Daar zijn de vissen weer!

DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN AQUAFIN 2015/3

Daar zijn de vissen weer!

Chap'eau 2015: u komt toch ook?

6

Fishing in the streets

8

2

AQUA 2015/3

Noordzee aan de beterhand, maar bezorgdheid blijft

In augustus verscheen het tweede Federaal Milieurapport, waarin de evolutie van de toestand in het Belgische mariene milieu in de periode 2009-2013 wordt beschreven. Er is optimisme over het toenemende aantal vissoorten, maar de bezorgdheid rond bijvoorbeeld eutrofiëring, vervuiling door gevaarlijke producten en afval en de impact van de klimaatverandering blijft.

S

teeds minder huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater betekent ook minder vervuiling die naar de Noordzee vloeit. Net als in de Vlaamse beken en rivieren herstellen visgemeenschappen zich voor onze kust. Dat is uiteraard ook te danken aan het Europese visserijbeheer. Zo zijn bodemvissen waarvoor vangstbeperkingen worden opgelegd, zoals tarbot, griet, schol, tongschar en tong, aan een opmars bezig. Hun biomassa overstijgt de laatste jaren het minimumniveau voor het in stand houden van de populaties. Andere soorten hebben het dan weer wat moeilijker om de gewenste dichtheid te bereiken, bijvoorbeeld kabeljauw. Ook kraakbeenvissen zoals de hondshaai, stekelrog en gevlekte rog kennen terug stijgende populatiegroottes in onze wateren, maar zijn nog steeds veel zeldzamer dan een eeuw geleden.

Aandachtspunten Positief is ook de daling van de hoeveelheden kwik en lood die via de grote rivieren de Noordzee bereiken. Maar schijn bedriegt, want hoewel de concentraties zware metalen in de Noordzee erg laag zijn, liggen ze in levende wezens uit de zee wel boven de milieuhygiënische milieunormen. En dan zijn er nog een reeks gevaarlijke stoffen afkomstig van de industrie, de landbouw en de huishoudens, die in opgeloste vorm of geadsorbeerd aan zwevende deeltjes in het oppervlaktewater terechtkomen. Verder blijft de drukke scheepvaart in de Noordzee een belangrijke bron van vervuiling. Niet alleen zijn aanvaringen de grootste oorzaak van olievervuilingen, ook zwerfvuil dat vanaf de schepen in zee belandt, bijvoorbeeld nylon netten uit de visserij, vormt een probleem. Al is plastic afval in zee vaak afkomstig van het toerisme aan onze stranden. Door de wereldwijde bevolkingstoename, het gebruik van meststoffen in de landbouw, de industriële ontwikkeling en de verstedelijking, belanden er nog te veel nutriënten (fosfor en stikstof) in de Noordzee. Deze eutrofiëring bevordert de aangroei van fytoplankton (ééncellige microscopische algen) en verandert de samenstelling van de planktonsoorten. Daardoor verandert de structuur van de ecosystemen, worden habitats vernietigd en verschraalt de biodiversiteit.

VOORWOORD

3

H

opelijk heeft u kunnen genieten van een prachtige zomer. Een mooie reis, nieuwe culturen of, waarom niet, gewoon genieten in eigen land. Want ook in Vlaanderen wachten nog heel wat mooie hoekjes om ontdekt te worden. In Kruibeke bijvoorbeeld, waar het laatste en grootste gecontroleerde overstromingsgebied dat werd aangelegd in het kader van het Sigmaplan, dankzij de gevarieerde natuurinrichting de biotoop geworden is van talloze dieren en planten. Het is ook ter hoogte van Kruibeke dat enkele maanden geleden in de polders de eerste otter gespot werd, na een decennialange afwezigheid. Zijn terugkeer bevestigt wat we ondertussen al wisten: er zit weer vis in de Vlaamse beken en rivieren, wat er op wijst dat onze waterlopen zich herstellen. Natuurlijk zijn er op vele vlakken nog heel wat obstakels te overwinnen. Nog te veel gevaarlijke stoffen komen rechtstreeks of onrechtstreeks in het oppervlaktewater terecht en ook het nutriëntgehalte dat via verschillende kanalen wordt geloosd, blijft een aandachtspunt. Maar de trend is onmiskenbaar positief. Wie had trouwens ooit gedacht dat een fenomeen als “streetfishing” populair zou worden? Ook in steden wordt vandaag weer baars, snoekbaars en karper bovengehaald. Daar waar tot voor enkele jaren paling het hoogst haalbare was. Lees in dit nummer zeker het verhaal van enkele Aquafinners die met ervaren “streetfishers” op pad gingen!

LEES HET VOLLEDIGE RAPPORT OP WWW.MILIEU.BELGIE.BE

Omdat wij erin geloven dat onze kleinkinderen straks weer zorgeloos van oppervlaktewater kunnen genieten, willen wij vandaag kleine successen als de terugkeer van de otter vieren. Ik nodig u dan ook allen van harte uit op zondag 27 september op het domein van kasteel Altena in Kruibeke voor de tweede editie van Chap’eau, een leerrijke en sportieve dag voor het ganse gezin. Lees op pagina 6 meer over de geplande activiteiten of schrijf u direct in op www.chap-eau.be. Tot dan! ●

Klimaatverandering Nu al laat de klimaatverandering zich voelen in onze kustwateren. Het zeeniveau in Oostende is in de periode 1927-2006 met 1,69 mm per jaar gestegen. Sinds 1992 lijkt die stijging zich versneld door te zetten met maar liefst 4,41 mm per jaar. Een stijging van het zeeniveau met 60 centimeter tegen 2100 zou een gematigd realistisch scenario zijn. De temperatuur van het Noordzeewater stijgt momenteel met 0,023 tot 0,053 graden Celsius per jaar. Veranderingen in ecosystemen kunnen zich heel plotseling voordoen, daarom is het moeilijk om de impact te voorspellen van de stijging van de zeewatertemperatuur op de biologische en chemische parameters. Toch lijkt het vast te staan dat de temperatuursstijging een invloed zal hebben op de verschillende niveaus van de voedselketen, op de beschikbaarheid van voedsel en op de spreiding en de levenscyclus van verschillende soorten. ●

INHOUD 4 6 8 10 12

Tegen 2024 al het Kruibeekse afvalwater gezuiverd

14 15 16 18 19

Welke impact heeft gezuiverd afvalwater op de waterloop?

Chap’eau viert de Schelde Fishing in the streets Rioleringen duurzaam renoveren Aquaplus bouwt en beheert kleinschalige installaties voor Total Belgium

Kortenberg koppelt waterbeheer aan belevingswaarde Door de lens van Misjel Decleer Opgelet voor uitstekende betonijzers! Meander

4

AQUA 2015/3

Tegen 2024 al het Kruibeekse afvalwater gezuiverd Als het op zuiveringsinfrastructuur aankomt, is Kruibeke een voorbeeld in Vlaanderen. Met een rioleringsgraad van 91 % en een zuiveringsgraad van 89 % behoort de Wase gemeente tot de goede leerlingen. Burgemeester Jos Stassen is vast van plan om tegen 2024 de maximale aansluitingsgraad te behalen: “het is onze verdomde plicht”.

I

n september 2012 huldigde minister Joke Schauvliege in Kruibeke de laatste collector in die voor Vlaanderen het sluitstuk vormde om te voldoen aan de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater. Dat het ruim na de oorspronkelijke deadline was, verbaasde huidig burgemeester van Kruibeke Jos Stassen niet. “Ik was vanaf 1995 Vlaams parlementslid en heb dus de beginjaren van Aquafin van dichtbij meegemaakt.”

