Creatieve bruggenbouwers

connect connect

vmbo

mbo

hbo

AANSLUITING VMBO-MBO-HBO GRAFIMEDIA

Creatieve bruggenbouwers Project Mediacompetenties Een eerste resultaat: Raamwerk Mediacompetenties Doorstroom mbo-hbo Nieuw: Associate degree Eén leergang vmbo-mbo 2 Experiment tegen schooluitval Cultuurverschillen Vmbo-mbo Mbo-hbo Nieuws Gamedeveloper Printmedia

NR. 5 NOVEMBER 2008

04 - 05 Project Mediacompetenties Kenniscentrum GOC doet in het project Mediacompetenties onderzoek naar de

06 - 07 Raamwerk Mediacompetenties

Doorstroom mbo-hbo

Eén leergang vmbo-mbo 2

De Associate degree (Ad) is wettelijk

Dit schooljaar is het experiment van één

In samenspraak met het bedrijfsleven en

erkend als nieuwe graad in het hbo.

leergang vmbo-mbo 2 van start gegaan.

het onderwijs heeft Kenniscentrum GOC

De beroepsgerichte Ad-opleiding van twee

De bovenbouw van de basisberoepsgerichte

competenties van toekomstige medewerkers

het Raamwerk Mediacompetenties

jaar is voor veel mbo-schoolverlaters

leerweg (bbl) van het vmbo en mbo 2 worden

in de mediaberoepen. Doel van het

ontwikkeld. Het raamwerk beschrijft

van niveau 4 en werkende mbo’ers een

samengevoegd tot één geïntegreerde beroeps-

project is een breed ontwikkel- en

alle nieuwe combifuncties en dient voor

aantrekkelijke studie om door te stromen

opleiding. De gesubsidieerde regeling is in

opleidingsprogramma voor de snel

onderwijs­gevenden als uitgangspunt

en hogerop te komen op de arbeidsmarkt.

het leven geroepen om schooluitval van

veranderende mediabranche. De eerste

voor het opstellen van een opleidingsplan,

fase van onderzoek is afgerond.

gekoppeld aan de beroepspraktijk.

doorstromende vmbo’ers tegen te gaan.

Werkconferentie Over Associate degree, 11 februari 2009.

02

08 - 10

Creatieve bruggenbouwers

n

Beste lezer, Om twee oevers met elkaar te verbinden heb je bruggenbouwers nodig. Want met een goede brug kun je vlot verder. Zo ook in het onderwijs. Met een goede aansluiting tussen de verschillende onderwijsniveaus kunnen leerlingen gemakkelijk doorstromen in de beroepskolom. De overheid komt met allerlei regelingen om de doorstroom te stimuleren. Zo ontstaan geïntegreerde leergangen vmbo-mbo 2. En de wettelijke erkenning van de Associate degree (Ad) biedt de mogelijkheid aan hbo- en mbo-instellingen om samen Ad-trajecten te ontwikkelen die de doorstroom vergroten. Maar los van die regelingen zien we ook al mooie voorbeelden van goedlopende aansluitingstrajecten in de praktijk. In deze Connect komen creatieve bruggenbouwers in het onderwijs aan het woord. Hoe gaan ze om met cultuurverschillen in de verschillende vormen van

het beroepsonderwijs? Op welke problemen stuiten doorstromers en wat is daaraan te doen? Kenners van de vmbo-, mbo- en hbo-wereld laten hun deskundige licht schijnen. Ook in het bedrijfsleven zitten bruggenbouwers. Branche­ organisaties slaan bruggen naar aanpalende organisaties, waarmee ze elkaar versterken. Bedrijven bouwen bruggen naar het onderwijs, en beide werken zo samen aan competenties voor de toekomst. In deze Connect melden we eveneens hoe het staat met het gezamenlijke onderzoek Mediacompetenties in de mediasector. Het congres ‘Competent de toekomst in’ vindt plaats op woensdag 4 februari 2009. En last but not least: op 11 februari organiseert Kenniscentrum GOC weer een werkconferentie. Het thema: Associate degree (Ad) in de creatieve industrie. We hopen u te begroeten!

Marion Kuin, Coördinator Beroepskolom

11 Professionele vmbopraktijk stimuleert doorstroom naar mbo

Koudwatervrees verdwijnt door contact Hoe verbeter je de aansluiting tussen mbo

Het Da Vinci College in Roosendaal is

en hbo? Michiel Bilstra, clusterdirecteur

gestart met een experiment waarbij vmbo

van Kunst, Media & Design van het Deltion

en mbo zonder veel onderscheid in elkaar

College voor mbo in Zwolle, twijfelt geen

overvloeien. Aan vmbo ’t Venster en

moment: alleen door contact, uitwisseling

roc Rijn IJssel in Arnhem loopt ook een

en samenwerking slecht je de drempel

integratietraject. Cees van Overveen en

tussen beide typen onderwijs.

12 Kwalificatiedossiers in ontwikkeling: Gamedeveloper Routekaart vmbo-mbo-hbo Update

Nieuw: Printmedia niveau 4 Lezersonderzoek Colofon

Theo Willemsen, beiden docent printmedia, vertellen over hun nieuwe aanpak en ervaringen.

03

Project Mediacompetenties Het afgelopen jaar is Kenniscentrum GOC in opdracht van de branche­organisaties CMC, KVGO en NUV actief

Congres nt de to eko

‘Compete

mst in’

woensda gm 4 februa iddag Diemen, ri 2009 hoof Randsta dkantoor d Holdin g

geweest in het project Mediacompetenties. Doel van dit project is de opzet van een breed opleidings- en ontwikkelprogramma voor de hele mediasector, die sterk in verandering is. De eerste fase van onderzoek is inmiddels achter de rug. TNO heeft een toekomst­ onderzoek uitgevoerd, waarin de vele ontwikkelingen in de media­sector systematisch zijn geordend. De belangrijkste ontwikkelingen zijn in vier mogelijke toekomstscenario’s beschreven, zodat bedrijven aan de hand van deze scenario’s kunnen beoordelen welke kant het op gaat en hun keuzes daarop kunnen afstemmen. Ook voor onderwijsinstellingen is het natuurlijk bijzonder belangrijk om zicht te hebben op de toekomst van de mediawereld, om het curriculum optimaal te kunnen toesnijden op de vereiste kennis en vaardigheden in de beroepspraktijk.

