De alumni van Life Science & Technology vertellen
Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek
e Bekijk jeden ogelijkh
m w
website op onze inleiden.nl eren ww.stud
je en vinde studi
Iets minder dan de helft van de afgestudeerde Life Science & Technology studenten kiezen voor een promotietraject. Andere LST-ers vinden bijvoorbeeld een baan als: * I ndustrieel onderzoeker *O nderzoeker in een (bio)medisch instituut of ziekenhuis * C ommunicatieadviseur * C onsultant, manager * B eleidsmedewerker bij de overheid *D ocent op een middelbare school, hbo of universiteit
Check bijeen alumni koms r e t r www t op wat gebeu .luf.n ut: op het institu l
lic .leideln univ.n
INHOUD LST studenten worden breed opgeleid in de fundamentele en toegepaste life sciences. De in Leiden afgestudeerde LST-ers krijgen veelal een baan in de fundamentele of toegepaste (rode) biotechnologie, in een ziekenhuis, de farmaceutische industrie of bij een biomedisch (academisch) instituut. Of ze vinden een onderzoeksbaan als promovendus, want de master LST is een echte onderzoeksmaster. De studenten die een master in Delft doen, kiezen voor de witte biotechnologie en zullen meer met micro-organismen gaan werken. De grote kracht van LST-ers is dat zij gewend zijn met nieuwe ontwikkelingen om te gaan. Ook de combinatie van de inhoudelijke vakkennis en de algemene academische vaardigheden maakt de LST-er interessant voor toekomstige werkgevers. LST-ers staan open voor nieuwe inzichten en voelen zich betrokken bij maatschappelijke en economische vraagstukken.
Deze brochure bevat bijdragen van een aantal Life Science & Technology studenten die tussen 2005 en 2010 zijn afgestudeerd. Deze LST alumni hebben kort voor of na hu afstuderen een baan gevonden en zijn bezig met een succesvolle carrière. Hun verhalen geven een beeld van de diversiteit aan mogelijkheden na de opleiding Life Science & Technology.
Werken na je studie Welke kanten kan je allemaal op met je studie en wat voor banen horen daarbij?
Janneke Metsaars
Geert van der Kraan
Tolling Manager bij DSM
R&D Specialist bij The Dow Chemical Company
Frederike Quaak
Maureen de Wispelaere
Forensisch onderzoeker bij het Nederlands Forensisch Instituut
Project Manager Food bij PURAC
Henriëtte Lanz
Nanning de Jong
Promovendus bij de Universiteit Leiden
Consultant bij The Bridge business innovators
Brigitta Witte
Jorien van Geest
Scientist bij Galapagos
Procestechnoloog bij Biothane
Suzan Commandeur
Paul van Dongen
Promovendus bij het Leids Universitair Medisch Centrum
Advocaat bij NautaDutilh
1
Profiel Een faculteit om te ontdekken
De Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden wil excelleren in het onderzoek en onderwijs van haar disciplines, waaronder Life Science & Technology.
2
De opleiding Life Science & Technology is een brede opleiding waar de cel in al haar facetten centraal staat. Daarnaast is er in de bachelorfase een stevige bètabasis, die nodig is voor het begrijpen en ontwikkelen van moleculaire aspecten van de life sciences in onze masteropleiding. De masterstudenten krijgen een stevige fundamentele basis in de biologische chemie. Zij kunnen zich verder bekwamen in de fundamentele biochemie, moleculaire genetica of structuurchemie of ervaring opdoen in een meer (bio)medische omgeving zoals het LUMC, ErasmusMC of het NKI. De masterstudenten kunnen kiezen voor een research & development, een science-based business, communicatie of onderwijsspecialisatie. Het onderwijs wordt vrijwel uitsluitend door onderzoekers gegeven met als groot voordeel dat er korte lijnen zijn tussen de studenten en de onderzoekers. Dit
fenomeen wordt nog versterkt door het gegeven dat de masterstudenten LST in Leiden een mentor hebben, die zowel hun stage als supervisor van hun onderzoek als ook hun andere studieonderdelen begeleidt. Al snel tijdens je studie raak je betrokken bij onderzoek dat internationaal gerekend mag worden tot de top. Het onderzoek kenmerkt zich naast een fundamenteel karakter ook door de vele toepassingsmogelijkheden op het gebied van de gezondheid, duurzaamheid en voedsel. Na de studie Life Science & Technology kun je allerlei banen vinden in het zeer sterk groeiende gebied van de moderne biotechnologie. Op allerlei plaatsen kom je studenten tegen die recent deze opleiding hebben afgerond.
Life Science & Technology, wat kun je er mee? Afgestudeerde LST-ers vertellen
Deze brochure bevat een aantal bijdragen van oud-studenten van de jonge opleiding Life Science & Technology (LST), die in 1999 werd opgericht door de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Leiden. De LST-alumni hebben vlak voor of vlak na het behalen van hun masterdiploma een baan gevonden. Een ieder is bezig een succesvolle carrière op te bouwen.
“Waar komen LST-studenten na hun studie terecht?” is een vraag die geïnteresseerde vwo-scholieren en hun ouders zich stellen bij een van de oriëntatiemomenten zoals de open dagen. Ons eerste antwoord is veelal: “Een LST-student komt terecht in allerlei facetten die het moderne biotechnologiepalet te bieden heeft.” De studie LST is een brede studie op het gebied van de life sciences met een vrij uitgebreide bèta-achtergrond. Zoals een 1e -jaars student het ooit omschreef: LST is “bio met een bèta bite”. Beter had hij het niet kunnen zeggen. Biotechnologievakken zoals moleculaire genetica en microbiologie worden afgewisseld met vakken in de natuurkunde, wiskunde en scheikunde. Onze masterstudenten kunnen zich specialiseren tot onderzoeker of manager in de academische wereld of in de biotechnologie of de farmaceutische industrie of in een ziekenhuis, maar ook als journalist, consultant of docent op een middelbare school.
