De Boekenkaravaan. 4 de Editie, juni. Nieuwsbrief. Schooljaar Illustratie: Carll Cneut. Een initiatief van Leesweb vzw

De Boekenkaravaan Nieuwsbrief

Schooljaar 2014-2015 de

Editie, juni Een initiatief van Leesweb vzw

Illustratie: Carll Cneut

4

De Boekenkaravaan

Schooljaar 2014-2015: Editie 4

Een woordje vooraf! Voorwoord Als je kinderen vraagt waarom ze een boek zo leuk vinden, antwoorden ze vaak: “Omdat het grappig is.” Maar wat maakt een kinderboek nu precies grappig? Waarmee lachen kinderen? En vindt een volwassen lezer dat nog steeds even grappig? Welke soorten kinderhumor zijn er, en evolueren die mee met de leeftijd? Heeft humor nut? En hoe zit het met humor in kinderpoëzie of -theater? In deze nieuwsbrief nemen we humoristische kinderboeken onder de loep. Ook tippen we een aantal boeken die zowel kinderen als volwassenen lachkriebels bezorgen. Iets minder grappig zijn de negatieve gevolgen van computers en tablets op de ontwikkeling van kinderhersenen, ook daarover vind je een artikel. Dat kinderen gelukkig ook van ouderwetse boeken houden, blijkt uit de foto’s van jullie voorleesgezinnen. De leukste inzendingen kregen een plekje in de nieuwsbrief. Verder zijn er verslagen van onder andere het bibliotheekbezoek, het Slotfeest, de Vliegerhappening en diverse festiviteiten in Permeke, en we blikken vooruit naar de zomer. Rest ons nog een dikke proficiat te wensen aan Marijke en haar man Douglas, die op 19 mei trotse ouders zijn geworden van een prachtige dochter, Vita. Veel leesplezier, Kyra Fastenau

Een woordje vooraf

2

Inhoud 1 Over Boeken en Lezen 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6.

Column: humor De glimlach van een kind - Wat is kinderhumor? Lachen waarmee? - Welke boeken kies je voor wie? Humor en kinderpoëzie Lach eens om een ander - Nils leest kinderboeken Voorleestips van de redactie

4 5 6 9 10 13

2 Woord en Beeld 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Bibliotheekbezoek 13/5/15 Sprookjesachtig slotfeest 27/5/15 Vrijwilligersetentje 29/5/15 Foto’s voorleesgezinnen

21 24 26 26

3 Over de Grens 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6.

De magie van het moment - Met kinderen naar het theater Hou je van kinderen? Hou ze dan in vredesnaam weg van tablets en smartphones Carll Cneut - In my head Feest van de Vereniging in Permeke 25/4/15 Antwerpen vertelt | 25/4/15 Grote vertelshow Verslag Vliegerhappening

29 30 32 33 34 35

4 Praktisch 4.1. 4.2. • •

Dankwoord aan de uitgeverijen Zomervoorleesmomenten Contact Met dank aan

37 37 39 39

De Boekenkaravaan


Over Boeken en Lezen 1.1. Column: humor

W

at grappig is: Flauwe moppen. Iemand die echt niet mee is. Een foto van je favoriete huisdier in je portemonnee. Goede moppen. Je in een kip verkleden en de paashaas je eieren terugvragen. Trek eens aan mijn vinger. Overdreven misverstanden in ouwe films. Overdreven slechte gangsters in nieuwe films. Politiek. Wat niet grappig is: Foute moppen. Mensen die vallen. Je deadline op je verjaardag hebben. Trek eens aan mijn vinger — blijven herhalen, bij volwassenen. Liefdesverdriet. Dieren in circussen. Mensen in kampen. Alles van Geert Hoste. Kijk, we hebben bij de Boekenkaravaan flink wat zitten nadenken over humor voor dit nummer. Wat is humor eigenlijk? Wat is kinderhumor en waar zit het verschil? Hoe gaat dat in andere culturen? Wat kan door de beugel voor de ene, maar niet voor de andere? Wat ons meteen opviel is dat humor een ontzettend moeilijk onderwerp is. Niet enkel omdat het soms gevoelig ligt, en voor iedereen anders is, maar vooral omdat we er vaak gewoonweg niet bewust mee omgaan. Als je iets grappig vindt, dan vind je dat grappig — en je lacht. Het is haast een reflex. Iemand kan je wel zeggen dat iets niet leuk is, pijnlijk, of er compleet over, je zet dat niet zomaar uit. Humor is daarmee misschien de onschuld zelf: het is eerlijk, spontaan en ontzettend persoonlijk. Met iets lachen is het achterste van je tong laten zien. Ook al weet je zelf dat je misschien de enige bent, dat anderen er anders over denken.

Kunnen we dan niets doen om onze zin voor humor te verscherpen? Wel, er zijn twee manieren denk ik. Je kan vooral ‘goede’ humor opzoeken. Kwaliteit. Ook dat verschilt voor ieder individu, maar ik denk dat de klassiekers, die zich bewezen hebben, altijd een streepje voor hebben op zeg maar de scheurkalender. Dat kan in films, of boeken, of bij komieken. Je zal niet alles kunnen smaken, maar er is er altijd wel eentje. Je speelt op veilig, je weet dat je het kruim vindt in wereldliteratuur, in de grote films. Zoek een top-100 op internet, en je weet dat je iets ‘goeds’ gaat vinden. Voor de Boekenkaravaan geldt bovendien een tweede manier: dat je niet jong genoeg kan beginnen. In het artikel over kinderhumor komt dat goed naar voren. Gevoel voor humor is een eigenschap die je moet ontwikkelen, van vroege leeftijd af. En het is een eigenschap die gevormd moet worden, stapje voor stapje, naar leeftijdsniveau, en bijgestuurd door ouders en verzorgers. Het is niet anders dan gevoel voor recht of onrecht, of empathie, of een goed mens worden. Dat we daar bij de Boekenkaravaan kunnen aan meehelpen is fijn. Wanneer onze voorlezers merken dat een kind zich goed voelt, zich beter voelt dan voorheen, in een wereld die voor volwassenen al onbegrijpelijk is en soms ontzettend wreed en naar, dan weten ze dat ze een bijdrage hebben geleverd. Dat is niet grappig; dat is pure ernst, dat is mooi. Nils Geylen

Over Boeken en Lezen

4

De Boekenkaravaan


1.2. De glimlach van een kind Wat is kinderhumor?

W

at is grappig? Wat is humor? Iets kan humoristisch zijn, maar niet grappig (laat staan om mee te lachen) en niet altijd voor iedereen. Humor valt niet eenvoudig te definiëren. Als we op zoek gaan naar definities ervan zijn die vaak erg vaag. Toch, we proberen... “Humor is datgene wat iets grappig maakt.” Oké, maar wat is dan grappig? In de psychologie vinden we een iets duidelijker relaas: “Humor is een vorm van interactie, meestal een mededeling of een beschrijving van een situatie, die bij de luisteraar of lezer een inwendig gevoel van aangename opluchting uitlokt, die zich (meestal) uit in lachen.” Daarmee zou humor een gevoel van opluchting zijn. Het maakt het leven lichter en draaglijker en kan angst of negatieve gevoelens temperen. Dat zegt veel over de functie van humor maar is nog geen definitie. Als we naar de literaire definitie gaan, dan krijgen we wel een sterk analytisch beeld: “Humor is de algemene aanduiding voor datgene wat de lachlust opwekt. Kunstgrepen die dit effect (beogen te) bereiken zijn altijd te herleiden tot het principe van de tegenstelling (antithese), vooral op het semantische vlak; de tegenstelling die ontstaat tussen origineel en bewerking wekt de lach op.” In de eerste plaats is deze beschrijving zo droog dat ze op zich al grappig is. Maar we leren er wel wat uit: humor werkt op tegenstelling en op het onverwachte, het ongerijmde. En: het voelt tevens aangenaam, en resulteert in een fysieke respons, de lach.

grappig. Ook de antithese, de ongerijmdheid valt zeer goed bij kinderen: lachen met iets dat ongewoon is. Humor werkt ook relativerend ten opzichte van de werkelijkheid. Het leert kinderen dingen vanuit een andere invalshoek te bekijken. Dat versterkt het zelfbeeld, maakt kinderen socialer en empathischer, creatiever en ruimdenkender, en ten slotte ook minder gestrest. Het beschermt ze ook tegen negatieve gevoelens die later de basis kunnen vormen van trauma of neerslachtigheid. Ten slotte is humor ook een uitlaatklep tegen angsten of frustraties. Freud zag humor als een geaccepteerde en gewaardeerde manier om driften te kanaliseren en de beperkingen die de maatschappij (school, ouders, gedrag) ons oplegt. Dat geldt evenzeer voor jonge kinderen. Angstige of teruggetrokken kinderen hebben vaak een heel beperkt, of een heel ander gevoel voor humor. Met humor kunnen angstige situaties overzichtelijk gemaakt worden, maar er moet wel een vertrouwensband zijn tussen de grappenmaker en zijn publiek.

Humor groeit mee Kinderhumor mag dan nog niet volledig ontwikkeld zijn, er is wel een duidelijke fasering merkbaar naargelang hun leeftijd. Jonge baby’s begrijpen humor nog niet maar nemen wel waar wanneer anderen lachen of tevredenheid uitstralen. Ze imiteren snel en zijn erg gevoelig voor fysieke prikkels zoals kietelen en op hun buikje blazen.

Humor heeft zin Kinderhumor zou men nog niet ontwikkelde humor kunnen noemen; het jeugdige brein zelf is immers nog lang niet geheel volgroeid. Toch bevat het dezelfde elementen als alle andere humor. Iemand die plots iets geks doet (onverwacht) of ergens over struikelt (tegen het verwachtingspatroon in) vinden kinderen


5

De Boekenkaravaan


Rond hun eerste verjaardag ontwikkelen kinderen het gevoel voor tegenstrijdigheid. Tussen de leeftijd van 9 en 15 maanden zijn ze begripvol genoeg om te begrijpen dat een luier geen hoedje is, en als ouders iets geks doen vinden ze dat leuk. Ook iets onverwachts snappen ze reeds en vaak reageren ze hier geamuseerd op. Peuters appreciëren fysieke humor en humor met een verrassingselement nog sterker. Verstoppertje spelen en verkleedpartijtjes vinden ze erg leuk. Ook dieren met uitgesproken gekke karakters vinden ze erg grappig. Naarmate het kind talig evolueert, gaat het ook rijmpjes en verzonnen woordjes grappig vinden. Kleuters gaan ook proberen anderen aan het lachen te brengen. Kleuters gaan meer humor zien in visuele zaken, zoals auto’s met vierkante wielen, dieren met een zonnebril op, etc. Dansende nijlpaarden, vliegende koks, de slapstick van boeven en agenten of de jacht op stoute figuren als heksen of tovenaars. In deze fase gaan ze ook humor gerelateerd aan het lichaam en vooral de ontlasting erg grappig vinden, zelfs al gaat het maar om de woordjes herhalen, liefst in nonsensicale versjes. Kinderen van deze leeftijd vertellen mekaar graag eenvoudige mopjes en vertellen ook steeds opnieuw dezelfde moppen. In de schooltijd verbetert het taalbegrip sterk, en komen ook meer ingewikkelde en complexe grappen aan bod. De kinderen beginnen dan subtieler te worden in hun humor en ze verkrijgen dan ook de gave om sarcastisch te zijn, met dubbele betekenissen te spelen, en om bepaalde negatieve situaties met humor te verwerken.

