Daarna krijg je een opsomming van mogelijke activiteiten die je ter plaatse kan doen in overleg met de boer of boerin

Proeven van voor deleerkrachten hoeve

2

Voorbereiding van het bezoek aan een landbouwbedrijf In dit hoofdstuk krijg je een opsomming van alle mogelijke vragen die je over de sector kan stellen: over het soort van bedrijf en hoe het er uitziet,over de dieren of planten die men verzorgt,over de machines die worden gebruikt,over het leuke en het minder leuke werk,over actuele problemen en eventuele oplossingen daarvoor in de sector,… Daarna krijg je een opsomming van mogelijke activiteiten die je ter plaatse kan doen in overleg met de boer of boerin.

p De boerderij en haar bewoners p Rundveehouderij p Varkenshouderij p Geitenhouderij p Pluimveehouderij p Akkerbouw en vollegrondsgroenten p Tuinbouw onder glas p Fruitteelt p Sierteeltbedrijven p Champignonkwekerij

Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 1

p De boerderij en haar bewoners 1. Hoeves bekijken Er bestaan heel wat verschillende land- en tuinbouwbedrijven.Elk van deze bedrijven ziet er anders uit. Sommige bedrijven hebben een hele geschiedenis achter de rug,maar zijn verder geëvolueerd. Dit zal duidelijk te zien zijn aan de gebouwen.Een mengeling van oudere,misschien wel historische gebouwen en van moderne stallen en loodsen.Andere bedrijven zijn volledig nieuw.Hier zal je uiteraard alleen maar nieuwe gebouwen zien. U zie werkblad 8 “De hoeve,namen noemen”

Observatieactiviteit Deze moderne gebouwen hebben trouwens ook allemaal specifieke kenmerken naargelang hun functie. Laat de kinderen aan de hand van deze kenmerken proberen om te ‘determineren’over welke gebouwen het gaat.

Kenmerken van een woonhuis Dat ziet er waarschijnlijk uit zoals alle andere huizen met ramen en deuren,een (meestal pannen)dak en een schoorsteen.

Kenmerken van stallen Nieuwe stallen worden meestal niet meer in baksteen gezet.Nu gebruikt men eerder snelbouwstenen of prefab-panelen.Ze hebben ook geen pannen op het dakgebinte maar platen.Ze kunnen ook behoorlijk groot zijn.Maar of ze nu oud of nieuw zijn,je kan een stal voornamelijk herkennen aan de aanwezigheid van de rechtopstaande silo’s waarin het veevoer is opgeslagen. Hoewel een silo ook een opslagruimte voor bv.kunstmest kan zijn. Je moet nu alleen nog ontdekken of het over varkens,runderen,pluimvee of ander vee gaat. -

Varkensstallen Zie je eerder lage stallen met grote ventilatoren in de muur of het dak? En staan er precies torentjes op poten naast de stal? Dan sta je waarschijnlijk voor een varkensstal. De torentjes naast de stal zijn de voedersilo’s.

-

Rundveestallen Zie je een hoge,langwerpige stal met een grote poort aan de voorkant? En zie je bovenaan openingen onder het dak zodat het lekker tocht in de stal? Dan sta je waarschijnlijk voor een koeienstal.Ook hier vind je waarschijnlijk een voedersilo naast de stal.Ook sleufsilo’s waar het kuilvoer bewaard wordt.

-

Pluimveestal Een pluimveestal kan je aan de buitenkant beschouwen als een variante van een varkensstal. Met dat verschil dat kippen niet knorren!

de hoeve Proeven van voor leerkrachten 2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 2

Kenmerken van opbergruimtes - Machineloods Zie je een hoog gebouw waar het verdacht stil in is? Zie je geen voedersilo naast het gebouw? Kijk ‘ns door de poort.Of misschien is er gewoon geen poort in dit gebouw en is de voorkant helemaal open.Zie je allerlei machines staan? Dan nam je duidelijk een kijkje in de machineloods.Wel iets anders dan de garage bij jou thuis,niet? Machineloodsen vind je op de meeste land- en tuinbouwbedrijven.De grootte ervan verschilt wel naargelang het soort bedrijf.Op een akkerbouwbedrijf is de machineloods doorgaans zeer groot.De boer op zo’n bedrijf heeft dan ook heel wat grote machines. Dit is een afdak waar meestal machines worden gestald ter beschutting tegen weer en wind, meestal met werkatelier om te sleutelen aan de machines. -

Loods of schuur Hier wordt de oogst vorstvrij opgeslagen tot aan de verkoop (aardappelen, uien, graan,...). Soms ook ventilatoren voor de verluchting zodat de oogst niet kan gaan schimmelen of rotten.Bij fruitteelt en vollegrondsgroenten horen meestal koelcellen. Verder wordt in een schuur ook stro of hooi opgeslagen voor het vee in de stallen.