We geven in deze brochure een aantal van onze LST-alumni het woord om je inzicht te geven in de mogelijkheden die een LST-student op de arbeidsmarkt heeft. Waar werken onze oud-studenten en voor welke carrière hebben ze gekozen? Lees er meer over in deze brochure en ontdek het grote aantal opties dat je hebt na de opleiding Life Science & Technology aan de Universiteit in Leiden. Opleidingsdirecteur Life Science & Technology Leiden, 2011
3
Janneke Metsaars
Tolling Manager bij DSM
4
Na een jaar Bouwkunde in Delft stapte ik over naar de opleiding LST (2000-2006). Ik studeerde af in de richting biotechnologie Cell Factory en werd procestechnoloog bij DSM. Daarna ben ik een jaar Advanced Manufacturing Consultant geweest, waarvoor ik veel in Frankrijk zat.
DSM is een bedrijf dat wereldwijd werkt voor de sectoren gezondheid, voeding en industrie. Bij het cluster Materials Sciences worden chemische producten als plastics gemaakt, die worden gebruikt voor bijvoorbeeld coatings, autodashboards en telefoons. Het cluster Life Sciences houdt zich onder meer bezig met medicijnproductie en het maken van vitamines en gistextracten. Daarnaast is DSM actief betrokken bij het United Nation’s World Food Program en het NOC*NSF. Er werken 22.000 mensen.
Onze klanten in de levensmiddelenindustrie willen graag gistextracten in poedervorm. Omdat wij alleen vloeibare gistextracten maken in Delft, laten we het door externe partijen omzetten in poeder. Na het droogproces komen de gistextracten bij ons terug en leveren wij het poeder aan bijvoorbeeld Unilever. Zij gebruikt het als smaakversterkend ingrediënt voor bijvoorbeeld soepen of sauzen. Omdat we werken met grote hoeveelheden gistextract, hebben we meerdere partners die het voor ons drogen. Als Tolling Manager, ook wel Third Party Manager genoemd, coördineer en bewaak ik het externe productieproces. Ik geef de externe partijen technische informatie over het gedrag van het product, het gewenste product en als het proces niet naar wens verloopt, geef ik aan wat er zou moeten veranderen. Het is mijn taak samen met deze externe partij de kwaliteit van het product te bewaken en ervoor te zorgen dat het logistieke proces goed gaat. Het eindproduct moet kwalitatief goed en op tijd klaar zijn voor onze klant.
Als het droogproces niet volgens opdracht gaat, dan moet ik in goed overleg het probleem oplossen. Communicatievaardigheden zijn daarbij heel belangrijk en het liefst ga ik naar de fabriek toe om de mensen daar face to face te spreken, dat werkt toch altijd beter dan via de telefoon. Het geeft me een goed gevoel als we een oplossing hebben gevonden of een compromis hebben kunnen sluiten en verder kunnen. Mijn capaciteiten als communicator, manager en coördinator zijn nu het belangrijkst, mijn LSTachtergrond minder. Ik vind het leuk snel te schakelen en actie te ondernemen en op korte termijn resultaat te zien. In mijn eerste jaar in Delft bleek Bouwkunde niet wat ik ervan had verwacht. Ik stapte over naar LST, een nieuwe opleiding met allemaal vakken die ik op de middelbare school interessant vond. Je studeert in twee steden tegelijk. Heel aantrekkelijk, want Delft en Leiden zijn allebei leuke studentensteden. In Leiden kreeg ik veel biologische vakken en practica. Dat waren lange dagen en thuis moest ik ook nog studeren. Er was wel een goede afwisseling
tussen theorie en praktijk. In Delft volgde ik de technische richting van LST, met onder andere natuurkunde en biotechnologie. Die toepassingsgerichte vakken lagen me het beste, ik had niet zoveel geduld voor primair onderzoek met cellen en eiwitten. Voor de studentenvereniging had ik genoeg tijd over, ik ben daarin niks tekort gekomen. Ik zat een jaar als voorzitter in het bestuur van de studievereniging van LST. Daar heb ik leren organiseren en projecten coördineren. We stelden een reis samen, regelden de borrels en we hadden overleg met andere studieverenigingen om te horen hoe zij de zaken aanpakten. Ook vertegenwoordigden we de studenten. Als iedereen bijvoorbeeld moeite had met een bepaald vak of docent, dan gingen wij in gesprek. Op kamers gaan vond ik heerlijk. Ik kwam uit een klein dorp in Brabant en kreeg eindelijk de kans zoveel mensen te ontmoeten en me sociaal te ontwikkelen. Ik kan wel zeggen dat ik er veel wereldser door ben geworden.
5
Frederike Quaak
Forensisch onderzoeker bij het Nederlands Forensisch Instituut
6
Toen ik in 2000 begon aan de opleiding LST, was deze vrij nieuw. Mijn bachelor stage deed ik bij het LUMC en mijn afstudeeronderzoek bij het NFI, waar ik nu nog steeds met veel plezier werk.
Het NFI doet voornamelijk onderzoek in strafzaken, zoals zeden- en moordzaken. Politie en het Openbaar Ministerie (OM) zijn de belangrijkste opdrachtgevers van het NFI. Daarnaast werken we aan R&D en geven we onderwijs aan politie en justitie. Bij NietHumane Biologische Sporen van de afdeling Microsporen onderzoeken we alles wat leeft, zoals dieren, planten, schimmels en bacteriën. De sporen van de mens onderzoeken we niet, dat wordt gedaan bij de afdeling Humane Biologische Sporen. Daar genereren ze menselijke DNA-profielen.
