Creditnotes. Informatiebulletin voor kapitaalgoederenexporteurs, banken, internationaal opererende aannemingsbedrijven en ingenieursbureaus

Dutch State Business

Nummer 3/2009 - juni

Creditnotes Informatiebulletin voor kapitaalgoederenexporteurs, banken, internationaal opererende aannemingsbedrijven en ingenieursbureaus

Landenrapport: Indonesië Economisch herstel: groene scheuten of valse hoop? Het kader van de milieu- en sociale beoordeling Mokveld neemt eerste polis onder de verruiming van de exportkredietfaciliteit af Flexibilisering landenbeleid

Creditnotes

Inhoudsopgave Hoewel bij het redigeren van Creditnotes de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht bestaat altijd de mogelijkheid dat bepaalde informatie na verloop van tijd verouderd of niet juist meer is. Atradius is dan ook niet aansprakelijk voor de gevolgen van activiteiten die worden ondernomen op basis van deze uitgave.

Landenrapport: Indonesië Economisch herstel: groene scheuten of valse hoop? Het kader van de milieu- en sociale beoordeling Mokveld neemt eerste polis onder de verruiming van de exportkredietfaciliteit af Flexibilisering landenbeleid Landenbeleid

Overname van artikelen is toegestaan, mits integraal en met bronvermelding ISSN 1386-7598.

Nummer 3/2009 - juni - Pagina 2

Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 JD Amsterdam Tel.+31 (0)20 553 2693, Fax +31 (0)20 553 2087, www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness, E-mail [email protected]

Creditnotes

Landenrapport: Indonesië Op 9 april j.l. vonden er in Indonesië verkiezingen plaats. De Democratische Partij (PD) van zittend president Yudhoyono kwam hierbij als grootste (21%) uit de bus, gevolgd door de Golkar partij van vice-president Jusuf Kalla (14%) en de Partai Demokrasi Indonesia Perjuangan (PDI-P; 14%) die geleid wordt door oud-president Megawati Sukarnoputri.

Alle drie deze partijen zijn seculier en baseren zich op de Pancasila, de Indonesische staatsideologie, en zijn niet verbonden met een godsdienst. Ondanks aanwijzingen dat de invloed van de islam geleidelijk toeneemt, behaalde de fundamentalistische partij PKS nog geen 8% van de stemmen. De verkiezingsuitslag was buitengewoon goed nieuws voor president Yudhoyono die het aantal zetels bijna zag verdrievoudigen. Bovendien is het nu tamelijk waarschijnlijk dat hij tijdens de presidentverkiezingen op 8 juli a.s. een tweede termijn zal winnen. De verkiezingen zijn relatief rustig verlopen, maar de aanloop en nasleep naar de presidentiële verkiezingen kunnen mogelijk sociale onrust tot gevolg hebben.

Sociale onrust was vorig jaar immers een punt van zorg. Een aanzienlijk deel van de bevolking leeft onder de armoedegrens en een stijging van de voedsel- of brandstofprijzen kan leiden tot massale protesten. De prijzen van voedsel en brandstof zijn de afgelopen twaalf maanden echter significant gedaald waardoor dit risico voorlopig minder groot is. De Indonesische economie weert zich tot nu toe goed in de storm van de internationale crisis. Indonesië is een belangrijke exporteur van een aantal grondstoffen zoals gas, rubber, hout, palmolie en tin. De prijzen van deze grondstoffen zijn vergeleken met vorig

De Borobudur op Java in Indonesië

Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 AL Amsterdam Tel.+31 (0)20 553 26 93, Fax +31 (0)20 553 20 87, www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness, E-mail [email protected]


Creditnotes

jaar aanzienlijk gedaald door vraaguitval. De belangrijkste Indonesische exportmarkten (o.a. Japan en de VS) zijn onevenredig hard getroffen door de mondiale recessie. Desondanks slaagt Indonesië erin om nog steeds een klein overschot op de lopende rekening te genereren. Structureel staat de Indonesische economie er veel beter voor dan tien jaar gelden toen de Azië-crisis zich voltrok. De buitenlandse schuld is tot een zeer acceptabel niveau teruggebracht. Zowel als percentage van het bruto binnenlands product (BBP, 28%) als in termen van export (85%), is de schuld relatief laag. De kortlopende schulden zijn wel aan de hoge kant, maar worden nog ruimschoots gedekt door de buitenlandse deviezen. De conditie van de financiële sector is enorm verbeterd. Het toezicht is verbeterd en de kredietportefeuille veel gezonder. Minder sterk is echter de liquiditeitspositie. In termen van invoerdekking is deze de afgelopen drie jaar gedaald van 7,1 naar 4,8 maanden. Vooral kapitaalvlucht (het verkopen van Indonesische aandelen door buitenlandse beleggers) kan een wissel trekken op de deviezenvoorraden. Indonesië participeert echter in het Chiang Mai-initiatief. In deze overeenkomst is afgesproken dat de ASEAN-landen (de statenbond van Zuid-Oost-Aziatische landen waar Indonesië lid van is) onder bepaalde omstandigheden gebruik kunnen maken van een voorraad van harde valuta ter waarde van $ 120 miljard, die ter beschikking wordt gesteld door China, Japan en Zuid-Korea. Indonesië mag onder dit initiatief een bedrag van $ 18 miljard gebruiken. In een recent bilateraal akkoord tussen Indonesië en China is afgesproken dat Indonesië nog een extra bedrag van $ 15 miljard mag gebruiken. Uiteraard zijn aan deze verdragen wel voorwaarden verbonden. Het risicomijdende sentiment onder internationale crediteuren heeft er het afgelopen jaar toe geleid dat opkomende landen nog slechts moeilijk buitenlandse obligaties konden uitgeven of zelfs lopende schulden niet meer konden doorrollen. Ook landen die in feite een redelijk goede solvabiliteit genieten, kunnen hierdoor in herfinancieringproblemen komen. Indonesië heeft wat betreft kredietwaardigheid geen smetvrij verleden. Vier keer is het land in de Club van Parijs geweest voor herstructurering van schulden. Net als voor veel andere opkomende markten is het voor Indonesië thans moeilijk om krediet te krijgen op de internationale kapitaalmarkt. Toch slaagde Indonesië eerder dit jaar erin om een buitenlandse obligatie-uitgifte van $ 3 miljard te doen. Daarnaast is er recentelijk een akkoord met de Wereldbank, Japan en Australië bereikt over een stand-by krediet van $ 5 à $ 5,5 miljard. We kunnen dus wel stellen dat Indonesië goed anticipeert op mogelijke problemen.

capaciteit om overheidsinvesteringen te realiseren. De reële economische groei is aanhoudend hoog en zal ook dit jaar ruim boven de nul blijven. De centrale bank van Indonesië voert een beleid van een flexibele wisselkoers. Zij streeft er echter naar om door middel van interventie eventuele hevige correcties te verzachten. Traditioneel is de koers van de roepia aan grote volatiliteit onderhevig. Als gevolg van de kapitaalvlucht deprecieerde de roepia met maar liefst 17,5% over 2008 ten opzichte van de dollar. In 2009 was de depreciatie tot nu 5,7%. Private bedrijven komen mogelijk in de problemen door dergelijke grote wisselkoerscorrecties. Private niet-financiële bedrijven zijn gemiddeld voor maar liefst 47% met buitenlands kapitaal gefinancierd. Het betalen van de schuldendienst en het doorrollen van schuld zal voor veel van deze bedrijven de komende tijd een grote uitdaging zijn. Structurele economische hervormingen zijn een notoire zwakte van het Indonesische beleid. Dit komt onder andere tot uiting in het povere investeringsklimaat. Volgens het Doing business-rapport van de Wereldbank bezet Indonesië slechts een 129e positie in het landenklassement voor investeringsklimaat. Ten opzichte van vorig jaar is de positie zelfs twee plaatsen gezakt. In het bijzonder het starten van een nieuw bedrijf, de arbeidsmarkt, het afdwingen van contracten en het liquideren van een bedrijf zijn uitermate moeilijk en kostbaar. Onlangs zijn beoogde hervormingen van de rigide arbeidsmarkt gestaakt onder hevige druk van de vakbonden. In december werd nieuwe wetgeving met betrekking tot de mijnbouwsector slecht ontvangen door internationale mijnbouwfirma’s. Een sector waarbij het Indonesische gebrek aan daadkracht in het bijzonder tot uiting komt, is de oliewinning. De Indonesische olieproductie daalt gestaag sinds 1996. Dit is niet alleen te wijten aan de uitputting van bestaande olievelden maar ook de teleurstellende inspanningen om nieuwe velden op te sporen. Buitenlandse directe investeringen zijn hiervoor hard noodzakelijk. Ingrijpende verbetering van het investeringsklimaat blijft voor Indonesië één van de grootste uitdagingen. Al met al zijn we echter nog gematigd positief. Wij bieden dekking op Indonesië. Wel verlangen wij dat uw krediet is gegarandeerd door de monetaire autoriteit, de centrale overheid of een bank. Wilt u meer informatie over Indonesië, dan kunt u contact opnemen met Marijn Kastelein, Economist, op telnr. 020 553 2403 of per email: [email protected].

Het macro-economisch beleid van Indonesië geeft weinig aanleiding om te twijfelen aan de kredietwaardigheid van het land. De overheidsbegroting is al jaren nagenoeg in evenwicht. Dit is overigens niet zozeer te danken aan goede fiscale discipline, maar eerder aan onvoldoende



Creditnotes

Economisch herstel: Groene scheuten of valse hoop? In het dagelijkse economische nieuws verschijnen steeds meer berichten die wijzen op een kentering van de conjuncturele ontwikkeling in de wereld. De effectenmarkten lijken het dieptepunt achter zich te hebben gelaten. Is er na alle paniek en doemdenken dan toch licht aan het eind van de tunnel? Geeft de lente van 2009 “green sprouts” zoals Obama, Bernanke, Trichet en andere kopstukken beweren? Of wekken hun uitspraken valse hoop?

De verbeterde stemming op de financiële markten is vooral ingegeven door opluchting dat de kredietcrisis die eind vorig jaar losbarstte, aan hevigheid heeft ingeboet en dat de vrije val in de wereldhandel is gestopt. Al lijkt de bodem van de crisis nu te zijn bereikt, het herstel zal zeer moeizaam verlopen en nieuwe tegenvallers zijn nooit uit te sluiten. Alleen de ingewijden weten hoeveel slechte kredieten er nog zijn die het voortbestaan van systeembanken in gevaar kunnen brengen en hoeveel er nog bijkomen als de uitwerking van de crisis het betalingsrisico tot een recordhoogte zal hebben opgestuwd. Gelet op de economische cijfers over het eerste kwartaal lijkt de conclusie “dat het ergste voorbij is” voorbarig. In de eurozone kromp het bruto binnenlands product (BBP) met 2,5% vergeleken met het reeds belabberde vierde kwartaal 2008. Op jaarbasis viel de contractie nog groter uit: -4,6% in vergelijking met het eerste kwartaal 2008. Alleen al in Duitsland bedroeg de krimp -6,9% op jaarbasis. Nederland deed er nauwelijks voor onder. Onze economie zakte in volume met 4,5% terug vergeleken met het eerste kwartaal 2008. Dat de uitvoer en de investeringen een tik zouden krijgen, stond vast met het oog op de verwachte daling van deze bestedingen zoals voorspeld door het Centraal Plan Bureau voor dit jaar: -10%. Wat echter opviel, was de onverwachte daling van de particuliere consumptie in Nederland. Het leek er aanvankelijk op dat de consumenten dankzij de lagere prijzen de bestedingen op peil zouden houden maar blijkbaar heeft de angst voor de economische toekomst meer consumenten tot sparen aangezet, in plaats van geld uitgeven. Dat fenomeen is overigens nog sterker in de grootste economie ter wereld. Na jaren van overbesteding zijn de Amerikanen massaal aan het sparen geslagen ten koste van de consumptieve uitgaven. Dit nieuwe bestedingspatroon drukt de economische groeicijfers in de komende tijd.

liet gaan, mag worden opgemaakt dat 2009 een bijzonder moeilijk jaar is, maar 2010 wordt nog erger. Een record aan bedrijfsbeëindigingen van 10.000 dat volgend jaar voor Nederland wordt voorspeld, zal zeker sporen nalaten op de arbeidsmarkt. De werkloosheid gaat vanaf de tweede helft van 2009 sterk toenemen om volgend jaar een niveau van zo’n 10% van de beroepsbevolking te bereiken. Het consumentenvertrouwen dat zich de afgelopen tijd herstelde op basis van meer koopkracht en lagere prijzen, zal dan een nieuwe deuk oplopen.

