad, waar alle huizen op palen staan en de mensen op stelten lopen. Over Boeken en Lezen

6

De Boekenkaravaan


Spee, Gitte (tekst & ill.) Er was eens een vosje … : over vuurtorens, wolkenkrabbers en nog veel meer torens The House of Books, 2011. – 28 p. : ill. ISBN 978-90-443-3107-3

De Boekenkaravaan ontwikkelde ook een vertelkoffer ‘Stadsgeluiden’. Ideaal bij voorleesmomenten voor groepen. Maak mee kabaal met Buurman, herken alle geluidsopnames op de cd of knutsel een tamboerijn en sluit aan bij de stadfanfare! In onze vertelkoffers vind je steeds een activiteitenkaart met heel wat creatieve ideeën. Zo kan je meteen aan de slag. Al het nodige materiaal is voorzien. Onder andere in de koffer: Van Steendam, Stan (tekst & ill.) O Echo, Stadsgeluidenboek Vrijdag, 2012. – 28 p. : ill. ISBN 978-94-600-1124-5

Een boek dat je op zijn kant moet houden omdat de torens zo groot zijn! Vindt Vosje een geschikte toren om in te wonen? In zijn vliegtuigje van papier trekt hij er op uit. Granados Niubó, David (tekst & ill.) & Ineke Ris (vert.) De hoed De Vries-Brouwers, 2014. – 52 p. : ill. ISBN 978-90-534-1967-0

Van Biesen, Koen (tekst & ill.) Buurman leest een boek De Eenhoorn, 2012. – 48 p. : ill. ISBN 978-90-583-8801-8

De Bode, Ann (tekst & ill.) De Fanfare van Flierefluitegem De Eenhoorn, 2003. – 32 p. : ill. ISBN 978-90-583-8170-5

Een prentenboek over het stadje Grauw, waar meneer Jolig woont. Alles is er grijs, behalve meneer Jolig zelf. Hij wil opvallen, en er origineel uitzien.

Marijke Lambrechts Over Boeken en Lezen

7

De Boekenkaravaan


1.4. Kinderbezoek

in de gevangenis van Beveren

W

oensdag 10 februari 2016, 16.15 uur.

Zoals elke woensdagnamiddag is het vandaag weer kinderbezoek in de gevangenis van Beveren. 14 papa’s krijgen vandaag hun kind/kinderen op bezoek. De bezoekersruimte loopt vol. 14 gezinnen (56 personen in totaal) nemen plaats aan de tafeltjes in de ontmoetingsruimte. Julie en ikzelf weten niet zo goed wat ons nu overkomt. Zoveel volk hadden we niet verwacht. Het is vandaag de eerste keer dat er hier een voorleesmoment wordt georganiseerd. Julie en ik hebben het goed, heel goed voorbereid. Maar we moeten ons al onmiddellijk aanpassen aan de situatie. Dit wordt creatief zijn, flexibel zijn, improviseren. Want de stoelen, groot en klein, die we zo mooi in een cirkel gezet hebben, blijven leeg. Onze koffers van de Boekenkaravaan staan midden in de cirkel … eenzaam te wachten. Wat nu? We trekken met onze koffer van tafeltje naar tafeltje, stellen ons voor en nodigen papa’s, kinderen en mama’s of begeleiders uit om mee in de cirkel te komen zitten en naar onze verhaaltjes te luisteren. Enkele gezinnen gaan op ons aanbod in. Maar vlot gaat het toch nog niet echt. Het wordt een komen en gaan en uiteindelijk blijven er nog maar enkele kindjes over. We begrijpen het ook wel een beetje, de gezinnen willen bij elkaar zitten, samen praten…

Een andere papa zie ik regelmatig met zijn dochtertje aan de hand lopen tussen zijn tafeltje en onze boekentafel. Ze zoeken elke keer zorgvuldig een nieuw boekje uit. Schitterend toch! Een stoere kerel, 10 jaar ongeveer, maakt het ondertussen een beetje te bont met papierpropjes. Ik spreek hem aan en neem hem mee naar onze boekentafel. “Pff,” zegt hij, “allemaal flauwekul, dat is voor kleuters!”. Maar dan kent hij mijn stoere dinosaurusboek nog niet, en het pop-up boek waarmee je een hele stad kan opbouwen. Hmm, dat wil hij wel eens aan zijn papa laten zien. Schitterend toch! Na afloop evalueren we dit voorleesmoment grondig met Marisca (justitieel welzijnswerkster in de gevangenis). We besluiten dat het geen onverdeeld succes was. Het groepsmoment waarmee we begonnen, was zeker niet geslaagd. Dat pakken we volgende keer anders aan. Dat wordt nog een beetje brainstormen met Marisca, Julie en Marijke en dan komt dat zeker goed. Alle begin is moeilijk… Christiane Lambrechts

De creatieve momentjes die we voorzien hadden, moeten we al helemaal laten vallen. Dit lukt nooit in deze chaos. We moeten dit loslaten… Maar dan komt er een papa met zijn zoontje naar mij: “Wil jij alstublieft dit boekje voorlezen voor mijn zoontje, want ik kan dat niet zo goed.” Schitterend toch! Ondertussen zit Julie met een ondeugend ventje op haar schoot, samen in een boekje te snuffelen. De papa vertelt mij later dat zijn zoontje nog nooit zo lang heeft stilgezeten. Schitterend toch! Over Boeken en Lezen

8

De Boekenkaravaan


1.5. Kinderboeken for Life verhalen ten voordele van de Boekenkaravaan

U

nifac, het overkoepelende orgaan van de Antwerpse studentenverenigingen, organiseerde onlangs een benefietactie ten bate van de Boekenkaravaan. Onder de naam ‘Kinderboeken for Life’ werden oude kinderboeken ingezameld onder Antwerpse studenten, die in ruil daarvoor een plaatje konden aanvragen op de studentenradio. Van 2 tot 9 maart maakten de studenten elke middag live radio in een caravan aan Gate 15, het nieuwe studentencentrum van de stad. Op 16 maart, tijdens het cultuurfestival Calamartes, werden de ingezamelde boeken aan bodemprijzen van de hand gedaan in een spiegeltent op het Hof van Liere, de binnenplaats van de universiteit.

Bezoekers konden genieten van een kop koffie of thee, een ‘boke met choco’ of een donut. Enkele Boekenkaravaanvrijwilligers lazen op verzoek enkele prentenboeken en gedichtjes voor. Ondanks de geringe opkomst – mogelijk speelde het mooie weer op de vrije woensdagmiddag deze binnenactiviteit parten? – leverde Kinderboeken for Life de Boekenkaravaan 128 euro op, plus enkele voorleesboeken. Kyra Fastenau

1.6. Gewapend met een boek

kan je veel aan - Marita Vermeulen (De Eenhoorn) Verslag verwendag 27/2/16

Z

aterdag 27 februari mocht de Boekenkaravaan Marita Vermeulen van uitgeverij De Eenhoorn verwelkomen in Bibliotheek Permeke. De aanwezige Boekenkaravaanvrijwilligers luisterden geboeid naar haar enthousiasmerende verhalen over voorlezen en over de boeken die zij uitgeeft. Marita draagt de Boekenkaravaan al jaren een warm hart toe. Dit bewijst ze onder meer door ons regelmatig een boekenpakket schitterende nieuwe boeken te bezorgen voor onze bibliotheek. Ook tijdens deze Verwendag benadrukte ze haar respect voor de vrijwilligers en de organische manier waarop zij de kinderen de taal en de waarden van hier proberen bij te brengen, en hen laten genieten van mooie boeken. Dit zijn ‘koestermomenten’, zoals zij dit mooi omschreef. Ze begreep ook dat voorlezen bij de Boekenkaravaan niet altijd makkelijk is. Op een bepaalde manier ben je ook een ‘in-

dringer’: je komt een huis binnen om iets te doen wat daar niet normaal of vertrouwd is. Kinderen en hun ouders moeten hier aan wennen, maar gewapend met een boek kan je veel aan volgens Marita. We mogen het belang hiervan zeker niet onderschatten: kinderen doen namelijk wat je doet, niet wat je zegt. Je kan kinderen duizendmaal zeggen dat ze moeten lezen, maar als ze niemand zien lezen, zullen ze dit zelf ook niet doen. Als voorlezer geef je hen dus het goede voorbeeld, en de vertrouwdheid met boeken die je hiermee creëert kan hen alleen maar ten goede komen. Het is dan ook heel belangrijk voor ons doelpubliek van kinderen die thuis geen leescultuur hebben en niet uit zichzelf naar de bib gaan, dat zij in contact komen met boeken. De Boekenkaravaan brengt boeken binnen in hun huizen, want als je doelpubliek niet naar jou toekomt, moet jij naar hen gaan. Dat doet ook schrijfster Mylo Freeman met haar Prinses ArabellaOver Boeken en Lezen