Bij Niet-Humane Biologische Sporen onderzoeken we bijvoorbeeld of een auto op de plaats delict kan zijn geweest. Dat onderzoeken we bijvoorbeeld door te kijken of de blaadjes en zaadjes die in een auto worden gevonden afkomstig kunnen zijn van de bomen en planten die op de plaats delict groeien en of de aarde onder de schoenen van de verdachte overeenkomt met de grondsoort op de plek waar het slachtoffer is aangetroffen. Ook bestuderen we de illegale handel in diersoorten en hennep. Als er bijvoorbeeld een loods met plantjes is afgebrand, maar de potjes met de wortels staan er nog, dan kunnen we met DNA-onderzoek nagaan of het om een hennepplantage ging of niet. Bij R&D kijken we op welke manieren bestaande technieken uit andere vakgebieden toepasbaar zijn bij forensisch onderzoek. Zo kan het zijn dat de techniek die gebruikt wordt om bodemverontreiniging te analyseren en de verschillen in grondsoorten aan te tonen ook geschikt is om juist de overeenkomsten te vinden in grondmonsters.
Opdrachten van politie en OM hebben altijd voorrang op R&D onderzoeken. Zo kan ik bijvoorbeeld betrokken worden bij een onderzoek naar een moord. Om de objectiviteit van het onderzoek te waarborgen, weet je als forensisch onderzoeker niet alles van een zaak. Je weet meestal alleen dat wat je nodig hebt om een onderzoek uit te voeren en monsters te vergelijken. Al hoor je over sommige zaken ook veel via de media. Ik vind het leuk dat de uitkomst van hetgeen we onderzoeken direct bruikbaar is voor de politie. Bij fundamenteel onderzoek aan de universiteit is dat meestal niet zo. De opleiding LST vindt deels plaats in Leiden en deels in Delft aan de TU. Je leert zo twee leuke steden kennen. De diversiteit aan vakken gaf bij mij de doorslag te beginnen aan deze studie. Je krijgt onder andere scheikundige vakken, biotechnologie, moleculaire genetica en technische vakken. Omdat deze opleiding zo breed is, kun je erna alle kanten op.
In het begin vond ik de opleiding best lastig. Vooral omdat de boeken in het Engels waren. Ik zat vaak met mijn woordenboek op schoot, maar het wende snel. De discipline om te studeren was ook nieuw, maar omdat ik het interessant vond, was het niet echt een opgave. Het is belangrijk dat je een studie kiest die je echt leuk vindt, anders houd je het niet vol. Ik bezocht veel colleges en de practica in het lab, daardoor hoefde ik minder zelf thuis te studeren. In mijn vrije tijd was ik veel te vinden bij de studentenvolleybalvereniging en heb ik geroeid. Zo kon ik ook mensen ontmoeten van andere opleidingen. LST heeft een actieve studievereniging met veel borrels en bijeenkomsten en die zijn altijd gezellig. Mijn advies aan iedereen die een passende studie zoekt bij zijn interesse? Ga vooral naar open dagen en praat daar met studenten. Zo kom je uiteindelijk uit bij jouw ideale opleiding!
7
Henriëtte Lanz
Promovendus bij de Universiteit Leiden In het Gorlaeus Laboratorium van de Universiteit Leiden wordt onderzoek gedaan op allerlei gebieden, van biochemie en fysische chemie tot anorganische en organische chemie. In het Cell Observatory werken onderzoeksgroepen samen om cellen in al hun facetten te bestuderen. Cellen van mensen, dieren en planten, van organismes als zebravissen en de allerkleinste op elektronenniveau. Ik werk in de weefselkweek en bestudeer cellen tot op eiwitniveau.
8
Bij de groep Moleculaire Genetica doe ik onderzoek naar kanker. Mijn professor heeft een eiwit ontdekt dat oorspronkelijk wordt gemaakt door een kippenvirus. Als je dit inbrengt in tumorcellen, gaan de zieke cellen dood, maar blijven de gezonde cellen eromheen ongemoeid. Het zou mooi zijn als we dit principe kunnen gebruiken bij mensen, want de huidige chemotherapie maakt ook de gezonde cellen stuk. In ons onderzoek willen we weten hoe het eiwit het verschil tussen een tumorcel en een gezonde cel herkent en hoe hij weet bij welke cel hij moet zijn. Gezonde cellen hebben een soort zelfmoordprogramma waardoor ze kunnen stoppen met vermenigvuldiging, maar kankercellen gaan altijd maar door met vermenigvuldigen. Het ontdekte eiwit kan het mechanisme tot zelfdestructie weer inschakelen bij kankercellen. Wij willen ook weten hoe dit werkt, want misschien kunnen we het proces nabootsen als medicijn. Het kan nog jaren duren voor de therapie
werkelijkheid wordt. Dat is erg frustrerend, maar wel typisch een eigenschap van onderzoek binnen de farmaceutische industrie. Je moet een lange adem hebben. Van een proef die goed is gelukt kan ik heel gelukkig worden. Ik vind het mooi om iets aan te tonen wat nog nooit iemand heeft gezien. Het labwerk vind ik heerlijk, ik kan zelf bepalen hoe ik mijn werk doe en hoe ik mijn dag indeel. Ik begeleid 4 stagiairs met wie ik dagelijks de werkzaamheden bespreek. Ook het geven van colleges vind ik boeiend, studenten zijn heel enthousiast over nieuwe kennis. Ze geven me ook vaak nieuwe inzichten door hun ideeën en vragen, waardoor ik anders ga kijken naar mijn eigen onderzoek. Na mijn promotie kan ik verder gaan met onderzoek of gaan werken in het bedrijfsleven, bijvoorbeeld op een R&D afdeling. Het liefst wil ik als postdoc een paar jaar naar een universiteit in het buitenland. Ik moet dan wel eerst mijn vriend overtuigen, want het zou natuurlijk leuk zijn als
hij met me mee gaat. Les geven vind ik ook erg leuk, dus dat is ook een optie. Ik heb voor deze studie gekozen omdat ik alle bètavakken interessant vond en graag alles wilde gebruiken in mijn vervolgstudie. Mijn decaan gaf me de folder van LST. Toen ik een dagje meeliep op de universiteit, wist ik nog niet zeker of dit de juiste studie voor me was. Om goed na te denken, ben ik er een jaartje tussenuit geweest. Uiteindelijk ben ik toch met LST gestart en heb daar nooit spijt van gehad. De practica vond ik het boeiendst, lekker bezig zijn met je handen, maar ook naar de colleges ging ik graag. Als je die trouw volgde, hoefde je thuis minder te studeren. Als je niet zeker weet wat je wilt studeren, ga dan lekker een jaar werken of reizen. Dan heb je tijd om na te denken, kom je erachter wat je niet wilt en ontwikkel je je persoonlijkheid, waardoor je beter in staat bent een keuze te maken. Daarna ben je extra gemotiveerd!