“De doelstellingen waren erg ambitieus en het was dan al voorspelbaar dat ze niet gingen gehaald worden. Maar we moeten tegelijk streng durven zijn. Als we onze kleinkinderen straks zuivere waterlopen willen nalaten, dan moeten we nu nog meer doen,” klinkt het strijdvaardig. Nochtans staat Kruibeke er niet slecht voor. Volgens het huidige zoneringsplan moeten nog 1.600 inwoners uit Kruibeke en de deelgemeenten Bazel en Rupelmonde aangesloten worden op de riolering en zullen 143 woningen van een individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater (IBA) moeten voorzien worden. Een recente aanpassing van het zoneringsplan heeft ertoe geleid dat er een aantal extra clusters van telkens een paar woningen zullen kunnen aansluiten waardoor het aantal te installeren IBA’s daalt. Jos Stassen: “De projecten voor de uitbouw en dus nieuwe aansluitingen zijn al gedefinieerd in het meerjarenplan dat onze rioolbeheerder RioPACT voor ons opmaakte. We hopen nog deze legislatuur het eerste project daarvan te realiseren.”

In 2040 klimaatneutraal

I

n mei 2014 ondertekende Kruibeke de burgemeestersconvenant waarmee het zich engageert om de 20 % CO2-reductiedoelstelling van de Europese Unie te halen tegen 2020. De gemeente gaat nog een stapje verder en legde zichzelf als doel op om tegen 2040 klimaatneutraal te zijn. Kruibeke werkt hiervoor samen met Eandis, Bond Beter Leefmilieu en met de coöperatieve vennootschap Illanga projecten uit waarbij de energiebesparingen de investeringskost afbetalen. En dat niet alleen voor de openbare gebouwen, ook burgers en bedrijven worden betrokken om de ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te maken. “We zoeken klimaatambassadeurs binnen de gemeente en laten hen mee nadenken over hoe Kruibeke tegen 2040 klimaatneutraal kan worden,” volgens burgemeester Jos Stassen. “Energie-investeringen zitten volop in de lift en bovendien zijn het vandaag de beste beleggingen gezien de lage rentestanden.” ●

“ Als we onze kleinkinderen straks zuivere waterlopen willen nalaten, dan moeten we nu nog meer doen.”

5

“Het is de verantwoordelijkheid van elke gemeente om een tandje bij te steken voor een goede waterkwaliteit.”

RioPACT

Barbierbeek herstelt

In september 2009 droeg Kruibeke het gemeentelijke rioleringsstelsel over aan RioPACT, de samenwerking tussen drinkwaterbedrijf De Watergroep en Aquafin. Een beslissing van het vorige bestuur waar ook de huidige burgemeester volledig achter staat. “Zeker in grotere gemeenten zoals Kruibeke, met toch ongeveer 16.500 inwoners, denk ik dat het verstandig is om het rioolbeheer niet zelf te doen,” vindt Jos Stassen. “De Watergroep en Aquafin zijn allebei grote bedrijven en wij merken het schaalvoordeel. Bovendien werken wij erg goed samen met RioPACT. De gebiedskennis van Aquafin in combinatie met hun technische kennis is hier echt een meerwaarde. Natuurlijk beslissen we uiteindelijk zelf welke projecten we eerst uitvoeren. Wat de afwerking van de bovenbouw betreft maken we de ontwerpen soms nog zelf maar in elk geval leveren wij hiervoor de input. Dat de saneringsbijdragen nu geen inkomsten meer zijn voor de gemeente vind ik helemaal niet erg. Het geld wordt toch sowieso rechtstreeks aan de rioleringen besteed.”

De investeringen van zowel het gewest als de gemeenten in het Waasland werpen duidelijk vruchten af. De Barbierbeek, de belangrijkste lokale waterloop die vanuit Sint-Niklaas via Kruibeke uitmondt in de Schelde, was tot voor enkele jaren biologisch dood. Rioleringswerken in Sint-Niklaas waren de start voor het herstel maar als ook de laatste projecten in Kruibeke zullen uitgevoerd zijn, zal de kwaliteit nog verder verbeteren.

De komende jaren staan er in Kruibeke niet alleen projecten op stapel voor de resterende aansluitingen. In een aantal straten waar het wegdek beschadigd is en ook de bestaande gemengde riolering in slechte staat is, wordt een gescheiden stelsel aangelegd. Daar horen uiteraard afkoppelingen op privaat domein bij en in Kruibeke moet die kost volledig door de eigenaars zelf gedragen worden. “Het is de beslissing van het huidige gemeentebestuur om niet langer subsidies toe te kennen voor afkoppelingen. Ik weet dat ik mij er niet populair mee maak maar dit konden we financieel niet volhouden,” stelt Jos Stassen. “Het resultaat zou zijn dat we dan projecten moeten schrappen en dat kunnen we niet maken. Tegen 2024 zou het afvalwater van alle Kruibekenaars moeten gezuiverd worden.”

Dat Chap’eau dit jaar zijn tenten opslaat in Kruibeke, is dan ook geen toeval (lees ook pagina 6). Het is hier dat de otter na een afwezigheid van 30 jaar opnieuw gespot werd en dat er ook steeds meer vissoorten opduiken in de Schelde. En dat heeft uiteraard alles te maken met de verbeterde waterkwaliteit. Voor Jos Stassen nog een reden te meer om het strakke investeringsritme aan te houden: “Het is de verantwoordelijkheid van elke gemeente om een tandje bij te steken voor een goede waterkwaliteit. Dat is niet makkelijk want de quickwins zijn natuurlijk al lang gerealiseerd. Anderzijds is de waterkwaliteit wel een factor waar je als gemeente impact op hebt, in tegenstelling tot de luchtkwaliteit. Daarom ben ik blij dat ik nu als burgemeester op het terrein mijn steentje ● kan bijdragen.”

6

AQUA 2015/3

Chap’eau viert de Schelde Zoals aangekondigd in het vorige nummer van Aqua vindt dit jaar op

> Gezinswandeling Kortbroek

27 september de tweede editie plaats van Chap’eau, het evenement dat

De polder heeft vele gezichten. Er is de beveiliging tegen overstromingen, maar natuurlijk ook natuur en recreatie. In Het Kortbroek zijn ze allemaal verenigd. Tijdens deze wandeling komt u te weten waar er kan gevist en gefietst worden, welke vogels u er kan spotten en wat bijvoorbeeld het verschil is tussen een groene en een bruine kikker. U leert bovendien de geschiedenis van het kasteel Altena en zijn duistere eerste bewoners kennen. Een gevarieerde wandeling voor jong en oud!

in het teken staat van zuiver water. Samen met het Vlaamse Gewest, de gemeenten, de Vlaamse Milieumaatschappij, technische partners en nog vele anderen, werkt Aquafin al 25 jaar intensief aan de zuivering van het huishoudelijk afvalwater in Vlaanderen.

D

it keer werpt Chap’eau de schijnwerpers op de otter. Na een afwezigheid van meer dan 30 jaar is deze barometer van de waterkwaliteit opnieuw gespot in de polders van Kruibeke. En dat willen we vieren, samen met u en met iedereen die meewerkt aan de verbetering van de waterkwaliteit!

Na een tochtje met de huifkar of per fiets neemt een gids u mee op een boeiende natuurwandeling door dit mooie landschap.

Schr www.c ijf u in via hap-ea u.be

Chap’eau staat voor een dag vol sport en ontspanning op en in de buurt van de Schelde. Kies uit een waaier aan activiteiten en praat gezellig bij met collega’s, kennissen en professionele contacten in ons feestdorp.

