Creatieve industrie Clusterstrategie Kennis & Innovatieagenda In opdracht van de Economic Development Board metropoolregio Amsterdam maart 2011
Inhoud Kennis & Innovatieagenda metropoolregio Amsterdam Clusterstrategie Creatieve industrie: Van Heterogeen Supercluster naar duurzame groeidiamant in Europese koppositie 1. Inleiding 2 2. Profielschets creatieve industrie in de MRA
2
3. Welke ambitie is er voor dit cluster in 2020?
5
4. Waar liggen knelpunten en waar liggen kansen?
6
5. Wat zijn concrete acties en aanbevelingen?
7
6. Vier iconische projecten
8
Geraadpleegde bronnen Bijlage A: Uitwerking 4 iconische projecten Bijlage B: Budget Bijlage C: Sectoren van de creatieve industrie Bijlage D: Genodigden clustertafel Bijlage E: Deelnemers regioworkshop K&I agenda creatieve industrie
12 13 15 16 18 20
INLEIDING In opdracht van de Economic Development Board Amsterdam heeft de kerngroep Creatieve Industrie van de Metropool Regio Amsterdam (MRA) een Kennis en Innovatie Agenda opgesteld voor het cluster Creatieve Industrie als opmaat naar een brede economische agenda. Het programma dat hiertoe door de kerngroep is ontwikkeld wordt in bijgaand document gepresenteerd en komt tegemoet komt aan de uitgangspunten zoals deze zijn geformuleerd door de Board (o.m. lange termijn visie, schaalsprong, impact/substantie, triple-helix inspanning, iconische projecten en betekenis op Europees niveau). Wij wensen u veel leesplezier.
PROFIELSCHETS CREATIEVE INDUSTRIE IN DE MRA CREATIEVE INDUSTRIE ONONTBEERLIJK VOOR ECONOMISCHE GROEI De vitaliteit en concurrentiekracht van westerse (stedelijke) economieën wordt in het huidige post-industriële tijdperk voor een groot deel bepaald door de aanwezigheid van kennisintensieve organisaties die in een commerciële context innovatieve producten en diensten genereren. De activiteiten zoals die binnen de triple helix van overheid, kennis-instellingen en ondernemingen plaatsvinden over de breedte van ‘de creatieve industrie’ zijn hierbij van essentieel belang en zijn als zodanig aangemerkt als een speerpunt van Europees, nationaal en regionaal economisch beleid. TOEGEVOEGDE WAARDE DOOR INTERNE WAARDECREATIE EN SPILLOVER EFFECTEN De creatieve industrie bestaat uit een zeer heterogene groep van subsectoren met bedrijven die verschillend zijn in schaalomvang, financiering, bedrijfsmodel, innovatiekracht en conjunctuurgevoeligheid. Daarbij is grofweg een onderscheid te maken naar drie hoofdgroepen: de kunsten, media en entertainment (zowel analoog/offline als digitaal) en de creatief zakelijke dienstverlening (zie bijlage C). In eerste aanleg bestaat de toegevoegde waarde van deze groepen uit directe omzet en werkgelegenheid die gegenereerd wordt door de sector zelf (in NL: 8.5 miljard Euro, 2008).