9

De Boekenkaravaan


boeken. Zij trekt er bijvoorbeeld mee naar haarbeurzen waar veel zwarten komen om hun kapsels te laten doen. De kinderen luisteren dan naar het verhaal en kunnen zich verkleden als prins(es). Wist je trouwens dat De Eenhoorn Prinses Arabella uitgeeft dankzij de Boekenkaravaan? Na één van onze slotfeesten besefte Marita dat de kinderen nood hebben aan zo’n verhaal. De kinderen kregen toen zoals altijd enkele boeken cadeau, maar ze konden zich niet echt identificeren met de personages die hierin voorkwamen. Marita besloot toen om het boek van Mylo Freeman op de markt te brengen. Bij de uitgeverij dacht men nochtans dat dit boek niet zou verkopen, maar achteraf bleek dat mensen echt op zoek zijn naar positieve verhalen over kinderen met een donkere huidskleur. Als je bekijkt hoe populair de boeken vandaag zijn, mogen we hier best trots op zijn! Zo blijkt eens te meer hoe belangrijk herkenning en identificatie zijn om een verhaal te doen werken. Elke voorlezer weet dat je met prinsen en prinsessen altijd succes oogst. Op één of andere manier herkennen kinderen zich hierin. Eigenlijk is dit bizar, want de verhalen gaan niet over gewone mensen, die werken en het huishouden doen. De herkenning speelt zich dus af op verbeeldingsniveau. Alle kinderen blijken dat verbeeldingsniveau en de daarbij horende stereotypen te delen. Zo heerst er bij veel kinderen twijfel over de echtheid van Prinses Arabella, niet omdat ze zwart is, maar wel omdat ze geen roze kleedje draagt, want dat is toch wel vreemd voor een prinses! Natuurlijk weet iedereen dat je, ondanks alle inspanningen, niet van elk kind een boekenwurm kan maken. Het is normaal dat de ene persoon liever leest, en de andere liever gaat sporten bijvoorbeeld. Maar het is wel belangrijk om de keuze te hebben. Zoals Marita heel mooi zei: ‘Je geeft de kinderen een heel speciaal cadeau, ze moeten het alleen willen uitpakken.’

Natuurlijk kan je kinderen zelf een boek laten uitkiezen. Alleen is dit voor kinderen die niet met boeken vertrouwd zijn heel erg moeilijk. Zij hebben geen referentiekader waarbinnen ze hun keuze kunnen maken. Als je hen vijf verschillende boeken voorlegt, ervaren ze keuzestress. Ze weten niet welk verhaal hen zal aanspreken, ze moeten voortgaan op de kaft of de tekeningen, die vaak misleidend kunnen zijn. Daarom is het belangrijk dat je als voorlezer goed weet welke boeken je meeneemt. Je kan van elk boek een korte inhoud vertellen, een aantal prenten laten zien, of de kinderen warm maken door iets over de personages te vertellen. Je kan ook alvast creatief aan de slag gaan met het thema. Als je bijvoorbeeld een heel grappig boek wil voorlezen, kan je beginnen met samen verschillende soorten lachen uit te proberen (glimlachen, schaterlachen, …). Zo heb je meteen de juiste sfeer gezet! Nadat de keuze voor een bepaald boek gemaakt is, kan je beginnen voorlezen. Marita had heel wat voorleestips voor ons. De belangrijkste lees je in deze nieuwsbrief. Ze had ook een hele stapel boeken meegebracht die we rustig konden bekijken en ontlenen. Uitgeverij De Eenhoorn biedt een heel mooi assortiment aan kwalitatieve kinderboeken aan. Wie graag de catalogus van de uitgeverij eens inkijkt, kan die aanvragen in het documentatiecentrum van de Boekenkaravaan. De uitgeverij is ook elk jaar aanwezig op de Boekenbeurs. Marita bood aan om daar dit jaar een exclusieve rondleiding te organiseren voor vrijwilligers van de Boekenkaravaan. Ze zal uitleg geven bij de nieuwste boeken van De Eenhoorn en andere uitgevers, en ze zal samen met jou op zoek gaan naar het juiste boek voor jouw voorleeskind. Deze unieke kans mag je zeker niet missen! Je leest er meer over in een volgende nieuwsbrief. Vanessa Vermeulen

Om hen zin te doen krijgen om dit cadeau uit te pakken, om hen warm te maken voor een boek, moet je het boek kunnen verkopen. Volgens Marita kan je dit vergelijken met een ‘pitch’, zoals een auteur die houdt bij de uitgeverij om zijn manuscript verkocht te krijgen.


10

De Boekenkaravaan


Voorleestips van Marita Vermeulen

M

arita gaf ons tijdens de Verwendag heel wat voorleestips. Hiermee kan je als voorlezer zeker aan de slag: Met voorlezen kan je twee richtingen uit. Ofwel kies je ervoor om dicht bij de tekst te blijven en hier niet van af te wijken. Op deze manier verrijk je vooral de woordenschat van het kind. In boeken vind je een ander taalgebruik dan in de gesproken of vertellende taal. Iedere taalgebruiker heeft namelijk zijn eigen woordenregister waarin hij zal hervallen. Bepaalde woorden en zinsconstructies gebruik je veel, andere nooit. Een kind een nieuw register aanbieden via een boek, kan zijn taal alleen maar uitbreiden. Als je er echter voor kiest om het verhaal in plaats van te vertellen voor te lezen, zal je het omzetten naar je eigen woorden en verlies je dit taalkundig aspect. Toch heeft deze manier van lezen ook zijn voordelen: je bent samen bezig met het boek, en misschien heeft deze techniek zelfs meer invloed op het leesplezier van het kind. Het verschil zit eigenlijk in de keuze tussen voorlezen met je hoofd of met je hart. Beide manieren zijn zeker even waardevol, dus afwisselen kan geen kwaad. Je kan bijvoorbeeld ook zelf kiezen voor de eerste manier, en de ouders van de kinderen bij het voorlezen betrekken door hen de tweede manier te laten uitproberen. Je kan ook gebruik maken van boeken met cd. De voorlezer kan het boek dan lezen in de eigen woorden, waarna de kinderen het verhaal nog eens op een andere manier aangeboden krijgen door naar de cd te luisteren. Bij de Boekenkaravaan word je meer dan eens geconfronteerd met taalproblemen. Sommige kinderen kunnen geen volledig boek volgen omdat ze nog te weinig taalkennis hebben. Het probleem (vooral bij tweede generatie nieuwkomers) is vaak dat ze geen echte moedertaal meer hebben. Hun ouders doen hun best om thuis Nederlands te spreken, zonder dat ze dit voldoende beheersen. Daardoor hebben de kinderen geen grammatica of structuur meegekregen die ze als kapstok kunnen gebruiken om andere talen die ze leren aan op te hangen. Benadruk dus bij ouders het belang van de eigen moedertaal: het is

