De allesovertreffende heerlijkheid van Christus Het nieuwe verbond overtreft het oude verbond
Programmaboekje van Bijbelstudievereniging Timotheus bij het verenigingsseizoen 2015-2016
2
Voorwoord Voor je ligt het programmaboekje om een seizoen lang samen na te denken over de Hebreeënbrief. Hebreeën is een interessant Bijbelboek met een rijke inhoud, een boeiende achtergrond in het Oude Testament en een sterk samenhangende structuur. Bij het lezen van Hebreeën is het me vaak opgevallen dat het lastig is om de brief hoofdstuk voor hoofdstuk te lezen. Dit omdat veel hoofdstukken beginnen met een woord als ‘daarom’ wat terugwijst naar het vorige hoofdstuk. Dat vorige hoofdstuk begint ook weer zo en zo kom je snel weer aan het begin van de brief terecht. De hoofdstukken in Hebreeën kennen dus een sterke samenhang. Hebreeën heeft duidelijk z’n achtergrond in het Oude Testament, in de boeken van Mozes en bevat tal van verwijzingen en citaten uit de Thora (vooral Exodus en Leviticus) en psalmen. In het voorwoord van het boekje De schatkist van Jezus Christus van ds. M.M. van Campen las ik de uitspraak dat Hebreeën eigenlijk een christologische uitleg van Leviticus is. Deze achtergrond heb ik bij de beschrijvingen van de avonden in dit boekje onder het kopje ‘Verwijzingen in de Bijbel’ aangegeven. Net als bij de bestudering van het Bijbelboek Ezechiël, ontdekte ik bij de oriëntatie op Hebreeën ook pas laat de sterke aanwezigheid van het verbond als thema. In Ezechiël ontdekten we dat beloften en bedreigingen van het verbond vanuit Leviticus en Deuteronomium de achtergrond vormden van de aangekondigde oordelen over Israël en de wegvoering naar Babel. Ook in Hebreeën is het verbond een sterk aanwezig thema. Eigenlijk heel vanzelfsprekend omdat het de hele brief door gaat over het oude verbond en waarom het nieuwe verbond zoveel beter is. Het verbond is eigenlijk het overkoepelende thema van Hebreeën. De verschillende aspecten van de inhoud van de brief moeten in verband met het thema verbond beschouwd worden. De verlossing door de Heere Jezus Christus komt door het (nieuwe) verbond tot ons. In dat kader krijgen (verbonds)beloften, geloof, gehoorzaamheid, volharding, zekerheid, heiligmaking hun plaats. Op de eerste bladzijde van dit programmaboekje is een indeling op Hebreeën en het verenigingsseizoen opgenomen. Dit kan als raamwerk gebruikt worden om de avonden en onderwerpen in z’n verband te zien. Bij elke beschrijving van een avond is het betreffende deel uit de indeling opgenomen om aan te geven waar het die avond over gaat. Voor de indeling van Hebreeën en de tekst van dit boekje heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de HSV Studiebijbel. Na dit voorwoord is een korte inleiding op de brief aan de Hebreeën opgenomen, gevolgd door een literatuurlijst. Vervolgens wordt de inhoud van de verschillende avonden beschreven volgens een vast stramien: - Te behandelen uit Hebreeën De verzen uit Hebreeën die behandeld worden volgens het schema op de eerste bladzijde. - Inhoud Samenvatting van de inhoud van de verzen die behandeld worden. - Mogelijke thema’s Thema’s die in de inleiding en/of verwerking aan de orde kunnen komen. - Verwijzingen in de Bijbel Andere delen uit de Bijbel die in verband staan met wat behandeld wordt. - Speciale literatuur: Een overzicht van literatuur die speciaal betrekking heeft op het onderwerp van de avond. Ik hoop op leerzame en gezegende verenigingsavonden rond de bestudering van Hebreeën persoonlijk en gezamenlijk. Gerwin Schinkel
3
Indeling Hebreeën en verenigingsseizoen No. Datum 1 23-9-2015
Onderwerp I. Jezus is hoger van de engelen (1:1-2:18) A. De oppermacht van de Zoon van God (1:1-14) 1. Inleiding: samenvatting van de Persoon en het werk van de Zoon (1:1-4) 2. Bevestiging van Zijn status als Zoon van God (1:5-14) B. Waarschuwing om de zaligheid niet te negeren (2:1-4) C. De Grondlegger van de zaligheid (2:5-18)
2
7-10-2015
Friedensstimme (spreker)
3
28-10-2015
4
11-11-2015
5
2-12-2015
6
6-1-2016
II. Jezus is meer dan de wet van Mozes (3:1-10:18) A. Christus is hoger dan Mozes (3:1-6) B. Waarschuwing: rust voor het volk van God (3:7-4:13) 1. De zonde van de generatie van de uittocht (3:7-19) 2. De rust van God binnengaan (4:1-13) C. Het hogepriesterschap van Jezus (4:14-10:18) 1. Jezus, de eeuwige Hogepriester (4:14-5:10) 2. Onderbreking van het betoog: waarschuwing tegen afvalligheid (5:11-6:32) 3. De zekerheid van Gods belofte (6:13-20) 4. Het betoog gaat verder: de priesterlijke orde van Melchizedek (7:1-10) 5. Jezus vergeleken met Melchizedek (7:11-28) 6. Jezus, Hogepriester van een beter verbond (8:1-13) 7. Het aardse heiligdom (9:1-10) 8. Verlossing door het bloed van Christus (9:11-28) 9. Christus' offer is eens en voor altijd (10:1-18)
7
27-1-2016
Verhouding tussen oude en nieuwe verbond (spreker)
8
10-2-2016
9 10
2-3-2016 23-3-2016
III. Oproep tot geloof en volharding (10:19-12:29) A. De volle zekerheid van het geloof (10:19-39) 1. Aansporing om te naderen (10:19-25) 2. Waarschuwing om niet te wijken (10:26-39) B. Door het geloof (11:1-40) C. Volharding tot de volledige komst van het Koninkrijk (12:1-29) 1. Jezus, Leidsman en Voleinder van het geloof (12:1-2) 2. Word niet moe (12:3-17) 3. Een onwankelbaar Koninkrijk (12:18-29)