2
Echter, een nog belangrijker deel bestaat juist uit de toegevoegde waarde die de sector heeft voor andere sectoren doordat zij diensten of ‘halffabrikaten’ verleent aan organisaties die op hun beurt een waardeverrijkingsslag plegen met de input uit de sector. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld modeontwerpen die leiden tot mode-fabricage en uiteindelijk moderetail. Eenzelfde vergelijking gaat op voor industrieel ontwerp en industriële fabricage van design producten. En zo zijn er nog talloze voorbeelden te noemen die allen aangeven dat de creatieve industrie de katalysator bij uitstek is voor waardecreatie en innovatie in onze economie. DE MRA NEEMT IN INTERNATIONAAL HISTORISCH PERSPECTIEF EEN BELANGRIJKE POSITIE IN VOOR DE CREATIEVE INDUSTRIE De Metropool Regio Amsterdam neemt historisch gezien ten aanzien van het voortbrengen van creatieve bedrijvigheid al decennia lang een unieke positie in. Voegen we daar de infrastructurele mainport ligging, de vrijhandelsgeest en de aanwezigheid van hoogwaardige kennisinstellingen in de regio aan toe, dan wordt duidelijk dat zij veruit de belangrijkste creatieve metropool vertegenwoordigt in Nederland. Dit manifesteert zich kwantitatief in een jaarlijks toegevoegde waarde van 3.4 miljard Euro (2008) en een werkgelegenheid van bijna 100.000 banen in 2009, 40% van de totale creatieve industrie in Nederland. Bron: Monitor Creatieve Industrie 2010, O+S, Amsterdam. De veelzijdigheid van de creatieve industrie in de MRA maakt bovendien duidelijk dat Amsterdam op internationaal niveau te bestempelen valt als heterogeen supercluster, uniek omdat werkelijk alle terreinen/disciplines van de sector binnen de regio zijn vertegenwoordigd op internationaal concurrerend niveau. Grote internationale successen en iconische namen als Marcel Wanders, Ben van Berkel, G-Star, KesselsKramer, Guerilla Games en Layar zijn hiervan slechts enkele voorbeelden. Ook oefent de regio steeds meer aantrekkingskracht uit op internationale bureaus als TAXI, frogdesign en LBi. ER IS NU MOMENTUM OM EEN DUURZAME SCHAALSPRONG TE MAKEN NAAR DE EUROPESE KOPPOSITIE Ondanks de successen van de afgelopen decennia staat de positie van de creatieve industrie in de MRA binnen het internationale speelveld flink onder druk door verhevigde concurrentie van opkomende steden als Antwerpen, Barcelona, München en Helsinki en een blijvend sterke rol voor de ‘oude garde’: London, Milaan, Berlijn en Parijs.
3
Wil Amsterdam zich op het hoogste podium kunnen blijven meten met deze Europese regio’s dan is een substantiële schaalsprong vereist. Een schaalsprong die door de sterke uitgangspositie van de MRA zeker kans van slagen heeft, maar wel gedragen zal moeten worden door een actie- en resultaatgedreven programma, gefaciliteerd door een intensieve samenwerking van alle partijen binnen de triple helix. Met deze gedachte als uitgangspunt wil de creatieve sector in de MRA samenwerken met alle overheidslagen waar de kans op economisch rendement groot is en de kerngroep zal daarom zowel bij het Topgebied van het Rijk als bij de actieve Europese lobby-netwerken (zoals o.m. de European Creatieve Industry Alliance en EuroCities) actief om aandacht vragen voor de behoeftes van de creatieve industrie in de regio en zich mengen in de belangrijkste discussies en gremia. EEN KANSRIJK KENNIS EN INNOVATIEF PROGRAMMA VOOR EEN UITZONDERLIJK RESULTAAT Het bijgevoegde Kennis en Innovatie programma geeft een samenvatting van de belangrijkste resultaten die op basis van de inspanningen door de kerngroep en haar achterban de afgelopen maanden zijn verkregen. Met enkele concrete projectvoorstellen wordt direct invulling gegeven aan de analyse, visie en strategie die in dit plan worden neergelegd. Hiermee kan deze regio naar de overtuigde mening van de kerngroep internationaal daadwerkelijk het verschil maken. Het spreekt voor zich dat de voorstellen aansluiten bij de Europese ambities verwoord in de Innovatie Unie, de Digitale Agenda voor Europa en de Agenda voor Nieuwe Vaardigheden en Banen. Het cluster is er trots op dat alle inspanningen niet alleen de kerngroep hebben betroffen, maar ondersteund worden door de brede achterban van clustertafelleden (zie bijlage D) die zich de afgelopen maanden achter de plannen hebben geschaard. De kerngroep is ervan overtuigd dat met de hier gepresenteerde plannen een uitzonderlijk resultaat kan worden gerealiseerd.