beter om één taal correct te spreken dan alles door elkaar. Voor de taalontwikkeling van kinderen is het ook belangrijk om een taal te gebruiken binnen een bepaalde context. Veel kinderen spreken thuis Arabisch, en Nederlands op school. Dit is helemaal geen probleem: er is een duidelijker onderscheid, de kinderen schakelen makkelijk over en dit zal ervoor zorgen dat ze beide talen beter beheersen. Als bedenking hierbij werden er ook vragen gesteld bij het tweetalig voorlezen bij de kinderen thuis, of bij het anderstalig voorlezen in de bib. Er zijn altijd pro’s en contra’s. Enerzijds doorbreek je de scheiding van de contextgebonden talen. Anderzijds zorg je voor meer betrokkenheid en identificatie. We kwamen tot de conclusie dat hier zeker over kan worden nagedacht, en dat we ons moeten afvragen wat nu het meest in het belang van het kind is. Soms krijg je als voorlezer ook te maken met erg verlegen of zelfs getraumatiseerde kinderen die moeilijk communiceren. Een pop of knuffel als ‘tussenpersoon’ kan dan helpen om het ijs te breken. Zo’n pop kan je natuurlijk ook helpen tijdens het voorlezen, of ze kan mee een boek uitkiezen. Nog één kieteltje (Sam Mcbratney – uitgeverij Lemniscaat) bijvoorbeeld is zo’n boek met een schattige handpop. Ook in de Boekenkaravaanbibliotheek vind je heel wat poppen en knuffels. Als je wil voorlezen met kamishibai, hoef je niet altijd het volledige verhaal te vertellen of gebruik te maken van de vertelkast zelf. Het kan ook leuk zijn om een verhaal te vertellen aan de hand van één prent (dit hoeft niets met het originele verhaal te maken te hebben), of je kan de kinderen de verschillende platen in de juiste volgorde laten leggen. In het documentatiecentrum van de Boekenkaravaan kan je een vertelkastje ontlenen. Vanessa Vermeulen


11

De Boekenkaravaan


Boekentips van Marita Vermeulen

U

iteraard kwamen de boeken van uitgeverij De Eenhoorn aan bod. Enkele boekentips (boeken die je allemaal kan ontlenen bij de Boekenkaravaan) mogen hier dan ook niet ontbreken: Mijn straat (Ann De Bode): Dit boek met prachtige afbeeldingen van de figuurtjes in fimoklei hebben we al vaker aangeprezen. Toch is het ook nu weer zeer actueel: zowel in het kader van de Jeugdboekenweek met als thema ‘weg van de stad’, als in het migratie-thema van deze nieuwsbrief. Het boek brengt namelijk een positieve kijk op de diverse samenleving in de stad. In een straat kunnen verschillende culturen perfect naast en met elkaar leven. De positieve toon van dit boek biedt een tegengewicht tegen de angstcultuur die vandaag de dag op veel plaatsen lijkt te bestaan, en dat is een boodschap die we zeker willen meegeven aan alle kinderen. Prinses Arabella’s schattige, grappige, grote, enge dierenboek (Mylo Freeman): Non-fictieboek voor de Arabella-doelgroep, dat heel wat informatie bevat over bekende en minder bekende dieren, en tegelijk ook een leuk verhaal vertelt als rode draad doorheen het boek.

Jij, tussen vele anderen (Siska Goeminne): Een boek over de verschillen en overeenkomsten tussen mensen, met de boodschap dat elk individu uniek is. Het voorlezen van dit boek kan je best even voorbereiden. Het bevat namelijk ook tekeningen van mensen in een zwembad, mannen en vrouwen bij elkaar, en je kan je best even afvragen of dit wel gepast is in jouw voorleesgezin. Je kan ervoor kiezen om op bepaalde prenten dieper in te gaan en andere over te slaan. Appelmoes (Klaas Verplancke): Dit boek vertelt een verhaal over emoties. Een jongetje heeft ruzie met zijn papa, maar gelukkig duurt ruzie nooit lang.

Ik kies voor Lies en Wies (Riet Wille): Verhalen wisselen af met strips in dit boek. Je kan het dus perfect gebruiken om samen of afwisselend te lezen. Riet Wille schrijft vanuit het idee leeservaringen te bieden aan taalarmere kinderen, zonder schools of frustrerend te zijn.


12

De Boekenkaravaan


Opvallend is dat Marita vooral boeken met een positieve boodschap of happy end aanprees. Dit vindt ze zelf heel belangrijk. Kinderen kennen namelijk ‘de flow van het leven’ nog niet. Als ze blij of boos of ongelukkig zijn, denken ze dat dit gevoel eeuwig zal blijven duren. Het is dan ook belangrijk om kinderen bij te brengen dat het leven constant fluctueert, en dat niets ooit is blijven duren. In een boek kan je heel veel meemaken op korte tijd, en daar kan een kind veel uit leren.

En tot slot nog een belangrijke les: er bestaat voor iedereen een geschikt boek. Voor wie dit moeilijk kan geloven, tipte Marita Buurman leest een boek van Koen Van Biesen. Dit grappige boek (met cd waarop Warre Borgmans het verhaal voorleest) toont aan dat zelfs het drukste kind kan genieten van de rust van een goed boek. Vanessa Vermeulen

1.7. Voorleestips van de redactie Misschaert, Inge & Inge Bergh (tekst), Kristina Ruell (ill.) De grote reis van kleine schildpad De Eenhoorn, 2012. – 26 p. : ill. ISBN 978-90-583-8787-5

Wat je moet weten over dit boek:

A

De inhoud: Het boek werd geschreven in opdracht van Wereldsolidariteit. Het verhaal toont aan dat in Afrika ‘even naar de dokter of ziekenhuis gaan’ voor veel mensen een lange en soms hachelijke onderneming is.

ls je bij ons ziek wordt, is je verzorging onwaarschijnlijk goed geregeld bij de huisarts en in ziekenhuizen, en toch wordt hier soms nog een aardig stukje gemopperd. Daarom is het niet slecht om De grote reis van kleine schildpad te volgen samen met je eigen kind, kindjes van de klas of van de leesgroep. Want in Afrika, ver van de grote steden, is het geen lachertje om bij de medische hulp te geraken. Dat heb je waarschijnlijk al wel eens op TV gezien. Het verhaal van de kleine Yomi die steeds maar zieker wordt, is zeer herkenbaar voor mensen die vertrouwd zijn met het dagelijkse leven in Afrika. Zijn mama vervoert hem te voet, op haar rug, naar het ziekenhuis. De weg is lang en om hem bij bewustzijn te houden vertelt ze een verhaal over een dappere schildpad. De kleine Yomi heeft al zijn krachten nodig om levend in het ziekenhuis te geraken. Daar zullen ze hem helpen. Dan weet hij ook wat hij later wil worden: dokter.

Geschikt voor: kinderen vanaf vijf jaar. Bijzonder omwille van:

De tekeningen: Die geven precies de sfeer en de situatie in Afrika weer. Gewoon al de prints van de kleding, hoe het vervoer van de mensen wordt weergegeven buiten en in de stad. Ook de tekeningen in het hospitaal met de wachtende mensen zijn treffend. De kinderen kunnen er echt wel iets van opsteken en alles komt tot ons in een prachtig Afrikaans kleurentimbre. Opmerking: Nog meer details hierover kan je vinden bij www.kjv.be/begeleiders. Die KJV is de Kinder- en Jeugdjury die boeken beoordeelt voor kinderen en jongeren tussen 4 en 16 jaar. Voorleestip: Veel kinderen zijn al wel eens in een ziekenhuis geweest. Dan kan je een boom opzetten over het verschil in behandeling van zieke kinderen hier en in Afrika en hen vragen waar ze het liefst behandeld zouden worden. Greet Nuyts Over Boeken en Lezen

13

De Boekenkaravaan


Freeman, Mylo (tekst & ill.) Jouw kleur, mijn kleur Clavis, 2012. – 26 p. : ill. ISBN 978-90-448-1780-5

T

asja gaat voor het eerst naar school en ze zit in een heel multicultureel klasje. Zoals je wel kan verwachten bij Mylo Freeman zou je wel in dat klasje willen zitten, met al die schattige kindjes en die prachtige kleuren die ze gebruikt. Op hun kleine stoeltjes zitten ze in een halve kring en de kinderen mogen om de beurt iets over zichzelf en hun achtergrond vertellen. Dat tekent Mylo Freeman dan weer in haar optimistisch kleurenpalet. Mei-Lan komt uit China en dan zien we de Chinese Muur en rijst met stokjes. In Peru zie je een kindje met een prachtige poncho en een bijpassend mutsje voor een hoge berg en een diep meer. De juf wil dat alle kindjes iets knippen of schilderen over het land waar hun familie vandaan komt.