9
Ik studeerde LST van 2002 tot 2008 met als master Functional Genomics. Na mijn afstudeerstage kreeg ik een plek aangeboden als promovendus. Nu ben ik bijna klaar met mijn promotieonderzoek in Cell Observatory.
Brigitta Witte
Scientist bij Galapagos Galapagos is een commercieel bedrijf in de biotechnologie. We werken aan nieuwe medicijnen voor verschillende ziektes als kanker, diabetes, astma en reuma, in samenwerking met grote en kleine farmaceutische bedrijven. We doen vooral onderzoek, maar ook medicijnproductie. Het ontwikkelen van de medicijnen zelf is een vrij nieuwe activiteit van Galapagos. Wereldwijd werken er ongeveer 800 mensen.
10
Biologie vond ik boeiend op de middelbare school. Voor mijn studiekeuze heb ik me georiënteerd op studiebeurzen en gepraat met studenten van de universiteit en mijn decaan. De HLO (hbo voor laboratoriumonderzoek) leek me interessant, maar het brede van LST trok me meer. Omdat ik van ver kwam, kreeg ik via de universiteit een kamer. Tegenwoordig moet je hospiteren; een soort sollicitatie in een studentenhuis, waarbij je gaat praten met de bewoners om te zien of het klikt. Meestal zijn er wel 10 gegadigden voor de kamer, dus dat is best spannend. Tijdens de introductiedagen ontmoette ik vanzelf leuke mensen en leerde ik de stad snel kennen. De LST-colleges over eiwitten inspireerden me het meest, omdat ook docenten eigenlijk niet goed wisten welke processen zich binnenin de cellen voordoen. Dat motiveerde me om die richting op te gaan met mijn studie. Toen ik klaar was, wilde ik niet verder in het onderzoek, want ik vond het lastig met de frustratie om te gaan als experimenten mislukten. Het leuke aan het bedrijfsleven vind
ik dat er veel sneller resultaten worden behaald. Dat concrete past beter bij me. Bij Galapagos onderzoeken we wat er mis gaat zodra iemand ziek wordt. Dat doen we op moleculair niveau. Welke eiwitten zijn erbij betrokken en wat doen ze waardoor de ziekte zich kan ontwikkelen. Bij taaislijmziekte is er bijvoorbeeld iets mis met een eiwit dat zout vervoert van de cellen naar de longen waardoor het taaie slijm ontstaat. Zodra we dat weten, gaan we in een ander laboratorium onderzoeken met welk chemische stofje we dat kapotte eiwit weer goed kunnen laten functioneren en als we dat hebben gevonden, proberen we er een medicijn van te maken. Dit is een lang proces, dat al gauw vijftien jaar duurt. We werken bij Galapagos in Leiden aan de eerste stap van het hierboven beschreven proces. Ik werk op de virusproductieafdeling, waar we kijken naar de functie van eiwitten. Dat doen we zoveel mogelijk met echt materiaal van mensen. We proberen bijvoorbeeld diabetes na te bootsen en
gebruiken vervolgens virussen die we hier beschikbaar hebben om de expressie van de eiwitten in de cellen te beïnvloeden. Ieder virus beïnvloedt weer een ander eiwit. Door de glucoseconcentratie in de cellen te meten, kunnen we zien welk virus het eiwit van iemand met diabetes verandert. De virussen die we gebruiken voor de tests kweken we zelf en de beschikbaarheid ervan coördineer ik. Ik beheer de voorraad via de database en plan de productie van nieuwe virussen, de gewenste hoeveelheid, het type en de datum waarop ze beschikbaar moeten zijn. Zodra ze zijn gemaakt, lever ik ze uit aan de projectgroep. Daarnaast geef ik advies en probeer ik uit te vinden welke virussen precies gewenst zijn. Ook assisteer ik bij de geautomatiseerde experimenten, het is leuk om dan weer even in het lab te staan. Ik heb veel afwisseling in mijn werk en benut mijn organisatietalent. Het allerleukste vind ik de interactie met collega’s en door mijn achtergrond begrijp ik goed waar ze mee bezig zijn.
11
Ik studeerde LST van 2000 tot 2006 en deed mijn master in de richting Functional Genomics. Bij Solvay werkte ik bij de analyse van de kwaliteitscontrole van de griepprik en in 2008 begon ik bij Galapagos.
Suzan Commandeur
Promovendus bij het Leids Universitair Medisch Centrum
12
Van 2001 tot 2006 studeerde ik LST. Mijn master deed ik in de richting Functional Genomics. Daarna ben ik meteen begonnen met mijn promotieonderzoek bij het LUMC. Ik ben het nu aan het afronden. Daarnaast zijn we vanuit dit onderzoek een eigen bedrijf aan het opstarten.
Het LUMC is een centrum van medische vernieuwing. Naast het verzorgen van zieken heeft het als doel de patiëntenzorg te verbeteren door wetenschappelijk onderzoek. Medici, zorgverleners en onderzoekers worden hier opgeleid om daaraan hun bijdrage te leveren. Het LUMC is gespecialiseerd in complexe medische vraagstukken waar geen pasklare antwoorden op zijn. Ook wordt hier veel onderzoek naar huidkanker gedaan.