Kenmerken van serres Ben je de bovenstaande gebouwen niet tegengekomen,maar zie je wel een groot glazen gebouw met daarnaast een loods? Je raadt het al : je bent op een tuinbouwbedrijf en het gebouw voor je is een serre.Als je een kijkje in de serre neemt zie je zo de tomaten,paprika’s,de aardbeien, de bloemen of de sierplanten groeien. Wist je dat er verschillende soorten serres zijn? Zie je bovenop de loods een schoorsteen,dan beschikt de tuinder over een ‘warme’serre.Met een grote verwarmingsinstallatie kan hij zijn serre verwarmen,zodat ook gevoelige planten (bv.tomaten) het in het putje winter behaaglijk warm hebben. Zie je geen schoorsteen,dan heb je te maken met een ‘koude’serre.Hier vinden planten zoals sla, selder,enz.een aangenaam plekje.

Kenmerken van andere gebouwen Naast deze soorten gebouwen,vind je op een boerderij ook nog vele andere gebouwen. Hondenhok,duiventil,werkatelier,winkel voor verkoop eigen producten,paardenstal,een tuinhuisje,….Vind je in de omgeving van deze boerderij nog andere gebouwtjes of constructies die niet onmiddellijk bij de hoeve zelf staan? Ben je er niet volledig uit geraakt? Dan zal de boer of boerin je graag meer uitleg geven over het type bedrijf. Misschien zal de boer of boerin wel een plattegrond van het bedrijf tonen.Laat de kinderen deze natekenen ( of kopieer deze op voorhand) en aanduiden waarvoor alle gebouwen dienen. U zie werkbladen 8 “De hoeve,namen noemen” 9 “Hoeves,oud en nieuw” 10 “Groeit hier ketchup,je hamburger of...je ijsje?”


2. De mensen op een boerderij De boer en boerin zijn bezige bijen.Op een boerderij valt er altijd wel iets te doen.Een typische dag van een boer en een boerin ziet er dan ook heel anders uit dan de dag van de meeste ouders en kinderen.Bovendien wordt het werk op de meeste land- en tuinbouwbedrijven bepaald door seizoenen of andere cycli. Bespreek - Vraag naar de dagindeling van de boer en de boerin.Heeft dit ook gevolgen voor de kinderen van de boer en de boerin? - Vraag ook naar het verschil van het werk ( en de vrije tijd ) naargelang de seizoenen.Of zijn er andere elementen die dit bepalen? (bv.op een serrebedrijf of een varkensbedrijf ) - Meer en meer bedrijven hebben ook nog nevenactiviteiten: hoevetoerisme,zelf verwerken en verkopen van de eigen producten,beheer van natuur,enz.De boer of boerin zal in dat geval ook hier een interessant verhaal kunnen vertellen over het hoe en het waarom van deze activiteiten. U zie werkblad

13 “Bezig als een boer”

3. Machines Een boer zonder machines is zoals een café zonder bier.Je begrijpt het al… zonder machines kan een boer vandaag de dag niet verder.Voor heel wat kinderen komen landbouwmachines spectaculair over.Reden te meer dus om er aandacht aan te besteden.Sommige machines zijn zo gespecialiseerd en dus ook zo duur dat de boer soms beroep moet doen op hulp van buitenaf: de loonwerker. Bespreek - Welke machines er zoals op het bedrijf worden gebruikt en waarvoor. - Hoe werkt zo’n machine? Een interessante activiteit in dat verband kan je vinden in de Grasspriet Akkerbouw 1. - Hoeveel zo’n machine ongeveer kost.Vergelijk met bijvoorbeeld de kostprijs van een auto. - Gebruikt de boer enkel de eigen machines of moet hij soms een beroep doen op anderen? (Bv.de loonwerker) - Welke rol speelt de computer op het bedrijf? U zie werkblad

12 “Machines op de boerderij

4. Lucht, aarde, water en vuur De boer gaat in z’n werk altijd om met verschillende natuurelementen.Die natuur heeft echter zo z’n grillen.De hoeveelheden water,licht,voedsel en zuurstof komen niet altijd in optimale verhoudingen,zeker niet voor de landbouwer. Bespreek hoe de boer deze 4 elementen manipuleert om zijn gewassen beter te doen groeien. - Licht en warmte: gebruik van een serre,schoffelen van het onkruid zodat de andere planten meer licht kunnen krijgen, kunstlicht,wegsnoeien van overtollige bladeren,… - Lucht: verluchten grond,CO2 installatie in serre,… - Water: beregenen,draineren en afwateren,irrigeren,zwarte plastiek op grond,… - Aarde (voedsel): bemesten,groenbemesters (stikstofhoudende planten),hydrocultuur,…