PROGRAMMA > Huifkartocht of fietstocht + natuurwandeling Langs de Schelde in Kruibeke ligt het grootste overstromingsgebied van Vlaanderen. Je wandelt er door open weidevogelgebied, ingenieuze getijdennatuur en elzenbroekbossen. Deze laatste zijn echte schatkamers van de natuur. Het krioelt er van zeldzame dieren en planten. Helaas komen elzenbroekbossen in Vlaanderen nog maar zelden voor. Ze zijn immers zeer kwetsbaar. Met het project Scalluvia maakt Europa er een prioriteit van om deze bossen en kreken te herstellen.

> Getijdenwandeling

> Sigmawandeling Liefhebbers van waterbouwkunde halen hun hartje op tijdens de wandeling langs de werken in het kader van het Sigmaplan. Sinds de Schelde en haar zijrivieren buiten hun oevers traden door de rampzalige stormvloed in 1976, werkt het Sigmaplan aan een veilig, natuurlijk en economisch aantrekkelijk Scheldegebied. Het grootste gecontroleerde overstromingsgebied van Vlaaderen werd in Kruibeke ingericht en beslaat zo’n 600 hectare polders. De kans op overstromingen vanuit de Schelde en haar zijrivieren is hierdoor vijf keer kleiner geworden. Tegelijk ontstond een uniek natuurgebied. Het projectteam van Waterwegen en Zeekanaal neemt u mee in de geschiedenis van het Sigmaplan en laat u de specifieke karakteristieken van het gebied zien.

Deze wandeling leert u meer over de werking van een overstromingsgebied en een getijdengebied en hoe de enorme sluizen van Kruibeke de waterstand in de polder regelen. U doorkruist een erg gevarieerd landschap met buitengewone fauna en flora. Schorren en slikken, vloedbossen en groots weidevogelgebied laten zich verkennen. We wandelen een stukje door de polder en ontdekken de Scheldedijk en de ringdijk die het achterland beveiligt. De klemtoon in deze wandeling ligt op de natuur en de getijdenwerking.

7

> Fietsen

> Inspirerende lezingen

Aan de hand van het fietsknooppuntennetwerk verkennen we het mooie landschap aan de Schelde en polders. U hebt de keuze uit een tocht van 20 of 40 km. Tijdens de korte tocht neemt u af en toe de veerboot, een unieke beleving! Op de lange tocht is er bevoorrading voorzien, voor beide tochten staat een depannagedienst paraat.

Patrick Meire is gewoon hoogleraar aan het departement Biologie van de Universiteit Antwerpen. Hij vertelt over de natuur als zwaar onderschatte economische productiefactor en legt uit welke gratis ecosysteemdiensten een duurzaam herstelde Schelde ons zal bieden. In Aqua 2015/1 kon u een interview met hem lezen naar aanleiding van de publicatie van zijn boek “Naar een duurzaam rivierbeheer”.

> Mountainbike Een mountainbikeparcours leidt u vanuit de Kruibeekse polders via de bossen van Haasdonk, Bazel en Steendorp terug naar kasteel Altena. Het is een snel, niet al te technisch parcours met keuze uit een tocht van 25 en 50 km.

> Boottocht op de Schelde Scheep in op één van de twee rondvaarten op de Schelde en geniet vanop het water van het prachtige uitzicht op Kruibeke en zijn polders.

Kristijn Swinnen is bioloog aan de Universiteit Antwerpen en weet alles over otters en bevers in Vlaanderen en het Scheldeland. Zijn kennis en passie deelt hij graag met u in een boeiende uiteenzetting.

> Infomarkt, animatie en catering Rond het kasteel Altena bouwen we een gezellig feestdorp met animatie voor jong en oud. Kinderen kunnen op speurtocht in het bos, zich laten schminken en zich uitleven op de trampoline. Op de educatieve en interactieve infomarkt maakt u kennis met de activiteiten van Aquafin en zijn partners. In het feestdorp vindt u uiteraard ook voldoende mogelijkheden om het energiepeil weer op te krikken na het fietsen of wandelen. Dat kan aan de eet- en drankkraampjes of met onze barbecue. ●

Groen evenement

E

en feest rond zuivere waterlopen houdt natuurlijk ook zelf rekening met het milieu. We doen er alles aan om de ecologische voetafdruk van Chap’eau zo klein mogelijk te houden. Daarom gebruiken we bijvoorbeeld een groene energie-generator en herbruikbare bekers, beperken we ons waterverbruik en nemen we grassparende maatregelen. We laten de bezoekers kennis maken met het eten van insecten en er zal een ecoteam afval verzamelen en sorteren. Onze initiatieven om er een groen evement van te maken scoren alvast hoog op de groeneventscan van OVAM!

Meer info op www.groenevent.be ●

Op www.chap-eau.be vindt u het volledige programma en alle praktische informatie. Wie vooraf inschrijft wordt beloond met een gratis consumptie! Let op, voor een aantal activiteiten is inschrijven verplicht en is het aantal plaatsen beperkt. Wees er dus snel bij!

8

AQUA 2015/3

Fishing in the streets

Doordat de waterkwaliteit in Vlaanderen alsmaar verbetert, hoeven vissers zich niet meer te groeperen rond privévijvers of putten om aan hun trekken te komen. Ook in de openbare waterlopen zit vandaag volop vis. Net als in de steden, waar streetfishing stilaan is uitgegroeid tot een hype.

9

I

n grotere steden zoals Gent en Mechelen, kijkt men al lang niet meer op van een visser die zijn lijntje uitgooit in de binnenwateren. Dat er vis zit, is inmiddels algemeen geweten, ook door stropers die er hun slag komen slaan en voor een dalende populatie van grote vissen zorgen. Voor dit interview zakte onze reporter echter af naar het pittoreske Lier, waar de schapenkoppen nog moeten wennen aan het idee. Het groepje vissers leidt er al snel tot nieuwsgierige blikken, bekroond met de onvermijdelijke vraag: “Zit hier vis”? Die vraag wordt binnen de vijf minuten beantwoord door de vangst van onze eigen reporter, die zich voor de gelegenheid een visverlof heeft aangeschaft en als eerste een baars van een tiental centimeters bovenhaalt. Beginnersgeluk?

Duurzaam vissen “In een officiële streetfishingcompetitie zou dit ondermaats zijn, maar toch goed voor vijf punten,” getuigt Ivo Crabbe van de vereniging Catch & Release Belgium. Hij startte deze vereniging ongeveer vier jaar geleden, met als doel mensen op een duurzame manier te leren (roof)vissen. Dat hij het meent, wordt snel duidelijk door zijn uitgebreide arsenaal hengels en kunstaas, “shads” of “pluggen” voor de ingewijden. De hengels worden elk voorzien van een loodje en een shad. Deze techniek heet dropshotten. Daarna verdeelt Ivo de hengels onder de aanwezigen. “Je mag in Vlaanderen maar met twee hengels tegelijk vissen. Met meer hengels ben je aan het stropen. Zoals blijkt uit de naam van onze vereniging, zetten wij alles wat we vangen terug, ons gaat het enkel om de sport. Maar het is wel toegestaan een beperkt aantal vissen mee te nemen voor eigen consumptie, hoewel wij dat ten zeerste afraden. We streven naar duurzaamheid, dus ook naar het behoud van onze vispopulaties.” Naast mensen leren vissen heeft de vereniging ook nog een ander doel voor ogen, namelijk het bestrijden van stroperij. Toch zijn ze er zich van bewust dat het straatvissen zelf vaak aanleiding geeft tot illegale praktijken:

“Als wij hier dadelijk vijf baarzen van dertig centimeter boven halen, dan gaat dit niet onopgemerkt voorbij. Toevallige passanten vertellen het verder aan hun vrienden, tot het ter ore komt van iemand die er slag uit wil slaan en alle grote vissen wegrooft. Het kan dan jaren duren eer de populatie zich heeft hersteld.”