4
WELKE AMBITIE IS ER VOOR DIT CLUSTER IN 2020? Op basis van vele gesprekken, binnen de kerngroep, met clustertafelleden, in conclaaf met de regio bestuurders en in afstemming met het ICT/eScience cluster en de humuslaag zijn voor de creatieve industrie binnen de Metropool Regio Amsterdam de volgende drie hoofdambities geformuleerd voor het jaar 2020: • •
•
De Metropool Regio Amsterdam is internationaal erkend als dé Creatieve Metropolis van Europa; De Metropool Regio Amsterdam heeft de sterkst groeiende creatieve sector in Europa, gemeten naar werkgelegenheid en omzet; De Metropool Regio Amsterdam is de meest attractieve metropolis in Europa voor creatieve talenten, kenniswerkers en creatieve ondernemingen.
Om geschikte projectvoorstellen te definiëren die invulling geven aan deze ambitie heeft de kerngroep zeven randvoorwaarden vastgesteld waaraan elk voorstel dient te voldoen. Achtereenvolgens zijn dit:
Figuur 1 Randvoorwaarden projectvoorstellen K&I agenda creatieve industrie
5
WAAR LIGGEN KNELPUNTEN EN WAAR LIGGEN KANSEN? Voor de uitwerking van de projectvoorstellen is nauwgezet beoordeeld waar de kansen liggen voor het benutten van een zo groot mogelijk economische potentieel. In algemene termen is de digitalisering van de waardeketen over de gehele breedte van de creatieve industrie de belangrijkste motor voor innovatie en nieuwe bedrijvigheid en resulteert dit navenant in een heldere focus op de belangrijkste aandachtsgebieden binnen de sector:
Figuur 2 Randvoorwaarden projectvoorstellen K&I agenda creatieve industrie, bron: analyse McKinsey & Company)
Naast het benutten van kansen is er bij de uitwerking van voorstellen ook gekeken naar een aantal huidige knelpunten; knelpunten die innovatie en ondernemerschap in de sector juist belemmeren. De voornaamste knelpunten zoals deze zijn onderkend zijn: •
• • • •
Beperkte internationale profilering en onvoldoende gestructureerde intra-/interregionale, nationale en internationale netwerken; Relatief lage productiviteit en toegevoegde waarde; Beperkte verbindingen tussen kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheid; Onvoldoende begrip voor en relatief slechte bescherming van Intellectuele EigendomsRechten (IPR); Onvoldoende schaalbaarheid door gebrekkige verbinding tussen het MKB en het grootbedrijf;
6
• • •
Beperkt aanbod van broedplaatsen, versplinterde labfuncties; Onvoldoende beschikbaarheid van risicokapitaal; Onvoldoende ontwikkelde ondernemerschapsprikkels.
In zowel de individuele projectvoorstellen als in de samenhang tussen de diverse plannen zijn het benutten van kansen, het verhelpen van knelpunten en het reduceren van de impact van knelpunten leidraad geweest om aan de ambities van de sector tegemoet te komen.
WAT ZIJN CONCRETE ACTIES EN AANBEVELINGEN? Op basis van de geïdentificeerde kansen en knelpunten en als opmaat naar concrete projectvoorstellen zijn vier ‘actieagenda’s’ gedefinieerd die per ‘stakeholder’ uit de triple helix aangeven waarop voor de sector de belangrijkste focus is: 1. ‘ondernemersagenda’: versterking ondernemerschap,
• • • • •
cross-overs en matchmaking Focus op top creatieve sector en digitalisering; Duurzame internationale prolifering en networking; Focus op economische spin-off; Multiplier publieke middelen; revolverende aanpak; Betere verbinding tussen KIS en bedrijfsleven.
2. ‘onderwijsagenda’: versterking toponderwijs + organiseren
• • • •
effectieve regionale onderwijs infrastructuur Geïntegreerd toponderwijs, kennispyramide; Versterking & aantrekken van internationaal talent; Betere verbinding tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven; Geclusterde creative labs, broedplaatsen en incubators.
3. ‘research agenda’: ontsluiten kennisbasis naar de markt,
•
•
uitvoeren multidisciplinair top-onderzoek, ontwikkeling IP Uitgebreide kennisontsluiting naar de markt van onderzoeksresultaten van onderzoek dat reeds ‘op de plank ligt’ of ‘work in progress’ is; Meer focus op cross overs en multidisciplinaire innovatie;
7
•
Massa en focus op regionale innovatie / waardeketen / knelpunten; Meer investering in R&D en pro-actieve houding business t.a.v. top onderzoek; Betere verbinding tussen KIS en bedrijfsleven.