11
15-4-2016
IV. Afsluitende aansporingen en opmerkingen (13:1-25) A. Gode welgevallige offers (13:1-19) B. Zegenbeden (13:20-21) C. Slotgroeten (13:22-25)
4
Inleiding op Hebreeën Auteur en lezers De auteur van Hebreeën is niet bekend. En het is ook niet duidelijk tot wie hij zich richt. Uit de van oudsher gebruikte titel ‘Aan de Hebreeën’ is op te maken dat de brief oorspronkelijk gericht was aan Jodenchristenen. Aanvankelijk werd het auteurschap toegeschreven aan mannen als Barnabas en met name Paulus. Maar verschillen in stijl en argumentatie tussen Hebreeën en de geschriften van Paulus doen anderen denken dat hij de schrijver niet geweest is. Andere namen die genoemd worden zijn: Clemens, Lukas of Apollos. De conclusie van Origenes is toepasselijk: “Wie deze brief in feite schreef, weet alleen God.” De auteur roept de lezers herhaaldelijk op om te volharden in het geloof en waarschuwt hen voor het verlaten van de christengemeenschap. Hij wilde dat ze inzagen dat Christus zoveel meer was dan de Mozaïsche offers en ceremoniën. Vandaar de gedachte dat de brief gericht is aan Jodenchristenen. Zij zouden heel goed de vele aanhalingen en voorbeelden uit het OT hebben begrepen en bekend zijn met de vele citaten uit de Septuagint (LXX) – het OT vertaald in het Grieks. Datering Hebreeën werd bijna zeker geschreven in de eerste eeuw en mogelijk zelfs nog voor het jaar 70. Zo wordt bijvoorbeeld Timotheüs genoemd. Het belangrijkste criterium voor de datering van dit boek is de verwoesting van de tempel in Jeruzalem (70 na Chr.). De brief spreekt over het brengen van offers alsof dat nog steeds plaatsvond. Hoewel het in Hebreeën gaat over de tabernakel(!), zou het vermelden van het ophouden van de tempeloffers beslist een argument zijn geweest voor de auteur als hij zijn lezers ervan wilde overtuigen dat de Mozaïsche instellingen onvolmaakt waren en de gemeenteleden ervan wilde weerhouden naar de Joodse gebruiken terug te keren. Thema Christus is zoveel meer dan een engel, priester of welke oudtestamentische instelling dan ook. Iedere lezer wordt opgeroepen om het geloof in de ware rust van Christus vast te houden, anderen in de gemeente aan te moedigen om te volharden en zo’n grote zaligheid niet te verachten. Literaire kenmerken Hebreeën heeft een ongebruikelijke stijl: geen inleiding of andere kenmerken van een brief. Door de zorgvuldige opbouw en de vele praktische vermaningen hebben velen de gedachte dat het een preek was in de vorm van een brief. Qua stijl is Hebreeën een van de meest verzorgde boeken van het NT. De auteur is een meester in beeldspraak en metaforen, zinspelingen op het OT, vergelijkingen en analogieën, tegenstellingen, lange vloeiende zinnen die naar een climax toewerken en het herhalen van zinsconstructies. De rode draad van het boek is de ‘vergrotende trap’ met woorden als: hoger, beter, zoveel/hoeveel (te) meer. Dit komt zo’n twintig keer voor. Het gebeurt telkens dat iets of iemand uit het OT wordt vergeleken met de Persoon of het werk van Christus, waarbij de auteur het onvolmaakte tegenover het volmaakte stelt.
5
Literatuurlijst Algemene literatuur over Hebreeën Ds. W.P. van der Aa: Hebreeën, uitgeverij KOK (laagdrempelige achtergrondinformatie met per hoofdstuk een aantal gespreksvragen). Andrea van Hartingsveldt-Moree: Brieven voor jou; Bijbellezen met kinderen, Deel 8 – Hebreeën, De Banier, 2014. HSV Studiebijbel, Studiebijbel bij de tekst van de Herziene Statenvertaling, Jongbloed. Dr. H.F. van de Kamp: Hebreeën; Geloven is volhouden, serie Commentaar Nieuwe Testament, Kok, … Ds. G. ter Maat: Brief aan de Hebreeën; Woorden van bemoediging, Boekencentrum. Ds. W. Pieters: Open toegang tot Gods genadetroon; De brief aan de Hebreeën, serie Aan u geschreven, deel 12, De Banier, 2015. Studiebijbel Oude Testament (SBOT) – Uitgebreide studiebijbel bij het Oude Testament (nu 11 delen). Studiebijbel Oude Testament (SBNT), Deel 9: Studiebijbel Nieuwe Testament; Hebreeën - Judas Uitlegbijbel, Uitleg rond de GBS editie van de Statenvertaling, Uitgeverij De Banier. Overzicht literatuur over specifieke onderwerpen Ds. G.J. van Aalst: 't Is ook maar een mens; Gedachtenoverde predikant, De Banier, € 9,95. Ds. D.J. Budding: De preek wat doen we ermee?, Den Hertog. John Bunyan: Het komen tot Jezus Christus; Hoe zondaren tot Hem komen en waarom ze bij Hem welkom zijn, Jongbloed, € 14,95 Ds. M.M. van Campen: De schatkist van Jezus Christus; De zeven Joodse feesten en de betekenis voor ons vandaag, 118 blz,€ 8,95 Ds. D.A. Detmar: Kan ik zeker zijn van mijn zaligheid, Uitgeverij Hardeman, € 3,95 Erskine: Reglement gebedskring (digitaal verkrijgbaar bij Gerwin Schinkel). Ebenezer Erskine: Zekerheid van het geloof, Groot Goudriaan, € 18,90 Ds. J.J. van Eckeveld: Zeker en vast; Over de zekerheid van het geloof, 95 blz., € 9,95 Ds. C. Harinck: De Tabernakel (8 preken), 123 blz. Dr. H.F. Kohlbrugge: Waartoe het Oude Testament, Leidraad om de boeken van Mozes en de profeten op waarde te schatten, Boekencentrum, 138? pagina’s (zie ook: www.theologienet.nl). I.A. Kole: Oriëntatie in de bijbelse oudheidkunde, Uitgeverij Boekencentrum, € 19,50. Ds. R. van Kooten: Meer kennis van Christus, 138 blz., € 11,50 Ds. R. van Kooten: Verzoend door Christus, 151 blz., € 12,50 Arno Lamm