Op een open dag bij de TU Delft maakte ik kennis met LST. Ik wist niks van cellen, want ik had geen biologie in mijn pakket. Maar ik was helemaal gefascineerd en nieuwsgierig geworden naar levende cellen; dat je er op een analytische, technische manier naar kunt kijken en er onderzoek naar kunt doen. In Leiden werden vooral moleculair medische vakken gegeven en in Delft de technische vakken. Die afwisseling vond ik erg leuk en ook het reizen vanuit mijn woonplaats Rotterdam was prima te doen. Meestal zat ik een hele dag op eenzelfde locatie. Ik ben een poosje studentenambassadeur geweest voor LST. Een aantrekkelijk en leerzaam bijbaantje en nog betaald ook. Ik gaf voorlichting op studiebeurzen en scholen en vertelde hoe het was om de opleiding te doen. Later stuurde ik een heel team studentvoorlichters aan die naar de beurzen gingen. Ik deed de coördinatie en de planning en zorgde dat het promotiemateriaal aanwezig was. Dat regelen vond ik leuk om te doen. Als promovendus werk ik in het laborato-
rium van dermatologie. We kweken echte stukjes huid in een petrischaaltje. Met behulp van een vloeistof, het kweekmedium, blijven de huidcellen wel 20 weken in leven en gaat de celdeling gewoon verder. Deze huidmodellen zijn onder meer geschikt voor medische en cosmetische tests. Tegelijkertijd doen we met behulp van deze modellen onderzoek naar huidkanker. Ik werk aan de ontwikkeling van een huidkankermodel voor mijn promotie. Door deze uitvinding hoeven we cosmetica, medicijnen, huidzalfjes en het effect van UV straling niet meer te testen op dieren, want dat kan voortaan op de door onszelf gekweekte huid. Maatschappelijk is het dus ook een goede ontwikkeling en dat vind ik mooi. De gezonde huid die we als basis gebruiken voor het opbouwen van de nieuwe huid komt uit de plastische chirurgie. Mensen die een buikwandcorrectie of borstverkleining ondergaan, kunnen de verwijderde huid aan de wetenschap geven. De eerste keer dat je ermee werkt is wat vreemd, maar het went snel. De basis van de huidkankermodellen komt
van zieke mensen in de kliniek. Ik kan deze nu zo in leven houden dat ook de eigenschappen van de tumor blijven bestaan. Dit is interessant omdat je nu in het laboratorium zou kunnen kijken of de kanker minder agressief wordt als je er een medicijn aan toevoegt. Het is heel concreet onderzoek. Door de opleiding LST ben ik een all round onderzoeker. Als ik zou stoppen bij dermatologie, denk ik dat ik snel kan overschakelen op onderzoek naar een ander orgaan dan de huid, want de basiskennis blijft hetzelfde. Binnenkort promoveer ik, dat is best spannend en officieel. Mijn familie en vrienden zijn erbij als de commissie me allemaal vragen stelt over mijn onderzoek en proefschrift. We zijn ondertussen begonnen met het opzetten van een commercieel bedrijf in de huidmodellen want er is veel vraag naar. We blijven daarmee verbonden aan het LUMC. Ik sta dan met één voet in het wetenschappelijk onderzoek en met de andere in het bedrijfsleven, een mooie combinatie!
13
Geert van der Kraan
R&D Specialist bij The Dow Chemical Company The Dow Chemical Company is een van de grootste chemiebedrijven ter wereld. Dow combineert de kracht van de wetenschap met innovatie en heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Dow probeert bij te dragen aan het oplossen van problemen als de behoefte aan schoon water, het genereren van duurzame energie en het opschroeven van agrarische productie. Daarvoor leveren we een breed scala aan op technologie gebaseerde producten en oplossingen. Dow is actief in meer dan 160 landen, in sterke sectoren als elektronica, water, energie en landbouw.
14
Als R&D specialist werk ik aan projecten over de hele wereld, maar mijn thuisbasis is ons kantoor in Zwitserland. Mijn baan bestaat uit het monitoren en onderzoeken van de bacteriepopulatie in industriële systemen en het ontwikkelen van nieuwe methoden en oplossingen om de ongewenste bacteriegroei te beperken en te controleren. Dat doe ik voor de Dow divisie Microbial Control en specifiek voor Olie & Gas. Er zijn ook andere divisies, zoals Verf & Lak en Marine Antifouling, een afdeling die werkt aan het voorkomen van bacteriegroei op schepen en mariene systemen. Bij Dow vinden we het belangrijk om voor onze nieuwe producten wetenschappelijk onderzoek te doen. Daarmee kunnen we aantonen dat ze een verbetering zijn op al bestaande producten. Om dat onderzoek onafhankelijk en objectief te laten zijn, werken we samen met universiteiten. Regelmatig geef ik voorlichting bij klanten over bacteriegroei en veldmicrobiologie, toegespitst op de olie- en gasindustrie. Dat is
nodig omdat het een niet alledaags onderwerp is voor de meeste mensen. Ook ben ik regelmatig in het laboratorium te vinden. Ik zet testen op en begeleid de analisten die het onderzoek uitvoeren. Als we een bijzondere uitkomst hebben, dan proberen we daar een wetenschappelijke publicatie over te schrijven. Ook is het belangrijk om het bedrijf te vertegenwoordigen op congressen. Mijn werk is erg afwisselend en dat maakt het werk erg interessant. In het laatste jaar van het vwo maakte ik op een studiebeurs kennis met de opleiding LST. Zowel scheikunde, microbiologie en DNA, als genetica en natuurkunde komen daar aan de orde en dat was precies wat ik zocht. Toen ik vervolgens ging kijken op de voorlichtingsdag in Leiden en Delft was ik helemaal om. Ik denk dat het goed is om te gaan doen wat je echt leuk vindt, maar dat je wel voor ogen houdt of er je er later een baan mee kunt vinden. Ook kun je kijken wat de trend is in het vakgebied van je belangstelling en daar je
studierichting op aan laten sluiten. De opleiding bleek breed en met een overlap tussen de verschillende vakgebieden. Precies zoals ik had verwacht. Bij LST hadden we een leuke, hechte club en we trokken veel met elkaar op. Mede door de intensieve samenwerking in het laboratorium ontstaat al snel een band, we zien elkaar nu nog steeds privé. Tijdens mijn bachelorstage merkte ik dat ik had geleerd analytisch en wetenschappelijk te werk te gaan en dat ik in staat was experimenten op te zetten. Ik besloot toen dat ik verder wilde in het onderzoek. LST heeft me een goede basis gegeven. Door de opleiding heb ik kennis van veel vakgebieden waardoor ik makkelijk met specialisten kan praten en snel verbanden zie. Bovendien heb ik in mijn werk veel profijt van de ervaringen die ik tijdens mijn promotieonderzoek heb opgedaan. Toen heb ik echt mijn eigen specialisme kunnen ontwikkelen.