4. • • • • • •
‘overheidagenda’: effectieve randvoorwaarden Creatief opdrachtgeverschap (naar creatief MKB); Consequent uitdragen van Amsterdam Creative Metropolis; 1 loket waarin KvK, EZ etc verenigd zijn; Ondersteuning bij internationale financiering; Co-financiering voor platformprojecten; Huisvestingsbeleid.
• •
VIER ICONISCHE PROJECTEN De analyse, visie en ambities zoals deze ten behoeve van de KIA Creatieve Industrie zijn ontwikkeld krijgen hun beslag in een viertal concrete projectvoorstellen: CreativeCampus, FreeZone, Spotight en AmsterData. Met de projecten geven we bovenal een injectie aan de Creatieve Industrie. Tegelijkertijd is ervoor gekozen om de projecten zo op te zetten dat ze uitstekende mogelijkheden bieden voor een kruisbestuiving met de overige benoemde sectoren, m.a.w. het betreft initiatieven met een sterk intersectorale inslag. Wij beschouwen dit als een wezenlijk en onderscheidend aspect in onze voorstellen. CREATIVECAMPUS De Creative Campus (CC) is het herkenbare middelpunt van de landelijke topsector Creatieve Industrie. De CC verbindt de bestaande unieke dynamiek en veelzijdigheid van de regio en versterkt die met een netwerk van fysieke en virtuele locaties. De CC wordt bestuurd vanuit een fysiek hoofdkantoor door een netwerkorganisatie die verantwoordelijk is voor de branding, de internationale outreach, acquisitie van talent, kennis en incubators. De CC fungeert als meeting point voor toegepast en fundamenteel onderzoek van, voor en met de creatieve industrie, zowel richting overheid als markt, waarbij de markt nadrukkelijk ook al de overige benoemde sectoren in de regio betreft.
8
Het is dan ook de toegevoegde waarde van de creatieve industrie voor de overige sectoren alsook de kruisbestuiving tussen deze sectoren die in dit verband een belangrijk uitgangspunt is. De focus qua doelstellingen voor dit project wordt overeenkomstig gelegd bij duurzame groei, welzijn, de opbouw van maatschappelijk relevante kennis, het ontwikkelen van IP en het aanjagen van cross-sector ondernemerschap. FREEZONE Dit is een verregaand en ambitieus voorstel dat eeuwenoude wortels heeft en een beproefd recept is: creëer een plek waar vestigingsmogelijkheden, fiscale condities, uitwisselingsmogelijkheden, (ICT) infrastructuur en sociale voorwaarden aanwezig zijn om een extreme prikkel te geven aan talent en ondernemers. Hiervoor is een herkenbaar fysieke locatie nodig, een toelatingssystematiek en een life-cycle aanpak. Talent en ondernemers hebben een bepaalde/beperkte periode de mogelijkheid in de ‘No Bullshit Zone’ te werken. Hier zijn een aantal basale zaken op het gebied van veiligheid en infrastructuur geregeld, maar regeldruk en administratieve lasten worden zo veel mogelijk beperkt zodat de focus kan liggen op ontwikkeling en innovatie. Dit zal als een magneet werken om talent en ondernemerschap aan te trekken en ook hierbij geldt dat dit niet alleen specifiek op de spelers in de creatieve industrie van toepassing is; dezelfde condities kunnen immers (binnen de grenzen van de ‘zone’) evenzeer gelden voor partijen binnen de overige sectoren. Het levert een profiel op waarmee Amsterdam op unieke wijze internationaal op de kaart wordt gezet. SPOTLIGHT De creatieve industrie in de MRA is van betekenis op internationaal niveau, zo blijkt uit diverse (inter)nationale onderzoeken. Toch heeft de regio nog niet een dusdanig imago dat ze ook daadwerkelijk fungeert als dé Europese supermagneet voor internationaal creatief toptalent. Er is kortom behoefte aan een slim, op zichzelf staand en zeer PR-waardig ‘vehicle’ dat de berichtgeving over de creatieve helden uit de MRA natuurlijk en spraakmakend kan inkleden en daarmee recht doet aan wat deze regio voortbrengt. Een internationaal PR-offensief getiteld ‘Made in Amsterdam’ wordt vormgegeven rond de bijzondere prestaties die de creatieve industrie in de MRA levert en de mogelijkheden die er in de regio aan talent worden geboden. Overigens is ook voor andere clusters een dergelijk PR-offensief goed op een soortelijke wijze in te kleden.