Vanaf deze leeftijd zullen kinderen ook meer empathie ontwikkelen. Niet iedereen die valt is grappig, maar een grappige situatie blijft humoristisch. Dit is ook de tijd van het foppen en het kattenkwaad. Vanaf deze leeftijd groeit ook de interesse voor snuggere, diepe humor, tieners houden van bittere of zwarte humor, en sarcasme en cynisme treden tevens op. Hoewel het brein fysiek pas rond het twintigste levensjaar ‘af’ is, zijn de grote lijnen voor wat iemand grappig vindt in de tienerjaren stilaan uitgezet. Nils Geylen Foto © Clappstar - Baby Buck Teeth - - https:// www.flickr.com/photos/clappstar/2517932104

Bronnen:

http://psy.cc http://www.dbnl.org http://kleinkind.be http://www.oudersvannu.nl/ Jan van Coillie, Leesbeesten en boekenfeesten, Hoe werken met kinderen jeugdboeken? Davidsfonds/Infodok, 1999. ISBN 978-90-7683091-9

1.3. Lachen waarmee?

Welke boeken kies je voor wie? Per leeftijdscategorie verschillen de vorm en vooral de moeilijkheidsgraad van humor ontzettend, maar de evolutie verloopt ook snel. Toch zijn er enkele typische vormen van humor die steeds terugkomen. We bespraken dit heel algemeen in het stuk over kinderhumor, maar doorlopen ze hier nog eens met voorbeelden en een kleine greep uit (vooral) recente kinderboeken die kenmerkend zijn. De ongerijmdheid: dikke vrouwen, luie spoken, zingende nijlpaarden. Alles wat niet een beetje maar knetter-gek is. De beste combinaties ontstaan uit dieren met menselijke eigenschappen, of omgekeerd, denk aan Minoes die katterige trekken overhoudt van toen ze nog poes was. Superioriteit: kinderen vinden het leuk dat hun wereld anders is, en dat volwassenen daar niet in mee

kunnen. Wanneer volwassenen in een dier veranderen, of zelf weer klein worden, dan is het effect nog groter, want dan zijn het de kinderen die de groten moeten redden. Negatieve humor kunnen te jonge kinderen nog niet aan. Zij lachen wel met een olifant die vast zit in de modder maar thema’s als straf en (on)recht snappen ze nog niet helemaal. De zwarte humor komt pas kijken vanaf een jaar of tien. Situatiehumor of slapstick. Achtervolgingen en opeenstapeling van situaties, zeer bekend uit bijvoorbeeld Pippi Langkous of Joris en de toverdrank van Roald Dahl, of de Griezels die vast komen te zitten. De elementen herhaling en omkering (boeven die achter agenten aanzitten, of spoken die zelf bang zijn) maken hier deel van uit.


6

De Boekenkaravaan


Woordhumor, en dan vooral gekke of nieuwe woorden. ‘Kolossalig’, ‘mensbaksel’ en ‘fropskottel’ zijn voorbeelden, maar het werkt ook in eigennamen zoals ‘Pruimberg’ of ‘Bottekraker’. Als de leeftijd vordert kan deze humor ook inhoudelijk worden, en over logica en het (on)verwachte gaan. De schijnbaar eenvoudige dierenverhalen van Toon Tellegen gaan evengoed over kennen en weten, over realiteit en fantasie, en waarom de wereld is zoals hij is.

Bo is geen varken, Geert De Kockere (Oogappel, 2014) ISBN 978-90-223-2892-7 Varkentje Bo vindt zich geen varken Hij speelt voor egel, olifant en kikker, maar telkens gebeurt er iets waardoor hij gewoon weer in een varkentje verandert.

Tot slot is er ook de doorbreking; van fatsoensregels (opnieuw Pippi, vooral) maar ook van taboes (gezag, stoelgang) of moeilijke onderwerpen, zoals ziekte en dood; en meer recent ook over seksualiteit, mishandeling, oorlog en andere zeer onprettige thema’s die echter wel een plek verdienen in (zij het dan gespecialiseerde) kinderliteratuur.

Baby en dreumes tactiele boeken, aanwijsboeken simpele verhaaltjes (over slapengaan, in bad gaan) geluidjes en kleurtjes Baby’s eerste badboekje (Usborne, 2012) ISBN 97814-095-5440-0 Reeks schattige waterdieren, zoals een dolfijn of een octopus. Figuurtjes met heldere contouren en sterk contrasterende kleuren. Kleurige motieven van stippen of streepjes. Nijntje welterusten, Dick Bruna (Mercis, 2012) ISBN 978-90-564-7540-6 Een extra dik en groot stoffen boek met een fijn zacht schaapje op de laatste pagina. Harmonicaboek kleuren, Roger Priddy (Van Goor, 2011) ISBN 978-90-475-1664-4 Kartonboek met felle kleuren. Speelt in op de fascinatie zelf een boek te hanteren en te wijzen.

Klop klop klop, Lucy Cousins (Leopold, 2013) ISBN 978-90-258-6267-1 Kleine specht leert gaatjes kloppen. Hij doet dat in bomen, een hek, het huis — zelfs in een hoed, de mat en een lamp. Zelfs in het boek zitten gaatjes. Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft, Werner Holzwarth (C. De VriesBrouwers, 1989) ISBN 978-90-534-1350-0 Op zoek naar de dader komt mol veel dieren tegen... en heel wat poep.

Poezen tellen met Pim & Pom, Fiep Westendorp & Mies Bouhuys (Querido, 2014) ISBN 978-90-4511649-5 Kartonboekje, met eenvoudige telreeksen. Tekeningen waarop veel te zien en te benoemen valt.

Peuter practical jokes, foppen herhaling en nabootsing stoute humor (pies en poep, modder en viezigheid)


7

De Boekenkaravaan


Teun, Olivier Dunrea (Gottmer, 2012) ISBN 978-90257-5100-5 Een olijke gans die moet gaan slapen, maar liever achter vogels en vlinders jaagt en in de hooiberg valt.

Kleuter ongerijmdheid, knotsgekke toestanden avontuur, gekke verhalen woordrijmpjes, mopjes De wonderlijke reis van Roosje Rood, Gerda Dendooven (Querido, 2007) ISBN 978-90-451-0416-4 Een eigenzinnige versie van Roodkapje die zichzelf bevrijdt, er op uit trekt, en andere sprookjesfiguren tegenkomt.

Schoolkind

Complexere grappen, sterke ongerijmdheid Overdrijving, ambiguïteit Volwassenen vs. kinderen Regels en dubbele betekenissen

Tom Groot 4 - Superslim (al zeg ik het zelf), Liz Pichon (Gottmer, 2013) ISBN 978-90-257-5419-8 De hoogte- en dieptepunten in een druk kinderleven, ‘grappiger en extremer dan ooit’. Kalle en de killercactus, Hermine Landvreugd (De Harmonie, 2014) ISBN 978-90-761-7437-2 ‘Voor stoere jongens met een sterke maag’: wilde avonturen in Mexico met misdadigers. De vreselijke tweeling, Jozua Douglas & Elly Hees (Davidsfonds/Infodok, 2014) ISBN 978-90-2613575-0 Een tweeling die van grappen houdt. Toverdrankjes voor honden, en vaders die het per ongeluk opdrinken. Complexe toestanden, verwoede pogingen om dit recht te trekken. Is dat alles? Jan Paul Schutten (Gottmer, 2012) ISBN 978-90-257-5198-2 Logeren bij knettergekke opa’s, een hilarisch verhaal vol slapstick en absurditeiten.

Als, Ghislaine Roman & Tom Schamp (Mo’media, 2005) ISBN 978-90-576-7186-9 Bizarre gedachten en voorvallen, zoals zonnende ijsberen en breiende giraffen. Plons!, Martin Waddell & Jill Barton (Lemniscaat, 2012) ISBN 978-90-606-9843-3 Floortje het varken beleeft waterpret, de ganzen vinden het maar niks. Uiteindelijk doet toch iedereen mee, zelfs de boer. Metromonsters, Pieter van Oudheusden & Sebastiaan van Doninck (De Eenhoorn, 2008) ISBN 978-90583-8503-1 Mimi ziet monstertjes in de metro, moeder is te druk bezig met bellen. De monsters worden een onverwachte bondgenoot om Mimi’s angst en eenzaamheid te verjagen.

Vanaf deze leeftijd begint ook Roald Dahl populair te worden, (bijvoorbeeld De Griezels en De GVR), Pippi Langkous en uiteindelijk kan zelfs Alice in Wonderland de kinderen bekoren vanwege de grote dubbelzinnigheid en bizarre voorvallen. Nils Geylen

Bronnen:

http://boekenzoeker.org Jan van Coillie, Leesbeesten en boekenfeesten, Hoe werken met kinderen jeugdboeken? Davidsfonds/Infodok, 1999. ISBN 978-90-7683091-9 Met dank aan Leeslekker, Bibliotheek Permeke


8

De Boekenkaravaan


1.4. Humor en kinderpoëzie “Een dichter is een vreemd persoon, maar verder is hij heel gewoon”

“Dit is de spin Sebastiaan Het is niet goed met hem gegaan”

B

ijna iedereen (zelfs de minder geletterden onder ons) kan de eerste regels van het gedicht Sebastiaan van Annie M.G. Schmidt opdreunen. Het behoort dan ook tot het klassieke onderwijserfgoed. Opvallend is, dat wanneer we denken aan kinderpoëzie, vaak de grappige rijmpjes, met een verhalend karakter en een originele wending komen bovendrijven. Zo vergaat het de bekende sprookjesfiguren in de Gruwelijke Rijmen van Roald Dahl net iets anders dan de traditie ons voorschrijft, en krijgt zelfs de grootste ellende in het onderstaande gedicht van Paul van Oevelen een humoristische ondertoon: Het zieligste gedicht van de wereld Niemand die me knuffelt Niemand houdt me vast Mams vindt me een zeur Voor paps ben ik een last Waar zijn die armen om me heen? Ze komen nu van pas Ach, ik wou dat ik het kindje Van twee octopussen was Het gedicht is overduidelijk een vette knipoog naar Godfried Bomans’ Spleen (‘ik wou dat ik twee hondjes was / dan kon ik samen spelen’), maar zelfs de jonge lezer die die link nog niet kan leggen, wordt beloond met een verrassende kwinkslag op het einde. Uiteraard is niet alle poëzie voor kinderen grappig bedoeld. Net als bij poëzie voor volwassenen kent kinderpoëzie evenveel facetten als er gedichten zijn: mooi, triestig, filosofisch, abstract, absurd, belerend, vormelijk... Toch keert humor vaak terug. Zeker gedichten met eindrijm versterken die neiging – zoals ook Heerlijk van Geert De Kockere laat zien: Heerlijk Een vrouwtje en een heertje, wat een weertje, zaten samen in het gras, het heertje al een tijdje, het vrouwtje nog maar pas.

Poëzie lezen met kinderen Kinderen doorlopen een evolutie in het begrijpen van poëzie, die grofweg valt op te delen in drie fasen. Eerst komen de rijmpjes en versjes uit grootmoeders tijd aan de beurt: van ‘iene miene mutten’, ‘Duimelot’ en ‘a b c, de kat gaat mee’ tot ‘Poesje Mauw’. Het zijn de eerste verzen waarmee kinderen geconfronteerd worden en die zich, vaak door middel van spelletjes, liedjes en aftelrijmpjes, in het collectief geheugen nestelen. De tweede fase wordt gekenmerkt door de verhalende gedichten, die doorgaans mikken op kinderen tussen de 4 en 11 jaar. Ze maken veelal gebruik van eindrijm, humor en verrassingselementen. De derde fase, die net als fase twee bij kinderen vanaf een jaar of 4 aanvangt, is de fase van de poëzie als verdichte taal. In een gedicht staat immers geen woord teveel en toch vertelt de tekst meer dan er aanvankelijk te lezen valt. Beeldspraak en dubbelzinnig woordgebruik krijgen een belangrijk aandeel. Wie poëzie leest met kinderen houdt best rekening met hun leeftijd en de fase waarin zij zich bevinden. Voor jonge kinderen die nog geen of weinig ervaring hebben met het lezen van gedichten, zijn de verhalende, humoristische verzen zoals we die kennen van Annie M.G. Schmidt en Roald Dahl uiterst geschikt. Door het narratieve karakter kunnen kinderen zich makkelijker inleven in de tekst en kunnen zij toch al kennismaken met de specifieke structuur en vorm van gedichten. Door een gedicht twee keer voor te lezen en ook nog na te bespreken, geef je de luisteraar bovendien de kans de inhoud beter te laten doordringen. Gedichten zijn een belangrijke bron voor het taal- en leesonderwijs, omdat ze kinderen op een speelse manier in contact brengen met de rijkdom van taal. Niet alleen verrijken ze het mondelinge en schriftelijke taalgebruik, ze geven ook inzicht in teksten, voeden de verbeelding en versterken de leestechniek. Ondanks de voordelen van poëzie, neemt zij slechts een erg klein aandeel van de totale jeugdliteratuurverkoop in. Het grootste deel blijft voorbehouden aan populaire fictie zoals de Harry Potter-reeks. De poëzie blijft zich voorlopig dapper weren.

Toen gaf dat heertje, ‘t was echt een heerlijk weertje, dat vrouwtje plots een zoen. En dat vrouwtje wist toen niet wat ze daarmee moest doen.