Naverwerking in de klas Wat hebben planten nodig om te groeien? Laat de kinderen volgende proeven doen in de klas: water groep 1 groep 2 groep 3

geeft de plant geen water geeft de plant elke dag heel veel water geeft de plant elke dag een beetje water

licht groep 1 zet een plantje in het donker (in een kast bv.of er iets over zetten) groep 2 zet een plantje in de felle zon groep 3 zet een plantje in het licht maar geen felle zon zorg er wel voor dat de plantjes evenveel water,warmte en voeding krijgen warmte groep 1 zet de plant in een koude ruimte groep 2 zet de plant op de verwarming groep 3 zet de plant op een niet te warme en niet te koude plek zorg er wel voor dat de plantjes evenveel water,licht en voeding krijgen voeding groep 1 geeft geen plantenvoeding groep 2 geeft plantenvoeding zoals beschreven in gebruiksaanwijzing of tuincataloog groep 3 geeft te veel plantenvoeding zorg ervoor dat plantjes evenveel water,licht en warmte krijgen Bespreek de resultaten.

p Rundveehouderij Vragen over de sector - Welke seizoensgebonden arbeid is er op de boerderij: grondbewerking,bemesten, hooien, kuilvoer maken,… Waar zijn de koeien in de zomer en in de winter? - Welke investeringen moet een rundveehouder doen: hoeveel kost een koe? een hectare grond? machines? Verdient hij veel? Moet hij hard werken? - Is de boerderij oud? Zijn er nieuwe stallen bijgebouwd? De kinderen kunnen zelf gissen. - Zien koeien die men houdt voor de melk er anders uit dan vleeskoeien? Wat is een veredeling van een ras? - Weetjes over de koe:Vraag of het mogelijk is of de boer je een kalf,een vaars,een melkkoe en een droge koe laat zien en hier uitleg bij geeft.Een koe moet eerst een kalfje krijgen alvorens ze melk kan geven.Hoe komt zo’n kalfje ter wereld? Komt er bij een ‘kalfje maken’nog een stier aan te pas (of indirect)? Waarmee brengt de boer ‘de helft van een kalfje’(het zaadje) in de koe haar buik? Wat gebeurt er met een ‘oude’koe en wanneer is ze oud? Heeft de koe een naam? Waarom draagt ze oorbellen? Mogen we een ‘makke’koe eens aanraken en eventueel melken met de hand? Voor vele kinderen is zo’n groot beest maar eng: laat ze eraan wennen. - Wat eet een koe gemiddeld per dag? Eet ze in de zomer hetzelfde als in de winter? Een koe is een herkauwer: leg dit uit.Vraag of de boer een uitstalling maakt van de verschillende voeders en er uitleg bij geeft: laat de kinderen er ook eens aan ruiken.Gebruikt de boerderij een computergestuurde voedering? Hoe toont de computer of een koe haar portie krachtvoer al kreeg voor vandaag? Zet in emmers de hoeveelheid water dat een koe drinkt.Dient de boer de runderen ook hormonen toe? Hoe komt het dan dat ze zoveel melk of zo’n mals en veel vlees geven?


-

-

-

-

-

Hoe verloopt de weg van uier tot tank? Hoeveel melk geeft een koe per dag? (in emmers of in melkpakken aan te tonen).Laat de kinderen voelen hoe een kalf sabbelt en hoe een tepelhouder van een melkstel werkt.Welke inspanningen doet men voor de hygiëne en de bewaring van de melk? Wat is het belang van melk (en calcium) in de voeding van jonge kinderen? Laat ze opnoemen in welke andere producten ook calcium te vinden is. Vraag wat uitleg,in een eenvoudige taal,over het melkquotum en de problematiek er rond. Doet men hier iets speciaals voor het welzijn van de dieren? (genoeg plaats om ruim te liggen, loopstal, juiste voeding,stro,…) Waarom staan kalfjes niet bij de moeder? Waarom staan sommige koeien apart? Soms zelfs gebonden. Begrijpen jullie iets van wat een koe zegt? Hoe gedraagt een koe zich in groep? Laat de kinderen eens goed kijken in de stal: waarvoor dienen de borstels die hier en daar hangen? Waarom likken de koeien aan die steen? Waar gaat de mest naartoe? Hoe merk je aan de buitenkant dat er koeien in de stal zitten en bv.geen varkens? Wat is een silo? Wat is een open loopstal? Wat voor stal heeft de boer hier? Toon het ‘buitenverblijf’van de koe: de wei.Laat ze een hectare afstappen om te zien hoe groot dat juist is.Wat voor gras staat er eigenlijk in de wei? Groeit dit vanzelf? Hoe komt men aan hooi? Wordt er rekening gehouden met vogels die in de wei broeden? Wat doet men juist om die te beschermen? Kent de boer al die vogels? In de winter staat de koe in de stal: waarom niet op de wei? Wat eet ze dan in de winter? Vraag uitleg over die hopen in het landschap met plastic erover en met die autobanden erop.Wat zit eronder? Laat eens kijken,voelen en ruiken. U zie werkblad16 “Wat staat er op het menu,mevrouw koe?”

-

Welke machines heeft de boer op deze boerderij? Moet hij ook beroep doen op een loonwerker? Wat is een loonwerker trouwens?