Geschikt voor: kinderen vanaf 4 jaar. Bijzonder omwille van: de prachtige tekeningen. Op elk blad word je vertederd door de kinderen en vooral de grote tekeningen die symbool staan voor de herkomstlanden. De kleuren spatten eraf. Op een heel positieve, vitale manier worden kinderen hier met al die verschillende nationaliteiten in contact gebracht. Opmerking: Het is een heel positief boek, maar de kenmerken van elk land zijn wel erg cliché. Het land dat we het best kennen, Nederland, wordt afgebeeld met klompen, tulpen, koeien, een molen, een Delfts tegeltje en zo is dat ook voor de andere landen. Misschien is dat niet te vermijden, en het mag best hoor, voor vierjarigen. Greet Nuyts

Dan komt Aisha uit Marokko aan het woord. Daar vind je kamelen, zegt ze. En Ravi uit India heeft het over de olifant waar zijn grootvader op heeft gereden. Iedereen zit te knippen en te plakken. Maar Tasja vraagt zich af over welk land zij moet vertellen. Naast haar zit een oer-Hollands meisje, Elsa, haar opa was een boer. En dan is er nog Imani, een jongetje zo donker als de puurste chocolade. Hij komt uit Kenia. Hij gaat een Afrikaans masker maken. Nu weet Tasja het: ze hoort niet bij één land maar bij twee! Haar papa is van Kenia en haar mama is van Nederland. Ze knipt twee bloemen met zwarte en witte blaadjes. Eén bloem voor het land van Imani en één voor het land van Elsa.


14

De Boekenkaravaan


Van Leeuwen, Joke (tekst & ill.) Mooi boek Querido, 2015. – 96 p. : ill. ISBN 978-90-451-1762-1

H

et alfabet leren is een must voor elke beginnende lezer. Dit geldt ook voor nieuwkomers die de Nederlandse taal moeten leren en een ander schrift gewoon zijn. Toch hoeft dit niet altijd op een schoolse manier aangepakt te worden. Mooi boek van Joke van Leeuwen kan helpen om op heel speelse wijze kennis te maken met het ABC. In dit kleurrijk geïllustreerde boek worden korte voorleesverhaaltjes afgewisseld met stukjes voor beginnende lezertjes, gedichtjes, stripverhalen, en beelden. Het alfabet staat centraal. Zo bevat het boek ook een reeks foto’s van alledaagse voorwerpen waar je letters in kan herkennen. Een grote hijskraan kan op een F lijken, een paaltje op straat op een i, en als je een tasje koffie met een lepeltje erin van bovenaf bekijkt kan je daar een Q in zien. Met wat acrobatie kan je de letters ook zelf uitbeelden, zoals de tekeningen in het boek laten zien. Het hele boek door speelt Joke van Leeuwen met letters en taal. Ze nodigt je uit om te lezen maar ook om rond te kijken en je creativiteit te ontdekken. Mooi boek heeft zijn titel niet gestolen. Wie hiermee aan de slag gaat, zal zeker veel plezier beleven aan samen kijken, zoeken, ontdekken en lezen.


Geschikt voor: kinderen vanaf 5 jaar en beginnende lezers. Je kan dit boek ook gebruiken om ons alfabet te ontdekken samen met anderstalige kinderen en hun ouders die Nederlands willen leren. Bijzonder omwille van: de variatie in de verschillende hoofdstukken. Je kan hieruit selecteren wat je wil voorlezen, samen lezen, of waar je creatief mee aan de slag wil. Voorleestip: Ga zelf op zoek naar letters in de voorwerpen om je heen. Kan je het hele alfabet samenstellen? Maak, net zoals in het boek, foto’s van de letters die je ontdekt. En wie is lenig genoeg om het alfabet te kunnen uitbeelden? Vanessa Vermeulen


15

De Boekenkaravaan


Balthazar, Nic (tekst) & Nyk ‘Nyklyn’ Dekeyser (foto’s) Neeland Lannoo, 2013. – 64 p. ISBN 978-94-014-0964-3

I

n het kader van het project ‘Luisterogen’ (een leesbevorderingsproject voor anderstaligen die Nederlands leren, maar bij uitbreiding ook voor al wie moeilijk leest) werd Nic Balthazar gevraagd om dit boek te schrijven. Als voorbereiding sprak Balthazar met een aantal jonge asielzoekers. Allemaal hadden ze meer meegemaakt dan een mens wil meemaken, zo zegt hij in zijn inleiding. Hun verhalen zaten vol ellende, maar uit hun blik sprak ook hoop. Dat geldt ook voor het verhaal dat Balthazar neerschreef. Een jonge asielzoeker wordt in België ondervraagd over zijn afkomst. Nederlands spreekt hij nog niet zo goed. Het eerste woord dat hij in het Nederlands hoorde was ‘nee’. Nee, nee en nog eens nee. Daarom noemen ze het natuurlijk ‘Neelands’, dacht hij. De tolk die hij toegewezen krijgt, komt wel uit zijn land, maar uit een andere streek. Hij spreekt dus een ander dialect, een communicatieprobleem dat de geloofwaardigheid van de jongen ondermijnt. Hij zoekt naar de juiste antwoorden op de vragen, maar zijn die er wel? Hoe leg je uit hoe vreselijk de oorlog is in het land waar je vandaan komt? Waarom je in een gammel bootje een levensgevaarlijke tocht maakte? Waarom je je leven in handen legde van een bende mensensmokkelaars? Hoe vertel je dat je onderweg je kleine broertje verloor? Dat je enkel op zoek bent naar een beter leven, naar een toekomst? Hoe voel je je terwijl je op een dergelijke manier je grootste pijn op tafel moet gooien, om dan anderen te laten beoordelen of dit allemaal wel erg genoeg is om als vluchteling erkend te worden?

Dit boek geeft een unieke kijk in het hoofd van een jonge vluchteling. Het is een aangrijpend relaas. Wat is waarheid en wat is leugen in het verhaal van de vluchteling? En wie zou de werkelijkheid niet naar zijn hand zetten als zijn leven en zijn toekomst op het spel stonden? Deze vraag wordt in de inleiding aan de lezer voorgelegd, en blijft de hele tijd in je hoofd nazinderen. Maar Neeland is geen verhaal over verdriet alleen. Nic Balthazar geeft ook de moed, de kracht en hoop van deze jongeren weer. In de huidige actuele context, waarin de media ons dagelijks berichten over de vluchtelingencrisis, en waarin iedereen een mening voor of tegen heeft, zou iedereen dit boek moeten lezen. Wat je moet weten over dit boek:

Geschikt voor: kinderen vanaf 13 jaar, (jong)volwassenen. Bijzonder omwille van: het realistische element (gebaseerd op ware feiten) en de genuanceerde aanpak. Het verhaal balanceert op de grens tussen pessimisme en optimisme, maar het optimisme overwint. Opmerking: Het boek werd ook bewerkt tot een theatervoorstelling die nog steeds gespeeld wordt in Vlaanderen. Voorleestip: Dit is geen voorleesboek. Het is wel een absolute aanrader voor iedereen, vooral voor wie in aanraking komt met (jonge) vluchtelingen. Vanessa Vermeulen


16

De Boekenkaravaan


Praagman, Milja (tekst & ill.) Vergeet mij nietje De Eenhoorn, 2014. – 24 p. : ill. ISBN 978-90-583-8926-8

V

arken en Muis zijn beste vriendjes. Op een dag besluit Varken om op reis te gaan. Muis blijft thuis. Ze zwaait Varken uit. Hij wordt steeds kleiner, tot hij een stipje in de verte is, en uiteindelijk verdwijnt. Muis blijft eenzaam achter, met een buik vol rare knopen. Ze weet geen blijf met zichzelf. Ze houdt van haar huis en ze wil er niet weg, maar alles is plots zo anders nu Varken weg is. Muis poetst haar hele huis, ze eet wat en gaat weer slapen. Zo gaat het elke dag. Tot ze een stipje op haar raam ontdekt. Ze probeert het weg te poetsen, maar dat lukt niet. Het stipje wordt steeds groter en groter … Het is Varken! Hij is weer thuis. De vrienden hebben elkaar verschrikkelijk hard gemist, en kunnen nu weer samen gelukkig zijn.