9

De Boekenkaravaan


Ik hou niet van Harry Potter – Paul van Oevelen Ik hou niet van Harry Potter en dan druk ik mij nog zacht uit. Want mag het even wat botter? Die Potter interesseert mij geen fluit. Al dat magische gestotter, al dat tovenaarsgebral. Van mij mag die Harry Potter op een bezem naar het heelal. Wat moet ik toch met al die boeken? Ik ben een heel nuchter kind. En ben je jarig gaan ze ‘t niet ver zoeken. Hup weer zo’n Potter, alsof ik ze verslind. Maar... het kan altijd nog zotter, want draag je zelf zo’n ronde bril... Dan is het van ‘Hé jij lijkt op Harry Potter’. En dat is echt het laatste wat ik wil.

Bronnen: Gebruikte gedichten en citaten uit gedichten: Wie weet nog waar we zijn? Johanna Kruit & Wim Hofman (Leopold, 1999) ISBN 978-90258-3801-0 De versjes uit: Dit is de spin Sebastiaan, Annie M.G. Schmidt & Wim Bijmoer (Querido, 1992) ISBN 978-90-214-3209-0 Mijn moeder verzamelt vaders, Paul Van Oevelen & Jeroen Los (Uitgeverij Vrijdag, 2014) ISBN 978-94-600-1167-2 Overige: Kakebeeke, Herman. Dichter bij gedichten. Korte kanttekeningen bij poëzie voor kinderen. Biblion Uitgeverij, 2008. ISBN 978-9054838210 Walta, Jos, ‘De dichter is een tovenaar. Kinderboekenweek 2008: Poëzie’, Jeugd in School en Wereld, jg 93, 2008. – p. 12-17.

Birgit Exelmans

1.5. Lach eens om een ander Nils leest kinderboeken

G

eheel passend in het thema ‘humor’, leek het de redactieploeg wel grappig om de minst met jeugdliteratuur vertrouwde medewerker, een grumpy old man zonder gezin en met een voorkeur voor dystopische science-fiction en melodramatische gothic novels, een handjevol grappige kinderboeken te laten lezen, en vervolgens, in een nogal aparte variant van zelfonderzoek, zorgvuldig te laten noteren of ie lacht. Ach, het is een format. We verklappen al: ja hij lachte, nu u nog. Een selectie kinderboeken uitzoeken wanneer het laatste kinderboek wat je las dik 40 jaar achter je ligt, dat is niet evident. Gelukkig waren er de redactie van de Boekenkaravaan, en de medewerkers van Leesweb en Leeslekker, die mij een stapeltje lectuur bezorgden. We lezen min of meer in volgorde van leeftijd.

Geluidjeprik Het eerste boekje wat ik ter hand nam, was Muziek, een luisteren prentenboekje voor zeer jeugdige lezers die zelf nog niet lezen maar dat laten doen door hun personeel. Ik wou dat ik ook een voorlezer had. Enige probleem is dat ik herrie haat, en dus keek ik erg op tegen lawaaiboekjes. Ik word al boos als er op een site ergens een filmpje vanzelf begint te spelen en dan stuur ik haatmails naar de webmaster.

Toch viel dit boekje mee. Je had een varken met een fluit en een olifant die ondanks zijn fysionomie niet onaardig de vleugel bespeelde. Iets wat op een kat leek (het kon een panda zijn ook, misschien een vos?) bracht Chatsjatoerjan te berde. Geen Koningin Elisabethwedstrijdniveau, maar verdienstelijk. Gelachen: 1 keer, toen ik bedacht wat een klus het schrijven van dit artikel ging worden en ik er nu vast heel belachelijk uitzag. Advies: best leuk maar niet om je te bescheuren. Muziek, 6 prenten om naar te kijken, 6 geluiden om naar te luisteren, Marion Billet (Clavis, 2011) ISBN 978-90-448-1688-4

Dom gansje Bo is een gans en ze laat boeren. Dat is het verhaal en in deze leeftijdscategorie mag je tevreden zijn dat dit de oorzaak is van de waterbellen die ze blaast. Het hadden ook scheetbubbeltjes kunnen zijn. Ik vond dit maar niks. Mooi getekend, een beetje dromerig, triest zelfs, maar ik had voortdurend het gevoel dat er iets ergs stond te gebeuren. Het geheel ademde een nogal ‘unheimische’ sfeer. Dit ligt vast aan mij.


10

De Boekenkaravaan

Schooljaar 2014-2015: Editie 4 Beestenboel Van Annie M.G. Schmidt las ik twee boekjes. Annie schreef immers vaak korte stukjes. Maar! Annie is groots! Schmidt lezen is altijd een plezier. Nu nog zien of we schaterlachen. Het eerste boekje was maar één gedicht: De leeuw is los.

Gelachen: geheel niet. Advies: snoezig maar niet komisch, ouders die het klaarspelen dit verhaal grappig te vertellen, verdienen een prijs. Bo, Olivier Dunrea (Gottmer, 2007) ISBN 97890-257-4233-1

Een heel lang boek Ik las al wat dikke turven in mijn leven, maar nog geen lange. Dit boek plooit open en is dan goed een meter breed. Onpraktisch op de tram zou ik zeggen maar wel erg leuk. Het boekje heet Muis in de file en ha! nu snap ik het: het hele boek is een metafoor voor de ellendige verkeerssliert waarin velen van u dagelijks klem zitten. Het bereidt zo’n kind voor, dat wel. Eerst snapte ik niet goed hoe het boekje werkte (ik heb zelf geen rijbewijs) maar ik leerde snel. Al gauw werd duidelijk dat Eddie de eekhoorn de file veroorzaakt omdat hij zijn bandenspanning niet tijdig liet keuren. Duivelse Eddie. We zitten aan ‘pagina’ zes wanneer ik doorkrijg dat er ook onthulvakjes zijn (zoals een adventkalender) waarachter een beeldgrapje verscholen zit. Ik lach niet want ik had chocolade verwacht, en voel me dom dat ik dit nu pas zie. De prentjes in het boek zelf zijn wel fijn. Oh nee, another twist in the tale! Het blijkt allemaal vanwege een zebra op het zebrapad. Dat is hilarisch want dat is onlangs ook werkelijk gebeurd, in Brussel. Een visionair boek! Gelachen: niet luidop, wel een voortdurende grijns op mijn anderzijds zurig gelaat. Advies: niet handig maar een plezier om aan te prutsen, dat alleen al is pret gegarandeerd. Muis in de file, Lucy Cousins (Leopold, 2005) ISBN 978-90-257-4087-0

Kijk, dit is best grappig. Doodgewoon alsof het doodgewoon is. Op een prent: panikerende shoppingmensjes (ook toen werd er al geshopt als een gek in Amsterdam — daar speelt het gedichtje zich af) en die vond ik geweldig. Dat hoofd van die mevrouw! En dan een smalle bonenstaak met zijn handjes in de lucht. Sukkels toch. Bang van een leeuw. Toch was het niet duizelingwekkend grappig. Ongeloofwaardig ook, dat zo’n kind een leeuw onder de knie krijgt met een suikerklontje. Nee, leeuwen eten kleine kinderen op. Dat las ik ooit in een ander gedicht. Of ging dat om de oom van een vriend van me? Het was ook een tijger misschien... In het andere boekje vinden we varkens en otters en een giraf. Het heet dan ook Beestenboel. Een nogal dom kind wil van de giraf afglijden en bezeert zich dan. “Boem, auw”, staat er. Tja, dat zag je toch van ver aankomen? De andere dieren waren koddig maar niet bijzonder hilarisch. De verhaaltjes van Annie moet je zingen, dus verzon ik een deuntje, maar mijn kat keek nogal raar op. Beter niet dan. Enkel Sebastiaan. Oh Sebastiaan! Het is niet goed met hem gegaan. Kijk, dat is humor. Heerlijk. En een beetje triest ook natuurlijk, want ik had die Sebastiaan wel gemogen denk ik. Met zijn Drang en zo. Ik ken dat. Gelachen: hardop met Sebastiaan, her en der een warme glimlach. Advies: moet het van de stijl en de taal hebben, de prentjes hoeven niet eens. De leeuw is los, Annie M.G. Schmidt (Querido, 2006) ISBN 978-90-451-1778-2 Beestenboel, Annie M.G. Schmidt (Querido, 1995) ISBN 978-90-214-8148-7

Hoofddoekjes en attitude Roodkapje maar dan anders. Dat kan niet fout gaan. Roodkapje zelf vind ik immers een nogal seuterige meid en die mag wel een make-over. Ik denk dat er meer make-overs van Roodkapje zijn dan gewone


11

De Boekenkaravaan


versies. Ik weet niet eens meer hoe die ging zelfs. Toch begint dit teleurstellend. Er zit een cd bij. Ik vond de geluidjes in Muziek al verontrustend, een cd met ‘rapnummers voor kinderen’ erbij vervult me van vrees. Helaas is die ook gegrond, want nee. Rap is underground, hard. Voor volwassenen. Een beetje slammen over chille wolven en jetsetprinsen op een beat, ik vind dat niet werken. De Jeugd van tegenwoordig doet dat goed maar de jeugd van tegenwoordig zelf, die zal dit niks vinden. De verhalen? Ja, oké. Er zitten goede beelden in die me soms zelfs wat té beeldend overkomen: “Maar toen hij moest gaan schieten kreeg hij effe iets van slapte / Hij schoot een meter naast en Sneeuwwitje die ontsnapte” (seriously?) maar het is wel vet. Uiteindelijk legt Witje het loodje maar een relaxe royal zoent haar wakker. Stank voor dank want de chick blijft toch aan de dwergen plakken. Grietje vind ik ook cool (“Hey Hans, nu geen gezeik”) en dat de naam van Repelsteeltje gewoon op het internet te vinden valt, dat hakt er wel in bij die rotdwerg op z’n stinkscooter. Gelachen: meermaals. Advies: vergeet de cd, de prenten zijn strak en de tekst is top; ouders proberen best vlot voor te lezen en niet te MC’en of het gaat fout. Roodkapje was een toffe meid en nog zes sprookjes om te rappen, Marjet Huiberts & Benaïssa Linger (Gottmer, 2010) ISBN 978-90257-4684-1

Wistjedatjes Wie vond de pizza uit en wat is de duurste kroket ter wereld? Ja, u heeft zich dat ook al meermaals afgevraagd. In Graaf Sandwich en andere etenswaardigheden van Jan Paul Schutten ontdekken we het antwoord. Ook dat een hotdog zo heet omdat hij op een teckel lijkt. Althans, dat vonden de Duitsers in de negentiende eeuw. Je verbaast je erover dat het nu zo goed gaat met Duitsland. Och, als kind was ik al gek op zulke feitjes en nu is daar het internet voor. Smullen van factoids. Een factoid is een weetje. Weten dat een weetje in het Engels een factoid is, is ook een factoid. Mensen vinden mensen die veel factoids kennen erg vervelend. Dat is érg leuk. Maar Graaf Sandwich is niet zo leuk. Weetjes zijn immers per definitie ont-zet-tund interessant, en dus bittere ernst. Maar Schutten schrijft nogal zeurderig. Zo van die korte zinnetjes. En dan met wat droge humor erdoor. Zoals dit stuk. Ellendig.

Gelachen: niet echt dus, maar het is wel leuk. Advies: een fijn, boeiend boekje maar het wil te veel grappig lijken; disclaimer: andere Schuttens zijn sterker. Graaf Sandwich en andere etenswaardigheden, Jan Paul Schutten (Nieuw Amsterdam, 2009) ISBN 978-90-468-0590-9

Einde van de onschuld Ik denk dat het met de humor fout gaat tegen dat je een jaar of 10 bent. Dat ligt aan school. Dobbel, een koek met een hap is daar een voorbeeld van. Alle levenslust sijpelt weg als je dit boekje openslaat. Het is niet slecht, zeker niet, maar ik dacht dat Dobbel een schattig hondje was en dit gaat over een trieste jongen die sommen moet maken en leren spellen. Dan gaan zijn ouders nog scheiden ook. Zo leert hij ‘boven’ (waar moeder woont) onderscheiden van ‘beneden’ waar pa is ondergedoken. Nou zeg. Kous wordt kus (oké), kaak wordt kak (bah!) en zout wordt zot. En van dit gedicht werd ik dan weer zot want veel te moeilijk: 0+0=0 maar een nul op een nul … dat is meer dan je d8 been - b heen - h leen - l meen - m teen – t

Nu heb je vijf keer … 123456789… Wie niet weg is, is … Ik snap er niks van. De moede maan en de kus van een mus vond ik dan weer sterk poëtisch. Haast Van Ostaijen. Geen wonder dat ik geen wetenschapper werd. Gelachen: gehuild eerder, maar dat ligt vast niet aan het boekje maar aan mij.