Congres ‘Competent de toekomst in’

Hoe ziet de toekomstige mediawereld eruit? Het ziet ernaar uit dat niet de technologie de doorslaggevende factor zal zijn, maar de competenties van de medewerkers.

Geïnteresseerd in de resultaten van het project Mediacompe-

Bedrijven die beschikken over mensen met de juiste competenties, nodig bij de

tenties? Als school de uitdaging oppakken? Aangehaakt blijven

dagelijkse beroepspraktijk, hebben de meeste kans op succes. De situatie van dit

op de nieuwste (project)plannen?

moment is echter dat mediabedrijven nu al grote problemen hebben met het werven en vasthouden van competent personeel. Reden te meer dus om een stevige brug te

Het congres ‘Competent de toekomst in’ biedt een interessant

slaan tussen onderwijs en bedrijfsleven, zodat adequaat opgeleide mensen met passende

programma met en voor vertegenwoordigers van bedrijven,

competenties de mediaberoepen kunnen uitoefenen.

scholen en brancheorganisaties. Het congres wordt geïnitieerd door CMC, KVGO en NUV.

Wilt u meer weten over het Project Mediacompetenties?

04

U vindt alle informatie op

Informatie en aanmelding:

www.goc.nl/mediacompetenties.aspx

www.goc.nl/mediacompetenties.aspx

Raamwerk Mediacompetenties Een brug slaan tussen bedrijfsleven en onderwijs begint met spraakverwarring. Want waar de een denkt in HRM en ‘morgen nodig’, denkt het onderwijs in kwalificaties en een brede toegang tot de arbeidsmarkt. En wat zijn toch eigenlijk competenties? Maar na enig schakelen lukt het prima elkaar te verstaan en kon het Raamwerk Mediacompetenties tot stand komen. Een korte schets: wat is het Raamwerk Mediacompetenties en hoe werkt het. Basisrollen blijven herkenbaar De eerste grote vraag was of er nieuwe competenties of competentieprofielen ontwikkeld moesten worden en zo ja, welke dat dan zouden moeten zijn. Het TNO-onderzoek heeft uitgewezen dat de basisrollen (activiteiten) in de mediasector – adviseren/adverteren, content produceren, aggregeren, technisch realiseren, distribueren – herkenbaar zullen blijven, ondanks alle veranderingen. Dat houdt in dat ook veel basiscompetenties, die bij deze rollen horen, niet zullen veranderen. TNO ziet wel grote veranderingen in de werkprocessen en de daarin gebruikte tools en aanpak.

Raamwerk als uitgangspunt voor zelf op te stellen opleidingsplan Het Raamwerk Mediacompetenties bestaat uit een beschrijving van elke rol, de werkprocessen per rol en een lijst met competenties. De rollen en werkprocessen zijn ontleend aan het onderzoeksrapport van TNO, terwijl voor de beschrijving van de competenties een bestaande, gevalideerde set van competentieomschrijvingen is gebruikt. Het gebruik van het raamwerk vergt vervolgens enige creativiteit. Want de onderwijsgevenden moeten zelf analyseren op welke rol, werkprocessen en competenties het leren in de eigen specifieke context betrekking heeft, om vervolgens

Combifuncties: een basisrol met aanvullende specialisatie(s)

een uniek en persoonsgebonden profiel te kunnen maken dat als uitgangspunt kan dienen voor een opleidingsplan, Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) of examen.

Door nieuwe combinaties van rollen en werkprocessen ontstaan zeer veel nieuwe

Opleiding gekoppeld aan eigen beroepspraktijk

‘combifuncties’ zoals een webdesigner met journalistieke taken, een drukker met

Het is niet de bedoeling de bestaande opleidingen overhoop te halen. Wel kan

adviestaken, een contentproducent die publiceert op internet. Betekent dit nu dat

het onderwijs het materiaal gebruiken voor een evaluatie of herschikking van het

deze functies ook allemaal in aparte beroepsprofielen beschreven moeten worden?

bestaande aanbod. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan het ontwikkelen van een

Nee, dat is niet nodig, want deze combifuncties zijn immers veelal gebaseerd op

meer major-minorachtig curriculum. De drie brancheorganisaties treden de toekomst

een basisrol, met een of meer aanvullende specialisaties. Hoe moeten de vereiste

proactief tegemoet en zien leren en opleiden, ook van werkenden, als een

competenties dan beschreven worden? Het antwoord werd gevonden in een flexibel

doorslaggevende factor. Daarvoor zijn creatieve vormen van opleiden en ontwikkeling

model, een Raamwerk Mediacompetenties, waar zowel opleiders in het onderwijs

nodig, die sterk gekoppeld zijn aan de eigen beroepspraktijk. De drie branche­

als bedrijven en bedrijfsopleidingen mee uit de voeten zouden kunnen.

organisaties dagen de onderwijsinstellingen uit daaraan een bijdrage te leveren.