Doe-activiteiten - Boerderijwerk Helpen bij het melken (machinaal,met de hand), helpen bij het voederen, helpen bij het kuisen van de stal, … - Proef Bekijk rauwe melk onder de microscoop en zie de vetbolletjes (wat is homogeniseren?) - Proef Melk gebruiken zoals vroeger als lijm door etiketten op flessen te kleven - Armband met koeienvlekkenmotief Op basis van wc-rol (keukenrol) en behangerslijm.Closetrol losmaken langs de lijmvoeg zodat die rond de arm kan worden gedraaid.Met behangerslijm zwarte vlekken (met zwart glanspapier of lederpapier) oplijmen zodat het meteen ook verstevigd wordt. - De koeienhoed Materiaal: kartonnen stroken van een 7-tal centimeter breed,wit en gekleurd papier,nietjesmachines,scharen,stiften,kleurtjes. Van de kartonnen strook een kroon voor het hoofd maken,vastnieten,hierop kan je oren maken die worden getekend op gekleurd papier,ook horentjes en eventueel het oormerk. Met deze knutsel kan u uw rondleiding aanvangen,kwestie de kinderen minder te laten opvallen in de stal en de koeien beter op hun gemak te doen voelen. U zie werkbladen 14 “Over koetjes en kalfjes” 15 “Mmmelk” 16 “Wat staat er op het menu,mevrouw koe?”


p Varkenshouderij Vragen over de sector - Heeft men net zoals bij de runderen ook verschillende rassen? Waarom hebben ze zo’n gekke neus? Zit er echt een krul in hun staart? Mag je ze strelen en bij hen in het hok gaan zitten? Zijn varkens écht vuile beesten? Krijgen ze een naam? Komen ze als men ze roept? - Wat eten varkens? Hoe gebeurt de voedering? (vraag een demonstratie) Wat zit er in die silo’s? Krijgen zij enkel van dat droge meel? Klopt het dat ze antibiotica,hormonen en kalmeermiddelen in het meel doen? Maakt de boer misschien zelf zijn veevoeder (is hij een zelfmenger)? Eet een varken ook vlees? Vraag of de boer de verschillende ingrediënten van het voeder uitstalt. - Laat een oormerk doorgeven in de groep.Waarvoor dient dit? - Gaat het hier over een gesloten of een open bedrijf? Wat wordt hiermee bedoeld? Voor- en nadelen van open en/of gesloten? Is het bedrijf groot of eerder klein volgens de gangbare norm? Hoe merk je aan de stal of er varkens of andere dieren inzitten? - Waarom zitten de varkens zo donker? Wordt er iets gedaan opdat de varkens zich goed zouden voelen in de stal? (ventilatie,stro of zaagsel,ligmatten,netheid,…) Zitten ze niet met wat veel in een hok? Wat gebeurt er als de dieren zich niet goed voelen? (staartbijten, vechten, hoesten,…) Zorg eventueel voor de uitstalling van enkele hulpmiddelen tegen ziektes (van spuitje tot hogedrukreiniger). - Wat is het verschil tussen de vleesvarkensstal en zeugenstal? Waarvoor zijn de rode lampen? Hoeveel spenen heeft een zeug? Wat is een gemiddelde worp? Moet er geholpen worden bij de geboorte? Waarom zijn sommige zeugen vastgebonden? Hoeveel weegt een slachtrijp varken. - Kinderen zijn dol op vieze dingen.Maak een hoekje met verse koeienvlaai, varkensdrol, konijnenkeutels,kippenmest,… Laat ze raden wie waarvoor zorgde.Hier is de gelegenheid om wat uit te wijden over het mestprobleem.Wat is juist dit probleem? Waarvoor wordt mest gebruikt? Wat doet men om het mestprobleem te verkleinen (aangepaste voeding,mestinjectie,mestopslag,strofilter,huisgebruik van methaangas,mestverwerking,genoeg grond om te voeren,...)? Zit deze boerderij met een probleem van mestoverschot? - Ziekte en dood op het bedrijf: De boer toont het krengenhuisje: waarvoor dient dit? Waarom sterven er dieren in de stal? Was hier al eens varkenspest? Wat voor ziektes heb je nog zoal bij varkens? Gaan die over op de mens? Wat is een noodslachting? Doet de boer zelf de varkens naar het slachthuis? Waarom gebeurt dit veelal ’s nachts? - Zien jullie schermgroen op dit landbouwbedrijf? Wordt er aandacht besteed aan erfbeplanting? Doe - activiteiten - Puzzel de poster van het varken terug in elkaar,bekijk daarna alle eindproducten die het varken levert (poster Plattelandsklassen vzw,zelf te verdelen in puzzelstukken). - Indien je niet in de stal kan,vraag dan of er een big of een mestvarken buiten wordt gezet. Laat de kinderen er eventueel een schets van maken en maak ze attent op eventuele foute waarnemingen (bv.een krul zien waar er geen krul is,…). U zie werkblad:

17 “Het varken groeit...en groeit!”