Het eerste kwartaal ligt inmiddels achter ons; het tweede kwartaal kan betere cijfers opleveren, maar de vraag is uiteraard hoe duurzaam zo’n opleving is. Sommige indicatoren werken immers met vertraging op de economische recessie, zoals het verloop van de faillissementen en de werkgelegenheid. Uit het tempo waarin bedrijven nu fail-

Bovendien is de opleving voor een groot deel tijdelijk en kunstmatig. Dat zal blijken als autoriteiten noodgedwongen zullen moeten overschakelen naar een meer restrictief beleid om de overheidstekorten nog enigszins binnen de perken te houden en de wereldeconomie niet in de volgende crisis te storten: die van de hyperinflatie. Financiële

Het economisch herstel zal ook zo moeizaam verlopen omdat de huidige crisis wereldwijd is. Behalve Azië, waar de conjunctuur trouwens ook flink is ingezakt, lijkt geen enkel werelddeel of land een economische recessie bespaard te blijven. Het zwaarst getroffen zijn Japan en de markten in Midden- en Oost-Europa. Landen met grote besparingsoverschotten (veel olie-exporteurs en China) voeren slechts in beperkte mate een stimulerend programma dat maar weinig kan uitrichten tegen de algehele economische neergang elders. De vraag is dus: waar moet het herstel vandaan komen? Wereldeconomie (reële BBP-groei, % per jaar)

Wereld Verenigde Staten Japan Overig Azië Duitsland Ver. Koninkrijk Frankrijk Nederland

2007 5,2 2 2,4 10,6 2,5 3 2,1 3,5

2008 3,2 1,1 -0,6 7,7 1,3 0,7 0,7 2

2009 -1,3 -2,8 -6,2 4,8 -5,6 -4,1 -3 -4,8

2010 1,9 0 0,5 6,1 -1 -0,4 0,4 -0,7

Bron: Internationaal Monetair Fonds (IMF)

Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 AL Amsterdam Tel.+31 (0)20 553 26 93, Fax +31 (0)20 553 20 87, www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness, E-mail [email protected]


Creditnotes

ondersteuning aan banken was nodig, maar betekent tevens een grote aderlating voor de overheidsfinanciën, gelet op het snel oplopen van de budgettaire tekorten en van de staatsschuld. De monetaire injecties door de centrale banken geven extra voeding aan de binnenlandse koopkracht en zijn bedoeld om de vrije val van investeringen en handel te stoppen. Maar met al deze beleidsmaatregelen is mogelijk ook de weg geëffend naar een inflatoir economisch klimaat als de recessie eenmaal voorbij is. De autoriteiten zullen dus op tijd moeten overschakelen naar een strakker beleid in plaats van nog meer stimuleren: niet te vroeg (nieuwe recessie), niet te laat (inflatie). De povere verrichtingen van de Japanse economie in de jaren ’90 laten zien hoe cruciaal en moeilijk zo’n koerswending is. De kans dat de economische cijfers over het tweede kwartaal zullen “meevallen” rechtvaardigt dus nog geen euforie over een krachtige economische opleving. Meerdere kwartalen van herstel, het definitieve einde aan de kredietcrisis en een meer evenwichtig economisch beleid zijn noodzakelijk om de opleving een duurzaam karakter te geven. De binnenlandse kredietverlening heeft nog steeds niet Nederlandse economie (mutaties % per jaar)

het niveau bereikt van voor het uitbreken van de kredietcrisis, en de kredieten die nog aan bedrijven worden verstrekt zijn bijzonder duur in verhouding tot de lage officiële tarieven in de eurozone. Maar veel bedrijven zullen momenteel ook niet willen investeren. In de eurozone en zeker in Nederland heeft de teruggang in de buitenlandse vraag een enorme overcapaciteit opgeleverd die niet in korte tijd kan worden benut. Er mag weliswaar op voorraden zijn ingeteerd (die in het komende kwartaal weer in beperkte mate zullen worden aangevuld), de onderbezetting in het bedrijfsleven wordt er niet minder door. Behalve met ontslagen zal zeker nog één jaar van omvangrijke desinvestering noodzakelijk zijn om de overtollige capaciteit af te bouwen en terug te keren naar een meer stabiel maar lager niveau van omzet en productie. Dit aanpassingsproces zal langer duren dan een paar kwartalen. Wilt u meer informatie over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met Paul Burger, Senior Economist op telnr. 020 553 2332 of per email: [email protected]

Bruto binnenlands product Particuliere consumptie Bruto investeringen bedrijven Goederenuitvoer Inflatie Werkloosheid (% beroepsbevolking) Overheidstekort (% BBP) Aantal faillissementen bedrijven* * CBS cijfers, incl. prognose Atradius


2007 3,5 2,1 4,8 7,3 1,6 4,5 0,3 3589

2008 2 1,7 9,8 1,4 2,5 3,9 1 3840

2009 -3,5 -0,2 -10,7 -11,7 1 5,5 -2,8 6000

2010 -0,2 -0,5 -12 1,5 1 8,7 -5,6 10000

Bron: Centraal Planbureau (CPB)


Creditnotes

Het kader van de milieu- en sociale beoordeling In vervolg op het artikel over herziening van de milieu- en sociale beoordeling in Creditnotes oktober 2008, willen wij u graag informeren over de laatste stand van zaken. Een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën, Ministerie van Economische Zaken en Atradius DSB heeft in november 2008 een voorstel voorgelegd aan leden van de Rijkscommissie, het orgaan waarin de Staat, Atradius DSB, exporteurs en banken overleggen over de kredietverzekeringsfaciliteiten voor rekening van de Staat.

Een tweede consultatieronde met leden van de Rijkscommissie heeft in april j.l. plaatsgevonden. Verder is het voorstel begin mei besproken met non-gouvernementele organisaties (NGO’s). In het kort omvat het voorstel de volgende aspecten: • Atradius DSB screent alle aanvragen: kort- en middellang krediet. Dit is al de bestaande praktijk. Het betreft de volgende polissen: kapitaalgoederen & diensten, aannemingswerken, herfinanciering en investering; • het streven blijft om de milieu- en sociale beoordeling te hebben afgerond voordat een dekkingstoezegging wordt uitgereikt zodat er geen milieuvoorwaarde hoeft te worden opgenomen in de dekkingstoezegging; • de beoordeling vindt vooraf plaats en zal niet leiden tot het opnemen van milieu- of sociale voorwaarden in de polis zelf. Ook dit is al bestaand beleid. • bij de milieubeoordeling beoordeelt Atradius DSB niet alleen de transactie zelf, maar ook het project waarvan de transactie deel uitmaakt. Dit is eveneens al bestaand beleid. Een heldere projectdefiniëring is ontwikkeld die in overeenstemming is met internationale criteria, de zogenaamde Common Approaches van de OESO. Daarbij kijken wij naar de functie van de transactie, de locatie en de samenhang in tijd tussen de transactie en het project. E.e.a. is weergegeven in het schema hieronder. Op grond van deze criteria wordt de transactie, het afgebakende project en projectomgeving gedefinieerd en vervolgens geclassificeerd.