en Emile-Andre Vanbeckevoort: Wake Up; Gods profetische kalender in tijdslijnen en feesten, Het Zoeklicht, € 24,95. David M. Levy: De Tabernakel; Beeld van Christus, Uitgeverij Groen, 221 blz., € 11,50 Walter Marshall: Evangelische heiligmaking; Toegelicht door ds. W. Pieters, Ramshoorn, € 7,94 Don Richardson: De eeuwigheid in hun hart; Aangrijpend bewijs van geloof in de enige ware God in honderden culturen in de hele wereld, Novapres, 221 blz., 15,90. J.C. Ryle: Hebt u zekerheid?, Uitgeverij Groen, 69 blz., € 7,50 J. C. Ryle: Heiligmaking, Uitgeverij Om Sions Wil, € 32,50 C.H. Spurgeon: Engelen (7 preken), Uitgeverij Boekhout, 124 pagina's, € 8,45. Dr. W.H. Velema: Geroepen tot heilig leven, Kok Kampen, 195 pagina’s. Dr. W. van Vlastuin: Gedienstige geesten; Bijbels onderwijs over engelen, DeBanier, 134 pagina’s. Ds. C.G. Vreugdenhil: Levend geloof, Uitgeverij Jongbloed, € 12,50
6
Avond 1: Jezus hoger dan de engelen Inleider: Willem van Pelt Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): I. Jezus is hoger van de engelen (1:1-2:18) A. De oppermacht van de Zoon van God (1:1-14) 1. Inleiding: samenvatting van de Persoon en het werk van de Zoon (1:1-4) 2. Bevestiging van Zijn status als Zoon van God (1:5-14) B. Waarschuwing om de zaligheid niet te negeren (2:1-4) C. De Grondlegger van de zaligheid (2:5-18) Inhoud: I. Jezus is hoger van de engelen (1:1-2:18) God heeft voorheen – ten tijde van het Oude Testament – vaak en op veel manieren tot mensen gesproken door profeten, maar daarna door Zijn eigen Zoon. Dit wordt neergezet als uniek en van een geheel andere orde als de oude openbaring. In het eerste hoofddeel van Hebreeën (1:1-2:18) wordt dit beschreven onder het thema ‘Christus is meer dan de bemiddelaars van de wet, de engelen’. A. De oppermacht van de Zoon van God (1:1-14) Jezus is Gods grootste en laatste openbaring, want Hij is Gods Zoon (1: 2), door Wie alles geschapen is (1: 2), de heerlijkheid van God (1:3), Die ons reinigt van onze zonden (1: 3). B. Waarschuwing om de zaligheid niet te negeren (2:1-4) Er volgt ook een vermaning. Als het woord wat door engelen gesproken is al bindend was en ongehoorzaamheid rechtvaardig vergolden werd, hoe zullen wij dan ontvluchten als we op de grote zaligheid door Jezus aangeboden in het Evangelie geen acht slaan? C. De Grondlegger van de zaligheid (2:5-18) Voor dit grootse offer van Jezus’ lijden en sterven was het nodig dat Hij mens werd. Mogelijke thema’s: - Inleiding op de brief: structuur, thematiek, auteur, datum, geadresseerden, plaats in de Bijbel, etc. - Citaten uit het OT m.b.t. het zoonschap van Christus. Joodse associatieve manier van denken. - Jezus als Erfgenaam van de Vader (1:2). - Onderscheid tussen Gods spreken en openbaring in OT en NT (1: 1). - Jezus is hoger dan de engelen (verschil tussen Jezus Christus en engelen). - Rol van engelen in de heilsgeschiedenis, het wereldgebeuren en de verbonden of Wet (2: 2,3). - Concretiseren wat ‘die grote zaligheid’ (2:1-4) inhoudt. Wat verkondigde de Heere en hen die Hem gehoord hebben (= apostelen)? Hoe kunnen we dit veronachtzamen, etc. - Wat wordt gezegd over verbond, beloften, geloof, etc. - Wat houdt het in om Jezus te zien als ‘Zoon des mensen’ (2:5-18). Hoe kunnen we Jezus (vernedering en verhoging) vinden in de aangehaalde Psalm 2? Zien wij Hem nu met eer en heerlijkheid gekroond? - Waarom Jezus mens moest worden. Vergelijking met HC Zondag 5-6 of NGB 10, 12, 18, 19. Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst. Engelen: Hand. 7: 53; Gal. 3: 19 (Bemiddelaars van de wet) Zoon des mensen: Dan. 7 Geschiedenis van de verbondssluiting: Ex. 19-24 en 31-34 Speciale literatuur: Dr. W. van Vlastuin: Gedienstige geesten; Bijbels onderwijs over engelen, DeBanier, 134 pagina’s. Corrie ten Boom: Engelen; Gezonden om Gods kinderen te dienen. C.H. Spurgeon: Engelen (7 preken), Uitgeverij Boekhout, 124 pagina's, € 8,45.
7
Avond 2: Avond met stichting Friedensstimme Inleider: Stichting Friedensstimme en evangelist Andrej Serin Deze avond wordt georganiseerd door Timotheus in samenwerking met Stichting Friedensstimme, maar het is een avond waarop de hele gemeente welkom is. Al een paar jaar doet onze gemeente mee met de kerst- en paasgroet-actie (het versturen van Bijbels en lectuurpakketten ter bemoediging) die door deze stichting Friedensstimme georganiseerd wordt. Stichting Friedensstimme ondersteunt zendings- en evangelisatiewerk in de landen van de voormalige Sovjet Unie. In Rusland, Centraal Azie en op de Kaukasus financiert Friedensstimme het werk van ruim 100 evangelisten. Velen van hen wonen en werken in de ijskoude poolgebieden waar het ’s winters gerust -50 graden vriest. Immers, ook daar wonen mensen die verloren zijn en de Zaligmaker nodig hebben. Zo werkt Friedensstimme ook in Oezbekistan. Dit is een land in Centraal Azie. Er wonen ongeveer 30 miljoen mensen, de meesten van hen zijn moslim. In Oezbekistan is het voor christenen verboden om samen te komen, om te evangeliseren en zelfs het bezit van een Bijbel wordt bestraft. De vaak kleine gemeenten krijgen met regelmaat bezoek van de geheime diensten, er is sprake van inbeslagnames en hoge boeten die worden opgelegd. Oezbekistan staat hoog op de ranglijst van landen waar christenen vervolgd worden.