15
Ik studeerde LST (2000-2006) met als afstudeerprofiel Cell Diagnostics. Ik deed mijn afstudeerstage bij Purac Biochem en promotieonderzoek bij de vakgroepen Milieubiotechnologie en Petroleum Engineering van de TU Delft. Sinds 2010 werk ik bij The Dow Chemical Company.
Maureen de Wispelaere
Project Manager Food bij PURAC
16
Mijn bachalor LST deed ik van 1999 tot 2003. Ik ben er een jaartje tussenuit geweest voor het bestuur van studievereniging. Mijn master deed ik in de richting Food Savety aan de universiteit in Wageningen, waarna ik werkte bij Nestlé en Mars.
PURAC is een biochemisch bedrijf. Bij de divisie Food worden natuurlijke ingrediënten voor de levensmiddelenindustrie gemaakt. Deze zijn afgeleid van melkzuur en worden geproduceerd door natuurlijke fermentatie. Met innovatieve oplossingen maken we levensmiddelen smaakvol op een veilige en gezonde manier. De producten worden gemaakt in verschillende vormen en verwerkt in bijvoorbeeld een dressing, frisdrank of vlees. Ik werk op de afdeling Product Development.
Thuis blijven wonen was voor mij geen optie, want ik kwam uit Zeeuws Vlaanderen. Ik kwam terecht in een studentenhuis met maar liefst 16 andere bewoners. Heel gezellig, want iedereen was erg betrokken en geïnteresseerd in elkaar. Samen runden we het huishouden, ik heb er leren koken en we maakten schoon volgens de bekende schoonmaakroosters, elke week had je je eigen verantwoordelijkheid. De studentenvereniging was een prima plek om mensen van buiten mijn eigen opleiding te leren kennen. Ik heb er goeie vriendinnen aan overgehouden en ook met een paar huisgenoten heb ik nog steeds contact. In het tweede jaar was ik bestuurslid van de studievereniging. Als voorzitter was dat een full time klus en daarom had ik bewust mijn studie een jaar stilgelegd. De vereniging bestond nog niet zo lang, dus we moesten veel activiteiten opzetten. We organiseerden reizen, bedrijfsbezoeken, workshops en lezingen, maar ook borrels en feestjes. Het vak biotechnologie vond ik fascinerend bij de opleiding LST. De profes-
sor maakte eens yoghurt en salami met behulp van organismen. Prachtig. Ook in mijn eigen keuken was ik gek op het uitproberen van recepten. Toen ik mijn huisgenote zelfgedraaide leverworst zag maken voor haar practicum op de levensmiddelenschool, vroeg ik me af hoe je dat nou deed op een hygiënische manier. Met mijn bachelor LST op zak, maakte ik de overstap naar de Universiteit van Wageningen. Mijn passie voor het produceren van voedsel en het experimenteren met recepten gecombineerd met mijn interesse in het nut van essentiële vetten, antioxidanten en mineralen op de levende celgroei kwamen daar helemaal samen. De aansluiting met de master Food Safety was perfect; minder technisch en meer theoretisch. In samenwerking met TNO en het RIVM ben ik afgestudeerd aan de vakgroep Toxicologie, met als onderwerp het risico van een maaltijd van vis met nitraatrijke groenten. Mijn carrière begon in Zwitserland bij het Nestlé Research Centre als Research Assistant bij Quality & Safety en later bij Bioanalytical Sciences. Ook werkte ik als Product Scientist bij
Mars Nutrition for Health & Wellbeing. In 2008 begon ik bij PURAC als projectmanager in het Innovation Centre Food. Op de afdeling Product Development Food van Purac ben ik de spin in het web. Ik coördineer het proces vanaf het idee tot de lancering van een nieuw product in de markt. Ik sta niet meer in het laboratorium, daar heb ik niet genoeg geduld voor. Ik kies liever voor een baan met actie en snelle resultaten. In mijn functie werk ik met veel verschillende mensen, dat maakt het interessant. Ik vind het leuk om dingen te regelen en ervoor te zorgen dat het project soepel loopt. Dat de juiste mensen op tijd de gewenste taak opleveren en iedereen tevreden is over het verloop van het project. Onderwerpen die bij LST actueel waren, komen in mijn werk dagelijks aan bod. Van fermentatie, biowetenschappen, procestechnologie en analytische methoden tot kwaliteitcontrole en microbiologie. De brede basiskennis, verkregen bij LST, en specifieke kennis uit mijn masteropleiding geven me een solide basis.
17
Nanning de Jong
Consultant bij The Bridge business innovators The Bridge business innovators is specialist in business innovatie. Niet alleen het product en de gebruikte technologie in een bedrijf komen bij ons in aanmerking voor innovatie maar ook de klantwaarden, het verdienmodel, de relatie met de klant en nieuwe combinaties van producten en diensten. Wij slaan bruggen tussen mensen, bedrijven, competenties en inzichten in nieuwe markten. Tussen wat ondernemingen vandaag moeten doen en wat zij morgen nodig hebben.
18
The Bridge business innovators is een adviesbureau met ongeveer 20 medewerkers. Als zelfstandige dochter van Twynstra Gudde behoort het bij de internationale Highland Worldwide alliantie. Ons netwerk van experts zit niet alleen in Europa, maar ook in Azië en de VS. Met elkaar zorgen we dat de opdrachten zo goed mogelijk worden uitgevoerd. We werken voornamelijk voor de zakelijke markt, maar ook voor kennisinstituten. En dan niet alleen aan product-, dienst- en procesinnovatie, maar ook aan nieuwe verdienmodellen als bij EasyJet, nieuwe marketingstrategieën en de ontwikkeling van sales organisaties voor innovatieve producten en innovatieve samenwerking, zoals tussen Douwe Egberts en Philips Senseo. Ik doe opdrachten in typische LSTindustrieën, zoals farma en diagnostics. Ook werk ik voor branches van veevoeder, sierplanten, duurzame energie en innovatieve woningen. Allemaal verschillende opdrachtgevers, wat het werk erg dynamisch maakt en waarbij mijn brede
interesse goed van pas komt. Ik heb voor mijn klanten bijvoorbeeld nieuwe groeistrategieën ontwikkeld. Daarbij kijk ik wat de groeimogelijkheden zijn voor het bedrijf, hoe de markt eruit ziet en waar de kansen liggen. Daarbij houd ik zoveel mogelijk rekening met de toekomst. Ook helpen we bedrijven met het introduceren van nieuwe producten en diensten op de markt. Dat hebben we bijvoorbeeld gedaan voor de R&D afdeling van een veevoederbedrijf. We bedenken strategieën om deze tot een succes maken, helpen het management en denken mee over een nieuw fabrieksontwerp. Mijn kennis over thermodynamica komt dan weer goed pas. De sprong van Life Sciences & Technology naar business innovatie vind ik niet zo’n gekke, omdat het allebei mijn passie aanwakkert voor radicale vernieuwing. Ik vind het spannend om de grenzen van het mogelijke op te rekken. Dat kan in de wetenschap, maar ook in het bedrijfsleven. In mijn werk heb ik veel profijt van
mijn opleiding. Analytische vaardigheden komen van pas om snel grote hoeveelheden informatie van klanten te verwerken en te structureren. Daarnaast heb ik tijdens mijn studie geleerd te denken in mogelijkheden in plaats van in onmogelijkheden. De Life Sciences ontwikkelingen gaan zo snel, dat radicaal denken helemaal niet zo gek is. Naast het bedenken van nieuwe dingen is het bijzonder nuttig om eraan te kunnen rekenen en een inschatting te maken of iets realistisch is. Door de verschillende industrieën waarin ik werk, heb ik ook nog steeds plezier van mijn biologische, scheikundige, natuurkundige en informaticakennis. Op de universiteit heb ik mijn sociale en organisatorische vaardigheden goed kunnen ontwikkelen. Tijdens studieprojecten en in de studievereniging leerde ik te werken in een team en te functioneren in een internationale setting. Soms moest ik anderen mee zien te krijgen in een verandertraject. Dat is nog niet zo makkelijk en je kunt het niet vroeg genoeg leren!
19
Na mijn opleiding LST (start 1999) volgde ik een internationaal management traineeship van Johnson & Johnson bij Centocor en Janssen Pharmaceutica. Daarna kwam ik via Google, met de zoektermen ‘innovatie + vacature’, bij The Bridge terecht.
Jorien van Geest
Procestechnoloog bij Biothane
20
Ik studeerde LST van 2000 tot 2006 en deed de master Cells in Factories. Na mijn stage en master Milieubiotechnologie begon ik als procestechnoloog bij Biothane.
Biothane is een wereldwijd toonaangevend bedrijf op het gebied van biologische afvalwaterzuivering. Het bedrijf is gespecialiseerd in industriële anaerobe zuiveringstechnieken waarbij biogas wordt geproduceerd. Als onderdeel van Veolia Water Solutions & Technologies levert het bedrijf duurzame totaaloplossingen voor de industrie, waaronder de productie van groene stroom en het sluiten van de watercyclus bijvoorbeeld in de voedingmiddelen-, papier- en biobrandstof- en chemische industrie.
Tijdens mijn studie LST was ik altijd vooral geïnteresseerd in de mogelijke praktische toepassingen van alle kennis die ik er opdeed over de wondere wereld van de microbiologie en moleculaire genetica. Daarom koos ik voor de master Cells in Factories, waarbij je een degelijke procestechnologische achtergrond krijgt. Ik volgde mijn bachelor- en afstudeerstages in de vakgroep Milieubiotechnologie en deed er onderzoek naar zuivering van gas met behulp van bacteriën en bioplastic productie uit afvalwater. Ik vond het leuk dat dit onderzoek zo nuttig en praktijkgericht was en bovendien sprak het type werk me aan. Geen steriel labwerk en niet al te veel pipetteren, maar reactoren bedrijven en aan massabalansen rekenen. In milieubiotechnologie wilde ik verder na mijn studie. In maart 2007 kon ik aan het werk als procestechnoloog bij Biothane. Dit bedrijf is gespecialiseerd in anaerobe afvalwaterzuivering, een proces waarin organische vervuiling in afvalwater met behulp van bacteriën wordt omgezet in biogas. Omdat biogas kan worden
gebruikt als energiebron, is het met onze techniek mogelijk afvalwaterzuivering energieneutraal te maken en zelfs netto energie te genereren. De afvalwaterzuiveringsinstallaties bouwen we voor fabrieken. Deze reactoren variëren in formaat van een paar honderd tot een paar duizend kubieke meter. Als procestechnoloog begeleid ik na oplevering van de installatie de biologische opstart en geef ik trainingen aan de operators zodat ze er goed mee kunnen werken. Omdat we veel installaties in het buitenland hebben, ben ik vaak op reis. Inmiddels heb ik zeker 10 installaties opgestart in verschillende landen als Rusland, Ierland, Portugal, Zweden, Letland en Polen. Als procestechnoloog word ik ook ingezet als er problemen zijn bij bestaande installaties en begeleid ik lab- en pilotonderzoek en R&D projecten. Daarnaast maak ik procesontwerpen voor nieuwe installaties en geef ik trainingen aan collega’s van andere Veolia vestigingen die onze
technologie verkopen. De diversiteit van het werk spreekt me erg aan. Behalve kennis over afvalwaterzuivering doe ik tal van vaardigheden op, zoals projectmatig werken met strakke deadlines, operators begeleiden die geen Engels spreken en trainingen geven zonder dat de deelnemers in slaap vallen.