p Geitenhouderij Vragen over de sector - Blijven de geiten altijd binnen of mogen ze soms ook eens buiten lopen? - Wat heeft de boer of boerin nodig om te kunnen starten met een geitenboerderij? Welke investeringen moet hij doen? Ga na wat hij allemaal nodig heeft om te kunnen starten. (machines,grond,stal,melkstal,geiten,…) - Zie je de verschillende oorringen.Waarvoor dragen ze die? En waarvoor dient het pootbandje? - Zijn geiten zenuwachtige beesten? Mag je bij hen in het hok gaan om ze te strelen? - Waarom zitten er zoveel geiten samen in een hok? Zitten ze allemaal door mekaar of zitten ze gegroepeerd volgens leeftijd,melkproductie en zo ja ,waarom? - Wat eten geiten? (Laat de boer of de boerin in één of meerdere emmers uitzetten wat een geit gemiddeld eet per dag en wat juist).Geiten kauwen ook gedurig (natuurlijk, het zijn dan ook herkauwers) - Hoe wordt een geit drachtig (zwanger)? Komt er nog een bok aan te pas? Een geit moet eerst een lammetje krijgen alvorens ze melk kan geven? Hoe oud is een geit wanneer ze voor het eerst moeder wordt? (1 jaar) Hoe komt zo’n klein geitje ter wereld? Hoeveel lammetjes krijgt een geit? (de jonge geiten,1 tot 2 per worp,de oudere geiten,2 tot 4 per worp.) - Hoe verloopt de weg van uier tot tank? Hoeveel melk geeft een geit per dag? (5 liter) Vraag om eens de melkstal van dichtbij te zien? Vraag ook om een demonstratie van het melken? Heb je al gezien hoeveel tepels een geit heeft? Meer of minder dan een koe? - Worden geiten soms ziek? Wat zijn de meest voorkomende ziektes? (griep,spierziekte,hoe zit het met wormen?,…). - Waarom is geitenmelk zo gezond voor jonge kinderen? (niet allergisch,niet slijmverwekkend).Wat is het verschil met koemelk? Doe-activiteiten - Boerderijwerk Laat de kinderen helpen met voederen,melken,stallen kuisen,… - Schetsen van kleine geitjes met potlood en papier.


p Pluimveehouderij Vragen over de sector - Geef het verschil aan tussen legkippen en mestkippen.Wat gebeurt er hier juist? Verkoopt u de eieren (bevrucht of niet?) of de kippen? - Met welk ras hebben we hier te maken? Worden er vele rassen gebruikt in de pluimveehouderij.Wat zijn de verschillen? (legras,vleesras) - Wat geeft de boer te eten aan de kippen? Hoe gebeurt de voedering? Proeft men aan het ei wat de kip te eten kreeg? Krijgen legkippen en braadkippen een ander soort eten? De pluimveehouderij zal het meest onder vuur genomen worden als het gaat over dierenwelzijn.Ga deze confrontatie met de kippenboer zeker niet uit de weg en vraag waarom de kippen met zovele in de stal zitten.Wat zijn legbatterijen juist? Voelt een kip zich hier gelukkig? Wat is wat men noemt ‘de pikorde’bij de kippen? - Is hier een broedmachine? Worden de kuikentjes kant en klaar gebracht? Zijn het meisjes of jongetjes of doet dat er niet toe? Kan je het verschil zien als ze zo klein zijn? Zijn ze allemaal van dezelfde soort? - Hoe oud zijn ze nu? Gaan er veel dood? Zijn ze veel ziek? Wat doet u om dat te voorkomen? Wat ligt er op de grond? Welke handelingen doet u dagelijks? - Hoe oud worden ze? Als het legkippen zijn? Als het braadkippen zijn? Waar gaan ze dan naar toe? Wat is het verschil tussen soepkippen en braadkippen? Gebruikt men nog iets anders dan alleen het vlees? Hoeveel krijgt de boer voor één kip? Voor een ei? - Wat moet er gebeuren als de meststal leeg is? Welke hygiënische maatregelen worden genomen? Wat gebeurt er met de mest? - Hoeveel eieren legt een kip per week? Is er een haan voor nodig? Waarom rolt het ei naar buiten? Wat gebeurt er mee? Heeft een scharrelkip (wat betekent dat trouwens) betere eieren? Wat is het voordeel van/voor een scharrelkip? Heeft een scharrelkip ook nadelen? Wat is een volièrestal? Wat is volgens de boer de beste pluimveestal en waarom? Hoe zie je trouwens van buitenaf dat hier kippen zitten en geen andere dieren? - Wat is de voedingswaarde van een ei? Geef eventueel een blad met een doorsnede van een bevrucht (embryo) en van een onbevrucht ei.Laat ze zelf invullen hoe de verschillende delen heten.Wat is het verschil tussen witte en bruine eieren.Hoe worden categorieën bepaald en hoe wordt dat aangeduid aan de verpakking? Wat is een cholesterolarm ei? Hebben uw eieren een kwaliteitslabel? - Praat ook eens over de symbolische waarde van een ei (Pasen,lente,nieuw leven,volkse gewoonte om eieren te beschilderen,…). Doe-activiteiten - Probeer een rauw ei kapot te krijgen tussen duim en wijsvinger: lukt je dat? - Hetzelfde met een stapel boeken op een schaal met dicht tegen elkaar gelegde eieren. Hoeveel kan je er op leggen,zonder dat ze breken? - Onderzoek een ei.Gebruik een diep bord.Zie je ook de verschillende delen van een ei? Gebruik werkblad. U zie werkblad