“Geen gedoe met wormen of welk aas je ook gebruikt voor zeevis, enkel een plugje en een loodje. Ook het vissen in de stad, zoals hier in Lierke plezierke, biedt vele aangename voordelen, zeker op een mooie zomeravond als deze. Je geniet van de rust van het vissen, gecombineerd met het bruisende avondleven van de stad. Perfect!”

De eenvoud van het roofvisssen

Ik wil de grootste hebben

Hoewel je “vanaf de straat” meer kan Dat er meer mensen deze overtuiging vangen dan baars of snoekbaars, slaat zijn toegedaan, getuigt het grote succes de term streetfishing toch vooral op het van de vorige streetfishing-wedstrijd hengelen naar roofvis. Iedere straatvisser Open Street in Gent, waarbij maar liefst hoopt ooit eens een heuse snoek aan de 150 roofvissers kampten om “de meeste lijn te slaan, maar in Lier blijft de vangst centimeters”. beperkt tot enkele baarsjes. Logisch, volgens Ivo Crabbe: Yves Verheyden, “Een snoek houdt van helder milieuadviseur bij Aquafin water en veel oeverbegroeiing. Hier in de binnenstad is het water troebel, ideaal jachtterrein voor de baars en de snoekbaars. Deze soorten zitten tegenwoordig in haast alle Vlaamse steden, of ze zullen alleszins niet lang meer op zich laten wachten. Vroeger, toen de waterlopen nog sterk vervuild waren, ving je hier met wat geluk Ivo Crabbe: “Per soort wordt op een paling, zowat de meest vervuilingsvoorhand de minimumgrootte bepaald. Voor baars is dat tijdens wedstrijden in resistente soort die we hier kennen. Vlaanderen bijvoorbeeld 18 centimeter. Stilaan kwamen daar de stekelbaars, Alle vissen kleiner dan 18 centimeter zijn de brasem en de baars bij. Intussen is ondermaats en leveren vijf punten op. die diversiteit nog uitgebreid met voorn, Een baars van 25 centimeter voldoet aan kolblei, karper, noem maar op. Laat ons de voorgeschreven minimumgrootte zeggen dat je in elke Vlaamse stad waar en levert één punt per centimeter op, water doorloopt, vis kan vangen.” dus 25 punten. Het is dan aan de deelnemers om een strategie te bepalen Het grote voordeel van roofvissen is dat je relatief weinig materiaal en aas en zich te focussen op aantal of op grootte. nodig hebt. Dat overtuigde ook Yves Dat doe je aan de hand van je pluggen: Verheyden, milieuadviseur bij Aquafin, hoe groter het kunstaas dat je gebruikt, om het strand te ruilen voor de stad, hoe groter de vis die je aan de haak wil het zout voor het zoet. “Ik ben nog slaan. Wie het meeste aantal punten steeds een fervente zeevisser. Maar vissen behaalt, wint de competitie, dat is logisch.” op zoutwater veronderstelt een hele De Open Street Gent 2015 vindt plaats voorbereiding. Vooral het levend aas is op zondag 11 oktober. ● een gedoe. Streetfishing is een heel andere beleving. Als ik ’s avonds na het werk zin Meer weten over streetfishing? heb om een lijntje uit te gooien, dan pak Neem dan een kijkje op ik mijn hengel en loop ik naar Schoten www.catch-and-release.be of op Vaart, op honderd meter van mijn deur, www.streetfishingvlaanderen.be of richting de dokken in Antwerpen en begin ik te vissen.”

10

AQUA 2015/3

Rioleringen duurzaam renoveren De collectoren die Aquafin heeft overgenomen van zijn voorgangers, hebben intussen een leeftijd bereikt van gemiddeld 30 tot 35 jaar. En ook de eerste leidingen die het zelf aanlegde, worden straks 25 jaar oud. Einde levensduur? Niet noodzakelijk, want het verslijten van een riolering hangt meer af van externe omstandigheden zoals stabiliteit en de vorming van

Marc Scheppermans, medewerker Structureel Modelleren bij Aquafin, heeft de renovatie van nabij gevolgd: “De aantasting was zo vergevorderd dat de buis op sommige stukken quasi volledig was weggerot en grote ondergrondse kraters had achtergelaten. Een eenvoudige kousrenovatie, waarbij een kous door de oude buis wordt getrokken die daarna de vorm van de buis aanneemt, was daarom uitgesloten. We hadden een volledig nieuwe buis nodig, maar vervangen kon niet omdat zich boven de aangetaste leiding een aardgasleiding van Fluxys bevond. Dus kozen we voor sliplining, een primeur voor Aquafin.”

waterstofsulfide, dan van de buis zelf. De juiste renovatietechniek zorgt ervoor dat de leidingen weer jaren mee kunnen. Als dat kan zonder de straat helemaal op te breken, is dat mooi meegenomen.

D

ankzij een sterk assetmanagementbeleid is Aquafin gelukkig goed voorbereid op de veroudering van het patrimonium. Alles begint bij het kennen van de risico’s. Daarvoor heeft het bedrijf een preventief inspectieplan uitgewerkt op basis van de kriticiteit van de leidingen. Lopen ze onder een snelweg of een spoorweg, verwerken ze grote debieten of zijn ze via overstorten verbonden met ecologisch waardevolle waterlopen, dan worden ze om de vijf jaar geïnspecteerd. De minder kritische leidingen krijgen per categorie een lagere inspectiefrequentie toegekend.

Pipe-in-pipe Sliplining kent twee varianten. Bij pipe-in-pipe wordt een nieuwe buis met een kleinere diameter achter een boorkop door de oude leiding getrokken. Schakels van 1 tot 1,50 meter vormen een ‘trein’ en trekken de boorkop met de nieuwe leiding voort. De voorste schakel wordt telkens weggehaald, waardoor de trein langzaam opschuift. Pipe-bursting gebeurt op dezelfde manier maar doordat de nieuwe leiding dezelfde diameter heeft als de oude, barst deze laatste open.

Voor defecten die vastgesteld worden tijdens deze gerichte inspecties, worden er acties gedefinieerd die op het renovatieprogramma belanden. Het spreekt immers voor zich dat het maatschappelijk, ecologisch én economisch voordeliger is om tijdig in te grijpen dan te wachten op een rioolbreuk. Ook het Vlaamse Gewest gelooft in deze aanpak en stelt budgetten ter beschikking voor vervangingsinvesteringen, verbeteringen en aanpassingen.

Maximale levensduur Wat betreft de levensduur van leidingen streeft Aquafin vandaag naar het budgettair haalbare: gemiddeld 75 jaar, ofwel een afschrijvingsritme van 1,33 % per jaar. Met het oog op deze maximale levensduur is het beter om bij defecte leidingen te kiezen voor een grondige upgrade die 75 jaar meegaat dan voor een herstelling om de 10 jaar. Dat deed Aquafin onlangs ook in Neeroeteren en Lanaken, waar waterstofsulfide de collectoren had aangetast. Betoncorrosie door waterstofsulfide (H2S) is een typisch rioleringsprobleem. Zeker waar een persleiding uitmondt in een gravitaire leiding, zijn verhoogde H2S-concentraties te verwachten en is het risico op aantasting het grootst. De leiding in Neeroeteren, waarop drie persleidingen toekomen, kon niet vervangen worden in een open sleuf. Aquafin moest dus op zoek naar een haalbaar alternatief met optimale garantie voor een lange levensduur.