Geschikt voor: kinderen vanaf 3 jaar. Bijzonder omwille van: de vertederende tekeningen, vooral de emoties van Muis zijn, ondanks de eenvoud van het figuurtje, treffend weergegeven. Voorleestip: Je kan met de kinderen een gesprek aangaan over gemis. Hoe voelt het om iemand te missen? Hebben de kinderen al eens iemand moeten missen? Was die persoon weggegaan? Waarom? Kwam hij of zij nog terug? Vanessa Vermeulen


17

De Boekenkaravaan


Fedasil Zo woont Mo Elektronisch beschikbaar via: http://fedasil. be/nl/publications/zo-woont-mo

W

at is nu precies een asielzoeker? Zo woont Mo probeert deze vraag te beantwoorden. Het is echter geen klassiek kinderboek. Het is een brochure, gemaakt door het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers. Dit klinkt enorm saai, maar dat is het niet. De brochure is immers speciaal geschreven en getekend voor kinderen die met vragen zitten over vluchtelingen en asielzoekers. Mo is een asielzoeker. Door middel van 17 vragen, geïllustreerd met kleurrijke prenten, wandel je als het ware door het dagelijkse leven van Mo, gaande van wat een opvangcentrum is tot wat Mo hier kan eten. De brochure is voornamelijk bedoeld voor iets oudere kinderen die het concept van asiel en vluchtelingen kunnen vatten, maar als jongere kinderen hierover vragen hebben, dan kan je de brochure uiteraard gebruiken om dit te verduidelijken.


Geschikt voor: kinderen vanaf 8 jaar. Bijzonder omwille van: het feit dat de overheid deze brochure speciaal voor kinderen heeft aangepast. De brochure is voor iedereen online beschikbaar, via de website van Fedasil. Voorleestip: De tekst in het boek leent zich niet echt om letterlijk te worden voorgelezen. Als voorlezer zal je zelf soms het taalgebruik of de zinsconstructies een beetje moeten aanpassen om dit moeilijke onderwerp toch nog wat te verduidelijken. Wees ook bereid om een beetje meer uit te wijden, aangezien dit onderwerp voor kinderen, ondanks de brochure, toch nog abstract kan lijken. Lynn Rongé


18

De Boekenkaravaan


Ollivier, Reina (tekst) & Eline van Lindenhuizen (ill.) Wereldkinderen Clavis, 2012. – 26 p. : ill. – reeks: Willewete ISBN 978-90-448-1788-1

A

lle kinderen ter wereld zijn anders: ze hebben andere gewoontes, spreken een andere taal en ze zien er anders uit. Toch hebben ze ook veel met elkaar gemeen: ze spelen allemaal graag, ze houden van hun ouders, ze staan elke ochtend op en gaan elke avond slapen. Wereldkinderen toont de voornaamste verschillen tussen de kinderen. Geen twee kinderen zijn hetzelfde, en dat is maar goed ook. Al die verschillen zijn best interessant. Toch benadrukt dit boek vooral de gelijkheid tussen alle kinderen. Doorheen het boek maak je een wereldreis. Op elke dubbele pagina staan de kinderen van één continent centraal. Zowel de uiterlijke verschillen (ogen, neus, lippen) als de verschillende gewoontes worden getoond. De kinderen worden wel redelijk stereotiep voorgesteld: in Italië eten ze spaghetti, in Indonesië rijst en in Noord-Amerika lusten ze wel een donut. Voor het jonge doelpubliek van dit boek is dit echter niet zo’n probleem. De meeste boeken voor die leeftijdsgroep berusten op clichés. De voornaamste boodschap van dit boek is dat alle kinderen, ondanks al die verschillen, toch allemaal gelijk zijn: die ogen dienen allemaal om te kijken, de neuzen om te ruiken. En ze houden ook allemaal van een feestje, tijd om een heus wereldfeest te organiseren dus!

Wereldkinderen maakt deel uit van de reeks ‘Willewete – De wereld’ van Clavis. Deze reeks bestaat uit informatieve prentenboeken die een antwoord geven op de vragen van jonge kinderen. In de 4 categorieën ‘Geschiedenis’, ‘Veel te doen’, ‘De wereld’ en ‘Natuur’ vind je boeken over alles wat kleuters willen weten. De prentenboeken zijn niet alleen informatief maar ook interactief. Een leuke strip, versjes, knutseltips, een grote uitklappagina en een miniquiz zorgen er telkens voor dat de kinderen niet enkel bijleren, maar ook actief met het boek aan de slag kunnen. Wat je moet weten over dit boek:

Geschikt voor: kinderen vanaf 4 jaar. Bijzonder omwille van: het interactieve aspect en de nadruk die gelegd wordt op de gelijkheid, ondanks de verschillen. Voorleestip: Het boek bevat allerlei spelletjes, opdrachten, een quizje, knutseltips, liedjes, … Dit boek biedt je heel veel mogelijkheden om interactief voor te lezen! Vanessa Vermeulen


19

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld 2.1. Migratiespel V

oor kinderen is het vluchtelingenthema dikwijls moeilijk te vatten. De halve wereld rondreizen in vaak erbarmelijke omstandigheden kan een moeilijk en abstract gegeven lijken. Televisie en radio geven hiervan beelden weer, maar ook dit is niet altijd tastbaar voor kinderen. Soms hebben ze wel familie of vrienden die dit zelf hebben meegemaakt. Dit interactieve spel focust op de grote reis die vluchtelingen maken. Het probeert op een zeer tastbare manier te tonen hoe moeilijk het is om je thuis te verlaten met slechts een handjevol voorwerpen en zoveel van je vertrouwde zaken achter te laten. Op de volgende bladzijde vind je verschillende kaartjes met gebruiksvoorwerpen, gaande van medicijnen, pleisters over smartphones en televisies tot zelfs bedden en auto’s. Er zijn verschillende mogelijkheden om met de kinderen hierrond iets te doen.

Memory

Voor jongere kinderen kan je de kaartjes tweemaal afdrukken en er Memory mee spelen. Een even aantal kaarten, waarop paarsgewijs gelijke plaatjes zijn afgebeeld, worden met de beeldzijde naar beneden neergelegd. Een van de spelers draait twee kaarten naar keuze om en toont de afbeeldingen aan de medespeler(s). Zijn de plaatjes gelijk, dan worden de kaarten door de speler van tafel genomen en bewaard, en mag deze speler een nieuwe poging doen twee kaarten met identieke afbeelding te vinden. Als een speler twee verschillende plaatjes omdraait, worden deze weer met de beeldzijde naar beneden gelegd en is de volgende speler aan de beurt. Er wordt

gespeeld tot alle kaarten van de tafel zijn genomen. De speler met de meeste paartjes kaarten wint. Je kan bij elk paar dat de kinderen vinden, hen vragen stellen over de voorwerpen. Zouden ze dit zelf meenemen? Denken de kinderen dat het gemakkelijk is om dit mee te nemen? Kan je dit met de auto vervoeren of per boot of te voet? Je kan hierbij vertellen over de vluchtelingen, die in kleine bootjes of te voet al hun spullen moeten meenemen. Ik verhuis en ik neem mee

Knip hiervoor alle kaartjes uit en leg ze verspreid met de afbeelding naar boven. Dit spel is een variant op ‘ik ga op reis en ik neem mee’. Je kan dit spel spelen samen met het kind of met meerdere kinderen. De kinderen zeggen “ik verhuis en ik neem mee” en kunnen kiezen tussen de verschillende voorwerpen op de kaartjes. Ze kunnen het kaartje laten liggen als geheugensteuntje, of als je het moeilijker wil maken, kan je om de beurt het voorwerp dat je meeneemt omdraaien, zodat je het niet meer kan zien. Uiteraard beperken de voorwerpen zich niet tot de kaartjes, maar kan je je fantasie de vrije loop laten. Elk kind zal zijn of haar eigen favoriete voorwerpen hebben die ze willen meenemen. Zij verhuizen en zij nemen mee: inleefspel Je vindt hier ook een aantal personages. Er staat telkens een korte achtergrond bij, maar je kan dit ook zelf aanvullen. Je vertelt het kind over wie de personages zijn. Allen zijn het vluchtelingen die hun land hebben moeten verlaten omdat het er onveilig was en die in Europa op zoek zijn naar een beter leven. Omdat ze grote afstanden te voet moeten doen, kunnen ze Woord en Beeld