18 “Onderzoek van een rauw ei”


p Akkerbouw en vollegrondsgroenten Vragen over de sector - Wat wordt er verbouwd en wanneer wordt er geoogst? Hoe verlopen de activiteiten seizoensgewijs? (zaaien, sproeien,maaien,oogsten,verpakken,…).Wanneer zijn de drukste periodes? Gaat de boer op reis? - Kennen de kinderen de plant die wordt verbouwd? De verschillende onderdelen van de plant worden benoemd en er wordt verteld waarvoor die dienen of gebruikt worden.(consumptie, veevoeders,verwerking in de fabriek,…) - Veel minder gekende bijproducten zijn o.a.biodiesel (koolzaad), bioplastics (maïs), … Eventueel voorbeelden tonen mochten die er zijn.Een testhoek kan geplaatst worden om hen te laten raden over wat voor granen het gaat: rogge,gerst,lijnzaad,tarwe,… - Laat de kinderen zien hoe suikerbieten en aardappelen in de grond groeien (trek een exemplaar voorzichtig uit de grond en herplant daarna.Ze mogen gerust een stukje suikerbiet proeven,laat ze het verschil met een voederbiet proeven (en zien). - Wat moet men doen om een mooi gewas te bekomen? Toon gewassen met verschillende beschadigingen of aantastingen.Hebt u een microscoop bij? Laat ze hier dan door kijken. Verzamel ook schadelijke (én nuttige) insecten in glazen potjes.Kijk of de kinderen ze kennen. De boer vertelt over de soorten aaltjes in de grond die zorgen voor ziektes bij verschillende planten.Hij komt zo bij het principe van de vruchtafwisseling (of wisselteelt).Hoe bestrijdt de boer schadelijke insecten? (preventie eerder dan genezen,ruime vruchtafwisseling,rol van rassenveredeling en biotechnologie,minder sterke maar meer gerichte en afbreekbare chemische producten, registratie van de luchtvochtigheid,insecticidecoating van zaad,…) - Stal verschillende onkruiden uit die de plant belagen: laat de kinderen raden over welke onkruiden het gaat.Wat doet de boer om deze te bestrijden en waarom? Houdt hij dan niet van korenbloemen,margrieten en klaprozen? - Waarom worden akkers bemest? Wat is dierlijke mest en wat is kunstmest? Wat doet men om overbemesting en mineralenuitspoeling te voorkomen (aangepaste voeding dieren, mestinjectie,niet te lang wachten met onderwerken,grondontleding,inzaaien van groenbemesters, juiste tijdstip kiezen,…).Wat is erosie en hoe voorkomt men dat? (groenbemesters inzaaien, gras tussen de maïs,houtkanten planten of onderhouden,…).Let erop dat het niet te technisch wordt voor jonge kinderen. - Bepaalt de grond van de streek voor een stuk wat de boer verbouwt? Hoe komt dat dan? Is grond dan niet gewoon grond? - Laat de kinderen een veld afstappen om te weten wat een hectare inhoudt.Hoeveel broden kan je maken van een hectare tarwe? Hoeveel kilo’s suiker van een hectare suikerbieten? - Wat zijn grove groenten? Waarom worden ze zo genoemd? Verbouwt de boer er zelf ook? - Hoe weet de boer wanneer hij wat moet doen? Doet hij alles zelf? Wat is een loonwerker? Welke machines gebruikt hij? Wat is een trekker? Heeft de boer een combine? (misschien kan dit geïllustreerd worden met speelgoedtractors) - Aan wie verkoopt de boer zijn producten? Wat kost het verbouwen van een gewas (grond, bewerking,zaai- of plantgoed,verzorging,machines,loonwerker,opslag,…) en hoeveel verdient hij er aan? Waarvan hangt de verkoopprijs af?