Bij pipebursting barst de oude leiding letterlijk open.

11

Sliplining kent twee varianten. Bij pipe-in-pipe wordt een nieuwe buis met een kleinere diameter achter een boorkop door de oude leiding getrokken.

TECHNIEK Marc Scheppermans: “In Neeroeteren hebben we voor pipe-in-pipe gekozen. Het risico was te groot dat bij een pipebursting de nabijgelegen nutsleidingen, waaronder een glasvezelkabel, beschadigd zouden geraken door de scherven van de oude collector. Daarom trokken we een buis met diameter 450 mm in de bestaande mantel van 600 mm. Door de vele afkoppelingen die intussen zijn gebeurd, konden we zonder problemen voor een kleinere diameter kiezen. Bijkomende uitdaging was dat we maar liefst 800 meter leiding moesten aanleggen met zo weinig mogelijk bouwputten. Uiteindelijk hebben we twee leidingen van 400 meter aangelegd vanuit een bouwput in het midden.”

Vanwege de hoogdringendheid werden de nieuwe leidingen uit HDPE (High Density Poly-Ethyleen) in hun totale lengte ter plaatse voorbereid. Ook de inspectieput ter hoogte van de middelste bouwput was zwaar aangetast door H2S en moest vervangen worden.

Pipebursting De renovatie van de leiding in Lanaken ging er net iets anders aan toe dan in Neeroeteren. Marc Scheppermans: “Hier hebben we pipebursting toegepast, waarbij de nieuwe leiding dezelfde diameter heeft als de oude, in dit geval 450 mm. De boorkop doet bij deze techniek de defecte leiding letterlijk openbarsten.”

“De HDPE-leiding had hier een extra dikke rand van 26,7 mm dik, die nodig was als buffer voor eventuele beschadigingen onderweg. Want je weet niet vooraf wat er met de scherven zal gebeuren als de oude leiding openbarst. De lengte van de te vervangen leiding bleef hier beperkt tot 80 meter.” Beide renovaties gingen verder dan het gewoon vernieuwen van de leiding. De rioolbuizen kregen een corrosiebestendig alternatief dat zonder probleem de levensduur van 75 jaar zal halen, volledig in lijn dus met de doelstellingen van het assetmanagementbeleid van Aquafin. ●

12

AQUA 2015/3

Aquaplus bouwt en beheert kleinschalige installaties voor Total Belgium

AQUAPLUS Total Belgium wil de kleinschalige waterzuiveringsinstallaties bij zijn tankstations langs de Belgische autosnelwegen optimaliseren. Op basis van strenge criteria kreeg Aquaplus het vertrouwen om vier gloednieuwe installaties te bouwen en te exploiteren en vijf andere installaties voorlopig te beheren.

D

e eerste contacten tussen Total Belgium en Aquaplus dateren al van eind 2013, met een bestelling van een audit voor de optimalisatie en een scenario-analyse van de waterzuivering van het Total-tankstation in Spy. “Onze klant was tevreden over het rapport met praktijkgerichte adviezen dat we afleverden en betrok ons nadien in de verdere plannen,” vertelt Wouter De Wilde, accountmanager voor Aquaplus. “Zo gaat het vaak, we verdienen het vertrouwen van grote bedrijven meestal via een goede samenwerking tijdens een eerste kleinschalig project. Daarna krijgen we de kans om te bevestigen door meerjarige beheersopdrachten.”

Een deel van de kleinschalige waterzuiveringsinstallaties van Total Belgium was verouderd en het bedrijf startte in 2014 een verbeteringstraject op. De eerste fase daarvan bestaat uit een periode van basisonderhoud, inventarisatie en een intensieve procestechnologische doorlichting van de waterzuivering van elk tankstation. Daarna kan het definitieve beheer van de installatie op de meest doeltreffende manier worden aangepakt. Total Belgium streeft hierbij naar een zo uniform mogelijke werkwijze. Dat proces wordt in goede banen geleid door Environment Engineer Sofie Luyten: “Wij verwachten dat onze dienstverleners voldoen aan onze strenge SEQSCI-criteria.”

13

Aquaplus is het dochterbedrijf van Aquafin dat zich in Vlaanderen richt op industriële waterzuivering.

De tankstationsites zelf worden door Total volledig gerenoveerd. “Wij kozen doelbewust voor deze DBFO-formule (Design, Build, Finance & Operate) en een contract van twintig jaar,” licht Sofie Luyten toe. “Dat geeft ons de zekerheid dat Aquaplus een heel performante installatie zal bouwen, want ze zullen ze ook zelf beheren en zijn gebonden aan een resultaatsgarantie.” Ook voor de bouw van twee nieuwe waterzuiveringsinstallaties aan de truckersparking langs de E17 in Kruishoutem, aan beide zijden van de autosnelweg, gaat Total Belgium met Aquaplus in zee. “Voor deze opdracht staan wij in voor het ontwerp, de bouw en de exploitatie gedurende twee jaar. De financiering gebeurt door Total Belgium zelf,” legt Wouter De Wilde uit.

Beste proceskeuze Zowel in Nazareth als in Kruishoutem wordt gekozen voor een actiefslibsysteem met nabezinktank. Wouter De Wilde: “Deze technologie is, vooral dankzij de kracht van een flexibele sturing, het meest geschikt om aan alle eflluentnormen te voldoen, inclusief die voor fosfor en nitriet. Het goedwerkend biologisch concept zorgt ervoor dat het zuiveringsproces geen geurhinder veroorzaakt. Piekbelastingen worden afgevlakt door een influentbuffer. De combinatie van een goed ontwerp, ons preventief onderhoud en een degelijke operationele opvolging door ervaren operatoren moet resulteren in een bedrijfszekere werking.” De werken in Nazareth zijn gestart in februari dit jaar, Kruishoutem volgde een maand later. Als de elektrotechnische installaties klaar zijn en de nieuwe gebouwen op de tankstationsites er staan, zullen de vier vernieuwde waterzuiveringsinstallaties vanaf september helemaal operationeel zijn. ●

“Het bedrijf dat Safety, Environment, Quality, Service, Cost en Innovation het best weet te verenigen, krijgt van ons de opdracht toegewezen.” Op basis van deze criteria schonk Total Belgium aan Aquaplus het vertrouwen om vijf bestaande zuiveringsinstallaties voorlopig te beheren, en vier gloednieuwe installaties te bouwen en te exploiteren.

Vier nieuwe zuiveringsinstallaties Na een offertevraag kreeg Aquaplus de opdracht voor het ontwerp, de bouw, de financiering en het twintigjarig beheer van de twee waterzuiveringsinstallaties op de tankstationsites in Nazareth, langs beide zijden van de autosnelweg E17. De installaties zullen het afvalwater behandelen van het sanitair (douches en toiletten), van de cateringactiviteiten in de shop en van het restaurant dat er komt langs de snelwegzijde richting Gent. Beide sites krijgen een volledig gescheiden rioleringsstelsel en Aquaplus zal ook alle septische putten, vetafscheiders, zeefputten en regenwaterputten voorzien.