12

De Boekenkaravaan


Advies: het is een test denk ik, na dit boekje weet je zo of je kind een alfa of een bèta is. Dobbel, een koek met een hap, Riet Wille (De Boeck, 2003) ISBN 978-90-455-0851-1

Conclusie Het lijkt me dat de beste humor zich afspeelt rond de 3, 4 jaar. Rijmpjes en gekke dieren. Dat is dan ook mijn normale belevingswereld en dus vast ook mijn mentale leeftijd.

belangrijk. Halfwassen probeersels zullen ook door de kleintjes worden afgestraft en allerbelangrijkst: een goede voorlezer zal mijns inziens altijd de doorslag geven. U vindt ons van de Boekenkaravaan heel de zomer doorheen de stad. Kom langs. U zult er blij van worden. Nils Geylen

We lazen hier geen boeken voor tieners (vast ook grappig) en lieten ook wat klassiekers vallen. Dahl is zéér grappig, en ook bij Joke Van Leeuwen en zeker Toon Tellegen lig ik vaak plat. Best scoorden nog Annie M.G. Schmidt en Muis. Kinderhumor is niet zo heel anders dan volwassenenhumor, maar ik leer uit deze test dat je wel je best moet blijven doen. Vakmanschap, scherpzinnigheid en oog voor detail blijven

1.6. Voorleestips van de redactie

Novak, B.J. (tekst)

Het boek zonder tekeningen Lannoo, 2015. – 48 p. ISBN 978-94-014-2487-5

M

oet een voorleesboek altijd prentjes bevatten? Helemaal niet, zo blijkt. Het boek zonder tekeningen is daar het perfecte bewijs van. Dit boek is allesbehalve saai, al hangt dat voor het grootste deel af van wie het voorleest. De voorlezer moet zijn eigen creativiteit aan de dag leggen, veel intonatie en mimiek gebruiken, en vooral, hij moet elk woord letterlijk lezen zoals het er staat. Ook als dat woord niet bestaat, zoals ‘BLORK’ of ‘BLUURF’. En als er staat: “Ik ben een aap”, dan moet hij dat ook lezen. Hilariteit verzekerd!

Misschien heb je de voorbeeldfilmpjes op het internet al gezien. Zo niet, dan moet je zeker eens op Youtube gaan kijken. Onder andere Wim Helsen en B.J. Novak, de auteur van het boek zelf, tonen je dan hoe het moet. Probeer maar eens om je lach in te houden, ik ben er zeker van dat het je niet lukt! B.J. Novak begrijpt dan ook door en door wat op de lachspieren werkt. Hij is zelf stand-up comedian, en is als acteur onder meer bekend door zijn rol in The Office. Maar Novak studeerde ook literatuur aan de universiteit van Harvard. Deze combinatie zorgde ervoor dat hij een van de grappigste kinderboeken ooit kon schrijven.

Wat je moet weten over dit boek:

Geschikt voor: peuters, kleuters en lagereschoolkinderen. Alles hangt af van je eigen invulling van het verhaal. Bijzonder omwille van: de uitstekende humor op kindermaat. Voorleestip: Met dit boek zal je zeker succes hebben bij je voorleeskinderen. Maar bereid je wel goed voor door het vooraf een keer volledig door te nemen. Zeker de gekke geluiden die je zal (moeten!) maken, oefen je best op voorhand een keer in. Opmerking: Het boek bevat uiteraard geen prenten, maar er werd wel veel zorg besteed aan de vormgeving. Vanessa Vermeulen


13

De Boekenkaravaan


Casaer, Randall (tekst & ill.)

De ridder die niet slapen wilde (en zijn paardje Parcifal) De Eenhoorn, 2014. – 36 p. : ill. ISBN 978-90-583-8933-6

D

e ridder die niet slapen wilde (en zijn paardje Parcifal) is het eerste prentenboek van Randall Casaer, de illustrator die we ook kennen als de huistekenaar van De Slimste Mens ter Wereld. Van bij het begin blijkt dat dit een humoristisch voorleesverhaal is. De ridder bezit een heel arsenaal aan wapens in zijn slaapkamerkast, maar ook een lade met sokken en onderbroekjes. “Dat zijn ongevaarlijke dingen tenzij je ze allemaal tegelijk in je mond propt.” Ook de ridder zelf lijkt tamelijk ongevaarlijk: met zijn dolk smeert hij zijn boterhammen (met braambessenconfituur en kaas, liefst samen), zijn puntige degen wordt uitsluitend gebruikt om muggen mee te prikken, en zijn piratensabel is een beetje roestig omdat die vaak mee in bad gaat. Ik stel me dan zo’n kleine ridder voor die een heuse piratenoorlog uitvoert in zijn bad.


Geschikt voor: kinderen vanaf 4 à 5 jaar (en ouder). Bijzonder omwille van: de originele tekenstijl (met de vele details die je kan ontdekken) en de herkenbaarheid van het verhaal. Voorleestips: Op de website van uitgeverij De Eenhoorn vind je een aantal lestips bij het boek. Zouden de kinderen ook graag een ridder zijn? Dan kan je misschien samen een ridderhelm maken. Je kan met de kinderen ook praten over hun slaapritueel. Gaan zij altijd braaf slapen of verzinnen zij ook de ene na de andere dringende, noodzakelijke activiteit die nog voor het slapengaan moet plaatsvinden? Opmerkingen: Dit boek werd genomineerd voor de Boekenleeuw 2015. Op de website van De Eenhoorn vind je het promofilmpje. Vanessa Vermeulen

Maar ook ridders moeten op tijd gaan slapen. Alleen, deze ridder heeft daar geen zin in. Hij wil eerst nog ‘ridderlijke dingen’ doen. Hij moet nog nachtkaarsen doormidden zwiepen, de klok in stukken schieten met zijn kanon, zijn pyjama in twee hakken, een everzwijnenvel bevechten, brandhout maken van zijn bed, de schapenwol uit zijn matras bevrijden, en zo gaat het nog wel even door. Telkens wanneer je denkt dat hij klaar is, bedenkt de ridder nog iets nieuws dat hij nog dringend moet doen. Uiteindelijk staat alleen de boekenkast nog overeind, “want in boeken hakken, nee, dat zien we niet zo graag.” De hele slaapkamer is verbouwd en alles is kort en klein geslagen. De ridder is eindelijk moe. Maar hoe moet hij nu slapen? Gelukkig heeft hij nog een mama en een papa, met een heel groot, warm bed… Voor wie zelf zo’n kleine ridder kent of in huis heeft is dit een heel herkenbaar verhaaltje. Het toverde alvast een glimlach op mijn gezicht.


14

De Boekenkaravaan


Berebrouckx, Annemie (tekst & ill.) De eend van Jules Zwijsen, 1998. – 24 p. : ill. ISBN 978-90-553-5182-4

D

Busser, Marianne & Ron Schröder (tekst) & Tseard van der Meulen (ill.) Een spin voor juf Zwijsen, 2014. – 25 p. : ill. ISBN 978-90-487-1768-2

it is een leuk prentenboek voor jonge kindjes. Voor aandachtige luisteraartjes is er een plezierig extraatje. De flap is ondersteboven afgedrukt. Dit wordt vaak door de kleuters opgemerkt en ‘lachen is gezond’. Soms wordt dit door hen ook nog eens herhaald voor papa en/of mama. Het verhaaltje gaat over Jules die een nieuwe trui krijgt van mama. Na zijn badje trekt hij zijn trui aan en merkt hij dat zijn eend verdwenen is. Hij zoekt overal…

H

Een plezierig en eenvoudig verhaaltje dat glimlachend en met verwondering onthaald wordt door de kleuters.



Geschikt voor: kinderen van 4 tot 6 jaar. Bijzonder omwille van: de eenvoudige tekeningen die Annemies figuurtjes zo herkenbaar maken. Voorleestip: Ik wilde dat er nog eens aan Jules’ verhaal werd gedacht, dus gaf ik de kinderen de opdracht om een afbeelding van Jules in grote stukken te knippen en daarna terug aaneen te puzzelen. Opmerking: Aan Hof de Bist in Ekeren staat een beeldje van Jules met zijn hondje.

et is altijd een goeie grap geweest: de schooljuf bang maken met een spin. En dat doen broer en zus Roel en Roos in dit boek. Het is een nepspin maar juf is bang en gaat op haar stoel staan. Daar geniet de klas van. Later maken ze juf nog eens bang met een échte spin. Weer hilariteit in de klas. Eerst is juf boos maar ze lost het goed op. Stoute Roos moet juf een kus geven, en beloven dat ze niets meer zal uithalen met spinnen. En dan leest juf zelfs voor uit een boek ‘Een muis in huis’. Als dat niet verantwoord is.

Geschikt voor: kinderen vanaf 6 jaar. Het is een boek om zelf te lezen. Je kan het natuurlijk ook aan jongere kinderen voorlezen. Bijzonder omwille van: Het verhaal is natuurlijk eenvoudig verteld, maar zit goed ineen. Iedereen zal zo’n grap wel herkennen. De tekeningen spreken aan: de enge zwarte spin en de juf bovenop haar stoel geven je zin om het verhaal te lezen. Greet Nuyts

Irina Meiremans


15

De Boekenkaravaan


Boonen, Stefan (tekst) & Frank Daenen (ill.) Wow, wat een wolf! Clavis, 2013. – 58 p. : ill. ISBN 978-90-448-0135-4

M

et het boekje nog gesloten in mijn hand vertelde ik m’n 3 kleuters over het verhaal van Laps, een klein konijntje dat door broertjes en vriendjes uitgelachen wordt omdat hij echt véél kleiner is dan de rest. Laps wil later als hij groot is een wolf worden. Wederom wordt hij uitgelachen. Hij gaat op eigen houtje de wolf opzoeken in het grote bos. De wolf is verbaasd dat dit konijntje hem aanspreekt en zijn wens uitdrukt om wolf te worden. Laps wordt op wolvenmanier over de beek gedragen en vindt dat wolven maar raar ruiken. De wolf is een héél tedere figuur in dit verhaal. Hij helpt Laps zijn droom gedurende één nacht waar te maken. De volgende morgen wordt Laps wakker aan de rand van het bos, niet ver van zijn woning. Alle andere konijntjes zijn zeer gelukkig hem te zien.


Geschikt voor: kinderen van 4 à 6 jaar. Bijzonder omwille van: Het is een prachtig geschreven eerlijk verhaal waar de emoties paginagroot afgebeeld staan. De kinderen lezen als het ware de gevoelens van het konijntje en de tedere wolf, die hen helemaal niet bang maar eerder héél nieuwsgierig maakt, net zoals Lapje. Voorleestip: Ik vroeg mijn voorleeskleuters om Lapje te tekenen op papier. Ze begonnen aarzelend maar toch kwamen er een hele mooie konijntjes uit hun stiftjes. Mama zei lieve dingen over hun tekeningen, met trotse blinkende oogjes als gevolg. Dat kunnen jullie ook zien op de foto’s. Irina Meiremans


16

De Boekenkaravaan


Holzwarth, Werner (tekst) & Wolf Erlbruch (ill.)

Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft C. De Vries- Brouwers, 1989. – 24 p. : ill. ISBN 978-90-534-1358-6

T

oen wij een telefoontje pleegden naar een kleuterjuf over humor die aanslaat bij kleintjes, had ze het direct over deze kleine mol. We gingen dan op zoek naar een exemplaar van het boek en in de bib hadden ze een boekje dat al veel had meegemaakt, het stamt uit 1989. Bij Google vonden we heel wat informatie over onze mol: er zijn wereldwijd dan ook al meer dan twee miljoen exemplaren van dit prentenboek verkocht! Poep en drollen doen het altijd goed bij kleintjes en ook volwassenen geraken soms niet uit die fase. Ik moet bekennen dat ik het boekje met veel plezier heb doorgenomen.