• sociale aspecten worden op gelijke wijze als de milieuaspecten benoemd in projectdefiniëring en vervolgens beoordeeld. De sociale aspecten in het project worden onder andere beoordeeld op grond van de arbeidsnormen van de ILO (International Labour Organisation). Gegronde vrees van het schenden van deze arbeidsnormen in het project is een reden om de aanvraag af te wijzen. Dit is ook beleid van de Nederlandse overheid. • Informatievergaring is op grond van verschillende bronnen mogelijk. In de eerste plaats blijft u als exporteur verantwoordelijk voor de aanlevering van de benodigde informatie. Daarnaast kunnen wij gebruik maken van publieke bronnen en kunnen wij informatie inwinnen bij ambassades. Indien nodig voor een goede afweging van de milieu- en sociale aspecten in het project kan een veldbezoek en consultatie van belanghebbenden worden ondernomen (voornamelijk bij projecten waarbij grote milieu- of sociale gevolgen worden voorzien). Een nieuw element is dat wij ook uw leveranciersketen gaan beoordelen. Wij zullen vragen opnemen in het aanvraagformulier over toeleveranciers voor de transactie. We willen graag van u weten wie de vijf belangrijkste toeleveranciers zijn. Verder zullen wij gaan vragen hoe u binnen uw bedrijf omgaat met ketenverantwoordelijkheid en dan in het bijzonder voor genoemde toeleveranciers. Uit de consultatierondes is duidelijk geworden dat het voorstel in grote lijnen aanvaardbaar is voor de geraad-

Projectomgeving: Aan het initiatief gerelateerde activiteiten, maar geen functionele relatie.

Functie: Wat is de functie van de transactie in het grotere geheel van de operationele activitetiten?

Project: Is het initiatief waarvan de transactie deel uitmaakt

Locatie: Is die ecologisch of sociaal gevoelig?

Transactie: De feitelijke levering van goederen/diensten of investering

Timing: Wat is de timing van de transactie t.o.v. het project?


Nummer 3/2009 - juni- Pagina 7

Creditnotes

pleegde exporteurs en NGO’s. Aandachtspunt is het verzoek van exporteurs aan de Staat om actieve diplomatie ten behoeve van maatschappelijk verantwoord ondernemen te voeren in het buitenland. Daarnaast werken wij nog verder aan de invulling van het beoordelen van de sociale aspecten en het opbouwen van onze expertise. Specifiek zal in elk geval worden gekeken naar het land en de sector waaraan wordt geleverd om te bezien welke sociale kwesties spelen.

Zonnepanelen

De Rijkscommissie zal op 23 juni 2009, net voor het verschijnen van deze Creditnotes, het definitieve voorstel voor het kader van de milieu- en sociale beoordeling hebben besproken. Naar alle waarschijnlijkheid zal Atradius DSB per 1 september 2009 met het vastgelegde kader gaan werken. Op deze datum zullen ook de aangepaste aanvraagformulieren met de vragen over de keten van de toeleveranciers beschikbaar zijn. Nu al lichten wij bij nieuwe aanvragen deze vernieuwingen toe. Indien u nog vragen heeft dan kunt u contact opnemen met Maartje Hermans, Environmental Specialist, op telnr. 020-553 2587 of per e-mail [email protected].



Creditnotes

Mokveld neemt eerste polis onder de verruiming van de exportkredietfaciliteit af Mokveld Valves BV levert aan de gasen olie-industrie specialistische kennis en geavanceerde afsluitersystemen voor regelen veiligheidstoepassingen. Hiermee kunnen de gasen oliebedrijven de productie, bewerking en het transport regelen en beveiligen. Deze producten worden in de regel met beperkte betalingstermijnen geleverd, waarvoor tot voor kort commerciële kredietverzekering kon worden verkregen.

Als gevolg van de financiële crisis zijn niet alleen vele economische waarden veranderd, maar ook de particuliere kredietverzekeringsmarkt is veranderd. Zo is er momenteel onvoldoende capaciteit beschikbaar voor (her)verzekering van specifieke transacties van kapitaalgoederen en aannemerij naar met name Oost-Europese landen. Atradius Dutch State Business (Atradius DSB) heeft daarom de verzekering van dit deel van de export van kapitaalgoederen en aannemerij tijdelijk overgenomen tot de markt zich herstelt.

Mokveld is opgericht in 1922 in Gouda als kleine reparatiewinkel voor machines door N.J. Mokveld Sr. In 1947 is het bedrijf door de zoon overgenomen, is de focus verlegd en is Mokveld als machinebouwer gaan opereren. Door de ontdekking van de Groninger gasvelden werd de ontwikkeling van de zogenaamde axial flow valves versneld. In de jaren zeventig ontwikkelde Mokveld het eerste HighIntegrity Pressure Protection System (HIPPS). Met dit systeem leverde Mokveld een belangrijke bijdrage aan een

Een geavanceerde afsluitersysteem van Mokveld Valves BV



Creditnotes

veilige en duurzame productie van de wereldwijde gasen oliereserves. Vandaag de dag heeft Mokveld meer dan 300 werknemers in dienst en bedient zij wereldwijd haar klanten. Verruiming exportkredietfaciliteit Atradius DSB verzekert voor rekening van de Staat betalingsrisico’s verbonden aan de export van kapitaalgoederen en aannemerij die niet door de particuliere markt kunnen worden gedragen. Uit gesprekken met exporteurs en banken is gebleken dat vooral de particuliere verzekeringsmarkt voor ééntransactiepolissen met kortlopend krediet op bepaalde landen is weggevallen. De Staat heeft de herverzekering van dit deel voor de export van kapitaalgoederen en aannemerij tijdelijk overgenomen tot de markt zich herstelt. Er zal steeds afzonderlijk worden beoordeeld of sprake is van een voor Atradius DSB en de Staat aanvaardbaar betalingsrisico. De landen waarvoor deze maatregel geldt zijn: Niet EU-landen: Rusland, Kazachstan, Servië. Mogelijk zullen binnen niet al te lange tijd ook de EU-landen Estland, Letland, Litouwen, Hongarije, Roemenië, Bulgarije worden toegevoegd. Hiervoor is toestemming nodig van de Europese Commissie. Momenteel is deze nog niet verkregen. Mokveld levert aan Gazprom Mokveld heeft wereldwijd klanten. Eén van haar voornaamste afnemers is een onderdeel van het gasen olieconcern Gazprom in Rusland. Mokveld levert aan Gazprom regelafsluiters en terugslagkleppen die in productie- en transportinstallaties geplaatst worden. Het betreffen zowel vervangingsinvesteringen als investeringen in faciliteiten op nieuwe projectlocaties van Gazprom. Mokveld sluit per order een contract met Gazprom. Atradius DSB heeft meerdere contracten in dekking genomen. De betaling van elk contract verloopt door middel van een onherroepelijk accreditief dat is geopend door de Gazprombank in Moskou. Atradius DSB heeft Mokveld dekking verstrekt voor het risico wat dat zij loopt op deze accreditief openende bank. Met deze dekking voor rekening van de Nederlandse Staat kan Mokveld blijven leveren. Mokveld is de eerste onderneming die een polis onder de verruimde exportkredietfaciliteit heeft ontvangen. Wilt u meer informatie over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met Taco Glastra, Underwriter, op telnr. 020-553 2574 of per e-mail: [email protected]


Flexibilisering landenbeleid In het kader van de integratie van de SENO-regeling in de reguliere exportkredietverzekering (EKV), wordt het landenbeleid van de EKV versoepeld. Het gaat hierbij om landen waar tot nu toe geen dekkingsmogelijkheden zijn onder de EKV of waar wel dekkingsmogelijkheden zijn, maar een onvoorwaardelijke zekerheidseis geldt. De flexibilisering, vormgegeven in de Structured Insurance Facility, is voor transacties op private debiteuren of particuliere banken. Bovendien zijn er speciale acceptatierichtlijnen met extra aandacht voor de structurering van de transactie en mogelijke aanvullende zekerheden. Onder de faciliteit kunnen wij nu van restricties in het landenbeleid afwijken als er factoren zijn die het risico verkleinen. Deze kunnen per land en transactie verschillen. Het wordt dan ook aangeraden om in een vroeg stadium contact op te nemen met Atradius DSB. Hieronder lichten wij de algemene criteria voor de uitzonderingssituaties toe.

EKV-dekking, maar met onvoorwaardelijke zekerheidseis Ten eerste zijn er de uitzonderingsmogelijkheden op landen waar wel EKV-dekkingsmogelijkheden zijn, maar waar een onvoorwaardelijke zekerheidseis wordt gevraagd (meestal een betalingsgarantie van een bank of de centrale overheid). Om een transactie zonder deze zekerheid te accepteren staat voorop dat de structurering een goed alternatief moet zijn voor de vereiste zekerheid. Met betrekking tot de flexibilisering kunnen de landen waar nu een onvoorwaardelijke zekerheidseis geldt in drie categorieën worden ingedeeld: 1. Landen waar van geval tot geval uitzonderingssituaties mogelijk zijn voor bedrijven of particuliere banken. 2. Landen waarop van geval tot geval uitzonderingssituaties mogelijk zijn voor bedrijven of particuliere banken indien zij zelfstandig deviezen genereren of hier toegang tot hebben zijn. 3. Landen waarop geen uitzonderingen mogelijk zijn. Een belangrijke reden om een onvoorwaardelijke zekerheidseis op te nemen in het landenbeleid is een mogelijk verhoogd transferrisico. Landen waarop dit van toepassing is, bevinden zich in categorie 2. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk (maar niet voldoende) dat bedrijven zelfstandig deviezen generen of hier toegang tot hebben. Voor sommige landen, zoals bijvoorbeeld Venezuela, is het echter niet mogelijk om uitzonderingen te bieden op de onvoorwaardelijke zekerheidseis. Hierdoor kan het voor-


Creditnotes

komen dat het landenbeleid aangeeft dat er geen uitzonderingen mogelijk zijn. Dit houdt in dat een transactie zonder zekerheid niet mogelijk is op het desbetreffende land. Structured Insurance Facility Ten tweede zijn er de uitzonderingsmogelijkheden voor landen waarop de reguliere EKV geen dekkingsmogelijkheden biedt. Tot nu toe kon gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid tot dekking via de SENO-faciliteit. Er is voor gekozen om de SENO-faciliteit te integreren in de EKV-faciliteit als de Structured Insurance Facility. Aangezien het hier gaat om meer risicovolle transacties dan bij de reguliere EKV, geldt er voor de Structured Insurance Facility een totaallimiet van ¤ 100 miljoen, een limiet van ¤ 30 miljoen obligo per land, en een limiet van ¤ 15 miljoen per transactie. De looptijd van dergelijke transacties is bepaald op maximaal 7 jaar kredietrisico. De uitzonderingsmogelijkheden onder deze faciliteit hebben betrekking op transacties op private debiteuren die dusdanig zijn gestructureerd dat zij zich kunnen onttrekken aan de risico’s die aanleiding zijn geweest om dicht te gaan op het land. Er gelden speciale acceptatierichtlijnen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een verhoogde aanbetaling, hypotheek, verpande rekeningen of escrow account. In tegenstelling tot de oude SENO is deze structurering niet mogelijk voor de overheden van het betreffende land, omdat de overheid zich niet kan ontrekken aan de risico’s die aanleiding zijn geweest om dicht te gaan op het betreffende land. Daarnaast zijn veel landen waarop deze faciliteit van toepassing is, gebonden aan een concessionaliteitseis voor zaken op publieke kopers. Daarom geldt deze faciliteit uitsluitend voor private debiteuren of private banken.

uitzonderingsmogelijkheden voor het desbetreffende land niet van toepassing zijn. De flexibilisering heeft betrekking op iets meer dan 100 landen. Indien u een transactie wenst te verzekeren waarvan u verwacht dat deze in aanmerking komt voor de Structured Insurance Facility, of wanneer u meent dat de onvoorwaardelijke zekerheidseis niet noodzakelijk is, kunt u op de website van Atradius DSB onder landenbeleid vinden in welke categorie het desbetreffende land zich bevindt. Het wordt aangeraden om vroegtijdig contact op te nemen met Atradius DSB zodat wij samen met u kunnen zien of de transactie dusdanig gestructureerd kan worden dat sprake is van een acceptabel risico. Wilt u meer informatie over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met Afke Zeilstra, Economist, op telnr. 020 553 2873 of per email: [email protected].

Onder deze faciliteit kunnen we de landen eveneens onderverdelen naar drie mogelijkheden: 1. Landen waarop van geval tot geval uitzonderingssituaties mogelijk zijn voor particuliere bedrijven of banken. 2. Landen waarop van geval tot geval uitzonderingssituaties mogelijk zijn voor particuliere bedrijven of banken indien zij zelfstandig deviezen genereren of hier toegang tot hebben. 3. Landen waarop geen uitzonderingen mogelijk zijn. Ook binnen de landen waarop de reguliere EKV geen dekkingsmogelijkheden biedt, kan er sprake zijn van een verhoogd transferrisico. Daarom is net zoals bij de landen waarvoor een onvoorwaardelijke zekerheidseis geldt categorie 2 toegevoegd. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk (maar niet voldoende) dat bedrijven zelfstandig deviezen genereren of hier toegang tot hebben. Daarnaast kan het voorkomen dat op een aantal landen de politieke en/of economische situatie zodanig is dat de



Landenbeleid voor ééntransactiepolissen ATRADIUS DUTCH STATE BUSINESS Situatie 1 juni 2009 Atradius Dutch State Business (Atradius DSB) verzekert in samenwerking met de Nederlandse Staat betalingsrisico’s verbonden aan transacties van ondernemingen met buitenlandse afnemers. Voor inlichtingen over het landenbeleid kunt u zich wenden tot Jan Hoens, Afdeling Economic Research, Postbus 8982, 1006 JD Amsterdam, telefoon 020 553 2709; telefax 020 553 2087 of email [email protected], of tot uw accountmanager. U kunt ook kijken op www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness Deze informatie bevat slechts algemene richtlijnen over het Atradius DSB landenbeleid in een gecomprimeerde vorm en is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Het is mogelijk dat er veranderingen hebben plaatsgevonden na publicatie. Atradius DSB aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten. Onze aansprakelijkheid beperkt zich tot de verplichtingen die voortvloeien uit onze verzekeringspolissen. Middellang landenbeleid Het beleid is van toepassing op bij de Nederlandse Staat herverzekerde ééntransactiepolissen met een krediettermijn van langer dan 12 maanden, alsmede contante aannemingswerken met een uitvoeringsduur langer dan 12 maanden. Legenda 1. Geen beperkingen Het maximaal gedekte percentage bedraagt 95 voor commerciële en 98 voor politieke risico’s. In principe worden geen aanvullende zekerheden verlangd. 2. Voorwaardelijke zekerheidseis Uitgangspunt is dat een zekerheidseis wordt verlangd – onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Indien uit zeer goede recente informatie blijkt dat het om een financieel sterke debiteur gaat, kan mogelijk ontheffing van de zekerheidseis worden verleend. 3. Onvoorwaardelijke zekerheidseis Onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Hiervan wordt niet afgeweken. De precieze invulling van deze voorwaarde staat per land vermeld op www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness 4. Van geval tot geval beoordeling Iedere transactie wordt per geval door Atradius DSB op verzekeringsmogelijkheid beoordeeld. 5. Geen dekking Onder de reguliere exportkredietverzekeringsfaciliteit is geen dekking mogelijk. Onder speciale faciliteiten, waaronder ORIO, zijn onder strikte condities dekkingsmogelijkheden beschikbaar. Ook voor kortlopende contante zaken zijn uitzonderingen mogelijk. Restricties a gereduceerd gedekt percentage b verlengde wachttermijn c. speciale voorwaarden, raadpleeg uw accountmanager d. dekking opgeschort da dekkingsadviessituatie tc tekenclausule

In geval van verzekering van middellang krediet geldt een landenplafond. Het landenplafond is het theoretisch maximum dat de Staat in dekking wil nemen op een land. In praktijk kunnen er allerlei specifieke omstandigheden zijn waarom besloten wordt om dit landenplafond niet volledig op te vullen. Zo geldt voor ieder land waarvoor een landenplafond is vastgesteld een signaleringsplafond. Zodra het obligo op een land het signaleringsplafond bereikt, wordt samen met de Nederlandse Staat bezien of en hoe het landenplafond verder opgevuld kan worden. Ook wordt aangegeven welk gedeelte van het landenplafond reeds benut is (exclusief in behandeling zijnde aanvragen). Tevens zijn de middellange landenklassen vermeld voor het politieke risico, van 0 (zeer goed) tot en met 7 (slecht). De landenklasse is medebepalend voor de hoogte van de middellange premie en de hoogte van het landenplafond. Op landen voorzien van een (*) is sinds de datum van de voorafgaande publicatie van dit overzicht het beleid opnieuw vastgesteld. Dit hoeft niet noodzakelijkerwijs te betekenen dat het beleid dan is gewijzigd. Nadere informatie en uitleg van begrippen kunt u vinden op www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness

Definities Absoluut landenplafond Het absolute landenplafond is het harde plafond dat de maximale exposure aangeeft voor een land. Dit absolute plafond mag in principe niet worden overschreden, tenzij door de Minister van Financiën in overleg met de Staatssecretaris van Economische Zaken wordt besloten dat dit wel is toegestaan. In dat laatste geval zal een premieopslag van 10% van de landencomponent kredietrisicopremie in rekening worden gebracht. Signaleringsplafonds Wanneer door de acceptatie van een zaak het signaleringsplafond * wordt overschreden zal het landenbeleid opnieuw worden bezien. De Minister van Financiën besluit, na advisering van de Commissie Advisering Risicobeheer**, tegen welke voorwaarden resterende capaciteit kan worden geboden. In geval van aanhoudende grote politieke en/of economische risico’s kan worden besloten deze capaciteit niet te bieden. Andersom kan bij ongewijzigde of verbeterde omstandigheden capaciteit tegen de reeds geldende voorwaarden worden geboden. Dekkingsadviessituatie Een dekkingsadviessituatie ontstaat door capaciteitsgebrek op een bepaald land. Een dekkingsadvies is geen verplichting voor de staat om een verzekering af te geven. Het is alleen een verzekeringstechnische beoordeling van een transactie. Indien op een later tijdstip weer ruimte ontstaat, zal de transactie opnieuw beoordeeld worden tegen de dan geldende voorwaarden, voordat eventueel een polis zal worden uitgereikt. Tekenclausule Een tekenclausule bij een nog niet getekend contract houdt in dat de verzekerde het contract niet mag tekenen voordat schriftelijke goedkeuring van Atradius DSB is verkregen. Een tekenclausule bij een getekend contract dat nog niet in werking is getreden en waarvoor een handeling van de verzekerde noodzakelijk is, houdt in dat deze handeling niet mag worden verricht dan na schriftelijke goedkeuring van Atradius DSB. DSA/DSF Nederland onderschrijft de IMF/Wereldbank uitgangspunten ten aanzien van de schuldhoudbaarheid van ontwikkelingslanden (Debt Sustainability Analysis, Debt Sustainability Framework). Dit betekent dat overheidskopers in deze landen slechts onder beperkende voorwaarden (de “concessionaliteitseis” en “good governance”-toets) nieuwe schulden mogen aangaan. In de kolom DSA/DSF is aangegeven, indien van toepassing, hoe groot deze concessionaliteit dient te zijn. Neem voor alle zaken waar de kolom DSA/DSF gevuld is contact op met uw accountmanager, want er zijn uitzonderingen op de concessionaliteitseis mogelijk. * Relevant voor het bepalen van de overschrijding is het maximum-schade bedrag, niet het contractbedrag ** De leden van de deze commissie zijn vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën, Atradius DSB, het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

LAND

beleid

Afghanistan Albanië Algerije Andorra Angola

5 3 2 4 3, contante zaken olie/gas: 2 4 4 5 5 5 c 1 2, 4 1 1 1 3, 4 a(90%), tc 1 1 5 5 4 4

Anguilla Antarctica Antigua en Barbuda Argentinië Armenië Aruba Australië Azerbeidzjan Azoren Bahama’s Bahrein Bangladesh Barbados België Belize Benin Bermuda Bhoutan


restricties

landen klasse

landenplafond (mln euro)

signaleringsplafond (mln euro)

benut DSA/DSF (mln euro) per 31-05-2009

7 6 3 2

1000 1500

100 1150

20 1

500

400

22

68

50

1

1000

100

4

500 2000 1000 500

125 600 500 100

105 0 0 57

6 6 6 6 7 6 4 0 5 2 3 2 6 4 0 6 6 5 6

J, 60%

J, 35% 500

100

0

J, 35%

Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 JD Amsterdam Tel.+31 (0)20 553 26 93, Fax +31 (0)20 553 20 87, www.dutchstatebusiness.nl, E-mail [email protected]

LAND

beleid

Boeroendi Bolivia Bosnië-Herzegowina Botswana Bouvet eiland Brazilië Brits Ter. Indische Oceaan Brunei Bulgarije Burkina Faso* Cambodja Canada Canarische Eilanden Centraal Afrikaanse Rep Chili China* Christmas Eiland Cocos (Keeling) Eilanden Colombia Comoro Eilanden Congo Kinshasa Congo Brazzaville Cook Eilanden Costa Rica Cuba Cyprus Denemarken Djibouti Dominica Dominicaanse Republiek Duitsland Ecuador Egypte El Salvador Equatoriaal Guinee Eritrea Estland* Ethiopië Falkland Eilanden Faroër Eilanden Fidzji Eilanden Filippijnen Finland Frankrijk Frans Polynesië Franse Zuidelijke en Zuidpoolgebieden Gabon Gambia* Georgië Ghana Gibraltar Goeam Grenada Griekenland Groenland Groot Brittannië Guadeloupe Guatemala Guinee Guinee Bissau Guyana Guyana Frans Haïti Heard/ McDonald Eil. Honduras Hongarije Hongkong Ierland India Indonesië* Irak Iran Israël Italië Ivoorkust Jamaica* Japan Jemen* Jordanië Kaaiman Eilanden Kaap Verdië* Kameroen

5 5 5 1 1 1 4 1 2, 4 5 5 1 1 5 1 2 1 1 2 5 5 5 5 2 5

restricties

b(6m)

c 1 4 5 3 1 5 2, 3 2 5 5 3, 4 5 4 1 3, 4 2 1 1 4

b(9m)

4 5 5 5 d 4 1 5 1 1 1 1 3 5 5 5 1 5 1 5 4 2 1 1 3 4 3, 4; olie/petrochemie: 2 1 1 5 5 1 5 3 4 5 5

a (90%)

b(6m) da c** tc,a,c,da

landen klasse 7 7 7 2 1 3 6 2 4 7 6 0 1 7 2 2 1 1 4 7 7 7 7 3 7 0 0 6 6 5 0 7 4 4 7 7 3 7 5 1 4 4 0 0 5 5 6 7 6 6 3 1 6 0 1 0 1 5 7 7 7 1 7 1 6 4 1 0 3 5 7 6 3 0 7 6 0 6 5 5 5 6



benut DSA/DSF (mln euro) per 31-05-2009 J, 50%

2000

350

0

2000

1500

32

500 1500

100 1150

0 1 J, 35% J, 35%

J, 35% 2000 2000

1500 1500

0 442

1500

1150

10 J, 35% J, 35% J, 50%

1500

550

0

2000

500

420

500

50

9

1000

150

17

1500 1500

1150 300

38 37

1500

350

0

J, 35%

J, 35% J, 35%

500 1000

50 150

0 15

J, 45% J, 35% J, 35%

J, 35%

1000

550

6 J, 35% J, 50% J, 35% J, 35%

1500 2000

1150 1500

0 0

2000 1500

1500

45 1200

30 jaarplafond 1500

1150

ruimte beperkt 12 J, 35%

J, 35% 1000

750

0 J, 35% J, 35%

** Irak: geen transferdekking Atradius, David Ricardostraat 1, Postbus 8982, 1006 JD Amsterdam Tel.+31 (0)20 553 26 93, Fax +31 (0)20 553 20 87, www.dutchstatebusiness.nl, E-mail [email protected]


Landenbeleid voor ééntransactiepolissen ATRADIUS DUTCH STATE BUSINESS Situatie 1 juni 2009 Legenda 1. Geen beperkingen Het maximaal gedekte percentage bedraagt 95 voor commerciële en 98 voor politieke risico’s. In principe worden geen aanvullende zekerheden verlangd. 2. Voorwaardelijke zekerheidseis Uitgangspunt is dat een zekerheidseis wordt verlangd – onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Indien uit zeer goede recente informatie blijkt dat het om een financieel sterke debiteur gaat, kan mogelijk ontheffing van de zekerheidseis worden verleend.

Restricties a gereduceerd gedekt percentage b verlengde wachttermijn c. speciale voorwaarden, raadpleeg uw accountmanager d. dekking opgeschort da dekkingsadviessituatie tc tekenclausule

3. Onvoorwaardelijke zekerheidseis Onherroepelijk accreditief (ILC), bankgarantie danwel overheidsgarantie. Hiervan wordt niet afgeweken. De precieze invulling van deze voorwaarde staat per land vermeld op www.atradius.com/nl/dutchstatebusiness 4. Van geval tot geval beoordeling Iedere transactie wordt per geval door Atradius DSB op verzekeringsmogelijkheid beoordeeld. 5. Geen dekking Onder de reguliere exportkredietverzekeringsfaciliteit is geen dekking mogelijk. Onder speciale faciliteiten, waaronder ORIO, zijn onder strikte condities dekkingsmogelijkheden beschikbaar. Ook voor kortlopende contante zaken zijn uitzonderingen mogelijk.

LAND

beleid

Kazachstan Kenia Kiribati Koeweit Kosovo Kroatië Kyrgyzstan Laos Lesotho Letland* Libanon Liberia Libië Liechtenstein Litouwen* Luxemburg Macao Macedonië (fyrom) Madagascar Madeira Malawi Malediven* Maleisië Mali Malta Marokko Marokko Spaans (Ceuta/Melilla) Marshall Eilanden Martinique Mauretanië Mauritius Mayotte Mexico Micronesië Moldavië Monaco Mongolië Montenegro Montserrat Mozambique Myanmar (Birma) Namibië Nauru Nederlandse Antillen Nepal Nicaragua Nieuw Caledonië Nieuw Zeeland Niger Nigeria

3; olie gas: 2 5 1 1 5 2 5 5 5 3, 4 3, 4 5 5 4 3, 4 1 4 3,4 5 1 5 5 2 5 1 2 1 1 1 5 1 4 1 1 5 4 4 5 5 5 5 1 4

Niue Noord-Korea Noordelijke Marianen


restricties

max 36 mnd

c 5 5 4 1 5 3,4 contante zaken olie/gas: 2 5 5 4

landen klasse




4 6 4 2 7 5 7 7 5 4 7 7 6 1 3 0 2 5 6 2 7 7 2 6 0 3 1 4 1 7 3 5 2 4 7 1 6 6 7 6 7 3 5 5 7 7 5 0 7

1500

1150

107

500 2000

50 1500

0 9

1500

1150

5

6 7 7 5

J, 35% J, 35% J, 35% 1500 500

350 150

0 0 J, 100%

1500

350

0

1000

150

0 J, 35% J, 35%

2000

1500

40

2000 1500

450 1150

0 851

500

50

0

1500

250

0

2000 500

1500 50

574 0

500

25

0

J, 35%

J, 35%

J, 35%

J, 35% J, 35% 500

150

0

182

100

0 J, 35% J, 35%

J, 35% 1000

200

45


LAND

beleid

restricties

Noorwegen Norfolk eiland Oeganda Oekraïne* Oezbekistan* Oman Oost-Timor Oostenrijk Pakistan* Palau Panama Papoea Nieuw Guinea Paraguay Peru Pitcairn Eiland Polen Porto Rico Portugal Qatar Réunion Roemenië* Rusland* Rwanda Salomons Eilanden Samoa-Amerikaans Samoa Eilanden San Marino Saoedi Arabië Saô Tomé en Principe Senegal Servië Seychellen Sierra Leone Singapore Slovenië Slowakije Soedan Somalië South Georgia/Sandwich Eilanden Spanje Sri Lanka St. Helena St. Kitts-Nevis St. Lucia St. Pierre et Miquelon St. Vincent en de Grenadinen Suriname Svalbard en Jan Mayen Swaziland Syrië* Tadzjikistan Taiwan Tanzania Thailand Toerkmenistan Togo Tokelau Tonga Eilanden Trinidad en Tobago Tsjaad Tsjechië Tunesië Turkije Turks en Caicos Eilanden Tuvalu Uruguay VAE Vanuaatu Vaticaanstad Venezuela Verenigde Staten Vietnam* Virgin Eilanden (Brits) Virgin Eilanden (U.S.A.) Wallis en Futuna Westelijke Sahara Witrusland IJsland Zambia Zimbabwe Zuid Afrika Zuid Korea Zweden Zwitserland

1 1 5

0 1 7 d 7 6 2 7 0 7 5 3 5 5 3 6 2 1 0 2 1 4 3 7 7 1 6 1 b(6m) 2 7 b(6m) 6 7 7 7 0 0 0 7 7 5 0 6 a(90%) 5 7 4 5 5 7 1 6 a(90%), b(6m) 6 7 1 c 6 3 6 7 2 4 2 7 0 3 4 5 5 4 c 2 4 1 6 0 5 6 6 5 7 7 d 0 6 7 3 0 0 0

3 1 5 1 5 4 2 2 5 2 4 2 1 1 1 1 2, 4 2; bank + part.: 4 5 5 1 5 4 2 5 3 3, 4 5 5 1 1 2 5 5 4 1 5 4 5 1 4 5 5 1 1 3, 4 5 1 3 2 5 5 1 5 1 5 2 1 2, 4 4 4 3 1 1 4 5 1 3 4 4 4 5 5 5 5 2 2 1 1

landen klasse




J, 35% 1000 2000

100 1000

0 8 J, 35% J, 35%

1500 1000

200 75

36 0

1500

1150

1

2000

1500

161

2000

1500

43

1500 2000

1150 1000

21 529 J, 50% J, 35%

2000

1500

186

1000 500

250 100

0 51

2000 2000 2000

1500 1050 1500

184 0 0

J, 50% J, 35%

J, 35%

J, 35% J, 35%

500

50

0

500 500

50 400

0 0

2000 1000 2000

1500 75 1500

0 12 0

J, 35% J, 50%

J, 35% J, 35% 2000

1000

8

2000 1500 1500

1500 1100 1150

0 1 192

1500 2000 500

100 1500 50

0 679 0

1500

500

58

J, 35%

J, 35% 1500 2000


1150 1500

39 71


Creditnotes

Creditnotes. Informatiebulletin voor kapitaalgoederenexporteurs, banken, internationaal opererende aannemingsbedrijven en ingenieursbureaus

Recommend Documents