Zuivering verbeteren door voorlopig beheer

S

inds februari beheert Aquaplus de waterzuiveringsinstallaties van de Total-tankstations in Hoegaarden, Eynatten, Lichtenbusch, Ruisbroek en Rekkem. “Het gaat om een voorlopig beheer waarbij we eveneens voor elke installatie een uitgebreide procestechnologische studie maken,” legt Wouter De Wilde uit. “Op basis van onze bevindingen gedurende de eerste maanden hebben we alvast enkele kostenefficiënte verbeteringen kunnen aanbrengen die de prestaties ten goede komen.” Total Belgium is tevreden over het verloop van deze projecten. Sofie Luyten: “We krijgen regelmatig goede feedback over de evolutie en hebben dan ook vertrouwen in de oplossingsgerichte aanpak van Aquaplus.” ●

14

AQUA 2015/3

MILIEU

Welke impact heeft gezuiverd afvalwater op de waterloop? De impact van het gezuiverde afvalwater op de waterloop is niet overal even groot.

berekenen welke impact het effluentdebiet heeft op het rivierdebiet” gaat Mieke verder. “In de eerste plaats beschikken we enkel over de gegevens voor het Vlaamse grondgebied terwijl rivieren natuurlijk niet stoppen aan de grens. Verder worden rivieren hier en daar doorkruist door kanalen of zijn er andere kunstmatig aangelegde structuren die de waterhuishouding beïnvloeden zoals wateringen of polders. Op sommige plaatsen hebben waterlopen ook te veel zijstrengen om de afstroomgebieden nauwkeurig te bepalen.”

Verdergaande zuivering De rioolwaterzuiveringsinstallaties van Aquafin lozen het gezuiverd water, het effluent, in onze beken en rivieren. Ongetwijfeld heeft deze

Daarom vergeleek studieverantwoordelijke Mieke Van Dorpe het effluentdebiet (de hoeveelheid gezuiverd afvalwater) van de rioolwaterzuiveringsinstallaties met het debiet van de rivier of beek waarin geloosd wordt.

hoeveelheid water een invloed op de waterkwaliteit van de ontvangende waterlopen. Maar hoe groot is deze impact? De afdeling Onderzoek van Aquafin zoekt het uit.

I

n 2014 voldeden 99,7 % van de rioolwaterzuiveringsinstallaties van Aquafin aan alle opgelegde normen. Een bijzonder mooi resultaat, maar het zegt natuurlijk niets over de waterkwaliteit in onze waterlopen. En net daar draait het bij de Europese Kaderrichtlijn Water om: een goede kwaliteit van alle waterlichamen. Uiteraard is gezuiverd afvalwater slechts één van de vele factoren die de waterkwaliteit beïnvloeden en is die invloed lang niet overal even groot. Aquafin wilde weten op welke locaties het gezuiverde afvalwater van zijn installaties wél een belangrijk aandeel vormt voor de bepaling van de waterkwaliteit.

“Wat het effluentdebiet van onze rioolwaterzuiveringsinstallaties betreft, hebben we ons gebaseerd op de dagtotalen tussen 2010 en 2015. Deze dagtotalen, die we rapporteren aan de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), hebben we omgezet in daggemiddelde debieten,” beschrijft Mieke Van Dorpe de gevolgde methodiek. “Voor de debieten in de ontvangende waterloop gebruikten we de metingen die de VMM en het Hydrologisch Informatie Centrum uitvoeren op verschillende Vlaamse waterlopen.”

Knelpunten in het onderzoek Helaas komen de locaties van de debietmeters op de rivieren niet helemaal overeen met de plaats waar het gezuiverd afvalwater via de waterzuiveringsinstallatie geloosd wordt. Mieke moest daarom de rivierdebieten herschalen naar deze lozingspunten maar stootte daardoor op een aantal knelpunten. “Voor slechts iets meer dan de helft van onze rioolwaterzuiveringsinstallaties konden we uiteindelijk

In totaal werden 150 van de 279 rioolwaterzuiveringsinstallaties gerangschikt volgens hun impact. In drie gevallen was die invloed zo groot dat het gezuiverd afvalwater bij droog weer letterlijk de rivier vormt, met name in Sint-Niklaas, Wolfsdonk en Bonheiden. Bij nog 28 andere installaties is het effluentdebiet meer dan anderhalve keer het berekende rivierdebiet. Daar heeft onze installatie dus een belangrijke impact op de waterkwaliteit. Om ook de impact van de installaties die niet volgens de gebruikte methodiek konden onderzocht worden in kaart te brengen, toetste Mieke alle installaties ook nog aan andere parameters dan de debieten zoals de grootte van de installatie, het verdere afwaartse verloop en de milieucriteria van de ontvangende waterloop. “Op basis van dit onderzoek werden acht rioolwaterzuiveringsinstallaties gedefinieerd die als eerste in aanmerking komen voor een verdergaande waterzuivering omdat dat op die locaties het meeste impact zou hebben op de ontvangende waterloop. Een verdergaande waterzuivering houdt de verwijdering van zwevende stoffen, stikstof, fosfor of prioritaire stoffen in. Het gaat om de installaties van Lichtaart, Herentals, Zonhoven, Hoeselt, Bree, Malle, Koersel ● en Laarne.”

15

PROJECT

Kortenberg koppelt waterbeheer aan belevingswaarde Water in de gemeente wordt nog al te vaak geassocieerd met problemen. Nochtans kan een doordacht waterbeheer niet alleen probleem-

“Daarom besloten we enkele grachten te verbreden en te optimaliseren en ingebuisde grachten weer open te leggen, al dan niet met extra tussenschotten die de waterafvoer bijkomend vertragen.”

oplossend werken en wateroverlast voorkomen, het kan ook een meerwaarde zijn voor de burger. Het Weesbeekproject in Kortenberg is daar een mooi voorbeeld van.

O

pnieuw water door de gemeente of stad laten stromen, het gebeurt de laatste tijd steeds vaker. Het ondergronds brengen van alle water, zoals vroeger gebeurde, is op langere termijn niet houdbaar, beseffen steeds meer gemeenten. Bovendien kan water in de stad ook een voordeel bieden. “Mits wat creativiteit bij het ontwerp, kan waterbeheer perfect hand in hand gaan met beleving en natuur. Vanuit die gedachte zijn we ook vertrokken bij het Weesbeekproject”, weet Bart Nevens, ondervoorzitter van de Commissie Leefmilieu in het Vlaams Parlement en ook schepen van onder andere Openbare Werken en Ruimtelijke Ordening in de gemeente Kortenberg.

Het is mooi wandelen en fietsen langs de vernieuwde Weesbeek.

“Met de uitvoering van dit project wilden we enerzijds de Weesbeek properder maken door de aangesloten vuilvracht te verminderen, en anderzijds de problematiek van wateroverlast aanpakken. Om dat laatste doel te bereiken, bleek in de ontwerpfase al snel dat we een manier moesten vinden om de afvoer van het water te vertragen. Dat bleek alleen mogelijk als we de buffercapaciteit van het afwateringsstelsel konden verhogen.”