Geschikt voor: kinderen vanaf 3 jaar. Voorleestip: Als je gaat googelen vind je zelfs lesideeën voor peuters en kleuters met liedjes, muziek en beweging, en nog heel wat meer informatie. Naast de gewone, gedrukte versie bestaat er vanaf april 2015 ook een pop-up editie. Paginagrote, gekleurde krijttekeningen zorgen voor een humoristisch geheel. Met flapjes en schuifjes kunnen de kinderen zélf de ontlasting tevoorschijn toveren. Een extra dimensie dus. Op Youtube wordt het verhaaltje in animatieversie verteld en je ziet en hoort de drollen vallen. Ik moet toegeven: het is zeer plastisch. Genieten verzekerd voor jong (en oud). Er bestaat een digitale versie. Als je er nog niet genoeg van krijgt: je kan de kleine mol ook in pluche kopen. Greet Nuyts

De tekeningen zijn zeer aanstekelijk. De arme mol krijgt al op de eerste bladzijde een worst op haar kop. Op de volgende bladzijden gaat ze dan op zoek naar de dader. Allerlei hoopjes en het bijpassend geluid passeren: van een duif, een paard, een haas, een geit, de spectaculaire koeienvlaai… echt genieten. Gelukkig vindt ze de dader en kan ze wraak nemen. Zo simpel maar zo aanstekelijk getekend. Kinderen willen het steeds weer voorgelezen krijgen.


17

De Boekenkaravaan


Freeman, Mylo (tekst & ill.)

Prinses Arabella en de reuzentaart De Eenhoorn, 2014. – 32 p. : ill.

Smith, Lane (tekst & ill.)

ISBN 978-90-583-8931-2

Het is een boekje Lemniscaat, 2011. – 24 p. : ill. ISBN 978-90-477-0130-0

D

E

it fleurige prentenboek is deel van een reeks met verhalen over Prinses Arabella. In dit specifieke verhaal is ze is net jarig geweest, maar wil ze zeker nog niet ophouden met feesten. Gelukkig is haar oma jarig en kan het gefeest rustig verder gaan. Alle prinsen en prinsessen willen een taart maken voor oma. Maar niet zomaar een taart: elk kind wil de grootste en mooiste taart aan oma geven. Op het einde van het verhaal worden alle taarten vergeleken. Arabella heeft duidelijk de grootste taart, maar ze is zelf nergens te bespeuren. Daar maken de anderen gebruik van door snel al hun taarten op elkaar te stapelen en zo toch nog de grootste taart tevoorschijn te toveren. Dan verschijnt Arabella plots: ze zat in haar eigen gigantische taart verstopt. Het verhaal bevat niet veel tekst, wat goed is voor de doelgroep (vanaf 3 jaar). Hierdoor is er ook meer ruimte voor de mooie tekeningen. Opgepast: dit leuke, vrolijke en kleurrijke verhaal kan de kinderen wel eens laten watertanden.

Wat moet je weten over dit boek:

Geschikt voor: kinderen vanaf 3 jaar. Opmerking: Er bestaat een hele reeks leesboeken rond prinses Arabella. Spreekt dit boekje jouw voorleeskinderen aan dan kan je ook eens een ander boekje binnen de reeks gebruiken. Voorleestips: - Je kan de kinderen zelf laten kiezen wie de mooiste taart heeft in het boek of hen laten vertellen over hun eigen lievelingstaarten. - Het verhaal gaat ook een over competitief gedrag. Hier kan je het eventueel met de oudere kinderen over hebben. Hadden ze niet beter allemaal samen een mooie taart voor oma gemaakt?

erst was er ‘het boek’, nu is er ook ‘het boekje’. In dit boekje zitten de figuurtjes in de luiers. Ook het formaat is kleiner en van stevig dik karton. De figuurtjes zijn dezelfde, het ezeltje op de linker bladzijde vraagt aan het aapje rechts: “Wat is dit? Kan je ermee e-mailen?” (zouden kleuters al weten wat e-mailen is?) “Kan je het kauwen? Kun je ermee bouwen?” En telkens antwoordt het aapje: “Nee”. Op het einde verklapt hij dan: “Het is een boek.” (Om samen te lezen, wat de vriendjes dan ook gaan doen!)


Geschikt voor: kinderen vanaf 2 jaar. Opmerking: Ik heb het theatergezelschap Luxemburg vzw bij Dag zondag! in Permeke Dit is een boek zien spelen. Het was grandioos. Ik werd op slag verliefd op de personages. De ezel van het gezelschap was zo enorm verbeeldend beestig en met grootse gebaren geloofwaardig. De aap: een grote man met een zware diepe stem en een klein hoedje op zijn hoofd. Maar wat een bijval! De kleuters vielen van de kussens, riepen tegen de ezel. Er waren er zelfs die de aap gingen troosten omdat de ezel niet begreep wat zij wel wisten, namelijk dat het ‘een boek’ was om samen in te kijken en te lezen. Een prentenboek! Irina Meiremans

Ellen Danckaert


18

De Boekenkaravaan


Bromley, Nick (tekst) & Nicola O’Byrne (ill.)

Pas op! Dit boek bijt! Gottmer, 2013. – 32 p. : ill. ISBN 987-90-257-5500-3

Z

it je lekker knus in de zetel onder een dekentje, klaar voor een sprookje voor het slapengaan (namelijk Het Lelijke Eendje), blijkt er plots een krokodil in je boek verstopt te zitten. Het moet je maar overkomen. In Pas op! Dit boek bijt! blijkt bovendien dat, ééns een krokodil zijn intrek heeft genomen op de pagina’s van je boek, je hem maar moeilijk weer kwijt geraakt. Auteur Nick Bromley en illustrator Nicola O’Byrne gaan samen met de lezer op zoek naar een geschikte methode om de krokodil hun boek uit te jagen. Dat kan wel eens gevaarlijk worden, want krokodillen zijn natuurlijk geen doetjes. Ze hebben grote tanden en daarenboven een gigantisch rothumeur, waarop zelfs de grootste mopperpot terecht jaloers mag zijn.


Geschikt voor: kinderen vanaf 3 jaar. Bijzonder omwille van: het interactieve aspect. De kinderen worden aangespoord mee te denken met het verhaal en dingen uit te proberen om de krokodil weg te jagen. Het verhaal is bijzonder humoristisch en zowel de kinderen als de voorlezer zullen er veel plezier aan beleven. Voorleestips: Hoewel de kracht van het verhaal net uitgaat van de wisselwerking met de luisteraars, bestaat het risico dat jonge kinderen of kinderen met een rijke verbeelding bang worden van de krokodil. Als voorlezer komt het er dus op aan de humor in het boek tijdens het voorlezen voldoende te benadrukken. Birgit Exelmans

Pas op! Dit boek bijt! gaat verder dan het klassieke praatje-plaatje-boek. Het papier, de letters en inkt, kortweg, het hele boek als fysieke object gaat deel uitmaken van het verhaal. Het is een origineel, interactief prentenboek met verrassende wendingen waaraan kinderen zeker de nodige pret zullen beleven. Dat neemt niet weg dat het verhaal – net omdat het speelt met de grens tussen verbeelding en realiteit – zeker voor jonge kinderen, heel erg spannend kan worden.


19

De Boekenkaravaan


Manceau, Edouard (tekst & ill.) Kiekeboe, de dieren spelen verstoppertje Oogappel, 2014. – 18 p. : ill. ISBN 978-90-022-5566-3

I

n dit boek spelen de dieren ‘kiekeboe’ (of ‘hocus pocus wie niet weg is, is gezien’). We komen in het boek een aantal dieren tegen die zich geweldig goed weten te verstoppen. Op pagina 1 zien we een meneertje met een hoed op zijn hoofd. Maar wat blijkt als hij beleefd z’n hoedje opheft en “dag kinderen” zegt? Dan zit er plotseling een vogeltje op z’n hoofd. Uit een theepot komt een olifant tevoorschijn. Een wekker wordt een uiltje. Uit een bloempje komt een leeuwtje tot leven. Kleuters en peuters hebben al vlug in de gaten hoe de dieren zich in dit boek verstoppen en hun handjes gaan op ontdekkingstocht. Het boek is gemaakt van hard karton en kan wel iets verdragen.


Greenwell, Jessica (tekst) & Lee Wildish (ill.)

Gekke monsters Usborne, 2012. – 10 p. : ill.+ geluiden ISBN 978-14-095-5719-7

A

ls je dit boekje bekijkt, weet je direct waarom het bij ‘humor’ wordt ondergebracht: niets dan grappige, dwaze figuurtjes. En als je op de knoppen drukt, hoor je ook hun gekke geluiden. Even schrikken, genieten en nabootsen?


Geschikt voor: kinderen van 2 à 3 jaar. Voorleestip: De tekst doet er niet echt toe. Geniet samen met de kinderen van de monsters, laat ze op de geluidsknoppen drukken en dan dat geluid nabootsen. Misschien vinden de hele kleintjes het wel wat eng. Zo’n geluidsboek is ook niet zo goedkoop, 14,95 euro voor enkele bladzijden. Aan u de afweging. Greet Nuyts

Geschikt voor: kinderen van 2 tot 5 jaar. Bijzonder omwille van: De prenten hebben bewegende onderdelen zodat ze een totaal andere vorm kunnen aannemen. De slakom ondergaat op die manier een gedaanteverwisseling naar een schildpad. Voorleestips: De tekst van dit boek is eigenlijk niet bruikbaar voor kleuters. Maar met een beetje fantasie kun je met dit boek geweldige verhaaltjes maken. Voor elke afbeelding staat er één groot gedrukt woord. Onze kleine luisteraars die zelf één woordje willen lezen, krijgen hier een goede kans. Irina Meiremans


20

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld 2.1. Bibliotheekbezoek 13/5/15

O

p 13 mei was het weer zo ver: we mochten onze voorleesgezinnen verwelkomen in de bibliotheek bij hen in de buurt. Hieronder vind je 3 verslagen van vrijwilligers die erbij waren.

Bibliotheek Merksem Park Wat een bijzondere dag vandaag. Het weer was zomers en ik bedacht dat de meeste Boekenkaravaanluisteraartjes wel eens in het stadspark te vinden zouden zijn. Samen met vrijwilligster Robin Angst (zij leest voor in kinderdagverblijf Parkvilla voor onze allerkleinsten) mochten we de gezinnen hartelijk welkom heten. We begeleiden hen naar een rustig kleurrijk plekje in de bib. Twee voorlezers van Leeslekker zaten naast de kamishibai en begonnen aan de kunst van het voorlezen. De kinderen zaten eerst wat onwennig aan hun kleding te frunniken of plaagden elkaar door mekaar wat te duwen. Maar het duurde niet lang of ons voorleesduo kreeg de nodige aandacht van alle kinderen. Deze genoten van de verhalen. Na de voorstelling werd er wat rondgekeken in het bibliotheekgedeelte met de prentenboeken en wisselden we een paar woordjes. Als dank voor de deelname deelden we stoepkrijt uit en verlootten we een Sesamboekje. Iedereen keerde tevreden huiswaarts. Een gezellige namiddag die véél te vlug voorbij was.

varkentje. Daarna was het tijd om gedag te zwaaien tegen de papa’s en mama’s, zij werden rondgeleid in de bib terwijl hun kroost nog langer genoot van de verhaaltjes. Bibliotheekmedewerkster Maya toonde de gezinnen hoe de A-kaart precies werkt en nam hen daarna mee naar de jeugdafdeling, waar ze uitleg gaf over het kiezen van geschikte boeken. Ondertussen in de kelder mochten de kinderen, in afwachting van hun ouders, een kleurplaat maken en kregen ze een sapje en koekjes. De namiddag werd afgesloten met een ballon en cadeautje (stoepkrijt) voor ieder kind. Ook werden er twee Sesamboekjes verloot. Het bibliotheekbezoek leek een succes, want na afloop trokken meerdere gezinnen naar de balie om zelf zo’n felbegeerde A-kaart aan te vragen. Kyra Fastenau

Bibliotheek Deurne Couwelaar Regelmatig krijgen de vrijwilligers van de Boekenkaravaan vriendelijke maar dringende mails voor allerlei activiteiten. “Kan je helpen?” Ikzelf

Irina Meiremans

Bibliotheek Permeke In bibliotheek Permeke verzamelden op 13 mei een tiental Boekenkaravaangezinnen, al dan niet vergezeld door hun voorlezer, voor een voorleesmoment en rondleiding. De gezinnen werden onthaald in het sfeervolle auditorium, waar Leeslekker-vrijwilligster Ilke hen trakteerde op een verhaal over een vliegend