20

De Boekenkaravaan


alleen een kleine rugzak meenemen. Laat de kinderen raden naar wat elk personage meeneemt. Je kan hiervoor de kaartjes gebruiken als visuele hulp. Bij elk personage hoort ook een lijst met de voorwerpen die ze werkelijk in hun rugzak hebben. Je kan deze werkelijke lijst naast de lijst leggen die de kinderen hebben samengesteld. Verduidelijk bij elk voorwerp waarom een vluchteling dit wel of niet kan meenemen. Vergelijk de lijsten van de personages ook met de lijst die het kind zelf had gekozen in het vorige spel. De voorwerpen kunnen heel verschillend zijn. Gebruik de dialoog om kinderen te informeren over hoe de reis van een vluchteling verloopt. Als de kinderen zelf bijvoorbeeld een schoolrugzak hebben, dan kan je die gebruiken om aan te tonen hoe weinig er in kan. Uiteraard beperken de voorwerpen zich niet tot de kaartjes, maar kan je je fantasie de vrije loop laten. Alle kinderen zullen hun eigen favoriete voorwerpen hebben die ze willen meenemen.

Personages Een jonge moeder is met haar babydochter snel moeten vluchten van het ene vluchtelingenkamp naar het andere. Met een roeiboot is ze samen met haar kindje en andere vluchtelingen naar Europa getrokken. Ze heeft alleen een grote handtas kunnen meenemen, met daarin alles wat zij en haar baby bezitten.

Een zesjarige jongen uit Syrië is met zijn gezin onderweg naar Duitsland. Hiervoor moeten ze veel door bossen trekken en zijn ouders hebben hem dan ook aangepaste spullen meegegeven, die hij in zijn rugzak met zich meedraagt. (Zijn bagage bevat één broek en één shirt, medicatie, tandenborstel en tandpasta, zeep en een snack. Omdat hij zelf een kind is, is zijn rugzak ook veel kleiner en kan hij niet zo heel veel meenemen.) Een vijftienjarige jongen is samen met zijn familie vanuit Syrië naar Turkije en zo naar Griekenland getrokken. Tijdens die laatste reis is hun boot gezonken en heeft hij slechts één kleine rugzak kunnen redden met zijn persoonlijke spullen. (De voorwerpen in zijn rugzak zijn: een shirt, een broek, een paar schoenen, koekjes, geld en een gsm.) Lynn Rongé Tekeningen: Ellen Lambrichts Je kan meer informatie en ideeën vinden in dit artikel: http://newsm o n k e y. b e / a r t i c l e / 5 4 1 9 4 ? u t m _ source=Facebook&utm_ campaign=SocialMedia&utm_ medium=PostContent

(Haar bagage is bijna helemaal voor de baby: een zonnehoed, medicatie, babyvoedsel, een rol toiletpapier waarvan luiers kunnen worden gemaakt, tandpasta, een geldbeugel en een gsm. Het zijn dus allemaal kleine, makkelijk inpakbare spullen.)

Woord en Beeld

21

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld

22

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld

23

De Boekenkaravaan


2.2. Op het slotfeest met

Roodkapje, Doornroosje en Sneeuwwitje Verslag Slotfeest 3/2/16

W

oensdag 3 februari. De voorleeskinderen, ouders en begeleiders waren uitgenodigd om naar ‘t Werkhuys in Borgerhout te komen voor een bijzondere opdracht. Roodkapje, Doornroosje en Sneeuwwitje waren door een boze heks uit hun sprookjesboek gevallen. Op het Slotfeest zouden de lezertjes met allerlei opdrachten, geholpen door papa of mama de spreuk van de heks ongedaan kunnen maken. Ikzelf lees niet voor in een gezin maar in een kinderdagverblijf en ben dus een beetje een buitenstaander die mee mag genieten van het kleine mirakel dat op zo’n Slotfeest tot stand komt. ‘t Werkhuys is een wonderlijk gebouw met heel veel zalen en zaaltjes, bedoeld om je fantasie de vrije loop te laten. Nieuwsgierig en dikwijls wat onwennig kwamen ze binnen, de kleintjes en hun mama, papa of grote zus. Er waren ook veel voorlezers in de buurt en allemaal samen zaten we in een zaaltje met een podium dat door ons enthousiasme een feestzaaltje zou worden.

Er liepen enkele sprookjesfiguren rond en sommige kindjes waren prachtig verkleed. Jef met zijn gitaar was de ‘publieksopwarmer’. Samen werd er gezongen en gedanst op de tonen van de Kabouterdans, de ene al wat gedrevener dan de andere. Maar zo’n gitaar doet toch wonderen. Toen gingen ze aan de slag. De kinderen werden in drie sprookjesgroepen verdeeld, elk in een lokaal. De sprookjes van Doornroosje, Sneeuwwitje en Roodkapje moesten terug samengesteld worden. Nieuwsgierig liep ik van lokaal naar lokaal. Overal werd er ijverig gewerkt door de kindjes, hun mama, papa of grote zus. Ze maakten prachtige sterren en kronen. Overal lagen er glinstertjes. Ook hoedjes en spiegels werden kunstig versierd. Bij Roodkapje vond je maskers, een beetje griezelig wel. Daarna volgde er een woordspelletje dat nogal wat taalvaardigheid vereiste, er was wel wat hulp van de volwassenen bij nodig. Maar het was heerlijk absurd. En dan was er natuurlijk tijd voor sapjes en koekjes.

Woord en Beeld

24

De Boekenkaravaan


Toen kwamen we allemaal weer samen in de grote zaal. En als ik dan iedereen zo bezig zie met zingen en dansen dan word ik daar warm van, maar ook wel een beetje kwaad. Dat deze kinderen, deze werking het met zo’n beperkte middelen moeten doen terwijl het doel zo fantastisch is. Niet alleen gewoon menselijk, warm, maar ook een stap naar beter Nederlands leren. Dat is toch een basisnoodzaak? Ik hoop dat onze overheid nog eens ernstig over onze subsidie zal nadenken, zodat we de sprookjes in financieel comfortabeler omstandigheden kunnen waarmaken.

Iedereen begint iedereen wel te kennen na al die jaren. De sfeer zit er al direct in. Er komt heel wat volk op af. Veel leuke gesprekken, uitwisselen van ervaringen, onverwachte achtergronden, veel geroezemoes. Het Ecocafé op zich is al een traktatie. Het is gewoon een leuke plaats om te zijn en dan kregen we ook nog lekker eten geserveerd. We waren echt niet weg na een uurtje. Boekenkaravaan, leuk voor jong en oud (wat melig maar wel juist). Greet Nuyts

Van Slotfeest naar Ecocafé

Zo’n Slotfeest eindigt met veel knutselmateriaal, lovertjes, confetti, lege brikjes van sapjes, kruimels en vuile tafels. Alles wordt door snelle vrijwilligers terug op orde gebracht. Er heerst een tevreden, ontspannen sfeertje. Op naar het Ecocafé. Te voet. Of per tram voor wie de afstand fout inschat zoals ik.

Woord en Beeld

25

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld

26

De Boekenkaravaan


2.3. Verhalen

van onze voorlezers

A

ls voorlezer moet je creatief durven zijn en ‘out of the box’ denken. Tijdens de Verwendag voor vrijwilligers deelde voorlezer Alain een leuke anekdote met ons over hoe je ook de moeilijkste lezer kan prikkelen met het juiste boek: Ik ging voorlezen bij een jongetje dat geen twee minuten stil kon zitten om te luisteren naar het verhaal. Hij ging telkens in de andere hoek van de kamer turnoefeningen en acrobatieën doen. Boeken interesseerden hem niet zo. De volgende keer nam ik dan ook een informatief boek over yoga mee, waarmee de nieuwsgierigheid van de jongen meteen gewekt was.