Andrej Serin is verantwoordelijk voor het geestelijk leven en het evangelisatiewerk van de nietgeregistreerde baptistengemeenten in Oezbekistan. Met zijn vrouw en kinderen woont en werkt hij in de hoofdstad Tashkent. Als gemeenteleider en koorleider is hij actief in zijn eigen thuisgemeente. Maar hij bezoekt ook regelmatig de andere (huis)gemeenten die er in het land zijn om te bemoedigen, te dopen en het avondmaal te bedienen. Andrej komt uit een geslacht van christenen dat veel lijden heeft verdragen omwille van het geloof in Christus. Misschien is dat wel waarom Andrej de moed op kan brengen om vrijmoedig te getuigen van zijn Heer en Heiland zelfs als dat risicovol is.
8
Avond 3: Christus is hoger dan Mozes en Gods belofte van rust Inleider: Rina van Pelt Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): II. Jezus is meer dan de wet van Mozes (3:1-10:18) A. Christus is hoger dan Mozes (3:1-6) B. Waarschuwing: rust voor het volk van God (3:7-4:13) 1. De zonde van de generatie van de uittocht (3:7-19) 2. De rust van God binnengaan (4:1-13) Inhoud: II. Jezus is meer dan de wet van Mozes (3:1-10:18) De openbaring van God in Zijn Zoon Jezus Christus wordt in het begin van de Hebreeënbrief neergezet als uniek en van een geheel andere orde als de oude openbaring. Het thema van het eerste hoofddeel van Hebreeën is ‘Christus is meer dan de bemiddelaars van de Wet’. In het tweede hoofddeel van de brief (3:110:18) gaat het over het thema ‘Christus is meer dan de wet van Mozes’. Dit wordt in drie punten uitwerkt, waarvan er deze avond twee behandeld worden. A. Christus is hoger dan Mozes Mozes was een van Gods trouwste dienaren in Gods huis (de gemeente), maar hij was een dienaar. Jezus is veel hoger en heerlijker. Jezus is de trouwe Hogepriester van God en is Zoon in het huis(gezin) van God. B. Waarschuwing: rust voor het volk van God Na de vergelijking tussen Mozes en Jezus volgt een vergelijking tussen hun volgelingen, wat uitloopt op een aantal vermaningen die zo kenmerkend zijn voor deze brief. Mozes’ volgelingen gingen de belofte van Gods rust niet binnen door hun ongehoorzaamheid en ongeloof. De volgelingen van Jezus worden met klem opgeroepen dit voorbeeld van ongeloof niet te volgen, maar ‘heden’ hun hart niet te verharden (Psalm 95) maar (de belofte van) het Evangelie te geloven en zo de komende (sabbats)rust te kunnen binnengaan, die overblijft voor het volk van God. Mogelijke thema’s: - Het huis van God. Wie maken daar deel van uit? Moeten we in het NT bij het huis van God denken aan hout en stenen of aan mensen (1: 6)? Hoe moet het (toe)gaan in het huis van God? - Het vergelijken van Mozes als middelaar van het OT en Jezus als Middelaar van het NT. Waarom Christus hoger is dan Mozes (1: 1-6). - Geschiedenis van de verbittering in de woestijn en de invloed ervan op de verbondsbeloften (ingaan in de rust) en de geestelijke strekking omdat David daarover ook spreekt in Psalm 95. - Wat wordt gezegd over onderling toezicht en vermaan (3: 13). Krijgt dat gestalte in ons leven en onze gemeente? Bekijk bijv. ook het reglement van de gebedskring van een van de Erskines. - Wat wordt er gezegd over: verbond, (verbonds)beloften, (verbonds)bedreigingen, geloof, ongeloof, ongehoorzaamheid, oordeel/toorn, verharding, verbittering, verantwoordelijkheid? - Verkondiging van het Evangelie is OT en NT (4: 2). Wat Evangelie is, wat het inhoudt, wat het met de belofte te maken heeft die nog steeds van kracht is (4: 1). - Hoe we omgaan met de prediking, verkondiging, aanbod van genade? De kracht van het Woord (4: 12). - Welke lijnen hier getrokken worden rondom het begrip ‘rust’ en het verband met de sabbat in het OT. Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst. Psalm 95, geschiedenis van de verbittering(en) in de woestijn: Ex. 17 (Massa en Meriba), Num. 14 (men mocht Kanaän niet binnen), Numeri (40 jaar in de woestijn). Speciale literatuur: Erskine: Reglement gebedskring (digitaal verkrijgbaar bij Gerwin Schinkel). Ds. D.J. Budding: De preek wat doen we ermee?, Den Hertog.