21 Ik heb veel goede herinneringen aan mijn studietijd. De sfeer in onze groep was fantastisch en tijdens mijn bestuursjaar van de studievereniging LIFE heb ik veel geleerd op sociaal en organisatorisch gebied. De opleiding LST komt me nog steeds goed van pas in mijn werk. Vooral de kennis van de Engelse taal, die ik opdeed tijdens een stage in Australië, is handig bij internationale contacten en trainingen. Bij de Cell Factory vakken heb ik een procesmatige manier van denken geleerd, daarvan heb ik dagelijks profijt. Door alle moleculaire vakken heb ik een goed besef van het feit dat we werken met levende bacteriën en dat die wel eens dingen doen die niemand verwacht of kan uitleggen.
Paul van Dongen
Advocaat bij NautaDutilh
22
Mijn LST-opleiding deed ik van 2002 tot 2009 met als afstudeerrichting Functional Genomics. Ernaast heb ik Rechten gestudeerd, voor mij was dat een fijne combinatie. Ik liep stage bij NautaDutilh en ben daar vervolgens gebleven als advocaat-stagiair.
NautaDutilh is een groot advocatenkantoor met vestigingen in Amsterdam, Rotterdam, Brussel, Luxemburg, Londen en New York. Er werken meer dan 400 advocaten en juristen en iedereen heeft zijn eigen expertise. We richten ons met alle mogelijke juridische diensten voornamelijk op het bedrijfsleven. Denk daarbij bijvoorbeeld aan procederen en adviseren op het gebied van ondernemingsrecht, financieel recht, arbeidsrecht, vastgoedrecht, intellectueel eigendomsrecht en strafrecht.
Op de middelbare school mocht ik al een vak van de opleiding Rechten aan de Universiteit van Tilburg volgen en dat vond ik erg boeiend. Maar ik was ook goed in scheikunde en koos uiteindelijk voor LST als vervolgopleiding. Een brede opleiding waar je veel kanten mee op kunt. Bij LST word je vooral opgeleid tot wetenschappelijk onderzoeker. Ik vond de materie interessant, maar ik zag mezelf niet mijn leven lang in het laboratorium staan en proeven doen. Ook omdat het studeren gemakkelijk ging, ben ik Rechten ernaast gaan studeren, want dat gaf me meer kans op een ander soort baan. Voor mijn rechtenstudie hoefde ik niet veel colleges volgen, daarom was het goed te combineren met mijn inspanningen voor LST. Ik vond de vrijheid heerlijk op de universiteit. Eindelijk kon ik zelf bepalen in welke vakken ik mij wilde verdiepen.
te beschermen en te voorkomen dat de concurrent het product gaat namaken en kan meeprofiteren. Octrooien zijn er op allerlei technische gebieden, zo werkte ik onder andere aan zaken over octrooien op genetisch gemodificeerd sojameel, medische hulpmiddelen en netwerken voor mobiele telefonie.
Inmiddels ben ik aan het werk als advocaat-stagiair bij NautaDutilh, waar ik ook stage heb gelopen. Ik houd me binnen de sectie Intellectuele Eigendom bezig met octrooiprocedures. Bedrijven vragen octrooi aan om hun uitvinding
Daarnaast werk ik aan zaken op het gebied van geneesmiddelenrecht. We adviseren bijvoorbeeld farmaceutische bedrijven over de benodigde vergunningen om geneesmiddelen op de markt te mogen brengen. Ook geven we regelmatig advies
In octrooiprocedures ontwikkel je samen met de cliënt en in overleg met deskundigen en octrooigemachtigden juridische en feitelijke argumenten die vervolgens in processtukken en pleidooien worden voorgelegd aan de rechtbank. Omdat het vaak ingewikkelde, technische onderwerpen zijn, is inhoudelijke kennis veel waard. Door mijn studie LST kan ik de wetenschappelijke literatuur over technische en farmaceutische onderwerpen gemakkelijker beoordelen.
over de diverse contracten die farmaceutische bedrijven moeten aangaan, bijvoorbeeld met ziekenhuizen voor het uitvoeren wetenschappelijke experimenten of voor het bijhouden van de bijwerkingen van hun geneesmiddelen. Ook daarbij komt mijn LST-achtergrond goed van pas. Voor een juridische procedure moet ik veel dossiers lezen. Van mijn cliënt en van de tegenpartij. Vervolgens overleg ik de te volgen strategie met mijn cliënt en schrijf ik een stuk ter verdediging dat we vervolgens presenteren in de rechtbank. Dat werkelijke pleidooi in de rechtbank vind ik altijd het spannendst. Een dag vol adrenaline waarop ik constant scherp moet zijn; ik moet direct kunnen reageren op vragen en opmerkingen van de wederpartij en de rechter. Deze baan bevalt me erg goed. Er lopen vele projecten tegelijkertijd die allemaal anders zijn, daardoor wordt het nooit saai. Het is iedere keer weer een uitdaging een nieuwe zaak te doorgronden en sterke argumenten ten gunste van mijn cliënt te ontwikkelen. Ik wil elke dag nog beter zijn in mijn werk.
23
24
Colofon Uitgever: Universiteit Leiden, Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Coördinatie: Universiteit Leiden, Michel Crama. Interviews, redactie, eindredactie: De Teksttafel, Mirjam Endendijk. Foto’s: Peter van Evert, Maureen de Wispelaere, Frederique Quaak, Geert van der Kraan, Janneke Metsaars en Jorien van Geest. Vormgeving: ratiodesign.nl Druk: van Zessen Klaar, Leiden. Met dank aan alle alumni die in deze brochure hun verhaal wilden vertellen. © november 2011, eerste druk Dit is een uitgave van de Universiteit Leiden, Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd of vermenigvuldigd zonder de toestemming van de auteur en de uitgever. Deze brochure is met de meeste zorg samengesteld. Aan de inhoud ervan kunnen geen rechten worden ontleend.
25
www.studereninleiden.nl www.mastersinleiden.nl