Woord en Beeld

21

De Boekenkaravaan


ben nogal een twijfelaar, maar nu had ik me toch opgegeven om de kindjes, hun ouders én de voorlezer te ontvangen in bib Couwelaar in Deurne, in samenwerking met Leeslekker. Leeslekker is u wel bekend zeker? De gezellige voorleesmomenten in de Antwerpse bibs voor kinderen van 4 tot 8 jaar. Eventjes, in de beginperiode van het project, heb ik er nog aan meegewerkt, dus ik was wel nieuwsgierig hoe het er nu aan toeging. Ik ken de Couwelaar als een heel gezellige bib voor kinderen en volwassenen. Regelmatig ga ik er mijn kartonnen boekjes halen voor de kleintjes van CKG Klimop. En nu kwam ik er als ‘officiële’ ontvangstdame van de Boekenkaravaan op woensdagnamiddag 13 mei. Ik was goed voorbereid. Van Kyra had ik een lijst gekregen met de families die zouden komen, ik droeg een T-shirt om mezelf als official bekend te maken, had stoepkrijt mee als geschenkje voor de kleintjes van de voorleesgezinnen én een leuk Sesamboek, te verloten onder de aanwezigen. Iets na 14 uur stond ik in de bib en babbelde wat met het personeel dat ik ondertussen goed ken. Dan maakte ik ook kennis met de voorleesdames van Leeslekker. Die gingen deze keer rond het thema ‘fietsen’ werken, ze hadden zelfs een lekker oude fiets in de leeshoek geplaatst. Ze hadden heel wat verhaaltjes doorgenomen rond het thema fietsen, zo konden ze afwisselend aan de slag. Stilaan kwamen de kindjes binnen en zochten ze een plaatsje op de banken en stoeltjes. Enkele mama’s en papa’s schoven mee aan, anderen bleven in de buurt. Als er een nieuw groepje binnenkwam vroeg ik: “Bent u van de Boekenkaravaan?” En als ik alleen maar onbegrip in hun ogen zag, wist ik: dit zijn rechtstreekse Leeslekkergangers. Uiteindelijk kwamen er twee families vanuit de Boekenkaravaan. Geen reuze-opkomst dus. Ze nestelden zich samen met de andere kindjes in de gezellige leeshoek. De mama van de ene familie en de

grote zus van de andere familie zetten zich er ook bij. Om 14 uur 30 begon het verteluurtje. Ik was blij het te kunnen bijwonen. De kinderen gingen er echt in op. De vertelsters waren echte professionals. Ze hielden de aandacht vast op gezellige wijze, na elk verhaaltje was er ook een korte pauze. Maar een uur is toch echt wel het maximum denk ik. Na dat uurtje voorlezen was er nog een extraatje voor ‘onze’ kinderen. Een bibmedewerkster legde aan de ouders en de kindjes uit hoe ze op regelmatige basis naar het voorleesuurtje van Leeslekker kunnen komen, dat de kinderen gratis lid kunnen worden van de bib en ze vertelde ook hoe de boeken gerangschikt werden in de rekken. Voor onze kindjes was het zichtbaar een plezier dat ze op het einde van de namiddag nog een doos kleurrijk stoepkrijt kregen, en één supergelukkige mocht een Sesamboekje mee naar huis nemen.

Nog enkele mijmeringen bij dit bezoek Zo’n woensdagnamiddag in de jeugdafdeling, wat een drukte zeg. Terwijl er wordt voorgelezen is ook het baliepersoneel druk in de weer. Heel wat kinderen brengen boeken binnen en zoeken er nieuwe uit. Kinderen vragen uitleg, zoeken op de computer… Allerlei nationaliteiten lopen er rond. Stapels stripverhalen gaan mee. Een hele groep kinderen vertrekt met een begeleider naar het districtshuis om daar op de computer te gaan werken. In de voorleeshoek was ook een Pakistaanse mevrouw met haar kindjes aangeschoven en achteraf praatte ik even met haar. Zo kon ik vertellen dat er een Taalpunt Nederlands is in Couwelaar. Meer uitleg daarover kreeg ze dan van de bibverantwoordelijke. Dan denk ik: de hooggeplaatste mensen die over subsidies beslissen zouden eens incognito, op zo’n namiddag, vanuit een goedgelegen plaatsje moeten observeren wat voor fantastische zaken er gebeuren in zo’n bib met zo’n divers publiek. Hoeveel mensen er genieten

Woord en Beeld

22

De Boekenkaravaan


van het aanbod van boeken, computers, voorlezen en de inzet van het vriendelijke personeel. Dat mag echt niet verloren gaan. Ikzelf ben die enorme waarde van de bibliotheek maar beginnen beseffen vanaf het moment dat ik regelmatig op de jeugdafdeling kwam en zag hoe waardevol dit alles is, vooral voor mensen die niet zo vanzelfsprekend boeken-, dvd- en cd-winkels kunnen bezoeken. Greet Nuyts

Woord en Beeld

23

De Boekenkaravaan


2.2. Sprookjesachtig Slotfeest 27/5/15

Het was een plezierig samenzijn, waardoor een babbeltje onderling als vanzelf ging. Alle kinderen gingen nog even met eigen gekleurde maskertjes op de foto met Roodkapje. Nadien klommen alle kinderen het podium op om met Roodkapje, Sneeuwwitje en Doornroosje de stoute spreuk om te toveren tot een goede. De kinderen overhandigden de voorwerpen. Toen vloog de boze spreuk in honderden snippers en leefden alle sprookjesfiguren nog lang en gelukkig verder in het Grote Sprookjesboek van de Boekenkaravaan.

W

ederom werd de zaal van ‘t Werkhuys door onze Boekenkaravaanvrijwilligers versierd. Ballonnen, een knap decor met bomen en een mooie vlag met het logo van de Boekenkaravaan zorgden voor een sfeervolle zaal.

Tot slot kregen al onze Boekenkaravaandeelnemertjes een mooi cadeautje. Een leuk verhaaltje onthou je beter als je het hoort in een opgewekte bui, dus veel leesplezier gewenst vanwege de vrijwilligers van de Boekenkaravaan.

We kregen van Kyra (zij vervangt Marijke tijdens haar bevallingsverlof) nog goede instructies en info over het verdere verloop van het Sprookjesslotfeest. Na het verorberen van onze boterhammetjes was het enkel nog wachten op de gezinnen.

We eindigden naar goede gewoonte met ons Boekenkaravaanlied (zo mooi!) en fluisterden tot ziens. Veel lachende gezichtjes en hun mama’s keerden tevreden huiswaarts.

Met jonge kinderen op tijd naar een feest komen is sowieso altijd een beetje spannend. Zo ook met mijn voorleesgezin, waarvan de jongste nog even op dokterscontrole moest. Lut kwam met haar voorleesgezin uit Merksem met de tram.

Irina Meiremans

Met de aanwezige kinderen van onze voorleesgezinnen deden we kringspelletjes alvorens het sprookjesfeest te beginnen. Jef zorgde met zijn akoestische gitaar voor plezierige sfeervolle muziek. Onze kleintjes mochten samen springen, zwaaien, rollen, stampen onder begeleiding van de gitaar en liedjes van Jef die we meezongen. Onbekommerd gelach en plezier onder de kinderen. Dan was het tijd om aan het spel te beginnen. Omdat de heks een vloek over Roodkapje (Amber), Sneeuwwitje (Robin) en Doornroosje (Ann) had uitgesproken, vonden ze hun weg niet terug naar het Grote Sprookjesboek. In de workshops voerden de kinderen de taakjes heel goed uit en de beloningen (de appel, toverstaf en mandje) die ze nodig hadden om de spreuk van de heks ongedaan te maken, werden veroverd. Mama’s hielpen hun bengels bij hun werkjes, maar appels uit een waterkom halen en peperkoek happen, dat moesten ze zelf klaren.

Woord en Beeld

24

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld

25

De Boekenkaravaan


2.3. Vrijwilligersetentje 29/5/15

O

p vrijdagavond 29 mei mochten we nog eens aanschuiven aan de lange tafel die voor ons gedekt stond in ’t Werkhuys. Door het slechte weer konden we deze keer niet buiten zitten, maar daar lieten we ons humeur niet door verpesten. We werden getrakteerd op een heerlijke chili con carne (er was ook een vegetarische variant) met rijst en zure room. Als dessert was er nog een lekker stukje appeltaart. Zoals altijd werden er onder de aanwezige vrijwilligers voorleeservaringen uitgewisseld en er werd nog wat nagepraat over het Slotfeest van enkele dagen daarvoor.

Na onze maaltijd verplaatsten we ons naar de gezellige zithoek waar we nog iets konden drinken en nog wat konden blijven babbelen. Na afloop kregen we nog een geschenkje als bedanking voor onze inzet tijdens deze voorleesperiode. Kyra had voor iedereen een gepersonaliseerd pakketje samengesteld. In mijn zakje vond ik enkele Boekenkaravaangadgets, een leesboek en een gezelschapsspelletje. Ondanks de aanhoudende regen, keerde iedereen met een warm gevoel naar huis. Vanessa Vermeulen

2.4. Foto’s

Woord en Beeld

26

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld

27

De Boekenkaravaan


Woord en Beeld

28

De Boekenkaravaan


Over de Grens 3.1. De magie van het moment Met kinderen naar het theater

E

enmaal de boekenplank ontdekt, zullen sommigen er geen afstand meer van doen. Toegegeven, met lezen kun je makkelijk een heel leven vullen. Met al die boeken voor handen zouden we echter bijna vergeten dat er nog andere verhaalvormen dan het klassieke boek bestaan, die minstens even prikkelend en taalverrijkend werken. Koploper onder de literatuurvarianten is het theater. De tijd dat het theater een vastgeroest en ouderwets apparaat was, waar de gefluisterde conversaties in het publiek soms meer boeiden dan wat er zich op het toneel afspeelde, is al lang voorbij. Met een duidelijk doelgroepenbeleid, vernieuwend materiaal, originele decors en de kracht van de verbeelding leeft het theater meer dan ooit. Ook voor kinderen bestaat er een groot aanbod aan mooie, muzikale, ontroerende, zinnenprikkelende, grappige en soms hilarische voorstellingen.

Voordelen van het theater voor kinderen Naast het ontzettende plezier dat kinderen aan een (goed gekozen) voorstelling kunnen beleven, biedt naar het theater gaan een hoop extra voordelen. Naast een kennismaking met de kunsten, krijgen kinderen een beter inzicht in de menselijke psychologie. Jonge kinderen zijn sowieso geneigd hun interne conflicten in dramatisch spel te exploreren en het theater sluit daar nauwgezet bij aan. De dingen in spelvorm zien, helpt om ze in een beter perspectief te plaatsen. Daarnaast neemt het theater je mee naar een andere wereld. Kinderen worden uit hun comfortzone gehaald en komen in aanraking met andere culturen, geschiedenis en tradities. Door de combinatie van beeld en taalgebruik worden hun geheugen en luistervaardigheid getraind, net als hun concentratievermogen, zelfdiscipline en interpretatiekunde. Last but not least, in een omgeving die in de eerste plaats probeert te boeien en te entertainen, zal leren nog nooit zo weinig als een inspanning hebben gevoeld.

Met je kind(eren) naar het theater Tot zover de theorie, en dan nu: de praktijk. Wie voor de eerste keer zijn bengels meeneemt naar het toneel, dient best rekening te houden met volgende beslommeringen: hou rekening met de leeftijd waarvoor de voorstelling bedoeld is, bereid je kinderen voor op het verhaal, vertel ze hoe ze zich tijdens de voorstelling moeten gedragen, zorg (zeker de eerste keer) dat je de zaal, indien nodig, makkelijk kunt verlaten, en vooral, praat achteraf over het stuk dat je samen hebt gezien. Het zal je misschien verbazen hoeveel je kinderen hierover nog te vertellen hebben. Zeker voor kinderen die nog geen of weinig theatervoorstellingen hebben meegemaakt, kies je best een toegankelijke vertoning. Ook hier is humor vaak het codewoord. Het houdt de aandacht vast en biedt tegelijkertijd een uitlaatklep voor jongeren die het grootste deel van de tijd braaf op de schoolbanken moeten zitten.

Waar en wie? In Antwerpen is HETPALEIS waarschijnlijk het bekendste jeugdtheaterhuis. Met als missie ‘podiumkunsten (…) toegankelijk te maken voor elk kind in elke familie’ word je hier getrakteerd op een uiteenlopend scala aan voorstellingen, workshops en installaties. Op de website wordt bij elke voorstelling overigens het vereiste taalniveau aangegeven. Het kan handig zijn dat te checken vooraleer je je tickets boekt. Naast HETPALEIS bieden ook de verschillende cultuurcentra een speciaal programma voor kinderen en jongeren. Wie een uitstapje naar Brussel wel ziet zitten, kan bij Bronks terecht voor jeugdtheater en een ruim aanbod aan artistieke en kunsteducatieve activiteiten. Net als HETPALEIS onthaalt ook Bronks elk jaar een aantal gastvoorstellingen, die naast eigen producties een plekje op de kalender krijgen.

