kwartaalbericht
detailhandel n u m m e r
In het tweede kwartaal van 2007 heeft de detailhandel 3,2% meer omgezet dan in dezelfde periode in 2006. De omzet in de detailhandel is daarmee voor het achtste kwartaal op rij hoger uitgekomen dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. > 2-6 Eind juni 2007 stonden er in de detailhandel ruim 16.000 vacatures open. Dit zijn er duizend meer dan een jaar eerder. > 7 De economie groeide in het tweede kwartaal van 2007 met 2,4% ten opzichte van een jaar eerder. De groei van de consumptie van huishoudens zwakte af vergeleken met de gemiddelde toename in het jaar 2006. > 8
In het tweede kwartaal van 2007 besteedden consumenten 1,6% meer dan een jaar eerder. De inflatie kwam uit op gemiddeld 1,8%. > 9 totaal detailhandel 7,7 %
0% 2006 ii
2007 iii
iv
i
ii
3
~
s e p t e m b e r
2007
starters in de detailhandel De detailhandel is de sector met naar verhouding het grootste aantal starters. Het aantal starters neemt sterk toe, mede dankzij de explosieve toename van het aantal internetbedrijven, zo blijkt uit onderzoek van het HBD. Het zelf oprichten van een bedrijf wint aan populariteit, terwijl overnames steeds minder vaak voorkomen. Andere opvallende uitkomsten zijn dat vier op de tien starters geen fysieke winkel beginnen, dat allochtone starters van de tweede generatie in opmars zijn en de grootste overlevingskansen hebben en dat een aanzienlijk deel van de starters parttime werkt en meerdere inkomstenbronnen heeft. > 10
De iconen in het kwartaalbericht tonen de omzetontwikkeling ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. De uitkomsten over het tweede kwartaal 2007 zijn voorlopig. en verder in dit nummer :
Kerncijfers
dhz : omzettoename door hogere prijzen
2e kwartaal 2007 t.o.v. 2e kwartaal 2006
>3
persoonlijke verzorging : nog steeds toename van de omzet
>3
bescheiden omzetgroei foodbranche
>4
nederlandse economie
economische groei inflatie werkloosheid
2,4 % 1,8 % -15,5 %
detailhandel
omzetvolume faillissementen
1,5 % -31,8 %
horeca
omzet
woonwinkels : omzetontwikkeling maakt pas op de plaats
>4
kledingbranche blijft goed verkopen
>5
kleinere groei postorder - en internetbedrijven
>5
vrije tijd en educatie : opnieuw een goed kwartaal
>6
consumentenelektronica : forse omzetgroei
>6
6,7% hbd - ondernemerspanel : detaillisten optimistisch over verwachte omzet
bron: CBS
consument
bestedingen consumentenvertrouwen koopbereidheid * waarde, geen mutatie
1,6% 14 * 8*
> 11
Om z e t d et a i lh a n d e l nu twe e jaar in de li ft
8,2 %
In het tweede kwar-
Detailhandel in consumentenartikelen
taal van 2007 heeft de
procentuele mutatie t.o.v. zelfde periode een jaar eerder
omzet detailhandel in consumentenartikelen 3,2 winkels in voedings- en genotmiddelen 2,1 winkels in non-foodartikelen 4,0
ii
detailhandel 3,2% meer
iv
ii
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
omgezet dan in dezelfde
Sinds 2002 is aantal werknemers in de doe-het-
omzet 5,3 3,7 6,2
periode in 2006. De
zelf-branche met 7% toegenomen tot ruim
omzet in de detailhandel
24.000. Dat staat haaks op de ontwikkeling van
komt daarmee voor het
het aantal voltijdbanen (-9%). Blijkbaar is in de
achtste kwartaal op rij
loop van de jaren het aantal parttime-contracten
hoger uit dan in hetzelfde
sterk toegenomen. De bouwmarkten bieden
kwartaal een jaar eer-
plaats aan 17.000 werknemers, 14% meer dan
der. De omzetgroei is in
in 2002. In de overige drie subbranches (ijzerwa-
het tweede kwartaal wel
ren- en gereedschapzaken, verf- en behangspeci-
afgenomen ten opzichte
aalzaken en breedpakketzaken) zijn tussen de
8
van de groei in het kwar-
2.000 en 3.000 werknemers actief. De verf- en
7
taal daarvoor. In het eer-
behangspeciaalzaken zijn het enige segment
6
ste kwartaal van 2007
waarin het aantal werknemers is afgenomen
kwam de omzetgroei nog
(-20%).
uit op 5,2%. Daarbij moet
Bron: GfK en HBD
kwartaal 2 2007
prijs 1,7 1,2 2,1
volume 1,5 0,9 1,9
Omzet detailhandel, totaal
procentuele mutatie t.o.v. zelfde kwartaal een jaar eerder.
5 4 3
dat de beperkte groei in
2
het tweede kwartaal van
1
2007 volgt op de forse
0
omzetgroei van 7,7% in
-1
het tweede kwartaal van sprake van een ‘groei op
-3
6,2 %
ii
iii
2005
iv
i
ii
iii
2006
iv
i
prijs 3,7 3,7
jaar 2006
volume -1,0 -0,6
omzet 6,7 6,4
Nog steeds toename van de omzet
groei’ in de detailhandel. i
kwartaal 2 2007
Persoonlijke verzorging:
verzorging
het 2006. Daarmee is er
omzet doe-het-zelfartikelen 2,7 bouwmarkten 3,1
In het tweede kwartaal van 2007 hebben de winkels in doe-het-zelf-artikelen een omzetontwikkeling van 2,7% behaald. Deze groei werd geheel veroorzaakt door prijsstijgingen. Er moest 3,7% meer betaald worden voor de artikelen die verkocht worden in deze branche. De prijzen zijn daarmee in het afgelopen jaar harder gestegen dan die in de gehele detailhandel. De omzetgroei van deze branche was daarmee in het tweede kwartaal 2007 beduidend minder dan die in het eerste kwartaal van 2007. In het eerste kwartaal nam de omzet nog toe met 4,7%. Het volume van de omzet nam 1% af in het tweede kwartaal. Daarmee is er in het tweede kwartaal voor het eerst in lange tijd sprake van een afname van het omzetvolume. Het laatste kwartaal waarin een negatieve omzetontwikkeling in de doe-het-zelf-branche gemeten werd, was het derde kwartaal van 2005. Afgemeten aan de omzetontwikkeling presteerden de bouwmarkten in het tweede kwartaal beter dan gemiddeld in de branche. De bouwmarkten hadden in het tweede kwartaal 3,1% meer omzet dan een jaar eerder.
wel aangetekend worden
-2
ii
2007 2006 ii
In totaal werd er in het tweede kwartaal van 2007 voor ruim 21 miljard euro besteed in de detailhandel. Dit betekent dat de ruim 7,1 miljoen huishoudens in Nederland voor gemiddeld bijna 2.900 euro hebben gewinkeld in het tweede kwartaal. De prijzen leverden in het tweede kwartaal de grootste bijdrage aan de omzetgroei. Aan de kassa’s moest 1,7% meer betaald worden voor hetzelfde mandje met artikelen. De prijsstijgingen zijn licht toegenomen in vergelijking met die van het eerste kwartaal. In het eerste kwartaal namen de prijzen nog toe met 1,3%. Over heel 2006 bleef de prijsstijging in de detailhandel beperkt tot 0,8%.
2
i
tabel 2 Winkels in doe-het-zelfartikelen
0%
2007 iii
jaar 2006
figuur 1
bron: CBS
2006
Omzetgroei door hogere prijzen
bron: CBS
tabel 1
Doe-het-zelf:
doe-het-zelf
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
branches in cijfers
Naast de prijzen viel ook het volume van de verkopen in het tweede kwartaal hoger uit in vergelijking met het tweede kwartaal van 2006. Er gingen 1,5% meer artikelen over de toonbank. De groei kwam daarmee lager uit dan in voorgaande kwartalen. In het eerste kwartaal nam het volume nog toe met 3,8%. Over heel 2006 werd een volumegroei van 4,5% gerealiseerd.
iv
i
verzorging
ii
1)
In 2006 beleefde de cosmeticabranche goede tij-
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
den. Door het warme weer lagen de bestedingen
omzet winkels in persoonlijke verzorging 1) 4,5 drogisterijen -0,3 medische artikelen, parfums, cosmetica 10,0 optische artikelen .
aan zonnecosmetica en deodorant een stuk hoger dan in 2005. Nederlanders gaven daaraan respectievelijk 13% en 6% meer uit. Ook aan mondverzorging en geuren waren de uitgaven groter (meer dan 6%). Volgens de Nederlandse Cosmetica Vereniging groeide de totale markt voor cosmetica met 4%. Gezien de matige tem-
1)
kwartaal 2 2007
prijs 0,9 0,7 1,7 .
jaar 2006
volume 3,6 -0,9 8,2 .
omzet 3,4 2,4 2,8 .
exclusief juweliers; deze zijn opgenomen bij winkels in kleding, modeartikelen, textiel en juweliersartikelen.
peratuur tijdens de afgelopen zomer is het vooralsnog maar de vraag of deze groei in 2007 heeft
Binnen de detailhandel was het de non-foodsector die de hoogste omzetgroei liet noteren in het tweede kwartaal van dit jaar. De omzet kwam in de non-foodwinkels 4,0% hoger uit dan in het tweede kwartaal van 2006. De omzet van de food-winkels nam ook toe in vergelijking met vorig jaar. De winkeliers in food-artikelen haalden 2,1% meer omzet.
tabel 3 W inkels in artikelen voor persoonlijke
-1,4 %
2007 iii
bron: CBS
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
branches in cijfers
doorgezet. Bron: NCV
Net als in het eerste kwartaal is er ook in het tweede kwartaal sprake van een omzettoename in de winkels in artikelen voor persoonlijke verzorging. De omzet in deze winkels nam met 4,5% toe. De stijging werd vooral veroorzaakt doordat het volume met 3,6% is toegenomen. De prijsstijging bedroeg minder dan 1% bij. Het zijn vooral de winkels in medische artikelen, parfums en cosmetica die hun omzet zagen toenemen (+10%). In het eerste kwartaal van 2006 was voor het laatst dat deze winkels zo’n hoge omzetontwikkeling boekten. In de tussenliggende kwartalen, daalde de omzet licht of was er sprake van een bescheiden groei. De drogisterijbranche zag in het tweede kwartaal de omzet heel licht dalen. Deze branche kent in het algemeen weinig forse omzetmutaties. Ditzelfde geldt ook voor de prijsontwikkeling; de prijzen in de drogisterijen zijn redelijk vast is.
3
Wink els in vo ed in g s- en g en o tm id d e l e n : 0%
2006
tabel 4 Winkels in voedings- en genotmiddelen
iv
i
2006 ii
ii
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
Supermarktklanten weten vooraf aan het bezoek lang niet altijd wat ze precies willen kopen. Voor veel producten nemen klanten pas in de supermarkt de beslissing. In liefst 70% van de gevallen besluiten ze ter plekke welk merk en welk soort ze gaan kopen. In de top tien van de zogenoemde impulsaankopen staat snoep bovenaan (87%), gevolgd door chocolade (84%), brood en gebak (80%) en kruiden (77%). Bron: Popai/Retail Insights
omzet voedings- en genotmiddelen 2,1 supermarkten 2,5 speciaalzaken -0,2 aardappelen, groenten en fruit 4,8 vlees en vleeswaren, wild en gevogelte -2,4 dranken -4,7
kwartaal 2 2007
prijs 1,2 1,2 1,1 6,7 -0,7 - 1,1
volume 0,9 1,4 -1,3 -1,8 1,7 -5,7
2007 iii
iv
i
en textiel
ii
jaar 2006
Nederland heeft in de eerste vijf maanden
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
omzet 3,7 4,0 2,1 7,6 -0,1 -2,8
van 2007 voor 2,8 miljard euro aan kleding
omzet winkels in kleding, modeartikelen en textiel 4,2 bovenkleding 5,4 damesbovenkleding -3,6 herenbovenkleding . bovenkleding algemeen assortiment 8,5 schoeisel -1,7 textielsupermarkten 1,2 juweliersartikelen en uurwerken 2,1
ingevoerd. Hiervan komt bijna een kwart (618 miljoen euro) uit China. Twee derde van de Chinese kleding is dames- of babykleding. Niet alle uit China ingevoerde kleding blijft in Nederland. Een deel wordt verder getransporteerd naar het Europese achterland. Sinds 2005 is China onze grootste kleding leverancier. Voorheen was dat Duitsland. Bij onze oosterburen werd in de periode januari tot
In het tweede kwartaal van dit jaar boekten de food-winkels 2,1% meer omzet dan een jaar eerder. De prijzen en het volume droegen in ongeveer gelijke mate bij aan deze omzettoename. De groei was in het tweede kwartaal duidelijk lager dan die in het eerste kwartaal. De omzet van de food-winkels nam toen toe met 4,5%. De omzetgroei in het tweede kwartaal kwam op conto van de supermarkten. Deze winkels met een algemeen assortiment van voedings- en genotmiddelen realiseerden 2,5% meer omzet. De omzet van de speciaalzaken in voedings- en genotmiddelen bleef nagenoeg gelijk. Binnen de speciaalzaken nam vooral de omzet van de drankenwinkels af in het tweede kwartaal. Hun omzet lag 4,7% lager dan een jaar eerder. Ook de slagers en poeliers haalden minder omzet (-2,4%). De winkels in aardappelen, groenten en fruit daarentegen boekten in het tweede kwartaal 4,8% meer omzet dan een jaar geleden.
iv
i
ii
niet in de winkel
lopen jaar zijn circa 1,5 miljoen kasten verkocht. Daaraan is 609 miljoen euro uitgegeven. Dat komt neer op een groei van 2,9% ten opzichte De groei is hoofdzakelijk te danken aan een hogere gemiddelde prijs. Die prijsstijging kan het gevolg zijn van doorberekende hogere grondstof-
bron: CBS
van 2005.
omzet woonwinkels -0,2 woningtextielwinkels -0,1 meubels en woninginrichting alg ass 2,0 keukens -2,7 huishoudelijke artikelen algemeen ass. .
kwartaal 2 2007
prijs 1,9 1,6 1,9 3,4 .
nauwelijks sprake geweest (0,2%). In 2006 heeft ongeveer een op de vijf huishoudens één of meer kasten aangeschaft. Het gemiddelde onder de kastenkopers is 1,3 kast per huishouden. Vooral gezinnen met een bovenmodaal inkomen gingen over tot de aanschaf van een kast.
4
omzet 7,0 7,0 7,2 . 9,2 7,3 3,7 14,4
Kleinere omzetgroei postorder- en internetbedrijven jaar 2006
volume -2,0 -1,7 0,1 -5,9 .
omzet 6,2 10,9 7,7 5,4 .
2006 ii
iii
iv
i
ii
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
Als een warenmarkt wordt verplaatst vanwege bouwwerkzaamheden is dat niet alleen slecht voor de markthandelaren. Die verliezen omzet tie vinden. Ook de winkeliers en de horeca rond
De woonwinkels hebben in het tweede kwartaal vrijwel dezelfde omzet behaald als vorig jaar. Dit is een bescheiden resultaat ten opzichte van de plus 9% die in het eerste halfjaar van 2006 werd gerealiseerd. In de kwartalen daarna werd de omzetgroei steeds kleiner, uiteindelijk resulterend in -0,2% in het tweede kwartaal van 2007. Het omzetvolume was 2% kleiner, terwijl de prijzen met ongeveer hetzelfde percentage stegen. Vooral in april zorgde het warme weer voor een negatieve omzetontwikkeling. In de maanden mei en juni werden kleine omzetstijgingen geboekt. Van de onderscheiden branches realiseerden de winkels in keukens in het tweede kwartaal 2,7% minder omzet dan in het tweede kwartaal 2006. De winkels in woningtextiel en vloerbedekkingen beleefden geen spannende tijden. Zij handhaafden hun omzet op het niveau van vorig jaar. De meubelzaken met een algemeen assortiment deden het het beste in dit segment; zij noteerden een omzetgroei van 2%.
tabel 7 Detailhandel niet in winkel
0%
2007
doordat klanten vaak niet direct de nieuwe loca-
prijzen, maar aannemelijker is dat er meer duurdere kasten zijn verkocht. Van volumestijging is
volume -0,2 0,5 -7,8 . 3,4 -4,3 -2,5 -2,9
Detailhandel niet in winkel:
9,8 %
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
De markt voor kasten is gestabiliseerd. Het afge-
Bron: CBW
Bron: CBS
2007 iii
prijs 4,3 4,9 4,6 . 4,9 2,7 3,8 5,2
jaar 2006
In het tweede kwartaal van 2007 lieten de winkels in kleding, modeartikelen, textiel en juweliersartikelen met ruim 4% een duidelijke omzetgroei zien vergeleken met het tweede kwartaal van 2006. De groei kwam volledig voor rekening van de prijzen. Deze waren 4,3% hoger dan een jaar eerder. Het omzetvolume nam licht af. Vooral in de maanden april (+12,7%) en juni (+7,2%) werden forse omzetstijgingen geboekt. In mei was juist sprake van een omzetdaling. In deze maand was de omzet 6,7% lager dan in mei 2006. Met 5,4% meer omzet hadden de winkels in bovenkleding een goed tweede kwartaal. Binnen deze branche boekten de winkels in kleding met een algemeen assortiment met 8,5% de grootste omzetstijging. Opvallend is dat de winkels in damesbovenkleding in het tweede kwartaal 2007 minder omzet realiseerden dan in het tweede kwartaal 2006. De schoenenbranche kampte in het tweede kwartaal 2007 met een afname van de omzet van bijna 2%. Daarmee kwam een einde aan een reeks van zeven kwartalen met meer omzet.
invoerwaarde van 258 miljoen euro.
tabel 5 Woonwinkels
-0,2 %
kwartaal 2 2007
ding gekocht. Daarna volgt Turkije met een
Omzetontwikkeling woonwinkels maakt pas op de plaats
9,6 %
ii
en met mei 2007 voor 513 miljoen euro aan kle-
Woon w in k els:
wonen
2006
tabel 6 Winkels in kleding, modeartikelen
0%
2007 iii
Kledingbranche blijft goed verkopen
de markt leveren echter omzet in.
bron: CBS
ii
10,2 %
Bescheiden omzetgroei food-branche
5,5 %
K l e d i n g , m o d e a r t i k e l e n e n t e x t ie l:
kleding
bron: CBS
voedingsmiddelen
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l s e pt e mbe r 2007
branches in cijfers
bron: CBS
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
branches in cijfers
omzet detailhandel-niet-in-winkel 3,0 postorderbedrijven / internetverkopers 6,0 ambulante handel .
kwartaal 2 2007
prijs 2,1 1,4 .
jaar 2006
volume 0,9 4,5 .
omzet 6,7 12,2 .
Het verplaatsen van een markt met wekelijks 25.000 bezoekers kan leiden tot tien procent minder bezoekers. Dit resulteert iedere week weer in een omzetverlies van zo’n 70.000 euro op de markt en 75.000 euro in de winkels en horeca. Om een voorbeeld te noemen: momenteel zijn kooplieden van Haagse Markt woedend op de gemeente omdat zij de kramen tijdelijk wil verplaatsen vanwege verbouwingswerkzaamheden. Bron: HBD
De detailhandel-niet-in-winkel heeft in het tweede kwartaal van dit jaar 3% meer omzet gerealiseerd dan een jaar eerder. De detailhandel-niet-in-winkel is ongeveer goed voor 5% van de totale omzet in de detailhandel. Binnen de detailhandel-niet-in-winkel behaalden postorderbedrijven en overige bedrijven die via internet verkopen de hoogste groei. De ondernemers in deze branche behaalden 6,0% meer omzet dan in het tweede kwartaal van 2006. De postorderbedrijven boeken al een geruime tijd forse groeicijfers. De toename van de omzet was in het tweede kwartaal wel minder dan in voorgaande kwartalen. In het eerste kwartaal van 2007 was de postorders nog 8,6% hoger dan een jaar eerder. In de drie kwartalen daarvoor werden zelfs dubbele groeicijfers behaald. 5
Vr ije tijd en ed u ca tie:
vrije tijd en educatie 11,3 %
iv
i
groothandel en de horeca telden meer vacatures. De cao-loonstijging in de detailhandel liep verder
ii
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
In 2006 was de omzet in computergames 15% groter dan in 2005. Die stijging kwam tot stand doordat maar liefst 26% meer games werden verkocht. De prijzen daalden met 11%. Vooral de groei van consolegames is indrukwekkend (42%). Ook het aantal verkochte pc-games nam toe, maar dat heeft niet geresulteerd in een toename van de omzet. In totaal zijn in 2006 8,6 miljoen computergames aan de man gebracht. De consolemarkt was goed voor 5,1 miljoen stuks, de pc-markt 3,5 miljoen. Het aantal verkochte consoles (spelcomputers)
omzet winkels in educatie-artikelen en vrije tijd 8,2 boeken, tijdschriften en kranten 2,3 speelgoed 17,0 bloemen en planten . tuincentra 8,2 kantoor- en schoolbenodigdheden -0,7 fietsen 15,4 dier- en hengelsportartikelen . 1) sport- en kampeerartikelen . 1)
kwartaal 2 2007
prijs 2,8 1,3 4,8 . 4,9 1,2 1,6 . .
op. De loonkostenstijging in de gehele handel (detailhandel; groothandel; handel in auto’s) bleef hoog. jaar 2006
volume 5,3 1,0 11,6 . 3,2 -1,9 13,5 . .
omzet 8,0 2,5 10,3 . . 3,3 15,4 . .
In het vorige Kwartaalbericht is bij winkels in sport- en kampeerartikelen per abuis de verkeerde omzetmutatie voor 2006 opgenomen.
bedroeg 640.000 (een groei van 15%), goed voor
De winkeliers in artikelen voor educatie en vrij tijd mogen niet klagen. In deze branche is duidelijk te zien dat de consument bereid is om aankopen te doen. Vanaf het derde kwartaal van 2005 ziet de branche de omzet alleen maar toenemen. Naast bijna 3% hogere prijzen, groeide het afzetvolume in het tweede kwartaal 2007 met ruim 5% vergeleken met hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Per saldo nam de omzet van dit winkelsegment met meer dan 8% toe. Alleen de winkeliers in kantoor- en schoolbenodigdheden zagen hun omzet licht dalen in vergelijking met vorig jaar. Koploper op de lijst van stijgers waren de winkels in speelgoed. Deze branche boekte 17% meer omzet. De toename kwam tot stand door een groei van het omzetvolume van 11,6% bij 4,8% hogere prijzen.
een omzet van ¤ 120,3 miljoen (een groei van 35%). Bron: FD
Cons u m en ten elek tro n ica :
elektronica 11,1 %
Forse omzetgroei consumentenelektronica
ii
2007 iii
iv
i
ii
procentuele mutatie ten opzichte van zelfde periode een jaar eerder
De populariteit van platte televisies is vorig jaar een aanjager geweest van de omzet in de consumentenelektronicabranche. Televisies waren goed
joen televisies te verkopen. In totaal zijn 10,7 miljoen tv’s, digitale camera’s, navigatiesyste-
bron: CBS
voor 40 procent van de totale omzet. In het jaar van het wk-voetbal wisten de zaken liefst 1,5 mil-
omzet winkels in consumentenelektronica 5,8 wit-, bruingoed, telecom en computers 5,4 wit- en bruingoed 7,0 winkels in computers 4,6
kwartaal 2 2007
prijs -7,3 -6,8 -6,2 -16,1
jaar 2006
volume 14,1 13,1 14,1 24,7
omzet 7,8 8,9 11,7 -0,2
men, dvd-recorders en dergelijke verkocht. Bron: GfK
6
Loonkostenstijging in de handel
de detailhandel, groothandel en
blijft hoog
horeca
Naast de lonen zijn er voor werkgevers ook nog andere werknemerskosten. De contractuele loonkosten omvatten zowel het cao-loon inclusief bijzondere beloningen, als de wettelijke en contractuele werkgeverspremies voor pensioen, werkloosheid, sociale fondsen, ziektekosten en arbeidsongeschiktheid. De loonkostenstij-
Eind juni 2007 stonden er in de detailhandel ruim 16.000 vacatures open, 1.000 meer dan een jaar eerder. Het aantal openstaande vacatures in de detailhandel is al drie jaar lang elk kwartaal hoger dan een jaar eerder. In de groothandel was het aantal vacatures in het tweede kwartaal licht gestegen naar 16.500. Dit zijn er vijfhonderd meer dan een jaar eerder. Ook het aantal vacatures in de horeca is gestegen met 1500 vacatures ten opzichte van een jaar eerder. Daarmee kwam het aantal vacatures in deze bedrijfstak uit op 15.500. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2007 stonden er in Nederland 237.000 vacatures open. Dit zijn er 27.000 meer dan een jaar eerder. Daarmee telt Nederland al meer dan drie jaar elk kwartaal meer vacatures dan een jaar eerder. Vergeleken met het laagste niveau in 2003 is het aantal vacatures bijna verdrievoudigd.
De winkels in consumentenelektronica hebben in het tweede kwartaal van 2007 een omzetgroei behaald van 5,8% in vergelijking met dezelfde periode van 2006. Dit, terwijl de prijzen daalden met 7,3%. Het kwartaal begon maar matig voor de elektronicabranche. In april 2007 was er nog sprake van omzetverlies. Dit lijkt vooral samen te hebben hangen met het mooie voorjaarsweer van april. In mei en juni van dit jaar werden daarentegen flinke omzetstijgingen geboekt. Hierdoor was de omzetgroei in het tweede kwartaal uiteindelijk fors. Afgemeten aan de omzetgroei in het tweede kwartaal behoren deze winkels tot de best presterende binnen de detailhandel. De in wit- en bruingoed gespecialiseerde winkels behaalden de hoogste groeicijfers binnen deze branche. In het tweede kwartaal zagen deze winkeliers hun omzet toenemen met 7,0%.
x 1000 40
– 250
30
– 200 – 150
20
– 100
10 0
– 50 I
II III IV 2001
(linkeras)
I
II III IV 2002
I
Detailhandel
II III IV 2003
I
II III IV 2004
I
Groothandel
II III IV 2005
I
Horeca
II III IV 2006
I II 2007
(rechteras)
0
Totaal
figuur 3 cao-loonstijging per kwartaal % verandering ten opzichte van zelfde periode voorgaand jaar 5
Cao-loonstijging in de detailhan-
4
del loopt op
3
In het tweede kwartaal van 2007 stegen de cao-lonen in de detailhandel met 1,9 % ten opzichte van een jaar eerder. De caoloonstijgingen zijn sinds het laagste niveau van 0,3 % in het derde kwartaal van 2005 elk kwartaal gemiddeld met 0,2 procentpunt opgelopen. In de gehele handel – detailhandel; groothandel; handel in auto’s - kwam de cao-loonstijging eind juni 2007 net als een kwartaal eerder uit op 1,7 %. Voor geheel Nederland namen in het tweede kwartaal van 2007 de cao-lonen met 1,6 % toe. Dit is gelijk aan het eerste kwartaal van 2007. Deze cao-loonstijgingen van 2007 lagen wel lager dan die van 2006. Toen namen de lonen gemiddeld nog met 2,1 % toe.
ging in de handel was, met 1,5 %, in het tweede kwartaal van 2007 net zo hoog als in het eerste kwartaal. Dit is wel veel hoger dan de loonkostenstijgingen in 2005 en 2006. Toen schommelden de loonkostenstijgingen tussen de 0,1 % en 1,0 %. Voor geheel Nederland zijn de loonkosten in het tweede kwartaal van 2007 met 1,7 % toegenomen, dit is hoger dan een kwartaal eerder.
figuur 2 Aantal openstaande vacatures
tabel 9 Winkels in consumentenelektronica
0% 2006
Aantal vacatures toegenomen in
bron: CBS
iii
Eind juni 2007 stonden er meer vacatures open in de detailhandel dan een jaar eerder. Ook de
2 1 0
bron: CBS
ii
tabel 8 Winkels in artikelen voor vrije tijd en educatie
0%
2007
I
II III IV 2001
I
II III IV 2002
I
Detailhandel
II III IV 2003
I
II III IV 2004
Handel
I
II III IV 2005
I
II III IV 2006
I II 2007
Totaal
figuur 4 Contractuele loonkostenstijging per kwartaal % verandering ten opzichte van zelfde periode voorgaand jaar 5 4 3 2 1 0
bron: CBS
2006
Meer vacat ures in de det ailhand el
Opnieuw een goed kwartaal
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
arbeidsmarkt
bron: CBS
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
branches in cijfers
I
II III IV 2001
I
Handel
II III IV 2002
I
II III IV 2003
I
II III IV 2004
I
II III IV 2005
I
II III IV 2006
I II 2007
Totaal
7
consument
C onj un ct u u r b eeld blijf t positie f
cons umpt ieve bes t edingen
De economie groeide in het tweede kwartaal van 2007 met 2,4% ten opzichte van een jaar eerder. De groei van de consumptie van huishoudens zwakte af vergeleken met de gemiddelde toename in het jaar 2006. De groei van de uitvoer bleef vrijwel ongewijzigd. Het aantal vacatures is in het tweede kwartaal licht gestegen. De werk-
In het tweede kwartaal van 2007 besteedden consumenten 1,6% meer dan
loosheid kwam uit op 350.000.
een jaar eerder. De inflatie kwam uit op gemiddeld 1,8%. Aan het eind van het tweede kwartaal heeft de Nederlandse consument veel vertrouwen in de economie. De stijging van de woninghuren in juli was bijzonder laag.
Economische groei 2,4%
Kwartaal-op-kwartaalgroei slechts
350.000 werklozen
De volumegroei van het bruto binnenlands product (bbp) geldt als maatstaf voor de economische groei. In het tweede kwartaal van 2007 was het volume van het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp) 2,4% groter dan een jaar eerder. De groei is ongeveer even groot als de groei in het eerste kwartaal van 2007. Vooral door de lagere aardgasproductie was de groei duidelijk minder dan in het jaar 2006.
0,2%
In het tweede kwartaal van 2007 waren, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden, 350.000 personen werkloos, 25.000 minder dan in het eerste kwartaal. 4,6% van de beroepsbevolking was werkloos, tegenover 5,5% een jaar eerder. Door de gunstige situatie op de arbeidsmarkt zijn er voor het eerst in jaren meer jongeren die een baan hebben of daarnaar op zoek zijn. De arbeidsparticipatie van jongeren is gestegen van 43,5% in 2006 tot bijna 45% in het tweede kwartaal van 2007.
Vergeleken met het eerste kwartaal van 2007 was het volume van het bbp in het tweede kwartaal iets groter. Na correctie voor werkdag- en seizoeneffecten bedroeg de kwartaal-op-kwartaalgroei slechts 0,2%. Dit is de laagste groei in twee jaar. Iets meer vacatures
Eind juni stonden er, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden, 225.000 vacatures open. Dit zijn er 8.000 meer dan een kwartaal eerder. Het laatste driekwart jaar is het aantal vacatures maar weinig gegroeid. De dynamiek op de arbeidsmarkt is in het tweede kwartaal van 2007 weinig veranderd. Dit blijkt uit het aantal ontstane en vervulde vacatures. In het tweede kwartaal ontstonden ongeveer evenveel vacatures als een jaar eerder. Het aantal vervulde vacatures was iets groter dan een jaar eerder.
figuur 5 Conjunctuurkompas
Koopbereidheid 10
0 CAO-lonen
werkloosheid -10
bron: CBS
inflatie kwartaal I 2007 kwartaal II 2007
economische groei
% volumemutatie t.o.v. jaar eerder 8 7 6 5 4
zone
2
Voor het vergelijken van de inflatie tussen de lidstaten van de Europese Unie worden geharmoniseerde prijsindices berekend. Volgens deze methode bedroeg de inflatie in ons land in het tweede kwartaal gemiddeld 1,9%. Dit is gelijk aan het gemiddelde van de eurozone. In juli lag de Nederlandse inflatie lager dan die van de eurozone.
1 0
consumenten
-1
Het optimisme met betrekking tot de economie wordt medio 2007 breed gedragen. Het vertrouwen van consumenten, producenten in de industrie, zakelijke dienstverleners en ondernemers in de bouw is groot. Al deze groepen waren medio 2003 nog zeer negatief over de economie en zijn sindsdien gestaag positiever geworden.
-2
In figuur 1 staan vijf indicatoren waarvan de ontwikkeling belangrijk is voor de groeimogelijkheden van de detailhandel. De indicatoren zijn afgezet tegen het gemiddelde van de periode 2005-2006. De waarde 0 geeft het gemiddelde weer. De indicatoren zijn zo in de grafiek uitgezet, dat een waarde die gunstiger is voor de omzet van de detailhandel dichter bij de buitenrand staat.
Inflatie gelijk aan gemiddelde euro-
3
Optimisme onder ondernemers en
Samenvattend: het conjunctuurkompas
van enkele sterke prijsdalingen van begin 2006 zijn uitgewerkt. In juli 2007 daalde de inflatie naar 1,5%. De woninghuren zijn ten opzichte van juli 2006 met gemiddeld 1,4% gestegen. Zo’n geringe huurstijging is sinds 1959 niet meer voorgekomen. Dit remt de inflatie.
figuur 6 Consumptieve bestedingen door huishoudens
-3 -4 -5
bron: CBS
De uitvoer groeide in het tweede kwartaal met 6,4% ten opzichte van een jaar eerder. Dit wijkt nauwelijks af van het beeld van de voorgaande vier kwartalen. Wel kwam het accent nog sterker te liggen op de groei van de wederuitvoer. Huishoudens besteedden in het tweede kwartaal 1,6% meer dan een jaar eerder. Dit is duidelijk minder dan de 2,7% in 2006.
8
Wederom bescheiden groei
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
conjunctuur
I
II III 2001
IV
I
Binnenland
II III 2002
IV
I
II III 2003
IV
I
II III 2004
IV
I
II III 2005
IV
I
II III 2006
IV
I II 2007
Duurzame goederen
Het volume van de consumptieve bestedingen was in het tweede kwartaal van 2007 1,6% groter dan een jaar eerder. Dit groeicijfer is gelijk aan dat in het eerste kwartaal, maar is laag vergeleken met het gemiddelde in 2006. De groei in het eerste en tweede kwartaal werd geremd door een aanzienlijk lager gasverbruik. Door het zachte weer hebben consumenten veel minder verstookt. Aan duurzame goederen is in het tweede kwartaal fors meer besteed dan een jaar eerder. De aanschaf van deze artikelen is het gevoeligst voor schommelingen in de conjunctuur. Na correctie voor prijsveranderingen werd 4,7% meer uitgegeven aan duurzame goederen. De groei ligt iets lager dan in de voorgaande kwartalen. De groei van de kledingverkopen bleef achter bij de groeicijfers van de voorgaande kwartalen. Bij schoeisel was zelfs sprake van een krimp.
Aan huishoudelijke apparaten werd juist veel meer uitgegeven. In het tweede kwartaal werden duidelijk meer voertuigen gekocht dan een jaar eerder. In de voorgaande vier kwartalen was er slechts een minimale groei. De bestedingen aan voedings- en genotmiddelen waren 1,1% hoger dan een jaar eerder. Dit is een bescheiden groei. Net als in het eerste kwartaal was de horecaomzet flink hoger dan een jaar eerder. Consumenten wisten vooral de weg naar restaurants en cafetaria’s goed te vinden. Inflatie loopt iets op
De inflatie in het tweede kwartaal van 2007 is uitgekomen op gemiddeld 1,8%. Dit is iets hoger dan in het eerste kwartaal. De inflatie is in 2007 duidelijk hoger dan in 2006. Dit komt vooral doordat de effecten
Consument blijft optimistisch
De consumenten zijn, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden, in het tweede kwartaal positiever dan een kwartaal eerder. Het consumentenvertrouwen wordt samengesteld uit twee deelindicatoren: het economisch klimaat en de koopbereidheid. In het tweede kwartaal steeg vooral de koopbereidheid. Het oordeel over het economisch klimaat veranderde vrijwel niet. De meest actuele uitkomsten van juli en augustus geven aan dat consumenten positief bleven. In deze maanden is het vertrouwen echter niet verder gestegen. De Nederlandse consument behoort tot de meest optimistische van Europa. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2007 waren de Finse, Nederlandse en Zweedse consumenten het meest positief van alle EU-burgers. Het consumentenvertrouwen lag in deze drie landen, volgens de Europees geharmoniseerde definitie, op 21. In Hongarije, Portugal en Cyprus was de stemming daarentegen sterk negatief. 9
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
D e ta i l h a n d el p o p ulair onde r starte rs De detailhandel is de sector met naar verhouding het grootste aantal starters. In 2005 begon 16% van alle startende ondernemers een bedrijf in de detailhandel. En het aantal starters neemt sterk toe, mede dankzij de explo-
verwacht e omz et
sieve toename van het aantal internetbedrijven. Dit komt naar voren uit de publicatie ‘Startende ondernemers in de detailhandel’ van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD). Daaruit blijkt ook dat het zelf oprichten van een bedrijf
47% van de Nederlandse detaillisten verwacht in het derde kwartaal van dit jaar meer omzet te halen dan in
aan populariteit wint, terwijl overnames steeds minder vaak voorkomen. Andere opvallende uitkomsten zijn dat
hetzelfde kwartaal van vorig jaar. Ongeveer 16% rekent op een lagere omzet. De detaillisten blijven dus opti-
vier op de tien starters geen fysieke winkel beginnen, dat allochtone starters van de tweede generatie in opmars
mistisch, hoewel het aantal optimistische ondernemers licht is gedaald ten opzichte van het tweede kwartaal
zijn en de grootste overlevingskansen hebben en dat een aanzienlijk deel van de starters parttime werkt en meer-
van dit jaar. Toen verwachtte 52% van de ondernemers een toename van de omzet. Het detaillistenvertrou-
dere inkomstenbronnen heeft. De publicatie is gratis te downloaden op www.hbd.nl/onderzoek. Abonnees op het
wen is gedaald van 40 tot 30 punten. Dat is even hoog als in het laatste kwartaal van 2006. Dat blijkt uit het
Kwartaalbericht ontvangen de publicatie gratis.
Ondernemerspanel van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD).
opzichte van overnemen
Het aandeel starters neemt toe ten opzichte van overnemers. In 1995 was van de nieuwkomers 59% starter en 41% overnemer. In 2005 was al 70% starter. Ondernemers kiezen dus steeds vaker ervoor om zelf een nieuw bedrijf te begin-
Starters steeds vaker vrouw of van allochtone komaf
Sinds 2000 zijn starters steeds vaker vrouwen. In 2000 was 38% van de starters een vrouw, terwijl dat in 2005 48% was. Vrouwen zijn veelal wat ouder wanneer zij hun bedrijf starten. Dit verklaart deels de toename van de gemiddelde leeftijd van starters. Ook het aantal allochtone starters zit in de lift. Het aandeel allochtone ondernemers binnen de totale groep starters is gestegen van 19% in 1995 naar 24% in 2005. Vooral de allochtone ondernemers van de tweede generatie laten een flinke groei zien (van 4% van alle starters in 2001 tot 9% in 2005).
Bedrijven van tweede generatie allochtonen hebben een grotere kans om te overleven dan die van de eerste generatie én dan door autochtonen opgerichte bedrijven. Na tien jaar bestaat de helft nog van de bedrijven die in 1996 door tweede generatie allochtonen zijn opgericht, tegenover slechts één op de vijf door eerste generatie allochtonen gestarte bedrijven en ruim een derde van de bedrijven van autochtone Nederlanders. De verschillen in overlevingskansen worden zelfs groter.
actief
Ruim een derde is 60 uur of meer per week voor het bedrijf bezig. Drie op de tien beginnende ondernemers (starters en overnemers samen) zijn echter minder dan 40 uur per week voor het bedrijf werkzaam. Veel starters houden hun baan aan en hebben dus meerdere inkomstenbronnen.
een stenen winkel
per oprichtingsjaar
Bron: KvK, analyse en bewerking HBD/ITS
Internet-/postorderbedrijven Markthandel Educatie en vrijetijdsartikelen Kleding en textiel Woonzaken Overige ambulante handel Levensmiddelenspeciaalzaken Persoonlijke verzorging Consumenten elektronica Supermarkten Huishoudelijke artikelen Doe-het-zelfzaken Totaal
1995 2% 27% 16% 11% 9% 15% 8% 2% 3% 2% 3% 1% 100%
2000 9% 16% 16% 14% 12% 8% 7% 4% 7% 2% 3% 1% 100%
2005 18% 17% 14% 13% 10% 7% 6% 4% 4% 2% 2% 1% 100%
Grootbedrijf en non-food blijven
figuur 7 Detaillistenvertrouwen van ondernemers
totaal en naar food/non-food
50
40
30
20 2006 IV non-food
2007 I
2007 II
2007 III
totaal
food
vaker positief Starters vaak parttime in bedrijf
Vier op de tien starters niet in tabel 10 Verdeling gestarte bedrijven per branche,
Het detaillistenvertrouwen is gebaseerd op de vraag wat de detaillisten verwachten van de omzet van hun eigen winkel(s): is die meer, minder of evenveel als in hetzelfde kwartaal een jaar eerder? De waarde is het saldo van positieve en negatieve antwoorden. Met andere woorden: als 60% van de detaillisten méér omzet verwacht en 20% juist mínder, dan komt het detaillistenvertrouwen uit op 40.
Bron: HBD Ondernemerspanel
nen in plaats van een bestaand bedrijf over te nemen. Daaruit blijkt dat veel (oudere) ondernemers die willen stoppen, problemen hebben met het vinden van een opvolger in hun bedrijf.
In 2005 is het aandeel starters in postorder- en internetbedrijven verdubbeld ten opzichte van 2000 (18% ten opzichte van 9%). In de markthandel en de overige ambulante handel is het aandeel starters juist sterk afgenomen. Toch is de markthandel nog een zeer gewilde branche om in te starten. Dat komt onder meer omdat (net als in de postorder- en internetbranche) een relatief laag startkapitaal nodig is. Al met al begint maar liefst 42% van de starters in 2005 niet in een ‘stenen’ winkel, maar met een postorder/internetbedrijf, marktkraam of in de overige ambulante handel.
Detaillisten verwachten wel dat consumenten dit derde kwartaal hun hand iets meer op de knip zullen houden dan in hetzelfde kwartaal van vorig jaar. 41% verwacht een toename van de totale bestedingen, maar eerder dit jaar was dat ruim 50%. Bijna 60% van de detaillisten is tevreden over de behaalde omzet in het tweede kwartaal.
Diefstal en aangifte
26% van de detaillisten geeft aan heeft te maken gehad met diefstal in het tweede kwartaal van 2007 (in het eerste kwartaal was dat 21%). Hoogstwaarschijnlijk is dat nog een onderschatting. Dieven wordt meestal niet op heterdaad betrapt en het is voor ondernemers zeer moeilijk om in te schatten welk deel van de totale derving te wijten is aan diefstal. Bovendien maken sommige ondernemers slechts eenmaal per jaar de balans op. Van degenen die te maken hebben gehad
Grotere bedrijven blijken vaker positief te zijn over de omzetverwachting dan bedrijven met weinig of geen personeel. Van de middelgrote ondernemingen gaat bijvoorbeeld 57% uit van een hogere omzet. Van degenen zonder personeel in dienst geldt dat voor 36%. Vooral degenen zonder personeel zijn minder vaak positief dan in het voorgaande kwartaal. Ook tussen branches bestaat een verschil. Ondernemers in de non-foodsector verwachten weer vaker (49%) een omzetplus dan ondernemers in de foodsector (37%). Het vertrouwen van food-ondernemers komt uit op 23 punten, het laagst sinds de start van de meting eind 2006.
met diefstal heeft 69% hiervan geen aangifte gedaan. 23% doet in alle gevallen aangifte van diefstal en 9% doet soms aangifte. Vooral grotere bedrijven krijgen te maken met diefstal. Van de bedrijven met 50 of meer werknemers gaat het om 77%. Grotere bedrijven doen ook vaker aangifte. 44% doet in alle gevallen aangifte van de diefstal en 36% in sommige gevallen. Opvallend is verder dat ruim een kwart van de ondernemers wel eens bang is om geconfronteerd te worden met een overval.
figuur 8 Detaillistenvertrouwen van ondernemers
naar aantal werknemers
80
Bron: HBD Ondernemerspanel
Het aantal starters in de detailhandel (ondernemers die zelf een nieuw bedrijf hebben opgericht), is de laatste jaren sterk toegenomen. In 2000 telde Nederland ruim 7.400 starters, in 2005 waren dat er 12.500, een toename van 76%. In de periode vóór 2000 was nog sprake van een dalende trend. Ook het aantal bedrijfsovernames is vanaf halverwege de jaren negentig gedaald. Vanaf 2003 is echter sprake van ook een toename van het aantal overnemers, hoewel niet zo groot als het aantal starters. Inmiddels is van alle ondernemers in de detailhandel 9% starter. Starten wint aan populariteit ten
10
Detaillisten optimistisch over
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
HBD O n d e r n e m e r s p a n e l
starten in de detailhandel
70 60 50 40 30 20 10
2006 IV geen
2007 I 1 tot 9
2007 II 10 tot 49
2007 III 50 of meer
11
k w a r t a a l b e r i c h t d e t a i l h a n d e l se pt e mbe r 2007
Colofon
Ondernemers
in de detailhandel
zonder personeel Het HBD brengt eind oktober het katern ‘Ondernemers in de detailhandel zonder personeel’ uit. Dit katern is het derde deel uit een reeks van zes katernen en beschrijft positie van ondernemers in de detailhandel zonder personeel. Eerder verschenen de publicaties ‘De inkomenspositie van ondernemers in de detailhandel’ en ‘Starters in de detailhandel’. De andere katernen betreffen de thema’s: - Leeftijdsopbouw detailhandel; - Etnische ondernemers en werknemers; - Dynamiek werknemers in de detailhandel. Abonnees van het Kwartaalbericht ontvangen al deze katernen gratis. De katernen zijn eveneens te downloaden op www.hbd.nl.
Trends
en ontwikkelingen in
de modebranche
Het Kwartaalbericht Detailhandel is een uitgave van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het Kwartaalbericht beschrijft ontwikkelingen in de detailhandel, met name gebaseerd op de omzetstatistiek van het CBS. Het CBS draagt uitsluitend verantwoordelijkheid voor de opgenomen cijfers met bronvermeding. Overname van gegevens uit het Kwartaalbericht is toegestaan, mits met de volgende bronvermelding: ‘Bron: Kwartaalbericht Detailhandel HBD/CBS’. ISSN 1570-1719
Sinds deze maand is de HBD-site uitgebreid met trends en ontwikkelingen in de mode branche. Puntsgewijs behandelt het HBD zeventien trends en ontwikkelingen die nu of in de nabije toekomst van toepassing zijn op de modebranche. Een van de trends is dat modetrends elkaar in snel tempo opvolgen. De consument wil steeds iets anders. De omloopsnelheden van collecties nemen daarom toe en etalages wisselen bijna wekelijks. Detaillisten voeren voor een groot deel echter een vaste collectie. Door het steeds veranderen van de etalage én een zichtbaar deel van de collectie met grote regelmaat te wijzigen, blijft de winkel steeds aantrekkelijk voor het publiek. Het sturen op cijfers en betere samenwerking met leveranciers zijn voorwaarden om de omloopsnelheid te verhogen.
Overschot
op de
Nederlandse
winkelmarkt Het aantal vierkante meters winkelvloeroppervlak is de laatste tien jaar (te) snel gegroeid. Hierdoor is er een overschot ontstaan. De totale winkelvloeroppervlak is sinds 1996 toegenomen met 64%. Daar tegenover staat dat de vraag veel minder hard is gegroeid. Het aantal huishoudens groeide namelijk met 9% en de bestedingen per huishouden met 10%. Om een verdere scheefgroei tussen vraag en aanbod te voorkomen is volgens het HBD beter overleg nodig tussen de gemeenten, de beleggers/projectontwikkelaars en de detailhandelssector. De cijfers zijn in de vorm van een powerpoint-presentatie beschikbaar op www.hbd.nl.
Recente HBD- en CBS-publicaties - De Nederlandse economie 2006, CBS - Nationale Rekeningen 2006, CBS - Het Nederlandse Ondernemingsklimaat in cijfers 2007, CBS - Statistisch Jaarboek 2007, CBS - Forse verschillen in bestedingspatroon tussen jong en oud (webpublicatie), CBS - Nederlandse consument behoort tot de meest optimistische van Europa (webpublicatie), CBS - Nederlandse consument drinkt meer light-producten (webpublicatie), CBS - De winkelmarkt: ontwikkelingen in het laatste decennium (presentatie), HBD - Effecten van langdurige marktverplaatsingen, HBD - Startende ondernemers in de detailhandel, HBD - Brochure ‘Welkom in de Winkel’, een introductie voor werken in de winkel, HBD - Collectief Winkelverbod; hoe in te voeren?, HBD 12
Redactie: Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) Postbus 90703 2509 LS Den Haag t (070) 338 56 66 f (070) 338 57 11 e
[email protected] i www.hbd.nl Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Prinses Beatrixlaan 428 2273 XZ Voorburg Infoservice: t 0900-0227 (€ 0,50 p.min) e
[email protected] i www.cbs.nl Abonnementen: t (070) 338 56 00 f (070) 338 57 11 e
[email protected] Vormgeving: Michelangela, Utrecht Drukwerk: Drukkerij Artoos Nederland B.V., Rijswijk