W

at vond jij van het Boekenkaravaanboek? Voorlezer Lut gebruikte het in haar voorleesgezin tijdens voorleesperiode 1, en maakte een wel erg grappige situatie mee: We waren aan het thema ‘hmm lekker!’ A. tekende haar lievelingseten op het bord: spaghetti en aardbeien. Toen we aan de boeken begonnen, maakte varkentje een … aardbeientaart en vond prinses een bord … spaghetti op haar weg. Toeval? Heb jij ook een leuke anekdote? Laat het ons zeker weten! Misschien lees je ze dan wel in de volgende nieuwsbrief.

Woord en Beeld

27

De Boekenkaravaan


2.4. Weg van thuis

Woord en Beeld

28

De Boekenkaravaan


Over de Grens 3.1. Samenwerking met het Opvangcentrum voor asielzoekers (Rode Kruis) op Linkeroever

D

e Boekenkaravaan heeft reeds jarenlang een goede verstandhouding met het asielcentrum op Linkeroever. Vroeger lazen enkele vrijwilligers er op regelmatige basis voor. In 2012 contacteerde het centrum ons met de vraag of we wilden meewerken aan Total Asil, een opendeurdag en cultuurfestival met als doelstelling ‘de buitenwereld’ binnen te brengen. Dat wilden we zeker opnieuw. We kozen ervoor op basis van verhalen van vluchtelingen een fictief kinderverhaal te maken. Dat was geen evidentie, maar het resultaat mocht er toch zeker zijn. Op een avond gingen we met enkele redactievrijwilligers langs in het centrum om er in gesprek te gaan met enkele bewoners. Rode draad doorheen de gesprekken zou ‘bagage’ zijn. Iedereen wordt geboren met een lege koffer, maar gaandeweg wordt de koffer gevuld met levenservaringen en verhalen. Vluchtelingen slepen vaak een loodzware koffer achter zich aan. Na deze boeiende, aangrijpende gesprekken, bezorgden we alle verzamelde materiaal aan een andere redactievrijwilligster, die alles in haar hoge hoed gooide en er een mooi, fictief verhaal uit tevoorschijn toverde, over de ezel Aydin die vlucht van de boerderij waar de boer hem slecht behandelt.

Het verhaal werd van tekeningen voorzien, en we maakten een groot kartonboek. Het verhaal werd vervolgens voorgelezen bij Boekenkaravaangezinnen thuis, in klasjes en op andere locaties. Dit werd gefilmd, en nadien op het festival Total Asil vertoond. Onlangs bekeken we opnieuw de mogelijkheid om (meertalige) voorleesmomenten in het centrum te organiseren. De opleiding Logopedie en Audiologie van de Thomas More-Hogeschool zou haar internationale studenten willen inzetten, maar we botsten op heel wat organisatorische moeilijkheden. We laten dit echter niet zomaar vallen. Indien we voldoende Fransen Arabischsprekende voorlezers vinden, kunnen we alsnog een traject opstarten. Deze voorleesmomenten zouden dan tijdens het weekend doorgaan. Hoe de vluchtelingencrisis verder zal evolueren, is natuurlijk moeilijk te voorspellen. De vraag rijst wel of de scholen alle kinderen zullen kunnen blijven opvangen. Alle kinderen hebben namelijk schoolplicht in België. Op een bepaald moment zal dit misschien niet meer lukken, waardoor ook een aanbod overdag in de centra mogelijk en wenselijk zou zijn. Marijke Lambrechts

Over de Grens

29

De Boekenkaravaan


3.2. Tips voor vluchtelingen van een vrijwilliger

A

ls voorlezer bij de Boekenkaravaan kom je weleens in contact met vluchtelingen. Hoe kan je hen helpen om hun weg te vinden in hun nieuwe omgeving? Irina Meiremans verzamelde op basis van haar eigen ervaringen bij de voorleesgezinnen alvast enkele tips.

Probeer eerst te landen

Je bent een vluchteling en je bent net aangekomen in Antwerpen. Hoe ga je om met moeilijke momenten in het leven? Hoe ga je je dromen waar maken in dit land? Je komt van ver en je hebt een beklijvende reis achter je, dus geef jezelf bij aankomst in deze drukke stad een kans om aan nieuwe dingen te wennen.

Sommige gezinnen zijn niet meteen geneigd om in te gaan op onze uitnodiging tot het bibliotheekbezoek. Toch is dit net heel belangrijk tijdens het voorleestraject. Het is namelijk de bedoeling dat de ouders nadien het voorlezen zullen voortzetten, en dat ze boeken zullen ontlenen uit de bib. Als voorlezer moet je soms wat extra moeite doen om de ouders over de streep te trekken. Ontdek de diversiteit in het Nederlandstalige (kinder)boekenaanbod

Er bestaan Nederlandstalige boeken waar je elementen uit jouw cultuur in kan herkennen. Met de hulp van de Boekenkaravaanvoorlezer kan je ze vinden in de bib.

Ik las voor bij een Iraaks gezin dat dacht dat wonen gratis was in België, dat kinderen gratis naar school gingen, enzovoort. Ze hadden een kaart gekregen waarmee ze alles gratis konden kopen (toch leuk!). Je kan over dit soort zaken in gesprek gaan om hen wegwijs te maken.

Als voorleesvrijwilliger kan je diversiteit aanbieden bij de deelnemende gezinnen. Je kan onder andere boeken voorlezen uit de Sesam-reeks. Die zijn vooral geschreven door jonge schrijvers met een diverse achtergrond en met een link naar verschillende verhalentradities.

Ontdek je omgeving zoals een baby

Leer de taal

Waarschijnlijk is zowat alles in België anders dan in je geboorteland. Bij de pakken blijven zitten heeft echter weinig zin. Je bekijkt jezelf het best als een baby die alles opnieuw moet ontdekken en leren: opnieuw leren spreken in een andere taal, de wereld om je heen ontdekken, … Zoek gelijkgestemden op die ook deze weg hebben afgelegd, maar ook mensen die je kunnen helpen op je ontdekkingstocht.

Voor je toekomst in België is het heel belangrijk om Nederlands te leren. De taal kennen, maakt je minder afhankelijk. Er bestaan eenvoudige woordenboekjes waarmee je tijdens een kop koffie één of twee woordjes leert.

Verken je buurt

Ga samen met de voorlezer en de kinderen de bibliotheek verkennen. Een bibliotheekkaart is gratis voor jullie schoolgaande kinderen in Antwerpen. Hiermee kan je leuke boeken ontlenen. Die mag je drie weken bij je houden. Daarna breng je ze in goede staat terug. Een vriendelijke bibliotheekmedewerker kan je hierbij helpen. Zelf kan je mooie avonturen beleven bij het samen lezen of bekijken van prentenboekjes. Het bibliotheekbezoek met vrijwillige voorlezers helpt je over je drempelvrees heen.

Bij Atlas in de Carnotstraat kan je jezelf inschrijven voor een cursus Nederlands. Bij Samenlevingsopbouw kan je je informeren over het project Taal*Oor (praatgroepen met anders- en Nederlandstaligen tezamen).

Over de Grens

30

De Boekenkaravaan


Lees Nijntje

Neem de fiets

Kleine, eenvoudige en prettige kinderboekjes zijn ook voor ouders een heel goede manier om de taal te leren. De verhaaltjes van het konijntje Nijntje zijn heel kort en helemaal niet moeilijk. Je kan hier samen met je kinderen van genieten.

Een fiets geeft je vrijheid. Heb je geen auto of een rijbewijs? Met de fiets geraak je ook een heel eind. Op veel plaatsen in Antwerpen kan je in een Velo-station een fiets nemen. Voor 37 euro fiets je zo het hele jaar de stad door. Meer info vind je op www.velo-antwerpen.be.