Over de Grens

29

De Boekenkaravaan


Wie zijn de makers? Welke theatergezelschappen richten zich bij het creëren van hun voorstellingen voornamelijk op jongeren? We stellen er kort drie even voor:

Zonzo Compagnie tracht jong en oud te fascineren met hun verbeeldingrijke muziektheaterstukken en ook De Maan haalt de poppen uit de kast voor zijn poëtisch figurentheater.

Een van de bekendste gezelschappen is waarschijnlijk FroeFroe, dat met zijn figurentheater reeds heel wat jonge – en ook wel minder jonge – harten wist te veroveren. Zoals ze zelf op hun website omschrijven maakt Theater FroeFroe ‘indrukken, hersenspeelsels en laat (het) dingen tot leven komen vol humor, horror, poëzie en rock-’n-roll. Tussen Roodkapje en Macbeth ligt hier alleen een laagje latexrubber...’ Dat laatste is een verwijzing naar de glansrol die is weggelegd voor de zelfgemaakte poppen van het gezelschap.

Ben je geprikkeld en zien jij en je kinderen een bezoekje aan het theater wel zitten? Beginnen met theaterkijken is makkelijker dan je denkt. Hieronder bij de bronvermelding staat alvast een lijstje links dat je op weg kan helpen.

Ook Laika is gefascineerd door jonge toeschouwers en hun theater richt zich dan ook voornamelijk op deze doelgroep. Laika maakt verrassende, heldere, beeldende en zintuiglijke voorstellingen die kinderen onderdompelen in de wonderlijke wereld. Theater De Spiegel maakt dan weer theater voor de allerkleinsten. Hun projecten duren minder lang dan een klassieke voorstelling en proberen vooral te prikkelen door middel van beeld en klanken, dit alles om ‘de nieuwsgierigheid, verwondering en fantasie van zowel kinderen als volwassenen’ te stimuleren. En verder... er zijn nog tal van gezelschappen, initiatieven en organisaties die in dit rijtje thuishoren. Zo maken ook Pantalone en Picalili theater voor de allerkleinsten. Met sterke verhalen en veel fantasie proberen deze gezelschappen kleuters voor het theater te winnen door ze te betoveren met beeld, muziek en klank. Voor eenvoudige verhalen met een streepje muziek moet je dan weer bij Petatje zijn, dat toegankelijk theater maakt voor kinderen.

Birgit Exelmans

Bronnen:

Meer informatie over de programmering, werking en missie: HETPALEIS: www.hetpaleis.be Op www.antwerpen.be vind je een overzicht van de verschillende cultuurcentra van Antwerpen Bronks: www.bronks.be FroeFroe: www.froefroe.be Laika: www.laika.be Theater De Spiegel: www.theaterdespiegel.com Pantalone: www.pantalone.be Picalili: www.picalili.be Petatje: www.petatje.be Zonzo Compagnie: www.zonzocompagnie.be De Maan: www.demaan.be Gray, Simone, ‘Great reasons to take your child to the theatre’, Child Magazine. http://www.childmag.co.za/content/great-reasons-take-your-child-theatre#.VXCUfd_RcnS

3.2. Hou je van kinderen?

Hou ze dan in vredesnaam weg van tablets en smartphones!

E

nkele jaren geleden verscheen het boek Het ondiepe. Hoe onze hersenen omgaan met internet van Nicholas Carr (oorspronkelijke editie 2010). Het ondiepe doet nadenken over de effecten van (overdadig) internetgebruik. Daarbij wijst de auteur op het verdwijnen van het rustig, diepgaand lezen als gevolg van het internet: alles moet snel en wordt daardoor oppervlakkig. Carr verwijst regelmatig naar onderzoek dat de funeste gevolgen van het internet aantoont. Alleen, hij is zelf geen wetenschapper, maar journalist, waardoor hij soms wat minder grondig is. Bovendien was – toen hij in

2010 het boek schreef – veel minder over zulke gevolgen bekend dan nu. Daarom is het een verademing nu een boek in handen te hebben van een streng-wetenschappelijk (psychiater en hersen-)onderzoeker, die zijn licht laat schijnen op het gebruik van elektronische media door kinderen en jongeren. De titel van zijn boek geeft meteen aan waar het over gaat: Digitale dementie. Hoe wij ons verstand kapot maken, van Manfred Spitzer, hoofd van het Centrum voor Neuro-wetenschap aan de universiteit van Ulm in

Over de Grens

30

De Boekenkaravaan


Duitsland. Dit is een ongemeen rijk boek, en ik kan het hier in één pagina onmogelijk recht doen. Ik zou iedereen die met opgroeiende kinderen en jongeren te maken heeft, aanraden om het te lezen. In feite zou iedereen die met opvoeding en onderwijs te maken heeft, er zich grondig over moeten buigen. Want wat Spitzer te melden heeft, is niet niks. Het gaat namelijk lijnrecht in tegen de hele teneur van het huidige denken. Dat wanneer we alle kinderen maar een tablet geven, ze dan super intelligent worden. Wat Spitzer laat zien, is dat het tegendeel het geval is. Als je de hersens van kinderen naar de knoppen wil helpen, moet je ze vooral tablets en smartphones geven. Dat klinkt alsof hier een doemdenker aan het woord is. Iemand die tegen de huidige technologie is. Maar Spitzer zegt uitdrukkelijk dat hij zelf het grootste deel van zijn werkdag voor de computer doorbrengt. Hoe kan dat nou? Het antwoord dat hij zelf geeft, is dat hij volwassen is en zijn hersens in zijn kindertijd de kans kregen om zich te ontwikkelen. Bij kinderen zijn die hersens nog in volle ontwikkeling. En is het dus zaak om hen zoveel mogelijk stimulerende ervaringen te laten opdoen. En daar wringt het schoentje. Er is geen enkel bewijs geleverd, dat dit met die elektronische media lukt. Maar er is wel een lange rits van uiterst degelijk onderzoek dat het tegendeel aantoont. Namelijk dat computers voor kinderen ronduit schadelijk zijn voor hun ontwikkeling. Niet alleen voor hun emotionele en sociale ontwikkeling. Maar ook, en vooral, voor de ontwikkeling van hun hersens. In een interview met De Morgen (10/07/2013) zei Spitzer dat digitale media voor kinderen onder de 16 een vorm van mishandeling zijn. “Het is alsof we ze zouden trainen in alcohol drinken.” Die extreme positie baseert hij op zijn onderzoek, waarbij hij hersenscans maakt van kinderen die met digitale media in de weer zijn. Wat blijkt? Dat dan de frontale cortex, een van de centrale onderdelen van onze hersenen, nauwelijks gebruikt wordt. En als dat in de kindertijd niet gebeurt, is het later écht te laat. Dan hebben we de hersens van die kinderen geamputeerd. Waardoor? Door ze alleen maar te laten ‘swipen’. Dat dit gezegd wordt door een internationaal gerenommeerd hersenonderzoeker maakt de zaak alleen maar ernstiger.

Ja, maar kinderen moeten tegenwoordig toch digitale vaardigheden leren, zeggen velen. Onzin, zegt Spitzer. Het gaat om uiterst makkelijke dingen die je in een handomdraai leert als je een degelijke training in je kindertijd hebt gekregen. Dus dingen uit je hoofd leren, met pen of stift schrijven, een tekening maken en kleuren, met een bal werpen, met andere kinderen spelen, in het bos naar bladeren zoeken, ... Het is een mythe, te denken dat jongeren beter zijn in het gebruik van digitale media. Dat lijkt zo wel op het eerste gezicht. Maar ernstig onderzoek toont aan dat die ‘digital natives’ uiterst gebrekkig omgaan met die digitale media. In feite minder goed dan wij volwassenen. Wil je weten hoe dat dan te verklaren is? Meteen het boek van Spitzer gaan lezen. Je zult er met rode oortjes door vliegen. Een laatste opmerking. Hoe komt het dan dat we met z’n allen meedoen aan die digitale hysterie? Door twee oorzaken: (1) doordat we zelf het wetenschappelijk onderzoek niet kennen. En vooral (2): doordat we ons laten overrompelen door de reclame van de firma’s die deze apparaatjes en de bijhorende programma’s produceren. Spitzer wijst erop dat het hier om een miljarden-business gaat die over een bijzonder uitgekookte lobby beschikt, die zelfs tot op regeringsniveaus aanzienlijke invloed heeft. Er staat nog véél meer interessants in dit boek. Bijvoorbeeld (iets waar mensen van onze leeftijd zich vragen over stellen): wat de allerbeste methode is om latere dementie te vermijden. Ik verklap het niet ... Daarvoor moet je het boek lezen! Misschien is het iets voor een leesgroep? Ik wil graag meedoen als dat gewenst mocht zijn. Willie van Peer

Over de Grens

31

De Boekenkaravaan


3.3. Carll Cneut - In my head Daarbij is een tekening niet zomaar een kleuren vormenspel, maar zit er ook een betekenis achter. Illustraties aan een muur zijn duidelijk niet te vergelijken met een druk in een boek. De structuren van de gebruikte materialen zijn zoveel mooier en verrassen mijn ogen telkens weer. De glans van verf, glitters, potloodlijnen en sprekende kleuren komt prachtig naar voren in zijn originele werken. Ze hangen allen naast elkaar. Ik weet niet waar eerst te kijken. Wat ik wel weet, is dat ik blij ben elk detail van dichtbij te kunnen bekijken.

O

p zaterdag 18 april organiseerde de Boekenkaravaan een uitstapje. Een aantal vrijwilligers bezochten samen de tentoonstelling In my head van Carll Cneut, in de Sint-Pietersabdij in Gent. Sofie Vleugels schreef een verslag: Hoe het sparen van Soubry-punten leidt tot het dagelijks illustreren van kinderboeken, vertelt Carll Cneut in zijn nieuwe atelier. Potloden, verf en stiften liggen mooi verspreid over zijn werktafel. Illustraties hangen aan de wanden. Hij werkt onderbroken, maar ontspannen een tekening af, terwijl zijn jonge en oudere bewonderaars zich niet inhouden om gretig naar zijn manier van werken te vragen. En terecht, want zijn verfijnde tekenstijl en nostalgische kijk op de dingen zijn de moeite om interesse voor te tonen.

Elke ruimte heeft zijn eigen verhaal en zijn eigen sfeer. Er is hard aan de vormgeving van de tentoonstelling gewerkt. Van een nagemaakte vogelkooi tot de keuken van g ro o t m o e d e r, de designers hebben zich laten gaan. En dat werkt, want ik heb het gevoel alsof ik even in Geluwe bij de familie Cneut vertoef in plaats van in de SintPietersabdij te Gent. Sofie Vleugels

Hij leidt ons rond in zijn bijzondere wereld, waarin de kindertijd de grootste bron van inspiratie lijkt te zijn. Verhalen over tantes, spaghettipotten en Perruches nemen ons helemaal mee naar zijn onbezonnen jaren. Ze geven een warme sfeer en brengen ons dichter bij Carll Cneut zelf. De anekdotes zorgen voor humor, zodat een kinderboek ook interessant wordt voor een volwassene.

Over de Grens

32

De Boekenkaravaan


3.4. Feest van de Vereniging Permeke | 25 april 2015

B

ibliotheek Permeke bestaat 10 jaar. Ter gelegenheid hiervan organiseerde de Antwerpse bibliotheek een hele rist aan festiviteiten, waaronder het festival Antwerpen Vertelt (daarover schreef Irina een verslag, dat je ook in deze nieuwsbrief kan lezen).

Op zaterdag 25 april, Kinderboekendag, vond het Feest van de Vereniging plaats. Deze namiddag, georganiseerd door het Servicepunt verenigingen, bood plaats aan zo’n 50 verenigingen. In en rond de bibliotheek vonden muziek- en dansoptredens plaats, er was een vertelarena en kinderanimatie. Met maar liefst 3 kraampjes was de Boekenkaravaan goed vertegenwoordigd: ikzelf bemande de infostand bij het auditorium, Jef Davidse verzorgde twee muzikaal getinte voorleessessies en Selinde Smets ontfermde zich over het knutselende volk op de binnenplaats. Aangezien het ook de aftrap was van de SESAM-voorleesperiode, een maand waarin deze superdiverse kinderboeken extra in de kijker worden gezet, sloten onze workshops aan bij het boek De fanfare van Alice van de Geest en Sanne Thijs. Kinderen die het verhaaltje beluisterd hadden bij Jef, konden aansluitend muziekinstrumenten gaan knutselen met Selinde.