9
Avond 4: Jezus, de eeuwige Hogepriester en waarschuwing tegen afval Inleider: Henrieke Schimmel Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): C. Het hogepriesterschap van Jezus (4:14-10:18) 1. Jezus, de eeuwige Hogepriester (4:14-5:10) 2. Onderbreking van het betoog: waarschuwing tegen afvalligheid (5:11-6:32) 3. De zekerheid van Gods belofte (6:13-20) Inhoud: Het tweede hoofddeel van de brief (3:1-10:18) gaat het over het thema ‘Christus is meer dan de wet van Mozes’. Aangegeven is dat Christus meer is dan Mozes (A). Daarna volgde een waarschuwing (B). Nu wordt beschreven dat het hogepriesterschap van Jezus meer is dan het (hoge)priesterschap tijdens het Oude Testament (C). Christus is dus meer en hoger dan Aaron. Dit wordt in negen punten uitwerkt, waarvan deze avond de eerste drie behandeld worden 1. Jezus, de eeuwige Hogepriester De schrijver roept op tot christelijke trouw op grond van Jezus als heilige en meevoelende Hogepriester, door God de Vader aangesteld tot het lijden waardoor anderen eeuwige zaligheid zouden verkrijgen. 2. Onderbreking van het betoog: waarschuwing tegen afvalligheid De uiteenzetting over Jezus als Hogepriester wordt onderbroken voor een oproep aan de lezer om volwassen te worden in het geloof. Men wordt berispt vanwege het gebrek aan deze volwassenheid. Er wordt gewaarschuwd tegen afval van het geloof. 3. De zekerheid van Gods belofte Gods eigen volmaakt betrouwbare wezen staat garant voor Zijn beloften. God bevestigt Zijn beloften met een eed, door te zweren bij Zichzelf. Daarom is de belofte van zaligheid door de hogepriesterlijke dienst van Jezus een vaste en betrouwbare hoop. Mogelijke thema’s: - De aanstelling van de aardse (hoge)priesters vergelijken met die van Jezus als Hogepriester (5: 1-6). - Roeping tot, aanvaarding van en bevestiging in diverse ambten in de gemeente. - De gebedsworsteling, lijden, gehoorzaamheid en het gebedsleven van Jezus (5: 7-9). - Geestelijke(on)volwassenheid, geloofsgroei/opwas in de genade, standen in het genadeleven en wat het inhoudt (5: 11 – 6: 3). - Hoe we moeten denken over afval van heiligen (6: 4-8). - Nadenken over zekerheid van het geloof en wat dat met Gods beloften/eden en raadsbesluit (verborgen of geopenbaard?) te maken heeft (6: 13-19). - Wat het beeld van Jezus als Voorloper (beeld van de Tabernakel) betekent (6: 20). Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst. De inwijding van Aaron en zijn zonen als (hoge)priester: Lev. 8 en 9, Ex. 29. Over ambten: Hand. 6, 14: 23, 20: 17 + 28, Rom. 12, Ef. 4: 1-11, 1 Tim. 3, Tit. 1: 1-9, 1 Petr. 5: 1-4. Opwas in de genade: 1 Kor. 3: 1-4, Ef. 4: 13-16, 1 Petr. 1: 2, 2 Petr. 3: 18, 1 Joh 2. Speciale literatuur: Dordtse leerregels: Hoofdstuk 5: van de volharding van de heiligen. NGB: Art. 21 over Christus onze enige Hogepriester, Art. 16 over de voorbidding van Christus, Art.30 en 31 over de ambten in de christelijke gemeente. Ds. G.J. van Aalst: 't Is ook maar een mens; Gedachten over de predikant, De Banier, € 9,95. Hoofdstukken over de ambten in bijv. De redelijke godsdienst van Brakel of Institutie van Calvijn.
10
Avond 5: De priesterlijke orde van Melchizedek en een beter verbond Inleider: Elma Zwanenburg Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): 4. Het betoog gaat verder: de priesterlijke orde van Melchizedek (7:1-10) 5. Jezus vergeleken met Melchizedek (7:11-28) 6. Jezus, Hogepriester van een beter verbond (8:1-13) Inhoud: In Hebreeën 4 t/m 10 gaat het over het hogepriesterschap van Jezus. Dit is in negen delen opgedeeld, waarvan er deze avond drie worden behandeld. 4. Het betoog gaat verder: de priesterlijke orde van Melchizedek (7:1-10) Omdat Jezus een eeuwige hogepriester is, wordt Hij in de orde van Melchizedek geplaatst die hierin een type van Christus is. Melchizedek was een gewoon mens (al zij er ook uitleggers die denken dat hij een OT verschijning van Christus was), maar zijn afkomst, stamboom en sterven worden in de Bijbel niet beschreven. Dit in tegenstelling tot de priesters die zonen van Aaron waren. 5. Jezus vergeleken met Melchizedek (7:11-28) De priesters dienden in het oude verbond wat gesloten was met Mozes en met het volk bij de Sinaï na de uittocht (Ex. 24). Dit oude verbond, de wet, kon niemand tot volmaaktheid brengen. Er was een Priester nodig van een andere orde dan de vergankelijke priesters onder het oude verbond. Als er dan een Priester van een heel andere orde moet komen, dan vindt er ook een verandering van de wet plaats. Jezus is van een veel beter verbond Borg en Middelaar geworden. Zo’n hogepriester zoals Hij hebben wij nodig! 6. Jezus, Hogepriester van een beter verbond (8:1-13) Die Hogepriester, Jezus Christus, die is er ook! Dat is de hoofdzaak, de kern, van de brief aan de Hebreeën! Jezus Christus is geen dienaar in de aardse tabernakel (of tempel) door mensen gemaakt, maar in het heiligdom van God. Daar was de aardse tabernakel slechts een beeld van. Jezus is Hogepriester van een beter verbond, het nieuwe verbond. Dat is in het Oude Testament al voorzegd in Jeremia 31. Mogelijke thema’s: - Wie Melchizedek was en hoe hij met Christus vergeleken wordt (type) en waarom. - Vergelijking tussen de aardse tabernakel/tempel en ware tabernakel/tempel (8: 2 + 5) en welke geestelijke lessen daar voor ons in liggen. - Vergelijking tussen aardse priesterdienst en priesterdienst van Christus.Het werk van Christus als Borg en Hogepriester voor ons persoonlijk. Zo’n priester hebben wij nodig, maar Deze is er ook! - Vergelijking tussen het oude en nieuwe verbond.Wat houden die verbonden in? Waarom is het nieuwe beter? Waarom heeft het betere beloften? Wat zegt Jer. 31 daarover? Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst Verbondssluitingen in het OT o.a.: Gen. 6, 9, 12, 15, 17, Ex. 20, 24, 33 Aankondiging van het nieuwe verbond: Jer. 31 Melchizedek: Gen. 14 en Ps. 110 Speciale literatuur: Don Richardson: De eeuwigheid in hun hart; Aangrijpend bewijs van geloof in de enige ware God in honderden culturen in de hele wereld, Novapres, 221 blz., 15,90. [De ontmoeting van Abraham met Melchizedek en de koning van Sodom wordt als beeld gebruikt voor Gods bijzondere en algemene openbaring]. Een studiebijbel of commentaar op Genesis of Hebreeën over wie Melchizedek was.