Doe-activiteiten - Boerderijwerk Schoffelen,wieden,sorteren van aardappelen,oprapen van gevallen aardappelen, ... - Tarwekorrels malen tot meel met behulp van 2 platte stenen. - Een hectare bepalen door afstappen. - knutselen - figuren uit stro en hooi - biet uithollen - zadenschilderij op een tafel - knutselen met maïsschutblad - gras- of hooipopje zoals een wolpoppetje U zie werkbladen: 2 “Akkers,een lappendeken” 3 “Grondsoort bepalen” 11 “Suikerbieten of wintertarwe”

p Tuinbouw onder glas Vragen over de sector - Vraag uitleg over de producten: waar komt deze groente oorspronkelijk vandaan? Welke soorten bestaan er allemaal en welke groeien er hier (toon verschillende soorten)? Wat zijn de verschillen bij deze soorten (smaak, vorm, bewaartijd,verwerkingsmogelijkheid,…)? Laat eens proeven en vergelijken.Wat is de voedingswaarde? Waarvoor gebruikt men het? (slaatje, soep,sauzen,…) Hoe ziet het groeiproces eruit? - Wat zijn de voordelen van substraatteelt? Zijn er ook nadelen? Wat gebeurt er met de steenwol na de oogst? - Hoe krijgt de plant water en voeding? Hoe worden het (regen)water en de voedingsstoffen gerecycleerd? Wat is de rol van de computer hierin? Hoe wordt het water verdeeld (misten, sproeien,nevelen,druppelaars …)? - Welke handelingen gebeuren er om de plant te doen groeien: steunen met een touw,dieven, boogjes zetten,…? Welke hulpmiddelen gebruikt men om deze handelingen uit te voeren? - Hoe worden schadelijke insecten en plagen herkend en bestreden? Welke zijn de milieuvriendelijke bestrijdingsmiddelen die men gebruikt (zoals sporenvanger,insectengaas,inspectie, inzetten van natuurlijke bondgenoten als sluipwespen,roofmijten,…)? Mag je tomaten (komkommers,paprika’s,…) opeten zonder ze eerst te wassen? - Wat doen al die hommels hier? Kweekt de tuinder die zelf? - Hoe wordt energie bespaard? Kunnen tomaten niet beter groeien waar er veel zon is,zoals in Spanje? Geef uitleg bij uw energieschermen,het dubbel glas,de noppenplastic,rookgasdetector. - Wie werkt er in het bedrijf? Is het een groot bedrijf volgens de gangbare normen? Zijn er erg drukke periodes? Vindt de tuinder dan voldoende werkvolk? - Geef uitleg over het transportsysteem bij het plukken. - Hoe worden de producten verkocht en aan wie? Vraag uitleg bij de sorteermachines en verpakkingen.Hoe gebeurt de klassenindeling,de keuring,de verkoop langs de veiling of andere wegen. Doe-activiteiten - Boerderijwerk zoals dieven,groenten sorteren, stekken, … - Prachtige popjes maken met groenten: zie ‘Play with Food’ van Joost Elfbers,uitgave van De Harmonie 1997. - Laat de kinderen in een voeldoos raden naar de tuinbouwgroenten die erin zitten. - Smaaktest Laat de kinderen geblinddoekt ruiken en daarna proeven van al dan niet verwerkte groenten. Kunnen ze zeggen wat het is?


p Fruitteelt Vragen over de sector - Welke zijn de seizoensgebonden activiteiten in een boomgaard? (snoeien,takken opbinden, bijenvolken plaatsen, gras maaien, snoeien, dunnen, …).Wanneer is het het drukst? Kan de fruitboer alles alleen aan? Is er ook werk in de winter? - Hoe oud zijn welke boompjes en vanaf wanneer dragen ze appelen,peren of kersen? Wat is het verschil tussen hoog- en laagstam.Wat zijn voordelen van laagstam? Nadelen? - Worden fruitbomen gezaaid? Wat is enten? Toon de verschillende stadia in ouderdom. - Verschillende variëteiten van appelen,peren,… zien en proeven: wat is wat? Geef de voedingswaarde van het fruit.Waarvoor worden ze nog gebruikt naast het ‘uit het vuistje’ eten? (appelsap,siroop,conserven,…) - Hoeveel appelen of peren heb je van één boom? (toon in een palox (kist)) - Hoe wordt het milieu gerespecteerd? (nestkastjes voor torenvalk,lijmband,inspectie met klopnet,feromoonvallen,inzetten van nuttige insecten,…).Vraag eventueel een demonstratie met het klopnet.Wat met het spuiten? Wat is een geïntegreerde aanpak? - Wat is kleinfruit,hard fruit,zacht fruit,…? Wat is het verschil tussen kleinfruit verbouwd onder glas of in volle grond (en zon)? - Verzamel schadelijke en nuttige insecten en vraag uitleg.Idem met aangetaste appelen of peren.Uitleg ook bij natuurlijke bondgenoten (roofmijt,spinnen, oorwormen, OLH-beestjes,…) - Worden er voedingsstoffen bijgegeven? Hoe gebeurt dit? (bodem- en bladanalyses,fertigatie,…).Wat zijn beregeningspanelen en hoe werken ze? Wat doet men als het vriest en er bloesem aan de bomen staat? - Laat de kinderen tijdens de oogst zelf een mand vullen en wijs hen op wat ze moeten letten bij het plukken.Hoe verloopt de oogst? (gebruik van staplateaus,lopende band,kisten, …) Vertel gerust over de moeilijkheden bij het vinden van ‘gepermitteerd’werkvolk.Wat zijn rebut-appelen en wat gebeurt er mee? Wat gebeurt er met gevallen fruit? - Vraag een demonstratie van het sorteren van het fruit.Hoe wordt het fruit bewaard? Heb je zelf een koelcel? - Hoe breng je uw producten aan de man? Welke prijs krijg je hiervoor? Hoe werkt de veiling? Doe-activiteiten - Boerderijwerk Plukken van rebut-appelen,rapen van valappelen. - Ga na met een geïmproviseerd klopnet (fruitkist zonder bodem waaraan plastic zak werd vastgemaakt) welke insecten er in de boom zitten. - Appelmonsters Materiaal: appelen,kruidnagels,rijstkorrels,stokjes,messen.Neem een appel (gekneusd of met sproeten),schillen,rond het steeltje een stuk schil laten zitten; stokje in de onderkant van de appel duwen,inkeping maken voor de neus,de ogen en de mond; in de oogkas een kruidnagel duwen: rijstkorrels als tanden gebruiken; de appel nu een paar dagen op de verwarming laten drogen (in de klas of thuis) en verder afwerken door vorm bij te werken door indrukken. U zie werkblad