9
AMSTERDATA Open Data staat hoog op de agenda van lokale, regionale en nationale overheden. Het beschikbaar stellen van data door overheden is een prachtig gegeven, maar creëert op zichtzelf geen waarde. Daarvoor zijn creatie en innovatie vereist. De creatieve industrie is hierbij de natuurlijke motor, en stelt andere sectoren in staat waarde te creeren door ‘mashups’ vanuit verschillende data-bronnen. Dit project heeft als doel om innovatie te accelereren door de bouw van een Open Data en Services platform voor de regio Amsterdam. Het project bestaat grofweg uit vier projectdelen: • Oprichting van een onafhankelijk Amsterdata Instituut (fysiek, regelgeving, toegang tot data, automatisering); • Bouw en beheer pilot van een open data omgeving vanuit het Amsterdata instituut; • Investeer in kennis en kunde: onderzoek, opleiding (web science) en technologie rondom Amsterdata platform • Stimuleer ontwikkeling van diensten vanuit overheid en bedrijfsleven (op basis van data platform en technologie) Elk individueel projectvoorstel staat op zichzelf maar is in een geïntegreerde aanpak het meest effectief omdat de voorstellen op elkaar voortbouwen. Zo is het hoofdkwartier van de CreativeCampus tegelijkertijd de fysieke locatie van de FreeZone; de FreeZone is op haar beurt de plek waar de deelnemers uit het Spotlight-programma hun onderneming gaan ontwikkelen, het Amsterdata instituut krijgt een prominente plek op de Creative Campus en het Amsterdata programma wordt een belangrijke voedingsbodem voor valorisatie van onderwijs, onderzoek en open innovatie binnen de FreeZone. Een uitgebreide beschrijving van ieder projectvoorstel is opgenomen als bijlage A.
10
BETROKKEN PARTIJEN EN DRAAGVLAK De Kennis en Innovatie Agenda voor de Creatieve Industrie is tot stand gekomen door een unieke samenwerking tussen de clustertrekker/vertegenwoordiger uit de EDBA, de kerngroepleden (zie voorpagina) en de clustertafelleden (bijlage D). Voorts is er nauw samengewerkt met de humuslaag, de kennisinstellingen, gemeenten en ondernemers in de regio (zie bijlage E) en heeft er intensief afstemming plaatsgevonden met het ICT/eScience cluster. De open en constructieve houding van alle betrokken organisaties en individuen in dit proces heeft ertoe bijgedragen dat de analyses, visie, ambities en projectvoorstellen volledig en zonder uitzondering door de achterban worden ondersteund.
11
GERAADPLEEGDE BRONNEN Opzet Kennis & Innovatieagenda EDBA, EDBA, versie van 23 december 2010 Opdracht kerngroepen en eigenaarschap clusterprogramma’s, EDBA, versie van 23 december 2010 Afstemming PRES/KIAM, regionale inbedding, memo Kerngroep Creatieve industrie EDBA/Kennis en innovatie, PRES programmateam Creatieve Industrie, 4 november 2010 Creatieve ondernemers in de Metropoolregio: drempels weg Verslag van de regioworkshop PRES creatieve industrie, 20 januari 2011 Monitor creatieve industrie 2010. Rapportage door O+S Amsterdam in opdracht van: CCAA en Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, augustus 2010. Concurrentiepositie creatieve industrie Noordvleugel, Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek & Statistiek, oktober 2008 Accommodating Creative Knowledge – Competitiveness of European Metropolitan Regions within the Enlarged Union. Comparing paths of creative knowledge regions, ACRE report no. 3, 2007 Cluster Creatieve Industrie, highlights presentatie aan EDBA, december 2010
clusterprogramma,
Waarde van Creatie, beleidsbrief Cultuur en Economie 2009, Ministerie van Economische Zaken ism Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen Waarde van Creatie, Innovatieprogramma Creatieve Industrie, 2010 ‘Bedrijfslevenbeleid’, brief van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, 4 februari 2011
12
BIJLAGE A: UITWERKING 4 ICONISCHE PROJECTEN Zie hiervoor de aparte bijlage in MS Powerpoint.
13
BIJLAGE B: BUDGET Voor elk van de iconische projectvoorstellen zoals opgenomen in bijlage A is een high-level projectbudget uitgewerkt. Onderstaande tabel geeft hiervan een korte samenvatting: (in Euro)
2011
2012
2013
2014 e.v.
Overhead CreativeCampus FreeZone Spotlight – Made in Amsterdam Spotlight – FutureCities AmsterData
500.000 3.900.000 2.000.000 500.000
500.000 3.500.000 6.000.000 3.500.000
500.000 3.300.000
500.000 2.000.000
100.000
1.500.000
1.000.000
2.000.000
Totaal
8.000.000
17.000.000
3.800.000
2.500.000
AANSLUITING OP ACTIVITEITEN EN BELEID VAN DE EU OP HET GEBIED VAN DE CREATIEVE INDUSTRIE Voor de financiering van de voorstellen zoals deze zijn neergelegd in deze Kennis en Innovatie Agenda wordt nadrukkelijk ook gekeken naar de plannen van de Europese Commissie. Het Europese beleid voor de creatieve industrie wordt hoofdzakelijk gemaakt door DG Onderwijs en Cultuur en DG Ondernemen. De EC heeft bij de presentatie van het Flagship ‘An integrated industrial policy for the globalisation area’ aangegeven dat de creatieve industrie steeds meer een katalysator is voor economische groei in andere sectoren in Europa. Op 27 april 2010 publiceerde de Europese Commissie het Groenboek ‘Ontsluiten van het potentieel van culturele en creatieve industrieën’. Met het Groenboek wil de Europese Commissie het debat aanwakkeren over de vereisten voor een stimulerend klimaat voor de creatieve bedrijfstakken in Europa. Amsterdam is een partner in het EC-initiatief om een ‘European Creative Industries Alliance’ op te zetten om de cross-overs naar andere sectoren te ondersteunen. Focus ligt hierbij oa. op een betere coördinatie van beleid en nieuwe financiele instrumenten voor de creatieve industrie, innovatie-support maatregelen voor MKB ondernemingen en ‘service-innovation’.
14
In 2011 wil de EC een European Design Leadership Board oprichten als onderdeel van het European Design Innovation Initiative (EDII), die voorstellen moet voorbereiden om de rol van design in innovatiebeleid te versterken (via programma’s of bijvoorbeeld een ‘European Design Excellence’ label). Het MRA cluster Creatieve Industrie zal zich op dit vlak opwerpen om hierin actief te participeren. Overige mogelijkheden die liggen in een nauwe aansluiting bij de actviiteiten en het beleid vanuit de Europese Commisie waarop de kerngroep zich actief zal oriënteren zijn: • • • •
Voorkomen van belemmerende regelgeving en beïnvloeden van nieuwe regelgeving (indirect); Faciliteren en van versterken van eigen EDBAclusterplannen (profilering); Optimaal gebruik maken van Europese fondsen; Benchmarking, netwerkontwikkeling, samenwerking en kennisuitwisseling met andere Europese stedelijke (creatieve) regio’s.
15
BIJLAGE C: SECTOREN VAN DE CREATIEVE INDUSTRIE In tegenstelling tot veel traditionele sectoren bestaat er binnen de Creatieve Industrie geen standaard waardeketen die de basis vormt van de economische activiteiten, maar is er veeleer sprake van nieuwe samenwerkingsvormen als resultaat van de netwerkeconomie. Op basis van onderlinge verschillen en overeenkomsten worden in de gebruikte definitie van de Creatieve Industrie drie segmenten onderscheiden: kunsten; media en entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening. In de kunstensector gaat het vaak om artistieke motieven en speelt de creatieve geest van de unieke en individuele kunstenaar een belangrijke rol bij het productieproces. In de media en entertainment sector staan (traditioneel vaker dan in de kunstensector) ‘commerciële’ motieven centraal en zijn producenten veelal gericht op massaconsumptie. Vaak wordt deze sector ook gezien als drager van de populaire cultuur. Technologie en technologische innovatie speelt een belangrijke rol in de media en entertainment sector en dat geldt niet alleen voor de vervaardiging zelf (zoals bijvoorbeeld in studio’s), maar ook voor de distributie en verspreiding onder consumenten van goederen en diensten in dit segment (denk aan satellieten, glasvezelkabels, mp3’s). Een ander kenmerk van de media en entertainmentsector is dat er vaak veel mensen betrokken zijn bij de vervaardiging en de verspreiding van de producten en diensten. De creatieve zakelijke diensten, ten slotte, opereren voor een groot deel op de zakelijke markt en passen nog het best in wat wel de ‘producer services’ worden genoemd. Dit is een verzameling van sterk gespecialiseerde en innovatie toeleverende bedrijven op gebied van design, marketing, ICT, juridische en financiële dienstverlening, recruitment en reclame in dienst van de hoofdkantoren van multinationals. Een ander kenmerk van deze sector is dat zij redelijk arbeidsintensief is en kleinschaliger dan de media en entertainment industrie (enkele reclamereuzen daargelaten). Om de creatieve industrie meer nauwkeurig (voor o.a. statistische doeleinden) in kaart te brengen wordt door TNO sinds 2010 gebruik gemaakt van de nieuwe SBI2008 indeling. Deze sluit goed aan op de Europese indeling en biedt een goed afgebakende onderverdeling in subsectoren.
16
SBI2008 Kunsten 7990 Informatieverstrekking op het gebied van toerisme 90011 Beoefening van podiumkunst 90012 Producenten van podiumkunst 9002 Dienstverlening voor uitvoerende kunst 9003 Schrijven en overige scheppende kunst 90041 Theaters en schouwburgen 91011 Openbare bibliotheken 91012 Kunstuitleencentra 91019 Overige culturele uitleencentra en openbare archieven 91021 Musea 91022 Kunstgalerieën en –expositieruimten 9103 Monumentenzorg 94993 Steunfondsen (niet op het gebied van welzijnszorg) 94994 Vriendenkringen op het gebied van cultuur, fanclubs SBI2008 Media en entertainment 5811 Uitgeverijen van boeken 5813 Uitgeverijen van kranten 5814 Uitgeverijen van tijdschriften 5819 Overige uitgeverijen (niet van software) 5821 Uitgeverijen van computerspellen 5829 Overige uitgeverijen van software 59111 Productie van films (geen televisiefilms) 59112 Productie van televisieprogramma’s 5912 Facilitaire activiteiten voor film- en televisieproductie 5913 Distributie van films en televisieproducties 5914 Bioscopen 5920 Maken en uitgeven van geluidsopnamen 6010 Radio-omroepen 6020 Televisie-omroepen 6321 Persagentschappen 6329 Overige dienstverlenende activiteiten op het gebied van info 74201 Fotografie 90013 Circus en variété 93211 Pret- en themaparken 93212 Kermisattracties SBI2008 Creatieve zakelijke diensten 7021 Public relations bureaus 7111 Architecten 7311 Reclamebureaus 7312 Handel in advertentieruimte en -tijd 7410 Industrieel ontwerp en vormgeving 8230 Organiseren van congressen en beurzen