Ikzelf neem een soort kinderwoordenboek met prentjes mee naar mijn voorleesgezin. Het is reuzeleuk om te horen dat papa en mama samen woordjes oefenden en dat er daarbij véél gelachen werd.

Ik zag de jonge Turkse mama van mijn voorleesgezin op de fiets met de haren los en sportieve outfit aan. Een beeld dat ik hier niet gauw zie, prachtig!

Kijk naar kindertelevisie

Behandel iedereen als gelijke

Op Vlaamse zenders heb je kinderprogramma’s waarmee je heel goed de taal kunt oefenen, zoals ‘Samson en Gert’ of ‘Karrewiet’. Gebruik ook Nederlandse ondertiteling als je tv kijkt. Die kun je instellen via Teletekst (een informatiebron die je via je afstandsbediening kunt opzoeken) pagina 888.

Bij een Nigeriaans gezin kreeg ik de beste plaats, en ook nog een kussentje onder mijn poep. Ik voelde me een echte prinses. Enkel de mooie jurk ontbrak, de reverence werd gedaan door de dochter des huizes. Wel fijn, zo’n ontvangst, maar uiteraard niet nodig!

Vertel aan iedereen over je talenten

Ga na of je diploma hier iets waard is en ga vervolgens op zoek naar een geschikte job. School je eventueel om. Kijk eens naar het aanbod bij de VDAB. Mijn voorleeskind wist héél goed wat zijn papa allemaal kon en wat hij al had bereikt in zijn land. Zoals elke jongen van 8 vindt hij zijn papa een held. De Iraakse man stond wat bedeesd op de achtergrond, maar uiteindelijk bleek hij een goede manager te zijn die goed met mensen kon omgaan en die leiding kon geven aan zijn personeel.

Het loont de moeite om nader kennis te maken met de nieuwkomers in Antwerpen. Met een juiste doorverwijzing naar één of andere vereniging kan je hen helpen om hun dromen en talenten niet op te geven, maar ze juist te ontplooien in onze samenleving. Irina Meiremans

Over de Grens

31

De Boekenkaravaan


3.3. Onbeholpen

tussen de hulpzoekenden

D

e Boekenkaravaan besefte het ook wel, als je als thema migratie en vluchtelingen neemt dan snij je zowat de problemen van de wereld in je 35 bladzijden dikke blad aan. Zoals de wereld ermee worstelt, wij ook. Waarschijnlijk zijn er vrijwilligers binnen de Boekenkaravaan die actief zijn bij vluchtelingenopvang. Ik niet. Ik kijk alleen maar ongemakkelijk naar al die beelden op televisie en voel me zo machteloos. Verder dan geld storten kom ik niet. Ik lees er wel veel over. Dus allemaal ver af. Al kan het nog erger natuurlijk. Eén keer kwam ik een klein beetje dichterbij. Met een groep vrienden was ik op een koude, zeer natte vrijdag in december in Leuven voor een stadswandeling. Niet echt aangenaam, iedereen werd kletsnat en koud. Alleen warme soep in een café gekoppeld aan een leuke babbel kikkerde me op. Toen ging ik in al die grijsheid terug naar het Leuvense station. Er was nog veel tijd voor de trein naar Antwerpen zou arriveren. In de lange gang die uitgeeft op de perrons ging ik een koffiebar binnen om verder op te warmen. Ik zag de eindeloze stroom van meestal zeer gedecideerde mensen, vooral veel zelfzekere studenten op weg naar huis. Toen kwam er een man naar mijn tafeltje, een gewone Vlaming met een groot papier. Wist ik vanaf welk spoor de trein naar Hoeselt vertrok? Toen zag ik hen, de man, de vrouw met een baby en een klein ‘lopertje’. Mensen uit Syrië of Afghanistan. Op het papier stond dat ze vanuit Blankenberge vertrokken waren en nu gingen ze naar Hoeselt? Ik kon niet helpen. De man ging op zoek naar iemand van het station.

Ondertussen zag ik vanaf mijn tafeltje de gesluierde vrouw met haar twee kindjes, op de grond, geleund tegen de trap met veel plastiekzakken om haar heen. De mensen bleven maar voorbijkomen. Ik wilde toch wel iets doen en ging vragen of ze koffie wilde. Of ze het verstond weet ik eigenlijk niet. Je had thee moeten voorstellen, zeiden later enkele vrienden. Ze was zo verdwaasd zal ik maar zeggen tussen al die mensen. Kon ze trouwens de borden lezen, was dit haar alfabet? Bij de jongen van de koffiebar bestelde ik twee koffies, voor haar en haar man. “Ik zal er ook één betalen”, zei de jongen van de koffiebar. Toen ik de hete koffie gaf was ik bang dat ze misschien de baby zou verbranden met die warme koffie. Ze was zo jong met die twee kleine kindjes, zo verloren in dat station met die vlotte studenten en andere reizigers. Weer voelde ik me zo machteloos toen ik doorliep naar mijn trein vol mensen die wel wisten waar ze naartoe gingen. Hoe zou het met ze gaan in Hoeselt? Greet Nuyts

Over de Grens

32

De Boekenkaravaan


Praktisch 4.1. Op de planning Resultaten effectenonderzoek

Slotfeest 25 mei

H

D

et onderzoek naar de effecten van het voorlezen aan huis gaat de laatste fase in. Alle verzamelde gegevens uit de tests worden momenteel geanalyseerd en statistisch verwerkt. De universiteitsstudenten die ons hun hulp aanboden, presenteren hun analyse op 13 mei op de UA. Onze onderzoekscommissie gaat hiermee nog verder aan de slag, en in het najaar plannen we een studiedag om de resultaten grootschalig onder de aandacht te brengen. Dit zal gebeuren in samenwerking met Boekenbende aan huis Brussel en Iedereen Leest. We houden jullie zeker op de hoogte. Vliegerhappening en BLINK verenigingenmarkt Linkeroever

O

p zondagnamiddag 22 mei vindt de achtste editie van de Vliegerhappening plaats, in park Middenvijver op Linkeroever. De Vliegerhappening wordt opnieuw gekoppeld aan de Linkeroeverse verenigingenmarkt BLINK. Ook de Boekenkaravaan zal uiteraard aanwezig zijn. Wie zin heeft om die namiddag een handje toe te steken, is zeker welkom! We organiseren voorleesmomenten en een tombola.

e laatste voorleesperiode van dit schooljaar wordt afgesloten op woensdagnamiddag 25 mei. Ook hier kunnen we nog hulp gebruiken! Meld je zeker aan als je interesse hebt. Ook wie graag mee nadenkt over een thema voor deze dag, en over de invulling ervan, is welkom. Evaluatie nieuwsbrief De Boekenkaravaan

T

egen volgend schooljaar zouden we onze nieuwsbrief graag in een nieuw jasje steken. We kennen graag jullie mening om deze perfect op jullie smaak en wensen af te stemmen. De nieuwsbrief is er voor en door vrijwilligers! Als bijlage bij deze editie, vind je een evaluatieformulier. Wij krijgen graag zo veel mogelijk ingevulde exemplaren terug tegen 1 juni. Alvast bedankt!

Praktisch 33

De Boekenkaravaan


Contact Boekenkaravaan / Leesweb vzw Louis Frarynlaan 75 bus 3 2050 Antwerpen T 03/272 21 46 F 03/773 34 66 [email protected] www.leesweb.be [email protected] www.boekenkaravaan.be

Dank aan Birgit Exelmans, Kyra Fastenau, Christiane Lambrechts, Marijke Lambrechts, Irina Meiremans, Greet Nuyts, Lynn Rongé en Vanessa Vermeulen voor de schriftelijke bijdragen. Vanessa Vermeulen, Martine Cammaert en Marina Marissen voor de eindredactie. Mieke Vasseur voor de lay-out. Marlies Geerts en Silke Henkens voor het ontwerp en de vormgeving. Ellen Lambrichts voor de illustraties. Marijke Lambrechts voor de coördinatie.

Praktisch 34

De Boekenkaravaan. 3 de Editie, april. Nieuwsbrief. Schooljaar Illustratie: Carll Cneut. Een initiatief van Leesweb vzw

Recommend Documents