19 “Een appel per dag...”


p Sierteeltbedrijven Vragen over de sector - Vraag naar de seizoensgebonden activiteiten gedurende het jaar.Wat moet er allemaal gebeuren? Wat is de drukste periode? - Wat is de specialiteit van het bedrijf? Welke variëteiten zijn er nog? - Doe een test met het raden naar verschillende boompjes of bloemen.Doe eventueel de moeilijke reuktest: welke bloem ruik je? - Hoe vermeerdert men bloemen,planten of bomen: zaaien,stekken,scheuren,…? - Wat moet je doen om je bloemen en planten zo mooi mogelijk te krijgen? Wat zijn bijkomende voedingselementen? (stikstof,fosfor,…).Hoe wordt die voeding toegediend? - Welke milieuvriendelijke technieken gebruikt men tegen ziektes en schadelijke insecten? (ontsmetten van teelaarde,geurende lijmkaarten (feromonen), natuurlijke vijanden, …).Toon ook die verschillende aantastingen en beestjes. - In welke verschillende fasen groeit een plant? Laat de kinderen zelf eens een plantje verspenen in een potje,zij kunnen dit dan thuis verder verzorgen. - Wat zijn uw afzetmogelijkheden (markt,winkelverkoop,veiling,…)? Doe-activiteiten - Tuinierswerk Stekken van plantjes,onkruid wieden, droge blaadjes wegnemen,… - Voorjaarsklok Materiaal: een kleine aardewerk - bloempot; drie grote gekleurde houten kralen,draad of dunne koord,plakkaatverf,transparante lak. Beschilder de bloempot ,verf laten drogen waarna het kan worden afgelakt (kan in de klas gebeuren).Aan de koord knopen we een kraal als klepel,de twee andere kralen dienen om de koord vast te maken aan de bloempot (onder en boven het gat), maak een lus waarmee de pot aan een tak wordt gehangen.Door de wind klingelt de klok. U zie werkblad:

23 “Planten stekken”


p Champignonkwekerij Vragen over de sector - Welke eigenschappen heeft een paddestoel: wat heeft die voor specifieks? (het mysterie van het mycelium) - Waarop groeit de champignon eigenlijk? Wat is een kweekbed? Wat is het enten van de compost? Hoe groeit een champignon? - Toon een cel in de ingroeifase,één in de knopvormingsfase en één met een eerste vlucht.Wat is een vlucht? Wat is het effect van een koudeschok? Vraag een plukdemonstratie. - Duid op het belang van de hygiëne binnen de paddestoelenkweek gezien de atmosfeer. Duid ook op de preventie van ziekten en plagen (filteren van in- en uitgaande lucht, ontsmetten van de werkgang,pasteurisatie van compost,…) - Welke handelingen moet de boer doen om te komen tot de plukklare champignons? (doorgroeien,afdekken,opruwen,afventileren,plukken,doodstomen,leegmaken).Toon het gereedschap dat men daarvoor gebruikt.De boer geeft uitleg over het doorschuifsysteem. - Wordt er gewerkt met de computer? Waar moet die voor zorgen? (klimaat,luchtvochtigheid, CO2 concentratie) - Kweekt men hier verschillende paddestoelen? Toon ze en geef uitleg.Waarschuw voor de graad van giftigheid van sommige paddestoelen en de moeilijkheid om soorten te bepalen. Doe-activiteiten - Verschillen Onderzoek de verschillen tussen een oesterzwam en een champignon.Let op de vorm van de hoed,de geur,kijk naar de plaatjes,voelen ze hetzelfde aan?


Daarna krijg je een opsomming van mogelijke activiteiten die je ter plaatse kan doen in overleg met de boer of boerin

Recommend Documents