17
BIJLAGE D: GENODIGDEN CLUSTERTAFEL Kunsten Beeldende Kunsten, incl Musea, Galleries 1. Wim Pijbes, directeur Rijksmuseum Amsterdam Podiumkunsten, incl. theaters, producenten etc. 2. Duncan Stutterheim, directeur ID&T, mede-producent 3. Hans Brouwer, Massive Music (Nieuwe) Media en Entertainment Uitgeverijen 4. Michiel Buitelaar, Chief Digital Media Sanoma 5. Oscar Kneppers, Rockstart Gaming, incl software, productie en dienstverlenende activiteiten 6. Hermen Hulst, Guerilla Games 7. Yuri van Geest, TEDx en Mobile Monday Films, Productie en distributie, bioscopen etc 8. Wilco Wolfers, directeur A-film TV, productie, facilitaire zaken, omroepen etc 9. Ronald van Wechem, Eyeworks 10. Shula Rijxman, IDTV Pers 11. Pieter Elsthout, Hoofdredacteur Financieel Dagblad Fotografie 12. Frans Jansen, fotograaf (Haarlem) Creatieve Zakelijke Dienstverlening / PR 13. James Veenhoff, Fronteer Strategy Architecten 14. Machteld Kors, Associate Director of Communications, UNStudio 15. Ton Venhoeven, Venhoeven CS, Rijksbouwmeester Infrastructuur 16. Ronald Rietveld, Rietveld Landscape
18
Reclamebureau’s 17. Maarten van Huijstee, Executive Creative Director, TAXI 18. Engin Celikbas, KesselsKramer Handel in advertentieruimte en tijd, waaronder Advergaming 19. Emily Jacometti, Flavour Advergames Industrieel Ontwerp 20. Rob Huisman, BNO, Dutch Creative Industries 21. Joris Laarman, Joris Laarman Studio Grafisch Ontwerp 22. Richard van der Laken, Design Politie 23. Piet Paris, Studio Piet Paris Mode 24. Joris Aperghis, G-Star Interieur Ontwerp 25. Piet Boon
Kennisinstellingen 26. Ben Krose, Scientific Manager Create-IT Applied Research aan Hogeschool van Amsterdam 27. Robbert Kloosterman (Infrastructuur, UvA) 28. Peter Nijkamp (kennispyramide, VU) 29. Joke Oppenhuisen (UvA, Communicatiewetenschappen, Verbindende programma's) 30. Piet Rietveld (Infrastructuur -VU) 31. Han Gerrits (VU, Business Innovatie) 32. Ruud Frambach (VU, Branding/Marketing) 33. Gerard Nijsten (VU, Arts and Humanities) Overig 34. Victor leNoble, TuttoBene en ORAM Creative Crossings 35. Roeland Stekelenburg, CMI
19
BIJLAGE E: DEELNEMERS REGIOWORKSHOP K&I AGENDA CREATIEVE INDUSTRIE Jenske Dijkhuis ondernemer, oprichter Studio Jenske Dijkhuis, Zaanse Creative Board Annelies Kaptein ondernemer, directeur Stoneroos Hilversum, lid kerngroep Michel Mol ondernemer, crossmediasector Amsterdam-Hilversum Arie Piet ondernemer, directeur Joh Enschedé Haarlem John Meulemans ondernemer, strateeg bij Urbanology Haarlem, initiatiefnemer netwerk 023 Irmgard Noordhoek programmamanager Nieuwe Energie op de Creatieve As Haarlem Frank Visser projectleider iMMovator, Cross Media Netwerk Marlies Steenstraten adviseur EZ gemeente Hilversum André Alberga adviseur EZ gemeente Haarlem inleidende presentatie: Vincent Rump - business developer THNK, lid kerngroep gespreksleiders tafels: Marike ter Linden - adviseur EZ gemeente Amsterdam, ondersteuning kerngroep Monique Roso - adviseur EZ gemeente Hilversum, PRES-team creatieve industrie leiding workshop: Lucie Huiskens
20
Colofon Clusterrapporten Kennis & Innovatieagenda Secretariaat Economic Development Board metropoolregio Amsterdam Economische Zaken Amsterdam Metropoolgebouw, 4e etage Weesperstraat 89, 1018 VN Amsterdam Postbus 2133, 1000 CC Amsterdam T + 31 (0)20 552 3205
[email protected] www.iamsterdam.com/board
© Economic Development Board metropoolregio Amsterdam i.s.m. CM ontwerp / Studio GBN
Fotografie Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