Rollen

Werkprocessen

Adverteren/Adviseren

Meten van resultaten Analyseren van campagnes op effectiviteit, bereik, impact, efficiency, etc. Cross-mediale campagnes Ontwikkelen van advertentie­campagnes (zowel creatief als mediaplanning) over verschillende media heen: geïntegreerd en uitingen op elkaar afgestemd. Creatieve concepten ontwikkelen (nieuwe & bestaande kanalen) Creatieve advertentieconcepten ontwikkelen voor zowel bestaande als nieuwe kanalen en de integratie hiervan, nieuwe kanalen: mobiel, digitale TV, narrowcasting, etc. (er zullen steeds meer nieuwe kanalen bijkomen). Targetten (kleinere doelgroepen) Advertentie-uitingen moeten afgestemd worden op kleinere doelgroepen, wie is deze doelgroep, met welke boodschap willen zij aangesproken worden, etc. Content sponsoring Content sponsoring wordt steeds belangrijker, bijvoorbeeld bij TV krijg je steeds meer mogelijkheden om

commercials te “skippen”, door direct de content te sponsoren is de kans groter dat de doelgroep bereikt wordt. Bundelen van advertentieruimte Als de consument steeds meer versnipperd is over verschillende aggregeerders (portals in de online wereld) is de consument moeilijker te bereiken, door de verkoop van advertentieruimte te bundelen kan de consument weer makkelijker bereikt worden door adverteerders. Community Marketing Het zelf opbouwen van een community van gebruikers en het creëren van “rumour around the brand” binnen bestaande communities. Controle op media-uitingen Vooral door de opkomst van UGC is het niet meer altijd het bedrijf zelf dat communiceert, daarom wordt het steeds belangrijker om (vooral negatieve) media-uitingen te volgen en te proberen deze om te buigen (als mogelijk).

Competenties in willekeurige volgorde

Copyrightmanagement Vooral in de digitale wereld wordt copyrightmanagement veel belangrijker; het organiseren hiervan en het bijhouden van wie wel/geen rechten heeft. Metadatering, zoeken Voor content producenten is het belangrijk om al bij het produceren metadata toe te voegen zodat de content later beter terug te vinden is. Hybride content Het produceren van hybride content (tekst, audio, beeld en video) wordt steeds belangrijker en het combineren van verschillende vormen. Integratie UGC, co-creatie Het integreren van UCG in professionele producties en het samen met consumenten ontwikkelen van content (co-creatie). Goedkoop produceren (financieel management) De druk op goedkopere content productie zal steeds groter worden,

vaardigheden en methoden om kosten te besparen zijn daarom zeer gewild. Kwaliteitsmanagement Om de waarde van professionele content te blijven behouden is kwaliteitsmanagement cruciaal: waarheidsvinding, rekening houdend met maatschappelijke thema’s, culturele diversiteit etc. Netwerken, relatiemanagement Voor content producenten is het, vooral bij machtige aggregators/uitgevers, van belang om relaties te onderhouden en op te bouwen (netwerken). Innovatieve vormgeving Bij de content prductie moet al rekening gehouden worden met de uiteindelijke vormgeving, innovativiteit kan hierbij zorgen voor onderscheidend vermogen (bijvoorbeeld animaties). Productieversnelling

communiceren (interacteren)

Communicatiemanager/-medewerker, Marketingmanager/ -medewerker, PR- en Communicatiemedewerker, Accountmanager, Communicatieadviseur, Advertentieverkoper.

Content produceren Het maken van content (tekst, beeld, audio, video) Schrijver, Journalist, Tekstschrijver, Vormgever, Fotograaf, Filmer.

Aggregeren Het samenbrengen van content uit verschillende bronnen (tijdschrift, televisiekanaal, internetportal e.d.) Uitgever, Accountmanager, Marketingmanager/-medewerker, Traffic manager, Informatiespecialist, Marktonderzoeker, Commercieel medewerker, Sitemanager, Projectmanager, Officemanager.

Realiseren Het fysiek (drukken) of digitaal (platform) realiseren van de content zodat het geconsumeerd kan worden. Webdesigner, Technisch functioneel architect, Interactieve designer, Grafische vormgever, Systeembeheerder, DTP-er, Technisch ontwerper.

Distribueren Het ervoor zorgen dat de geaggregeerde, gerealiseerde content bij de consument terecht komt (bezorging, internet toegang e.d.) Trafficmanager, Accountmanager, Logistiek medewerker, Workflowcomposer.

Content management Het managen van de content (inclusief een goede metadatering) om de content makkelijk te vinden, te kunnen hergebruiken en de rechten goed te managen. Billing, micro-payments Vooral online zal de consument de mogelijkheid hebben om voor kleinere stukjes content van verschillende aanbieders apart af te rekenen (micropayments), dit moet gefaciliteerd worden. CRM Kennis van klanten opbouwen (profielen ontwikkelen) en op basis hiervan klanten aanbevelingen doen. Cross-promotie Klanten proberen binnen de eigen omgeving te houden door crosspromotie: aanbevelingen doen van eigen content (inclusief bieden van incentives).

Merkenmanagement Het “uitnutten” van het merk en op die manier extra geld te verdienen aan de gebruikers: merchandising, events organiseren, etc. (voorbeeld Libelle, RTL). Media-bereiksmonitoring Verzamelen van klantgegevens over verschillende media om vooral de adverteerders te voorzien van informatie over de effectiviteit van zijn campagnes. Super-aggregatie Om voor gebruikers content van verschillende aggregators / uitgevers vindbaar te maken zullen ‘superaggregators’ ontstaan, bij deze ‘super-aggregators’ kan je zoeken naar content van verschillende aanbieders en kanalen en hierover weer aanbevelingen e.d. krijgen. Financieel management

Cross-mediaal realiseren De consument de mogelijkheid bieden om gebruik te maken van verschillende media en toch dezelfde gebruikerservaring te hebben. Capaciteit- en kwaliteitsmanagement Bij online platformen is goed capaciteits- en kwaliteitsmanagement essentieel om te zorgen voor een goede gebruikerservaring. Content opmaken & repurposing Voor digitale media en ook om later nog weer af te drukken: het opmaken van de content voor verschillende media, een gebruiksvriendelijke userinterface en content-repurposing (overzetten op een ander platform, in ander formaat). Naast het zelf doen gaat het hierbij ook om

het bieden van tools. Snelheid & flexibiliteit in publicatie/realisatie Mogelijkheden om content (tekst, audio, beeld, video) snel (online) te kunnen publiceren in verschillende verschijningsvormen (flexibel). Authenticatie, security & DRM Zorgen voor de juiste toegang (wel/niet betaald), bescherming van contentrechten en privacy van de gebruiker. Printing/publishing on demand In kleinere oplagen efficiënt kunnen printen met korte levertijden. Financieel management

Capaciteits- en kwaliteitsmanagement Bij toename van het consumeren van online content is het voor een juiste gebruikers­evervaring van belang om voldoende capaciteit / bandbreedte te hebben (vooral bij video). Samenwerken en optimaliseren fysieke distributie Als de fysieke consumptie van content verder afneemt, wordt het steeds belangrijker om de fysieke distributie zo efficiënt mogelijk in te richten, hierbij zal vooral samenwerken een rol spelen. Online contentverkoop en distributie De fysieke retail wordt

steeds meer vervangen door de online retail in de vorm van webshops, het inrichten en onderhouden van webshops is een nieuwe activiteit (inclusief het verzorgen van de distributie na verkoop). Databasemanagement

leidinggeven (leiden en beslissen) a. beslissen en activiteiten initiëren b. aansturen c. begeleiden

samenwerken (ondersteunen en samenwerken) d. aandacht en begrip tonen e. samenwerken en overleggen f. ethisch integer handelen

g. relaties bouwen en netwerken h. overtuigen en beïnvloeden i. presenteren

analyseren (analyseren, interpreteren) j. formuleren en rapporteren k. vakdeskundigheid toepassen l. materialen en middelen inzetten m. analyseren

ontwerpen (creëren en leren) n. onderzoeken o. creëren en innoveren p. leren

uitvoeren (organiseren en uitvoeren)

Beheersingscriteria

Het adverteren maar ook het adviseren rondom het adverteren (mediaplanning, creatief)

Mediacompetenties

q. plannen en organiseren r. klantgericht handelen s. kwaliteit leveren t. instructies en procedures opvolgen

aanpassen (aanpassen en aankunnen) u. omgaan met veranderingen en aanpassen v. met druk en tegenslag omgaan

ondernemen (ondernemen en presteren) w. gedrevenheid en ambitie tonen x. ondernemend en commercieel handelen y. bedrijfsmatig handelen

05

Nieuwe kansen voor doorstromers mbo-hbo

n

Erkenning Associate degree

Onze samenleving heeft in de nabije toekomst behoefte aan meer beroepsbeoefenaren met een hoger kennis- en competentieniveau dan mbo-4, zo blijkt uit tal van

onderzoeken. Maar voor veel mbo-schoolverlaters en werkende mbo’ers is een vierjarige hbo-opleiding een brug te ver. Daardoor dreigt de arbeidsmarkt een groep te missen die hard nodig is. De wettelijke erkenning van het nieuwe tweejarige

Associate-degreeprogramma in het hbo biedt een aantrekkelijke nieuwe mogelijkheid voor mbo’ers die hogerop willen.

De nieuwe kwalificatie Associate degree

bezig is met het onderzoeken van de

school moet namelijk kunnen aantonen

(Ad) zit tussen mbo-4 en en hbo-bachelor

mogelijkheden voor nieuwe trajecten.

dat er afstemming heeft plaatsgevonden

in. Schoolverlaters en werkenden op

Dat onderzoek zal zich ook moeten richten

met een of meerdere regionale instellingen

mbo-4-niveau kunnen zich met het volgen

op het bestaansrecht van Ad-programma’s.

voor beroeps­onderwijs en volwassenen-

van een Ad-opleiding in twee jaar scholen

Er moet immers sprake zijn van een sterke

educatie (BVE) over het Ad-programma.

op een hoger niveau. De Ad-opleidingen

arbeidsmarktrelevantie. Het inbouwen

Zo kan worden voorkomen dat mbo-4-

zijn vanwege de vereiste relevantie

van een Ad in een hbo-opleiding is dus

schoolverlaters en de afgestudeerden

voor het werkveld sterk beroepsgericht.

geen automatisme.

van de Associate degree elkaar op de

Om de Ad-opleiding goed te kunnen

Samenwerking

worden ze vaak niet alleen voltijds

Voor het Associate-degreeprogramma gelden

Expertise

aangeboden, maar ook in deeltijd en/of

dezelfde wettelijke vooropleidings­eisen

Om zeker te zijn van de optimale arbeids-

in een duaal traject.

als voor bacheloropleidingen. Bij de

marktrelevantie van een Ad-graad is

Dit nieuwe type onderwijs voor de duur

aanvraag van een licentie voor een

samenwerking van hogescholen met het

van twee jaar is voor deelnemers te

Ad-traject moeten de hogescholen

beroepenveld noodzakelijk, met name

overzien en is daarmee voor bepaalde

duidelijk maken hoe ze rekening houden

met de brancheorganisaties. De ervaringen

doelgroepen veel aantrekkelijker dan

met de instroomkwalificaties van (groepen)

met bepaalde pilots tot nu toe wijzen uit

een hbo-bacheloropleiding van vier jaar.

studenten voor het te volgen programma.

dat ook de kenniscentra beroepsonderwijs

De Ad-trajecten vallen binnen de bestaande

Voor hogescholen en mbo-instellingen is

bedrijfsleven (kbb) een belangrijke rol

bacheloropleidingen. Dat betekent dat de

met de erkenning van de Associate degree

kunnen spelen bij de ontwikkeling van

doorstromende mbo’ers na het behalen

dus een nieuwe mogelijkheid ontstaan

Ad-programma’s. Zo kan Kenniscentrum GOC

van de graad Associate degree vervolgens

om samen relevante en interessante

op grond van zijn systematisch arbeidsmarkt­

in twee jaar de bovenliggende bachelorgraad

Ad-opleidingen te ontwikkelen die

onderzoek cijfers en gegevens over trends

kunnen behalen, aansluitend of in een

aansluiten bij de vraag van de arbeidsmarkt.

in de grafimediasector van de arbeidsmarkt

latere fase.

Voor de programmatische afstemming is

aanleveren om de relevantie te onderbouwen,

de samenwerking van hogescholen met

en een nuttige partner zijn vanwege zijn

Nieuwe trajecten

06

arbeidsmarkt in de weg zitten.

combineren met de eigen beroepspraktijk,

toeleverende roc’s sterk aan te bevelen.

expertise in het vertalen van onderzoeks-

Sinds de start van de eerste pilots van de

Er leven zelfs plannen bij de overheid om

gegevens in beroepsbeschrijvingen.

Associate-degreeprogramma’s in 2006 zijn

straks onder bepaalde voorwaarden

Daar komt bij dat kenniscentra van

er al 57 pilotprogramma’s toegekend aan

mbo-instellingen het Ad-programma in

oudsher ervaring hebben met het leren in

hogescholen. Leido, de project- en advie­s­

de eigen lesplaats te laten verzorgen,

de praktijk en het accrediteren van

organisatie voor het beroepsonderwijs,

onder regie en controle van een partner-

leerbedrijven. Kenniscentra zijn van huis

is in opdracht van het ministerie van OCW

hogeschool. Dit om bepaalde regio’s meer

uit bruggenbouwers en beschikken dan

nauw betrokken bij de uitbouw van de

dan nu te kunnen bedienen. Onder alle

ook over uitgebreide netwerken van

Ad-programma’s (www.leido.nl). Uit hun

omstandigheden is het de hogeschool die

mogelijke partners bij de ontwikkeling

belangstellingsregistratie per juli 2008

de aanvraag indient. Maar ook hierbij

van een Ad-traject.

blijkt dat een groot aantal instellingen

speelt het mbo een rol. De aanvragende

Ad

Ad

Onderzoek

71% van deze bedrijven geeft aan dat zij zo’n opleidingsniveau zien zitten voor hun

Ad’s in de creatieve industrie

medewerkers. Tussen de verschillende branches zien we evenwel duidelijke verschillen: uitgeverijen zijn het meest positief en kopieerbedrijven het minst. De grootte van het bedrijf maakt daarentegen niet veel uit. De verschillen tussen grote en kleine bedrijven

75

zijn klein: respectievelijk 75% en 69%.

Ondanks de toelichting dat een Ad-opleiding een tweejarig vervolg is na een opleiding

22

op mbo-4-niveau, noemt bijna een kwart (22%) van de bedrijven functies die qua

opleidingsniveau niet in aanmerking komen voor een Ad-opleiding. Bijvoorbeeld uitvoerend

6

dtp’er, drukker en grafisch nabewerker, maar ook chauffeur en magazijnbediende

worden genoemd. De initiële beroepsopleidingen voor deze functies liggen onder het

5

Kenniscentrum GOC heeft de arbeidsmarktrelevantie van

vereiste mbo-4-niveau.

een Associate-degreeopleiding kunnen peilen door enkele

Daarnaast worden er functies genoemd waarvan niet duidelijk is of het opleidingsniveau

vragen mee te laten lopen met het jaarlijks vacature­

aansluit, bijvoorbeeld de functie van administratief medewerker. Onder de functies

onderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd in juni 2008.

vormgever, orderbegeleider, commerciële functies en (project)managementfuncties.

Van alle bedrijven hebben 463 bedrijven uit 7 verschillende

die wel in aanmerking komen, melden relatief veel bedrijven de functie van grafisch

Al met al geven veel bedrijven aan dat ze het kennis- en vaardigheidsniveau van hun

branches in de creatieve industrie antwoord gegeven

medewerkers omhoog willen brengen, maar we zien ook dat er nog weinig bekend is

op de vragen over de Ad-opleiding. De uitkomsten.

toch iets anders dan de upgrading van een willekeurig beroepsniveau.

over de mogelijkheden van een Associate degree opleiding. De nieuwe opleiding is

Associate degree in de creatieve industrie

Voor wie is de conferentie bedoeld? Het programma is gericht op vertegenwoordigers van mbo- en hbo-instellingen, die werken aan verbetering van de doorstroming van mbo naar hbo.

Wat kunt u verwachten? Het thema van de dag is ‘Associate degree (Ad) in de creatieve industrie’. De volgende onderdelen komen aan bod: • Landelijke ontwikkelingen en de actuele stand van zaken van Ad-pilots.

Kom naar de werk­conferentie mbo-hbo op woensdag 11 februari 2009

• Recente resultaten van onderzoek naar Ad-behoefte in de grafimediabranche. • Visie van branchevertegenwoordigers op ontwikkelingen rond Ad. • Ervaringen met een bestaand Ad-programma. • Inventarisatie van mogelijkheden en knelpunten van Ad-programma’s voor beroepsgroepen in de creatieve industrie. • Informeel verkennen van initiatieven bij deelnemers en ideeën uitwisselen (netwerken).

Op woen sdag 11 2009 org februari Kennisce aniseert nt werkconf rum GOC een e thema ‘ rentie met het Assoc de creat iate degree in ieve ind ustrie’.

Het programma duurt van 13.00 – 17.00 uur. Er zijn geen kosten aan verbonden.

Waar vindt de werkconferentie plaats? ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Arnhem.

Inschrijven Wilt u zich inschrijven voor de werk­ conferentie? Stuurt u dan een e-mail naar Sierkina van der Gugten, [email protected]. U ontvangt tijdig de nodige informatie.

07

Experiment Eén leergang vmbo-mbo 2 Veel leerlingen die gebruikmaken van de mogelijkheid om zonder diploma vanuit het vmbo door te stromen naar het mbo, verlaten de school jammer genoeg voortijdig, zonder diploma. Een groot deel stopt zelfs al na de eerste paar maanden. De reden dat zo veel doorstromers stranden, is dat de overstap van het vmbo naar een mbo-instelling voor veel leerlingen een te grote omschakeling is. Om de schooluitval tegen te gaan, is een experiment gestart van één leergang vmbo-mbo 2. De bovenbouw van de basisberoepsgerichte leerweg (bbl) van het vmbo wordt daarbij samengevoegd met het mbo-2-niveau, tot één geïntegreerde beroepsopleiding. Vmbo-leerlingen die willen doorstromen naar het mbo kunnen gewoon verder leren in hun eigen vertrouwde omgeving, ze houden dezelfde docenten en krijgen les volgens de pedagogisch-didactische aanpak zoals ze die kennen. De ministeries van OCW en LNV willen leerlingen op deze manier stimuleren om een startkwalificatie te behalen op mbo-2-niveau. De ministeries geven alleen de kaders aan. De inhoud van de nieuwe leergang ligt vast in het kwalificatiedossier, maar scholen krijgen de ruimte om zelf de vorm te bepalen, en kunnen hun leerlingen zo onderwijs op maat aanbieden. Het experiment van één leergang vmbo-mbo 2 bestaat uit twee lichtingen: de eerste lichting is in augustus 2008 gestart (1139 leerlingen), de tweede lichting gaat in augustus 2009 van start. In totaal doen maximaal 5000 leerlingen mee aan het experiment, dat loopt tot juli 2013. Dan heeft de tweede lichting deze opleiding van maximaal vier jaar afgerond. De vmbo-scholen en mbo-instellingen die een samenwerkingsverband met elkaar aangaan in dit experiment ontvangen subsidie.

Kijk voor meer informatie op de website van het ministerie van OCW: www.minocw.nl.

08

Bruggen bouwen: vmbo-mbo

Professionele vmbo-praktijk stimuleert doorstroom naar mbo Het Da Vinci College in Roosendaal is dit schooljaar gestart met een experiment waarbij vmbo en mbo in elkaar overvloeien. Vorig jaar begonnen vmbo ’t Venster en het roc Rijn IJssel in Arnhem al aan een integratietraject. Hoe overbruggen zij organisatorisch en inhoudelijk de overgang van vmbo naar mbo? Stuiten ze op dezelfde knelpunten? En voor welke oplossingen kiezen ze? Een gesprek met twee bruggenbouwers voor de printmediaopleiding vmbo-mbo 2.

Het Da Vinci College is dit schooljaar

met een nieuwe manier van werken

begonnen met het ‘Vakcollege Techniek’.

waarbij vmbo en mbo veel meer door

Daarin geeft de school leerlingen alle

elkaar lopen. Volgens Theo Willemsen,

gelegenheid kennis te maken met de

docent printmedia aan beide scholen,

wereld van de techniek. ‘Dus niet alleen

is de verschillende manier waarop in

grafimedia’, zegt Cees van Overveld,

vmbo en mbo met leerlingen wordt

docent printmedia aan de Roosendaalse

omgegaan, een belangrijke oorzaak van

school voor vmbo- en praktijkonderwijs.

de slechte aansluiting die vaak wordt

‘Ook metaal, elektro, motorvoertuigen,

ervaren. ‘In het vmbo worden leerlingen

logistiek, bouwtechniek en schilderen horen

min of meer gepamperd, begeleid en

daarbij.’ In het Vakcollege Techniek krijgen

verzorgd van begin tot eind. In het mbo

de leerlingen in de eerste twee jaar twaalf

wordt veel meer zelfstandigheid verwacht.

uur techniek per week, veel meer dan de

Leerlingen die van vmbo naar mbo gaan,

tot nu toe gebruikelijke twee uur. In het

redden het daardoor vaak niet.’

derde leerjaar gaan ze een hele dag op

De nieuwe aanpak van de scholen moet

stage en in het vierde jaar twee dagen per

hierin verandering brengen. ‘We werken

week. Van Overveld: ‘De leerlingen halen

in kleine groepen. Leerlingen in de

hun vmbo-diploma op basis- of kaderniveau

bovenbouw van het vmbo lopen in de

en kunnen daarna op het vakcollege

praktijk mee met leerlingen in het mbo’,

direct door naar het mbo, niveau 2 of 3.

vertelt Willemsen. ‘Ze krijgen – naast het

Door deze nieuwe aanpak en de door­

reguliere praktijkonderwijs en stage in het

lopende leerlijn is er eigenlijk geen

bedrijf – een soort buddy aangewezen:

onderscheid meer tussen vmbo en mbo.’

een goede mbo’er die een vmbo-leerling

Buddy

begeleidt. De vmbo’ers leren de techniek en de praktijk dus goed kennen én ze

Vmbo ’t Venster en roc Rijn IJssel in

raken bekend met de manier waarop het

Arnhem zijn vorig schooljaar al gestart

mbo-onderwijs werkt. En de mbo’ers kunnen profiteren van de intensievere begeleiding die tot dusver alleen in het vmbo werd gegeven.’

Trends volgen Maar als de aanpak van leerlingen in vmbo en mbo zo verschillend is, hoe staat het dan met de aansluiting van de leerstof? ‘Geen probleem bij ons’, zegt Willemsen. ‘Het programma Werkplekken Structuur vmbo is als basis gebruikt voor het ontwikkelen van de lesstof voor het mbo. Het format dat in het vmbo is gebruikt, heb ik letterlijk overgenomen. Daardoor sluit het naadloos aan. En deelnemers die Cees van Overveld, vmbo-docent printmedia Da Vinci College, Roosendaal www.davincicollege.nl

bij ons de opleiding Printmedia gaan volgen

Da Vinci College, Roosendaal

n

‘In het vmbo worden leerlingen min of meer gepamperd. In het mbo wordt veel meer zelfstandigheid verwacht’

zonder een grafische vooropleiding,starten met een verkort WPS-programma vmbo.’

09

Ook Van Overveld ervaart op het gebied

nieuwbouw met professionele faciliteiten.

te voorzien. Het grootste probleem voor

van de leerstof geen knelpunten. ‘Tot op

Willemsen: ‘We hebben een complete

ons is het beperkte aantal multimedia- en

heden gelukkig geen onoverkomelijke

handelsdrukkerij kunnen inrichten.

AV-bedrijven. De school doet er alles aan

problemen’, zegt hij. ‘Ik moet daar wel

Met een drukpers, computer-to-plate-

om stages centraal te regelen en in de

bij vermelden dat wij nog geen ervaringen

apparatuur, een snijmachine, noem

regio wordt hard gewerkt om de grafische

hebben met theatertechnieken. Daar zijn

maar op. Alleen had het vmbo dat nooit

bedrijven op één lijn te krijgen. Ik hoop

wij dit schooljaar pas mee gestart. Als

gekund, samen met het mbo wel.

dat dat resulteert in een groter aanbod

kleinere vmbo-school met grafimedia

We gaan hier drukwerk verzorgen voor

van stageplaatsen.’ Willemsen ondervindt

moeten we wel alert blijven op komende

onder meer de 29 locaties van Rijn IJssel

minder problemen: ‘Het is natuurlijk niet

veranderingen in het mbo. Ik hoop dat we

in Arnhem. Dus echt productie maken,

vanzelfsprekend dat alle deelnemers een

de nieuwe trends kunnen blijven volgen.

maar dan met het onderwijs centraal en

plek vinden. Niet iedereen voldoet aan de

Een mooi voorbeeld is digitaal drukken.

dus in ons eigen tempo.’

voorwaarden die werkgevers stellen aan

Je kunt wel over de leerstof beschikken,

Stage

bereik je weinig. We bezoeken nu elk jaar

Van Overveld is er eerlijk over dat zijn

bewust zijn dat zij een actieve rol in

een bedrijf waar we digitale drukmachines

Da Vinci wat faciliteiten betreft over

het opleiden moeten spelen, wil de

in werking kunnen zien. Dat boeit de

minder mogelijkheden beschikt.

grafimediabranche in de toekomst over

leerlingen niet heel erg; ze moeten iets

‘Maar met goede stages kom je ook

voldoende personeel kunnen beschikken.’

kunnen dóén. In de toekomst willen we

heel ver. Ook daarmee bereiden wij onze

met een groep leerlingen naar het mbo

leerlingen beter voor op de doorstroom

om daar, door middel van een workshop,

naar het mbo. Zet een leerling tien keer

de praktijk te proeven.’

per jaar achter een drukpers en hij

Succesfactor

werkgevers in onze regio zich ervan Theo Willemsen, vmbo- en mbo-docent printmedia vmbo ’t Venster en roc Rijn IJssel, Arnhem www.rijnijssel.nl

leert veel meer dan je kunt aanbieden in de klas.’ Het vinden van geschikte

Naast leerstof zijn dus ook de leermiddelen

stageplaatsen blijkt echter niet altijd

een belangrijke succesfactor. ’t Venster

eenvoudig. Van Overveld: ‘Ik ervaar op dit

en het Rijn IJssel kunnen met ingang van

moment aan den lijve hoe moeilijk het is

het nieuwe jaar gebruikmaken van fraaie

om leerlingen van een goede stageplaats

aken m s n a k Wilt u gratis op een kijk dan ing, t h c a n erzoek over d n o s r e lez bij het gina 12. op pa

10

stagiairs. Maar belangrijk is wel dat de

maar zonder de essentiële leermiddelen

Het vmbo en mbo hebben samen een complete handelsdrukkerij kunnen inrichten

Bruggen bouwen: mbo-hbo

Koudwatervrees verdwijnt door contact ‘Bruggen bouwen? We hadden ons allang samen op één oever moeten settelen!’ Michiel Bilstra, clusterdirecteur van Kunst, Media & Design van het Deltion College voor mbo in Zwolle, heeft vijfentwintig jaar ervaring in mbo én hbo. Hij twijfelt Michiel Bilstra, clusterdirecteur Kunst, Media & Design van het Deltion College, Zwolle www.deltion.nl

er geen moment aan: alleen door contact, uitwisseling en samenwerking verdwijnt de koudwatervrees tussen beide typen onderwijs.

Mbo-studenten die doorstromen moeten wennen aan een ander gebouw, een andere cultuur, andere regels en andere verwachtingen. Er is een ander IT-systeem, het portfoliosysteem wijkt iets af en docenten benaderen je op een andere manier. ‘Vlak dat niet uit, de sfeergevoeligheid is groot op die leeftijd’, zegt Michiel Bilstra. Het ideale middel om de drempel te slechten, is contact – vanaf de basis. ‘Docenten van mbo en hbo die sámen een opleiding vormgeven. Vaak is dat een brug te ver en wordt er naarstig gezocht naar koppelstukjes. Maar dat blijven zwakke plekken. Toen wij bijvoorbeeld hoorden dat Hogeschool Windesheim in Zwolle een opleiding Communication & Multimedia aan het ontwikkelen was, hebben we met het oog op het doorstroomperspectief van onze studenten Interactieve Media Vormgeving direct contact gezocht.’

Kennisontwikkeling Programma’s van mbo en hbo zouden naadloos moeten doorlopen. In hetzelfde gebouw en met docenten die samenwerken, zegt Bilstra. Een stap in de goede richting is de oprichting van één ‘veldadviesraad’ (beroepsbegeleidingscommissie). ‘Waarom twee,

Vertrouwen ‘Het Deltion College heeft een opleiding Animatie, een nieuwe opleiding. Ik wilde graag samenwerken met Hogeschool Artez in Zwolle omdat ik meen dat een deel van onze studenten door kan stromen. Bij Artez bekeek men ons aanvankelijk met argusogen: willen ze het hbo-niveau benaderen? Onze docenten, die voor een deel zelf de kunstacademie hebben gevolgd, hadden het gevoel dat de Artez-docenten op hen neerkeken. Ik heb de hbo-collega’s uitgenodigd om bij ons te komen kijken. En wij zijn naar de afscheidstentoonstelling van hun studenten gegaan. En plotseling verdwijnt de koudwatervrees. Wantrouwen maakt plaats voor vertrouwen en je gaat elkaars niveau respecteren. Je voelt dat je allemaal hetzelfde doel nastreeft: ervoor zorgen dat talentvolle studenten terechtkomen waar ze horen.’ Er bestaan plannen voor een gezamenlijke expositie van de beste studenten van mbo en hbo. ‘Onze studenten worden opgetild en ook Artez-studenten presenteren zich in een beter perspectief, je ziet de groeipotentie.’ Bilstra is hoopvol gestemd. ‘Als we het instituutsgerichte denken maar overstijgen.’

als mbo’ers en hbo’ers in bedrijven ook samen optrekken?’ Daarom pleit Bilstra er ook voor om beide groepen vaker en intensiever met elkaar te laten samenwerken in projecten in de bedrijfsomgeving. Ook vindt hij dat het mbo zich met het oog op de aansluiting wel wat meer mag richten op kennisontwikkeling van docenten. Bijvoorbeeld door deelname aan kenniskringen op hogescholen. Dat gebeurt nu mondjesmaat. ‘Kennis moet circuleren.’

‘laat mbo’ers en hbo’ers vaker en intensiever met elkaar samenwerken in projecten in de bedrijfsomgeving’

n Naar een geleidelijke doorstroming van mbo naar hbo • samenwerken vanaf de basis • begeleiding door docenten mbo én hbo • gezamenlijke projecten in de beroepsomgeving • één veldadviesraad • aansluiting van mbo-docenten bij kenniskringen

Deltion College, Zwolle

11

Kwalificatiedossiers in ontwikkeling Gamedeveloper

Nieuw: Printmedia niveau 4!

In de mediabranche zit het kwalificatiedossier Gamedesign. Bij deze kwalificatie staat de vormgeving van games centraal. Voor de ontwikkeling van een game is naast vormgeving ook techniek nodig. Kenniscentrum GOC is bezig om voor dit vakgebied een kwalificatie te ontwikkelen. Het gaat om een extra uitstroom binnen het kwalificatiedossier Mediatechnologie. De uitstroom gaat vermoedelijk Gamedeveloper heten. Onderzoek heeft uitgewezen dat de arbeidsmarkt naast goede gamedesigners behoefte heeft aan goede gamedevelopers. Deze opleiding is er al op hbo-niveau en komt er nu dus ook op mbo-niveau.

Lezersonderzoek Geef uw mening…

Een nieuwe generatie specialisten voor het grafimedia­bedrijf wordt de komende jaren opgeleid in Rotterdam. Daar is namelijk dit schooljaar de gloednieuwe niveau-4-opleiding Printmedia gestart. Uniek, want op dit gebied konden leerlingen in het middelbaar beroepsonderwijs nooit verder komen dan niveau 3. ‘Bij het Grafisch Lyceum Rotterdam vinden we het ontbreken van niveau 4 in

De Connect die nu voor u ligt, is inmiddels de vijfde. Wij zijn bijzonder benieuwd

printmedia al zo’n tien tot vijftien jaar een groot gemis’, zegt David de Goede,

naar uw mening over deze uitgave en stellen het bijzonder op prijs als u uw

hoofddocent aan het Grafisch Lyceum Rotterdam. ‘Na overleg met een groot

medewerking verleent aan een lezersonderzoek.

aantal betrokkenen, en gesteund door diverse onderzoeken, zijn we er samen met Kenniscentrum GOC mee aan het werk gegaan. De deelnemers worden

… en win een weekendje weg Via de onderstaande link komt u rechtstreeks terecht op het digitale vragenformulier. Het beantwoorden van de vragen neemt ongeveer 5 à 10 minuten in beslag. Onder de deelnemers aan het onderzoek verloten wij een bon van Weekendjeweg.nl,

opgeleid tot Printmediatechnoloog. In de niveau-3-opleidingen begin je breed en wordt je focus in de loop van de opleiding steeds smaller. Van de Printmediatechnoloog verwachten we dat hij goed op de hoogte is van

ter waarde van € 150,-.

zowel DTP als drukken en nabewerking. Daarnaast ontwikkelen de deelnemers

Het onderzoek wordt uitgevoerd door ITHAKA research. Dit gerenommeerde onderzoeks­

gen op niveau 3 – waarmee ze aan de slag kunnen als bijvoorbeeld voorman of

andere kwaliteiten – bijvoorbeeld een hoger analytisch vermogen dan leerlin-

bureau is gespecialiseerd in mediaonderzoek, marketing en groeigerelateerde vraagstukken.

productieleider.’ De Goede is enthousiast: ‘Na niveau 3 konden leerlingen alleen verder richting grafisch management of staf en kader. Nu bieden we nieuwe leerlingen voor het eerst een volledige niveau-4-opleiding in de grafimediatechniek.’

Alvast hartelijk dank voor uw moeite! http://redirect.netq.nl/connect

Routekaart vmbo-mbo-hbo Update De nieuwste update van de Routekaart vmbo-mbo-hbo is doorgevoerd op 1 november 2008. De Routekaart op de website van Kenniscentrum GOC geeft een overzichtelijk beeld van de beroepsopleidingen voor de (grafi)mediabranche in Nederland. Alle scholen voor beroepsonderwijs is de afgelopen periode gevraagd om actuele informatie over hun aanbod te leveren. Ook de aansluitingsmogelijkheden tussen mbo en hbo zijn uitgebreid. De routekaart vmbo-mbo-hbo is vooral geschikt voor docenten, decanen en afstemmers van vmbo, mbo en hbo. De Routekaart is voortdurend in ontwikkeling. Wilt u gegevens toevoegen of hebt u wijzigingen? Neem contact op met Marion Kuin, projectleider Routekaart vmbo-mbo-hbo, [email protected].

Ga naar www.goc.nl

Colofon 12

Routekaart

Connect is een speciale uitgave van Kenniscentrum GOC, Postbus 347, 3900 AH Veenendaal T: (0318) 53 91 11 E: [email protected] I: www.goc.nl Redactie Joke van der Kamp, Marion Kuin, Els van Thiel, Paul Voogsgerd Concept & design Okkerreclame, Veenendaal Druk Roos en Roos, Arnhem