Idyllische plekjes Het project werd aangepast aan het landschap en zo op een zachte manier in de omgeving geïntegreerd voor een verhoogde toegankelijkheid. Langs de vernieuwde Weesbeek lopen nu verschillende wandel- en fietstochten. De aanwezigheid van het water zorgt voor enkele idyllische plekjes en, in tegenstelling tot wat velen vooraf vreesden, zorgt het net voor een mooier landschap. “Enige voorwaarde is natuurlijk wel dat het om proper water gaat,” zegt Bart Nevens. “Daarom zijn de gecombineerde projecten die Aquafin uitvoert in samenwerking met de gemeenten en steden de ideale gelegenheid om water opnieuw ruimte te geven. In het bovengemeentelijke deel van het project voert Aquafin immers meestal afkoppelingswerken uit, waardoor het afvalwater in een aparte leiding naar de zuiveringsinstallatie wordt gevoerd. Voor het Weesbeekproject werden zo bijvoorbeeld een 50-tal woningen voorzien van een gescheiden rioleringsstelsel. Het hemelwater kan dan perfect aangesloten worden op lokale grachten, die meteen een pak properder worden omdat er minder vuilvracht op toekomt. Zo kan je méér gaan doen met dat water.” Door de klimaatverandering is er ook een wijziging in het buienpatroon. Vele (vooral oudere) rioleringsstelsels zijn niet voorzien op grotere hoeveelheden neerslag in een kortere tijdspanne. “We moeten slim zijn en bij de uitbouw van rioleringsinfrastructuur toekomstgericht denken, wetende wat de gevolgen van de klimaatverandering zijn”, vult Bart Nevens aan. “De gemeente Kortenberg wil mee trendsetter zijn van dit nieuwe denken. We zijn er echt van overtuigd dat we met een doordacht waterbeheerplan meer kunnen doen dan alleen de bestaande problemen oplossen. Water moet weer een plaats krijgen in de publieke ruimte. Grachten hoeven niet te verdwijnen maar kunnen ingepast worden in het landschap en zo zelfs een meerwaarde creëren. Dat merken we ook aan de reacties van burgers: ze zijn niet enkel tevreden over het verdwijnen van de wateroverlast, de meesten vinden ook dat het project het natuurlijke uitzicht van de omgeving heeft verbeterd. Een mooi bewijs dat ruimte geven aan water loont!” ● KIJK VOOR WANDEL- EN FIETSROUTES IN KORTENBERG OP WWW.KORTENBERG.BE/ WANDELEN-EN-FIETSEN

16

AQUA 2015/3

Boeiende natuur in een overstromingsgebied Na de stormvloedramp in 1976, toen onder meer de dijk van de Vliet ter hoogte van Ruisbroek het begaf, werd het Sigmaplan uitgewerkt. Dit voorzag onder andere in de verhoging en versterking van zo’n 500 km dijken, de bouw van een stormvloedkering en de aanleg van 13 gecontroleerde overstromingsgebieden. Het laatste en grootste daarvan ligt in Kruibeke en moet de omliggende dorpen en gebieden stroomopwaarts langs de Schelde en haar bijrivieren vrijwaren van wateroverlast.

D

Vanaf de dijk kijk ik neer op ruigtes van struiken en bomen e nieuwe, net gemaaide ringdijk van het overstromingsdoorspekt met kleine wateraders, moerassen en kreken. Her en gebied is bovenop verhard en toegankelijk als een soort der een kleine kasseiweg of een onverhard pad dat je weg kruist fietsautostrade. Aan de Scheldezijde bevindt zich een en lager en dieper leidt in de nieuwe wildernis. Soms vliegen overloopdijk die bij stormtij de top van de stuwende vloedgolf reigers krijsend op voor mijn vroege bezoek. afsnijdt en het water tijdelijk bergt in het Even verder staren enkele reeën mij alert en overstromingsgebied tot het tij keert. “Anders dan zijn naam roerloos aan. Uit de ruigte van de dichtste Om die bergingscapaciteit te behouden vegetaties weerklinkt regelmatig de abrupte en toch ook in een getijdenwerking doet vermoeden, moet explosieve zang van de Cetti’s zanger. Het lied te voorzien, werden hoge inlaten en de ijsvogel niets van uitstromingsconstructies voorzien die lijkt nooit af, het sluimert gewoon weg tot dagelijks een beperkte hoeveelheid strenge vorst hebben.” de volgende uitbarsting. Je moet potdoof zijn Scheldewater laten in- en uitstromen. om deze zanger niet te horen maar uiterst Deze getijden zorgen voor de vorming van geduldig en alert om er ook maar een glimp slikken en schorren en zijn ideale kraamkamers voor van te zien te krijgen. Ik heb geluk. Deze kleine zangers benutten het toenemende vissenbestand van de Schelde. graag de eerste zonnestralen in de morgen om zich op te warmen of zich te laten drogen van een vochtige vegetatie of een nachtelijke bui.

17

Hier kijk ik neer op een kreek, uitgediept in de uitgestrekte buitendijkse slikken en begroeide schorren van de stroom. De vegetatie verraadt nog een zilt tintje. Op de rand van het opkomend tij trippelen enkele oeverlopers om vervolgens in fladderende vlucht op te vliegen.

Het Kortbroek

De Cetti’s zanger zingt luid maar laat zich zelden zien.

Elzenbroekbos Waar het moeras overgaat in elzenbroekbos ontluiken vanuit een grote wortelstok de krachtige gele bloemen van de gele lis. Wat verderop slingeren de restanten van een oude kreek langs de voet van de dijk, gesierd door de heldergele bloemen van de gele plomp. De bloemen hebben vijf kelkbladen waarbinnen de vele kleine kroonblaadjes heel wat nectar afzonderen. Daardoor verspreiden ze een sterke brandewijngeur, wat heel wat kleinere insecten aantrekt. De grote Kruibeekse kreek iets verderop, is een stille getuige van de overstromingsramp van 1715. Een dijkbreuk zette toen de polders van Kruibeke, Bazel en Rupelmonde blank. Het gevecht met het water hield zo’n drie jaar aan en het wassende water trok diepe kreken door de polder. Vandaag is de kreek omringd door dicht elzenbroekbos en de restanten van oude vissershuisjes en steigertjes, nu enkel nog bevolkt door gevederde vissers.

DOOR DE LENS VAN MISJEL DECLEER

Net voor Rupelmonde rijd ik de Ringdijk af en kom ik in een meer open landschap van uitgestrekte hooilanden en grillige kreken. Blauwe reigers en zilverreigers zijn hier in de weer om woelmuizen te verschalken die ontheemd zijn van hun dekkende vegetatie nu het hooigras gemaaid is. Het verharde pad loopt achter de Scheldedijk en verhoogt vervolgens tot bovenop een grote uitwateringsconstructie.

Wanneer de zon hoger stijgt, trek ik naar het Kortbroek, een ietwat parkachtig stukje natuurgebied naast het veer en in de luwte van de Scheldedijk. Bij de vijvers heeft een blauwe reiger zijn jachtterrein opgevorderd. Hoe hard een tweede soortgenoot ook probeert om een gunstig jachtzitje in te nemen, telkens wordt hij verjaagd met een dolkvormige snavel als dreiging. Ook twee families meerkoeten vertoeven op de vijver, maar hoewel ze al opgroeiende jongen hebben, kibbelen en dreigen ze nog steeds rond de ingebeelde scheidingslijn van hun territoria. Met opgeheven verenkleed naderen ze elkaar, klikken scherp met de snavel en maken dreigende uitvallen onder veel watergetrappel. Heel even komt het tot een schermutseling, dan zwemmen ze weer uit elkaar, de bedelende jongen tegemoet. Zittend vanachter een houten vogelkijkwand zie ik een open, ondiepe plas met (schier)eilandjes en verdroogde zandige oevers. In vlagen zwelt het kikkergezang aan, waarbij ze de kaakblazen tot echokamers van geluid vullen. Heerlijk! De kikkers bevolken vooral de bredere grachten en putten met veel vegetatie waarin ze ongezien kunnen verdwijnen. In het open water zijn ze te kwetsbaar voor predatoren. Die zitten er op de vijver onder de vorm van eenden, visdieven, kokmeeuwen, aalscholvers en nijlganzen. Verder enkele kleine plevieren die baltsen op een stukje kale oever en de kluten die er de show stelen. Enkele koppels zitten te broeden op kale mini-eilandjes en richels op de plas terwijl anderen voedsel zoeken met maaiende bewegingen van hun opgewipte snavels. Voortdurend zijn ze op hun hoede voor mogelijke belagers van hun kleine donzige miniatuurjongen. Wanneer er plots hevig alarm uitbreekt onder het vogelvolkje kijk ik op met ongeloof. Het is pas rond vijven en de zon staat nog zeer hoog wanneer ik langs de rand van de begroeing een vos zie met een halfwas kuiken van een nijlgans in de muil. Parmantig loopt ze langs de rietkant, zwaaiend met de volle pluimstaart en verdwijnt wat verderop in de vegetatie. Nauwelijks een minuut later opnieuw alarm van de kluutjes. Deze keer vliegt er een kraai langs met een wit ei in de snavel. Voor mezelf is het opnieuw de bevestiging dat zitten je blik op de wereld verruimt. En natuurlijk is er geen onderkomen aantrekkelijker om een natuurverhaal aaneen te rijgen dan die natuur zelf! ● De vegetatie in de kreek verraadt een zilt tintje.