Het was een erg gezellige en multiculturele namiddag. Aan onze kraam passeerden onder meer een djembéband en twee Poolse dames met heerlijke zoetigheden. De moslimmadammen van de overkant bleken erg aangename buurvrouwen die we zeker nog eens gaan zien! Kyra Fastenau

Over de Grens

33

De Boekenkaravaan


3.5. Antwerpen vertelt 25/4/15 - De grote vertelshow

D

it evenement mocht ik als voorlezer van de Boekenkaravaan niet missen. Voor wie er niet bij was schreef ik dit korte verslagje, zodat jullie weten dat sprookjes niet alleen kleine mensen boeien maar ook voor grote mensen enorm spannend en leuk zijn. Er waren beroemde vertellers en vertelsters aanwezig zoals Kristine Marteleur (kennen we als bezielend vertelster van het Sprookjeshuis Rivierenhof Deurne), Veva Gerard met Zus & Zo (uit Lier waar ze nu andere verhalenvertellers coacht), Tom van Outryve en Katrice Horsley (UK) (hij in het Nederlands en zij in het Engels), Johan Petit (mijn favoriete verteller, ook gekend als ‘Klein Jowanneke’), Sahand Sahebdivani (Iran) en Mia Verbeelen (presentatrice en ambassadrice van het vertelfestival). Mia Verbeelen heette ons van harte welkom en stelde de beroemdheden aan ons voor. Vertellen is volgens Mia: “met stem en mimiek een ‘ziel’ aan een verhaal geven voor iedereen die luisteren wil. Een goed verteld verhaal zorgt voor magische momenten van verwondering, ontroering, herkenning en betrokkenheid.” Kristine Marteleur opende het evenement grandioos. We zaten wat verveeld op onze stoelen toen Kristine begon over hoe zij ertoe gekomen is om te vertellen aan anderen. Ze zette ons op ons verkeerde been door haar verhaal met getuite lippen in het algemeen beschaafd Nederlands aan ons voor te stellen. Het duurde niet lang of we zakten onderuit in onze stoel toen ze ons plots ‘in ’t Antwaerps’ zei ons bij ons ‘sjokkedijzen’ te hebben. We zaten rechtop terwijl ze in smakelijk Antwerps dialect verderging, tot een Nederlandse vrouw me

vroeg: “wat is dat, een ‘Marcelleke’?” Ssst, het verhaal gaat verder... Toen Johan Petit het podium opkwam stamelde hij tegen een tempo van 250 km per uur woorden in de microfoon over zijn ADHD. Dit was toch niet zo heel grappig, tot hij vertelde hoe hij toch zijn talent ontdekte als kleine jongeman, en dat hij het niet zal opgeven. Om te gieren en te bulderen, en dat heb ik dan ook gedaan. Echt, niet te doen. Zo iemand sluit je in je armen, voorgoed! Voor Johan Petit is verhalen vertellen heel belangrijk. “De werkelijkheid proberen te vatten binnen een vooraf bepaald kader van oorzaak en gevolg. Het verhaal stelt mij in staat om gebeurtenissen te ordenen, waardoor de versnipperde realiteit hanteerbaar wordt.” Mooi. Veva Gerard trad op met Zus & Zo (zij speelde accordeon en hij gitaar). Veva vertelde met veel intonatie een meeslepend verhaal over Blauwbaard. De korte intermezzo’s in het verhaal werden opgeluisterd door de muziek van Zus & Zo. Knap bedacht, want ik ging zo op in Veva’s vertelling dat ik genoot van de muziekpauzes


34

De Boekenkaravaan


om even op adem te komen. Het herhalend vertellen was hypnotiserend en bijzonder ontspannend voor het publiek. Ik heb het verhaal van Blauwbaard bewonderend aangehoord en ik heb ervan genoten. Tom van Outryve en Katrice Horsley zogen mij letterlijk op het podium. Wat een inlevingsvermogen heeft die Katrice, wat een stem! Je moet haar volgen, je voelt haar Engels en je beweegt je lippen mee, ‘pronouncing her words’. Ze is zo vriendelijk, haar grote hart spreekt. Deze dame is zo groots in haar performance dat ik heel erg graag nog meer van haar had gehoord! Ik denk dat het verhaal over Grieg (Noorwegen) ging, over de liefde en over het helende van de muziek. De Iraniër Sahand Sahebdivani woont in Amsterdam. Hij vertelde over hoe hij als jongetje van 9 jaar zijn grootmoeder uit Iran het park van Amsterdam liet zien. Daarna over hoe zijn vader en moeder elkaar leerden kennen. Wat was het een verrassing toen z’n mama drie zetels van mij vandaan op de-

zelfde rij opstond met de microfoon in haar hand. Ze begon te zingen. Dat was zo’n mooi kippenvelmoment! Irina Meiremans

3.6. Vliegerhappening 17/5/15

D

e jaarlijks terugkerende Vliegerhappening op Linkeroever is altijd een vrolijk gebeuren. De vliegerdemonstratie van de Afghaanse gemeenschap in Park Middenvijver trok ook dit jaar weer veel bezoekers. Het weer was ideaal: zacht en zonnig, met een zuchtje wind. De Boekenkaravaan had haar kraam voor de gelegenheid omgetoverd tot een knus verteltheater in Oosterse sferen, inclusief kostuums voor de vrijwilligers. Geïnteresseerden kregen informatie over onze werking. Voor het jonge volk waren er voorleesmomenten en knutselworkshops. In het verteltheater konden kinderen luisteren naar verhalen over vogels, vlinders en heksen op bezemstelen. Aan de knutseltafel konden ze een eigen Parlo maken (de papegaai uit het gelijknamige Sesamboekje) of een kleurplaat inkleuren uit Vogels tekenen, krabbelen, kleuren met Carll Cneut. Op de achtergrond was ondertussen een spectaculaire vliegershow gaande, met draken, schepen en wensballonnen. De djembéband en fanfare zorgden voor muzikale opluistering. Kyra Fastenau


35

De Boekenkaravaan



36

De Boekenkaravaan


Praktisch 4.1. Bedankt

aan de uitgeverijen! Dankzij de gulle schenking van diverse uitgeverijen zijn onze voorlezers en gezinnen ook deze periode verwend met een leuk boekenpakket. We willen de volgende uitgeverijen heel hartelijk bedanken voor hun bijdrage: Abimo, Agora, Clavis Books, Davidsfonds, De Eenhoorn, Epo, Gottmer, Lemniscaat, Van Dale, Van In, VBKU, WPG en Zwijsen.

4.2. Zomervoorleesmomenten De schoolvakantie komt eraan… Tijd voor de zomervoorleesmomenten! Ook deze zomer trekken de Boekenkaravaanvrijwilligers er met hun vertelkoffers op uit om voor te lezen op de Antwerpse speelpleintjes. Dit jaar vind je ons opnieuw in Antwerpen-Noord, Berchem, Kiel, Hoboken en Wilrijk. Ook hebben we voor het eerst locaties op Linkeroever, namelijk het Europark en de Biodroom. Op het Krugerplein in Borgerhout worden de voorleesmomenten gekoppeld aan de oprichting van een ruilbibliotheek, free little library, waar je oude boeken kunt achterlaten en nieuwe meenemen. Ten slotte lezen we ook dit jaar weer voor in de Zomerbib (6-12 juli, deze voorleesmomenten zijn reeds ingevuld).

Stagiaire Selinde Smets ontwikkelde voor deze zomervoorleesmomenten een nieuwe vertelkoffer rond het thema monsters, Kyra ontwierp er een over vriendschap. Succesnummers uit het verleden (piraten, wereldreis, stadsgeluiden, talen, kleuren en sprookjes) werden aangepast dankzij de tips die onze voorlezers noteerden in de ideeënschriftjes. Zin om deze zomer voor te lezen? Op de volgende pagina vind je de voorlopige planning:

Praktisch 37

De Boekenkaravaan

Dag Datum Uur Wo 1/jul 13-14


Plaats Parking Beerschot, Kiel

Thema Monsters

Voorlezer Nog 2 gezocht

n.v.t. n.v.t.

Nog 2 gezocht Ingevuld Ingevuld

Ma Di

14-15 6/jul 17-18 7/jul 17-18

Biodroom Zomerbib Zomerbib

Wo

8/jul 14-15

Biodroom

Do

17-18 9/jul 14-15

Zomerbib Draaiboomplein, Hoboken

n.v.t. Vriendschap

Ingevuld Ingevuld

Vr Za Zo Di Wo

10/jul 11/jul 12/jul 14/jul 15/jul

17-18 17-18 17-18 17-18 14-15 13-14

Zomerbib Zomerbib Zomerbib Zomerbib Stuivenbergplein, Noord Parking Beerschot, Kiel

n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Talen Piraten

Ingevuld Ingevuld Ingevuld Ingevuld Nog 2 gezocht Ingevuld

Do Vr Za

14-15 16/jul 14-15 17/jul 14-15 18/jul 14-15

Biodroom Majoor Maelfaitplein, Hoboken Potvlietlaan, Berchem Europark, Linkeroever

Sprookjes Vriendschap Kleuren

Nog 2 gezocht Ingevuld Nog 2 gezocht Nog 2 gezocht

Wo Do Di Wo

22/jul 23/jul 28/jul 29/jul

Biodroom Draaiboomplein, Hoboken Stuivenbergplein, Noord Park Spoor Noord

Sprookjes Piraten Vriendschap

Nog 2 gezocht Ingevuld Nog 2 gezocht Ingevuld

Di Wo

14-15 Biodroom 4/aug 16-17 Alfons de Cock, Kiel 5/aug 9.30-10.30 Park Spoor Noord

Monsters Stadsgeluiden

Nog 2 gezocht Nog 1 gezocht Ingevuld

Do Vr

14-15 6/aug 13-14 7/aug 13-14

Wereldreis Wereldreis

Nog 2 gezocht Nog 1 gezocht Nog 1 gezocht

Talen Kleuren Vriendschap Piraten

Nog 2 gezocht Nog 1 gezocht Nog 1 gezocht Nog 2 gezocht Nog 2 gezocht

Wereldreis Monsters Vriendschap

Nog 2 gezocht Nog 1 gezocht Nog 2 gezocht Nog 2 gezocht

Wereldreis Stadsgeluiden

Nog 2 gezocht Nog 1 gezocht Nog 1 gezocht

14-15 14-15 14-15 9.30-10.30

Biodroom Villegaspark, Berchem Apolloplein, Berchem

Wo Do Vr Za Di

12/aug 13/aug 14/aug 15/aug 18/aug

14-15 14-15 14-15 14-15 16-17

Biodroom Majoor Maelfaitplein, Hoboken Bouwspeelplein, Dam Europark, Linkeroever Alfons de Cock, Kiel

Wo Do Di Wo

19/aug 20/aug 25/aug 26/aug

14-15 14-15 14-15 14-15

Biodroom Draaiboomplein, Hoboken Stuivenbergplein, Noord Loopwedstrijd Kielpark

Do Vr

14-15 27/aug 14-15 28/aug 14-15

Biodroom Majoor Maelfaitplein, Hoboken Bouwspeelplein, Dam

Nog 2 gezocht

Praktisch 38

De Boekenkaravaan


Contact Boekenkaravaan / Leesweb vzw Louis Frarynlaan 75 bus 3 2050 Antwerpen T 03/272 21 46 F 03/773 34 66 [email protected] www.leesweb.be [email protected] www.boekenkaravaan.be

Dank aan Ellen Danckaert, Birgit Exelmans, Kyra Fastenau, Nils Geylen, Irina Meiremans, Greet Nuyts, Willie van Peer, Vanessa Vermeulen en Sofie Vleugels voor de schriftelijke bijdragen. Vanessa Vermeulen, Martine Cammaert en Marina Marissen voor de eindredactie. Mieke Vasseur voor de lay-out. Marlies Geerts en Silke Henkens voor het ontwerp en de vormgeving. Kyra Fastenau voor de coördinatie.

Praktisch 39

De Boekenkaravaan. 4 de Editie, juni. Nieuwsbrief. Schooljaar Illustratie: Carll Cneut. Een initiatief van Leesweb vzw

Recommend Documents