11
Avond 6: Verlossing door het bloed van Christus Inleider: Eric de Jonge Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): 7. Het aardse heiligdom (9:1-10) 8. Verlossing door het bloed van Christus (9:11-28) 9. Christus' offer is eens en voor altijd (10:1-18) Inhoud: Deze avond worden de drie laatste delen behandeld die gaan over het hogepriesterschap van Jezus. 7. Het aardse heiligdom (9:1-10) Dit gedeelte beschrijft de inrichting en de erediensten van de tabernakel in het Oude Testament. Alleen priesters mochten (dagelijks) in het heilige komen en alleen de hogepriester één keer per jaar in het heilige der heilige. De Heilige Geest gaf hiermee aan dat mensen nog niet rechtstreeks tot de troon van Gods genade konden gaan. En de offers van dieren brachten geen volmaaktheid. 8. Verlossing door het bloed van Christus (9:11-28) In tegenstelling tot de tabernakeldienst brengt het hogepriesterschap van Jezus en Zijn offer en Zijn eigen bloed wel een eeuwige verlossing en directe toegang tot God tot stand. Het vond plaats in een betere tabernakel, voor Gods aangezicht. Net als in het oude verbond moest ook het nieuwe verbond met bloed ingewijd worden. Het nieuwe verbond wordt ook een testament (laatste wilsbeschikking) genoemd die de dood van de maker van het testament vergt. 9. Christus' offer is eens en voor altijd (10:1-18) Dierenoffers werden dagelijks en jaarlijks (Grote verzoendag) herhaald. Het waren symbolen van genoegdoening voor de zonden, maar namen die niet weg. Maar Christus heeft in één offer tot in eeuwigheid volmaakt degenen die geheiligd worden. Mogelijke thema’s: - Inrichting en eredienst in de tabernakel en wat we daar nu nog van leren kunnen (9: 1-10). Hoe en waarom het werk van Christus (nieuwe verbond) het oude verbond heeft overtroffen. - De (persoonlijke) waarde en de noodzaak van het bloed en de dood van Christus (de Testamentmaker). - Betekenis van het ritueel op grote verzoendag (9: 11-18) en die van de rode vaars (9: 13). - Betekenis van de offers van het oude verbond (10: 1-18) en de betekenis/toepassing voor nu. - Of naast Pasen (Pesach), Pinksteren (Wekenfeest) en grote verzoendag ook andere feesten van het oude verbond ons nu nog iets te zeggen hebben. Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst De inrichting en ingebruikname van de tabernakel: Ex. 24-31, Lev. 8, 9 Grote verzoendag en feesten van het oude verbond: Lev. 19 Ritueel met de rode vaars: Num. 19 Offers van het oude verbond: Lev. 1 - 7 Speciale literatuur: Ds. R. van Kooten: Meer kennis van Christus, 138 blz., € 11,50 [In dit boek worden de offers behandeld, zoals het brand-, spijs- en vredeoffer, wijzend naar heiligmaking] Ds. R. van Kooten: Verzoend door Christus, 151 blz., € 12,50 [Over de Grote Verzoendag, het zond- en schuldoffer en het offer van de rode koe, wijzend naar rechtvaardiging] Ds. M.M. van Campen: De schatkist van Jezus Christus; De zeven Joodse feesten en de betekenis voor ons vandaag, 118 blz., € 8,95 Ds. C. Harinck: De Tabernakel (8 preken), 123 blz. David M. Levy: De Tabernakel; Beeld van Christus, Uitgeverij Groen, 221 blz., € 11,50
12
Avond 7: Inleiding Inleider: Johan de Jong Inhoud: Deze avond is een verdiepingsavond op de brief aan de Hebreeën. We willen dan in het bijzonder nadenken over de verhouding tussen het oude en nieuwe testament of verbond zoals dit ook in deze brief aan de orde komt. Welk verbond wordt precies bedoeld met het oude verbond? Is dat het verbond wat God met Abraham sloot (Gen. 15 en 17), het verbond wat met Mozes en het volk gesloten werd op de Sinaï of beide? Wat is de betekenis van het oude verbond in het tijdperk van het nieuwe verbond waarin wij nu leven? Kan het Oude Testament dicht en moeten we ons vooral richten op het Nieuwe Testament? Bedoelt de schrijver van de brief aan de Hebreeën dat als hij zegt: “Een nieuw verbond, zo heeft Hij het eerste oud gemaakt; dat nu oud gemaakt is en verouderd, is nabij de verdwijning” (Hebr. 8:13)? Of is het Oude Testament de eigenlijke Bijbel en het Nieuwe Testament een soort leeswijzer daarbij? Wat moeten christenen dan met de inhoud van het oude verbond? Wat kunnen we leren van het ‘kerkelijke jaar’ van het oude verbond, de oudtestamentische feesten en de ceremoniële eredienst? Sommige christenen pleiten voor een nauwere band met het jodendom, het gelijkschakelen van feestdagen en bestuderen van Joodse geschriften. Is dat inderdaad een verrijking of doen we dan weer een stap terug naar het oude verbond? Ouderling Johan de Jong hoopt met ons op deze vragen in te gaan en antwoorden te vinden ook in de brief aan de Hebreeën. Speciale literatuur: Dr. H.F. Kohlbrugge: Waartoe het Oude Testament, Leidraad om de boeken van Mozes en de profeten op waarde te schatten, Boekencentrum, 138? pagina’s (zie ook: www.theologienet.nl). I.A. Kole: Oriëntatie in de Bijbelse oudheidkunde, Uitgeverij Boekencentrum, € 19,50. Arno Lamm en Emile-Andre Vanbeckevoort: Wake Up; Gods profetische kalender in tijdslijnen en feesten, Het Zoeklicht, € 24,95.