18

AQUA 2015/3

Spreidingsplan aanbestedingen werkt

A

ls bouwheer van heel wat werven in Vlaanderen wil Aquafin een voortrekkersrol spelen in het stimuleren van een bewuste veiligheidsattitude bij eigen medewerkers, maar ook bij de technische partners waarmee het samenwerkt. Omdat we meer willen doen dan enkel waarschuwen, onderzoeken we mogelijke risico’s op onze werven en gaan we zeker na een werfongeval, op zoek naar gepaste preventiemaatregelen. De meest afdoende én haalbare maatregelen nemen we op in een richtlijn van het “Standaard type veiligheiden gezondheidsplan van Aquafin” die aannemers die voor ons werken, moeten volgen. Met de nieuwste richtlijn willen we ongevallen met wachtwapening voorkomen. “Aan de uitstekende ijzers van een wapening voor het gieten van beton, kan je je behoorlijk kwetsen. We hadden in het verleden niet alleen stootletsels maar ook al een ernstig perforatieletsel,” licht hoofd Preventie en Bescherming Jan Swankaert, toe. “Omdat het soms niet haalbaar is om op elk uitstekend betonijzer een apart dopje te plaatsen, hebben we in de richtlijn bepaald dat bescherming nodig is binnen een doorgang van 1,5 meter afstand tot de staafuiteinden. Is de afstand groter, dan volstaat signalisatie van het gevaar met een lint of met verf. Voor de gebruikte bescherming zijn verschillende alternatieven op de markt waarvan de plaatsing weinig tijd vraagt.” De veiligheidscoördinatoren die Aquafin aanstelt voor zijn werven, zullen de toepassing van deze nieuwe richtlijn controleren. ●

AANNEMERS VINDEN DE NIEUWE RICHTLIJN EN NOG ANDERE TIPS OM VEILIG TE WERKEN OP VEILIGHEIDSBEWUSTZIJN. AQUAFIN.BE

MEANDER

Opgelet voor uitstekende betonijzers!

N

adat het aanbestedingsvolume voor projecten in opdracht van het Vlaamse Gewest de voorbije twee jaren telkens sterk geconcentreerd was naar het jaareinde toe, engageerde Aquafin zich begin 2015 voor een betere spreiding. Het plan was om tegen het bouwverlof 30 % van de totale doelstelling voor het jaar te hebben aanbesteed. Met 35 % of 56 van de 160 miljoen euro aan te besteden projecten is dat ook gelukt. Alleen kon de spreiding binnen de eerste jaarhelft beter en was er nog een te grote concentratie vlak voor de deadline. Daar wil Aquafin zowel voor de resterende aanbestedingen dit jaar als naar de volgende jaren toe nog harder aan werken. Per project worden de vertragingsrisico’s ingeschat en worden acties geformuleerd. Met alle betrokken partijen in het project overleggen we regelmatig over de prognoses en trachten we eenzelfde timing na te streven. Sinds vorig jaar zijn er al grote stappen gezet, maar het is een proces dat tijd vraagt. In 2016 willen we een spreiding bereiken van 40 % voor en 60 % na het bouwverlof. Vanaf 2017 ambiëren we een 50-50 verdeling, zo gelijk mogelijk verspreid over beide jaarhelften. Vanaf het bouwverlof tot het einde van 2015 moet dus nog voor 104 miljoen euro aan projecten worden aanbesteed. Het grootste deel van die projecten situeren zich in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. Het gaat enkel om projecten in opdracht van het Vlaamse Gewest. Daarnaast besteedt Aquafin ook nog projecten aan voor gemeenten. Voor dit soort projecten hebben we voor het bouwverlof voor 25 miljoen euro (bedrag ten laste van Aquafin) aanbesteed. Dat is iets meer dan de helft van het totale voorziene volume. ●

19

Agenda > 27 september 2015 – Chap’eau in Kruibeke,

een dag vol sport en ontspanning in het teken van zuivere waterlopen (zie p. 6). > 11 oktober – Open Street Gent, wedstrijd streetfishing op de Gentse binnenwateren. > 15 oktober – Werelddag handen wassen. Handen wassen Aquamannen trekken ten strijde met zeep vermindert het risico op diarree met maar liefst voor propere waterlopen! 47 % en doet zo het kindersterftecijfer wereldwijd dalen. Met allemaalwash.be organiseert Protos ook in België Geen foto die genomen werd door een lezer dit keer, een sensibiliserend event. wel eentje die we zelf namen tijdens de Big Jump in Antwerpen aan het Noordkasteel. Deze vader en > 22 oktober – Zuiddag stimuleert jongeren wereldwijd zoon ontpopten zich tot zelfverklaarde “Aquamannen” die om samen te strijden voor een duurzame en samen met Aquafin strijden voor zuiver water. Het duo heeft rechtvaardige maatschappij. > 19 november – Wereldtoiletdag, initiatief ons zo weten te charmeren dat we hen graag uitroepen tot ondersteund door de Verenigde Naties winnaar van deze rubriek. Helaas kennen we hun naam en adres dat de noodzaak van proper niet. Maak jullie dus bekend en ontvang onze cadeaubon van sanitair in de verf zet. AS Adventure!

Lezersfoto

G

Maakte u een mooie foto met water in de hoofdrol? Stuur hem dan naar [email protected] en maak kans op een leuk geschenk én publicatie in de volgende Aqua! ●

Controles op registratie aanwezigheid

V

anuit onze bezorgdheid over de veiligheid op onze werven werkt Aquafin actief mee aan de controle van de registratieplicht die vorig jaar in voege ging. Iedereen die op onze werf werkt, moet individueel elektronisch geregistreerd zijn bij de RSZ. De verplichting kwam er enerzijds voor een betere veiligheid en welzijn van de werknemers en anderzijds om sociale fraude in de sector tegen te gaan. Als bouwheer voert Aquafin zelf steekproeven uit op zijn werven en rapporteert hierover aan de FOD Economie. Het bedrijf wil zo 5 % van al zijn werven zelf controleren. Uit de aannemerswereld kregen we alvast positieve reacties. ●

KOM SAMEN MET ONS HET NIEUWE LEVEN IN DE POLDERS VAN KRUIBEKE VIEREN

Welkom terug otter!

CHAP’EAU kasteel Altena Burchtstraat 11 Kruibeke

zondag 27 september 2015

Schrijf je in via www.chap-eau.be N

IJG EE

EN KR

IS GORNSAUMTPTIE! C

V.U. Luc Bossyns, Dijkstraat 8, Aartselaar

mountainbike wandelen fietsen boottocht animatie BBQ

Georganiseerd door:

In samenwerking met: