DE BLAUWE AARDE College 5 Waterbeheer en Visserij management
PROGRAMMA 1. Water als leven brengend molecuul 2. Leven in zee 3. Leven in sloot en plas
4. Water in een rugzak, leven buiten het water 5. Waterbeheer en visserij management
Samenvatting Leven buiten het water 1. Hoe kun je water opnemen, noodzakelijk voor vrijwel alle levensprocessen? 2. Hoe houdt je het opgenomen water binnen?
Planten • • • •
Slechts 5 % van het opgenomen water wordt gebruikt 95 % gaat verloren door transpiratie. Oorzaak: Fotosynthese Watertransport door het xyleem via systeem cohesie-onderdruk Aanpassingen aan droogte, o.a. CAM
Dieren Grotendeels actief proces – drinken Passief: wateropname vanuit voedsel (bijv. diverse antilopen) Meest bijzondere aanpassing aan leven op het land: amnioten
http://www.youtube.com/watch?v=ig5ytitSgsI
http://www.youtube.com/watch?v=1dHSiE-zd18
Waterbeheer Nederland 3 belangrijke zaken: a. Stijging zeespiegel
b. Daling van de bodem door klink c. Klimaatsverandering
Absolute zeespiegelstijging = toename hoogte zeeniveau Relatieve zeespiegelstijging = som absolute zeespiegelstijging + lokale bodemdaling
Zeespiegelstijging mondiaal: + 1,7 mm in de 20ste eeuw
+ 1 meter zeespiegelstijging
+ 7 meter zeespiegelstijging
http://www.geobronnen.com/386.html
Absolute zeespiegelstijging veroorzaakt door:
1. Toename totale hoeveelheid water in de oceanen (toename van de massa) • Smelten landijskappen • Verhoging waterafvoer rivieren
• Let op: smeltend zee-ijs laat de zeespiegel niet stijgen (wet van Archimedes, drijvend ijs verplaatst net zo veel gewicht als smeltwater) • Normaal geologisch verschijnsel. Periodes dat de aarde ijsvrij was lag de zeespiegel 70 tot 100 meter hoger. Tweede ijstijd lag het zeeniveau 100 meter lager.
Noordpool – zee-ijs Als dit smelt heeft het geen invloed op de zeespiegel Heeft echter wel invloed op de temperatuur, ijs kaatst warmte terug, water neemt warmte op Zuidpool en Groenland: 29 miljoen km³ water vastgelegd in landijs Stel ijskap Groenland smelt (periode van 1000 jaar) – 1 – 6 meter zeespiegelstijging Oostelijk Antarctica dikke ijskap, minder gevoelig voor temperatuurverhoging dan Westelijk Antarctica
2. Toename dichtheid (het soortelijke gewicht) van het aanwezige oceaanwater (toename van het volume). * Temperatuur verhoging zeewater.
* Wordt versterkt door mogelijk broeikaseffect CO₂. In 21ste eeuw van + 51 cm tot + 130 cm.
Kolom water van 100 meter 1 graad verwarmen: Watertemperatuur
Zeespiegelstijging
0°C
0,6 cm
10°C
1,7 cm
20°C
2,6 cm
30°C
3,4 cm
Absolute zeespiegelstijging
• Vanuit geologisch perspectief staat de zeespiegel nu extreem laag. • Krijtperiode (60 miljoen jaar geleden): 220 meter hoger dan nu! • Laatste grote zeespiegelstijging tussen 8.500 en 8.300 jaar geleden: 1 meter per eeuw Oorzaak: leeglopen ijsmeren in Noord-Amerika
Op langere termijn blijkt dat: 1. IJsvorming 2. Uitzetten van water door temperatuurverhoging Slechts enkele van de belangrijke verklaringen voor zeespiegelverandering zijn. Minstens zo belangrijk: - Oceaankorst productie – volume verandering oceanen Langzaam proces: 100 meter in 1 miljoen jaar - Sedimentatie door erosiemateriaal gebergten maar ook organisch materiaal: - Langzaam proces: 0,001 mm per jaar, 1 meter in 1 miljoen jaar
- Botsing continenten – volume oceanen neemt iets toe (0,005 mm zeespiegelstijging / jaar)
Wat gebeurde in de afgelopen 600 miljoen jaar? A) Percentages van uitsterven van in zee levende geslachten. B) Wereldwijde zeespiegelveranderingen (lichtblauw) en perioden van glaciatie (donkerblauw). C) Temperatuur. D) CO2-concentratie. E) De snelheid van het ontstaan van nieuwe oceaankorst. Pieken van uitsterven in A komen vaak overeen met een daling van de zeespiegel. De grafieken van temperatuur, ontstaan van oceaankorst en de zeespiegel komen bijzonder goed overeen. De CO2 curve wijkt wat af.
Oorzaken zeespiegelstijging
expansie
http://www.kennislink.nl/publicaties/huidigezeespiegel-bijzonder-laag
Relatieve zeespiegelstijging Belangrijke component: bodemdaling 1. IJstijd compensatie – landijs op het Scandinavische gebied smolt, minder druk op de aardkorst dus deze veert terug Nederland kantelt, westelijke deel daalt , zuidoostelijk deel stijgt
2. Klink proces van volumevermindering van grond door verdroging of onttrekken van grondwater Vooral in veengrond. 15 % afgestorven plantenmateriaal; rest grotendeels water. Verdroging versterkt klink. Plantmateriaal gaat oxyderen, volume neemt nog verder af. Bodemdaling veengebieden: 40 % klink; 60 % oxydatie !!! Temperatuursverhoging geeft meer oxydatie
3. Aardgaswinning Tot op heden reeds 30 centimeter in midden Groningen
Gevolgen zeespiegelstijging voor de Waddenzee
20 – 60 cm zeespiegelstijging geen probleem, kan het Wad wel bijhouden Meer dan 85 cm gecombineerd met zware storm geeft wel een probleem
Waterberging • Opvang vergrootte waterafvoer door groter aanbod van regenwater (klimaatverandering) • Vasthouden regenwater om verdroging tegen te gaan
(bijv. in veengebieden (oxydatie verminderen), zandgebieden (snel wegzakken van regenwater)
Niet verwarren met Kader Richtlijn Water (Europese richtlijn gericht op waterkwaliteit)
http://www.youtube.com/watch?v=YEeSENl7T2g
PAUZE
Paling
Paling: Exacte voortplantingslocatie: onbekend (Sargasso zee / omgeving Caraïben)
Zeer lange cyclus: 2 jaar van ei tot glasaal 5 – 15 jaar levend in zoet water 2 jaar van zoet water terug naar zee
Verspreidingsgebied Paling in zoete water
Voedsel paling zoet water: Muggenlarven, tweekleppigen (o.a. driehoeksmossels), vlokreeftjes, kuit en jonge vis van pos, baars en voorn. Als ze groter worden dan 30 cm schakelen ze over op vis
Achteruitgang paling in Nederland en internationaal
• Binnenwater wordt steeds schoner, minder fosfaten, minder voedselaanbod Achteruitgang begon echter al eerder. In sterk vervuild modderig water bleek paling niet op te kunnen tegen de brasem (efficiëntere bodem filteraar). • Ontregeling hormoonhuishouding door o.a. dioxines en PCB’s . PCB’s verboden sinds 1985 maar palingstand loopt verder achteruit. • Verandering klimaat en afzwakking Golfstroom: niet aangetoond • Verspreiding ziekten en parasieten door wereldwijde handel in paling (o.a. zwemblaasparasiet populatie effect echter niet aangetoond
• Habitatverlies door afsluiten rivieren met waterkrachtcentrales, stuwen en dijken • Zeer belangrijk, Nederland afsluiting IJsselmeer en stuwen, Spanje 90% alle rivieren afgesloten door waterkrachtcetrales. • Predatie door aalscholvers eet per vogel 250 gram vis / dag = 3100 ton / jaar / Nederlandse populatie Echter: aalscholver in het IJsselmeer eet voornamelijk pos en baars
• Overbevissing Glasaal, tot 2004 werd ruim 200 ton verkocht aan Oost-Azië Inmiddels door CITES verdragen stop gezet. Volwassen paling: overbevissing o.a. in Nederland Sinds 1995 vangst met 50 % teruggebracht
Palingbeheer Nederland
• Combinatie van beroepsvissers (CvB) 2009 – aalbeheerplan • Vispassages stuwen en 150 ton schieraal uitzetten in zee • Uitzetten glasaal in schone wateren • Vangstbeperking • Stichting Duurzame Palingsector Nederland
• Goed hierop aansluitend: Project Ruim Baan voor Vis (Noordelijke Waterschappen)
http://www.youtube.com/watch?v=4tNvlfcwWO4
http://www.youtube.com/watch?v=XdNiQZnnU7w
Europees visserijbeleid 1 januari 2014 – ingangsdatum herziening Gemeenschappelijk Visserijbeleid • Duurzame bron van gezond voedsel • Bevordering dynamische visserijsector en een goede levensstandaard voor de visserijsector Echter: • Vangstbeperkingen om populaties weer gezond te krijgen • Selectievere vangst • Effecten visserij op ecologie maar beperkt bekend maar wel bekend is dat met name boomkorvisserij veel bodemschade geeft
Mogelijkheden om beheer uit te voeren: • Toegangsbeperking wateren die onder de EU vallen • Beperking aanlanding van vis tot aangewezen havens.
• Beperkingen van de visserij inspanning voor bijv. Tong en Schol; de Middellandse Zee en de westelijke wateren rond Ierland. • Voorschriften voor toegestane schepen en vismethoden
Duurzame viswijzer
http://assets.wnf.nl/downloads/viswijzer2013_2014.pdf
Duurzame beleidsmaatregelen: • Herstel vispopulaties • Niet alleen aandacht voor vangstbeperking maar gehele levenscyclus van betreffende vissoorten • Duurzame vismethodes en dan met name verduurzaming boomkorvisserij • Bijv. pulskor, rolsloffen en zeeflappen en promotie staande wantvisserij • Aquacultuur • Kweek van vis
Staand want
http://www.youtube.com/watch?v=4Rai96J0GwE
Verdere informatie Zeespiegelstijging: http://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/16761-oorzaken-van-zeespiegelstijging.html http://www.kennislink.nl/publicaties/zeespiegelstijging
http://www.knmi.nl/cms/content/73883/zeespiegelstijging http://www.ecomare.nl/ecomare-encyclopedie/natuurlijk-milieu/waterhuishouding/zeespiegelstijging Overige: http://www.helpdeskwater.nl/
Excursiekalender Drenthe http://www.natuurpresentaties.nl/
22 maart: Koningsherberg (Anloo): Excursie Lijnen in het Landschap: Geologie en Cultuurhistorie (11.00 – 13.00 uur)
29 maart: Restaurant De Waterjuffers bij Vos (Noordlaren) : Vaartocht Zuidlaarder Meer op zoek naar beversporen – lunch arrangement. (10.00 – 14.00 uur). 19 april – 21 april: Kampeerterrein de Vledders, (Schipborg): start van het seizoen . 19 april : 20.00 – 22.00 film Geopark de Hondsrug, afsluitend “Beleef Groen Drenthe met de Vledders” 20 april én 21 april: excursie 13.00 – 14.30 uur..
Dank voor uw aandacht