13
Avond 8: Oproep tot geloof en volharding Inleider: Dick van Dijk Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): III. Oproep tot geloof en volharding (10:19-12:29) A. De volle zekerheid van het geloof (10:19-39) 1. Aansporing om te naderen (10:19-25) 2. Waarschuwing om niet te wijken (10:26-39) Inhoud: A. De volle zekerheid van het geloof (10:19-39) Het betoog over Christus’ verhevenheid en Zijn verlossingswerk mondt uit in vermaningen tot geloof en volharding. De waarheid van Christus’ Persoon en Zijn werk (Christus’ bloed) is een aanmoediging om tot God te naderen en om niet te wijken van het geloof. 1. Aansporing om te naderen (10:19-25) Nu Christus door Zijn priesterlijke werk de toegang tot God heeft geopend, wordt aangespoord om in getrouwheid tot God te gaan, om krachtig aan de belijdenis vast te houden en ook anderen hiertoe aan te sporen. 2. Waarschuwing om niet te wijken (10:26-39) Tot slot volgt een waarschuwing voor het komende oordeel over hen die opzettelijk het geloof verwerpen met het doel de lezer aan te sporen tot geloof. Mogelijke thema’s: - Het verschil in de toegang tot God in het oude en nieuwe verbond (10: 19-21) en hoe dit tot stand is gekomen, met welk Offer en door welke Priester. - Het eenmalige karakter van het offer van Christus (10: 10-18) en het geschil hierover met Rome. - Het naderen tot God (10: 22), komen tot Christus. Wat daarmee wordt bedoeld en hoe dat persoonlijk gestalte krijgt. - Hoe te denken over zekerheid van het geloof (10: 22). Hoe je eraan komt, waar het op rust of het voor iedereen verkrijgbaar is. - Hoe we het op anderen acht hebben (op elkaar letten) en aansporen vorm kunnen geven (10: 24). - De verzen 26 t/m 31 zijn erg waarschuwend. Het nut van waarschuwende prediking m.b.t. de Wet én m.b.t. het Evangelie. - Hoe met het Evangelie om te gaan. Wat is het om de Zoon van God te vertrappen en het bloed van het verbond onrein te achten (10: 29). Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst Rom. 4: 16-25, 8: 1-39, 1 Kor. 13: 5, 2. Tim. 1: 12, 4: 6-8, 2 Petr. 1: 1-10 Speciale literatuur: NGB: Art. 21 over Christus onze enige Hogepriester Heidelbergse Catechismus Zondag 7 (geloof) en 23 (rechtvaardiging) Ebenezer Erskine: Zekerheid van het geloof, Groot Goudriaan, € 18,90 John Bunyan: Het komen tot Jezus Christus; Hoe zondaren tot Hem komen en waarom ze bij Hem welkom zijn, Jongbloed, € 14,95 J.C. Ryle: Hebt u zekerheid?, Uitgeverij Groen, 69 blz., € 7,50 Ds. J.J. van Eckeveld: Zeker en vast; Over de zekerheid van het geloof, 95 blz., € 9,95 Ds. D.A. Detmar: Kan ik zeker zijn van mijn zaligheid, Uitgeverij Hardeman, € 3,95
14
Avond 9: Door het geloof Inleider: Gerwin Schinkel Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): III. Oproep tot geloof en volharding (10:19-12:29) B. Door het geloof (11:1-40) Inhoud: B. Door het geloof (11:1-40) Nu volgt een uitgebreide opsomming van voorbeelden van mensen bij wie het geloof staande bleef door op God te hopen. Geloof is de volhardende hoop in Gods beloften. En door dit geloof zal men zalig worden op de laatste dag. Er wordt gesproken over (daden in) geloof, getuigenis van God krijgen, beloften, het zijn van gasten en vreemdelingen, overwinningen en verliezen. De volgende personen worden als voorbeelden beschreven: Abel, Henoch, Noach, Abraham, Sara, Izak, Jacob, Jozef, Mozes, Rachab, Gideon, Barak, Simson, Jefta, David en Samuel. Mogelijke thema’s: - Wat het geloof nu precies is (11: 1) en wat het met verbond en beloften (11: 9, 13, 17,33,39) te maken heeft. - Wat het inhoudt om getuigenis te krijgen van God m.b.t. het geloof (11: 2, 4, 5, 39). - Bespreken van een of meer genoemde voorbeelden van geloof en volharding. - Hoe het zit met (leven uit de) beloften en de vervulling wel of niet krijgen (11: 9, 13, 17,33,39). - Wat het inhoudt om gasten en vreemdelingen op aarde te zijn (11: 13-16). - Door het geloof lijkt het twee kanten op te kunnen: overwinning (11: 33-35) of nederlaag (11: 36-40). - Geloof wordt gekoppeld aan allerlei activiteit in het leven. Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst Rom. 8 Speciale literatuur: Ds. C.G. Vreugdenhil: Levend geloof, Uitgeverij Jongbloed, € 12,50 W. a Brakel: Redelijke Godsdienst, Deel 1, Hoofdstuk 42: Van het leven des geloofs op de beloften.
15
Avond 10: Volharding tot de volledige komst van het Koninkrijk Inleider: Claertje Don Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): C. Volharding tot de volledige komst van het Koninkrijk (12:1-29) 1. Jezus, Leidsman en Voleinder van het geloof (12:1-2) 2. Word niet moe (12:3-17) 3. Een onwankelbaar Koninkrijk (12:18-29) Inhoud: C. Volharding tot de volledige komst van het Koninkrijk (12:1-29) Gezien de voorbeelden van geloofsgetuigen uit hoofdstuk 11 en vooral Jezus’ eigen voorbeeld van volharding aan het kruis moeten christenen de wedloop van het geloof met volharding lopen. 1. Jezus, Leidsman en Voleinder van het geloof (12:1-2) Door Christus’ verzoeningswerk werkt Zijn volmaaktheid door in de volmaaktheid van Zijn volk (die gereed zal zijn op de laatste dag). Het kruis van Christus vertegenwoordigt het grootste lijden uit de geschiedenis. Hij leed niet alleen naar Zijn lichaam, maar droeg ook Gods rechtvaardige toorn doordat Hij de zonde van de wereld droeg. Maar de belofte van loon en vreugde die voor Hem lag, gaf Hem kracht om te lijden. 2. Word niet moe (12:3-17) Aardse beproevingen (kastijdingen) getuigen in feite van Gods vaderlijke tucht. God straft Zijn kinderen om hun bestwil. Zulke beproevingen zijn een aansporing tot volharding en de auteur van de brief waarschuwt om deze vorming niet af te wijzen. 3. Een onwankelbaar Koninkrijk (12:18-29) Het nieuwe verbond (Sion, de stad van de levende God) is veel meer dan het oude van de Sinaï. Hier past oprechte en getrouwe eerbied, want God zal tenslotte alle mensen oordelen. Anderzijds beeft bij de Sinaï alleen de aarde. God zal nog één keer niet alleen de aarde maar ook de hemel laten beven. Mogelijke thema’s: - Hoe met volharding Jezus volgen en op Hem zien als Overste Leidsman en Voleinder van het geloof (12: 1-3). Wat discipelschap inhoudt. - Uitwerken van het beeld van de wedloop/hardloopwedstrijd (12: 1). - Hoe om te gaan met lijden en tegenslag. Wanneer is het kastijding, beproeving ofbestraffing en wat is het doel (12: 4-13)? - Heiliging, persoonlijk (12:14) maar ook collectief (12: 15-17). Wat is verachtering in de genade en hoe wijzen we elkaar daar onderling op? - In 12: 18-29 gaat het weer over de verhouding tussen oud en nieuw verbond. Wat willen deze verzen zeggen? Is het nieuwe verbond (het hemelse Jeruzalem) liefelijker dan het oude (de bevende en rokende Sinaï) of juist scherper (aarde én hemel zullen nog eens beven). - Wat het wil zeggen dat God een verterend vuur is. Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst Beeld van de wedloop: 1 Kor. 9: 24-27 en 2 Tim. 4: 7-8 Lijden en tegenslag: Job, Rom. 8, 1 Kor. 1, 2 Kor. 12 Speciale literatuur: J. C. Ryle: Heiligmaking, Uitgeverij Om Sions Wil, € 32,50 Dr. W.H. Velema: Geroepen tot heilig leven, Kok Kampen, 195 pagina’s. Walter Marshall: Evangelische heiligmaking; Toegelicht door ds. W. Pieters, Ramshoorn, € 7,94 Heiligmaking in een boek over de geloofsleer als Aan Zijn voeten van ds. R. van Kooten, De redelijke godsdienst van W. a Brakel of de Gereformeerde Dogmatiek van ds. G.H. Kersten
16
Avond 11: Afsluitende aansporingen en opmerkingen Inleider: Aart Nederveen Te behandelen uit Hebreeën (zie pag. 4): IV. Afsluitende aansporingen en opmerkingen (13:1-25) A. Gode welgevallige offers (13:1-19) B. Zegenbeden (13:20-21) C. Slotgroeten (13:22-25) Inhoud: IV. Afsluitende aansporingen en opmerkingen (13:1-25) Aan het eind van zijn brief noemt de auteur enkele specifieke punten die van toepassing zijn op de gemeenschap (1-19), hij vraagt God om hen te zegenen (20-21) en groet de gemeenschap (22-25). A. Gode welgevallige offers (13:1-19) Zoals ook in andere brieven gebruikelijk is, besluit de auteur zijn brief met een reeks praktische vermaningen. Thema’s daarbij zijn o.a. broederliefde, gastvrijheid, zorg voor gevangenen, tevredenheid i.p.v. geldzucht, gehoorzaamheid aan voorgangers, etc. Hierbij valt op dat de auteur (zelfs) ook hier spreekt in beelden aan het OT ontleend. Hij spreekt over een Altaar waarvan christenen wel mogen eten, het volgen van Christus buiten de poort, het brengen van lofoffers en andere offers die God behagen. B. Zegenbeden (13:20-21) Ook de (gebruikelijke) zegenbede aan het eind van de brief is een fraaie volzin met rijke inhoud die aanspoort tot heiligmaking en goede werken in een beeldspraak die deze brief kenmerkt. “De God nu des vredes, Die den grote Herder der schapen, door het bloed des eeuwigen testaments, uit de doden heeft wedergebracht, namelijk onze Heere Jezus Christus, Die volmake u in alle goed werk …” (Hebr. 13: 20). C. Slotgroeten (13:22-25) De auteur sluit de brief met een laatste oproep de (korte) vermaning door deze brief te verdragen, een korte mededeling over Timotheus die is vrijgelaten en een korte slotgroet. Mogelijke thema’s: - Zorg voor gevangenen, onderling hulpbetoon (in de gemeente) en gastvrijheid (13: 1-3). - Gemeentezijn, broederliefde (13: 1) en gehoorzaamheid aan ambtsdragers (13: 17). - Christus volgen en zijn smaadheid dragen (13: 13-14). - Dwaalleer (13: 9). - Het beeld van Christus als het Altaar van het nieuwe verbond (9-14). - Heiligmaking, goede werken doen (13: 21) en lofoffers brengen aan God (13: 15) Verwijzingen in de Bijbel: Verwijsteksten bij de Bijbeltekst Omzien naar de naaste: Matth. 5: 43-48, 25: 31-46, Luk. 10 Gemeentezijn: Hand. 1: 13-14, 2: 42-47, 4: 23-37, 1 Kor. 12 Abram en Lot die engelen herbergen: Gen. 16 Offers van het oude verbond: Lev. 1 - 7 Speciale literatuur: Ds. R. van Kooten: Meer kennis van Christus, 138 blz., € 11,50 [In dit boek worden de offers behandeld, zoals het brand-, spijs- en vredeoffer, wijzend naar heiligmaking] Ds. R. van Kooten: Verzoend door Christus, 151 blz., € 12,50 [Over de Grote Verzoendag, het zond- en schuldoffer en het offer van de rode koe, wijzend naar rechtvaardiging]
17
