Coverfoto: Erfgoeddag Erf!, Corbeekhoeve, Bierbeek, 24 april 2015, Ikwashier.be

Jaarverslag CAG 2015

Coverfoto: Erfgoeddag ‘Erf!’, Corbeekhoeve, Bierbeek, 24 april 2015, © Ikwashier.be

Foto: Maaimachine uit de landbouwcollectie Waregem

1 INHOUDSTAFEL 1

INHOUDSTAFEL ................................................................................................................................ 1

2

VOORWOORD .................................................................................................................................. 3

3

ORGANISATIE ................................................................................................................................... 5 3.1 3.2

4

EXPERTISECENTRUM AGRARISCH ERFGOED ................................................................................... 11 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

5

ONTWIKKELING EN VERWERVING VAN KENNIS EN EXPERTISE (SD 1) .................................................................... 11 IN KAART BRENGEN VAN DE ERFGOEDGEMEENSCHAP EN DEZE VERDER ONTWIKKELEN (SD 2) ................................... 18 ONTSLUITEN VAN EIGEN EN EXTERNE EXPERTISE TENEINDE DE SECTOR EN HET BREDE PUBLIEK TE INFORMEREN EN TE ONDERSTEUNEN (SD 3) .............................................................................................................................. 23 PARTICIPATIE AAN EN ONTWIKKELEN VAN VORMINGSACTIVITEITEN (SD 4) ............................................................ 29 VERZORGEN VAN EEN MODERNE EN ATTRACTIEVE COMMUNICATIE (SD 5) ........................................................... 40 NETWERKING EN AFSTEMMING WERKING MET ERFGOEDGEMEENSCHAP IN BINNEN- EN BUITENLAND (SD 6) ............... 41 BELEID MET AANDACHT VOOR DUURZAAMHEID EN MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE DIVERSITEIT (SD 7) .................. 45 UITBOUWEN VAN EEN WERKING ROND IMMATERIEEL CULTUREEL ERFGOED EN MONDELINGE GESCHIEDENIS (SD 8) .... 47 PROJECTEN .................................................................................................................................... 51

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 6

EDUCATIE LANDBOUW EN VOEDING, SECUNDAIR ONDERWIJS ............................................................................. 51 ‘AGRARISCHE ERFGOEDCOLLECTIES IN WEST-VLAANDEREN’............................................................................... 52 ‘BINNEN BIJ BOEREN, BAKKERS EN BROUWERS’................................................................................................ 53 ‘LAND VAN STREUVELS’ .............................................................................................................................. 53 REGISTRATIE MUSEUM VAN DE BELGISCHE BROUWERS .................................................................................... 54 ‘EUROPEANA FOOD & DRINK’ ..................................................................................................................... 54 70 JAAR BODEMKUNDIGE DIENST VAN BELGIË ................................................................................................ 56 ‘GODDELIJK FRUIT’ .................................................................................................................................... 56 ‘IN DE BRES VOOR HET BRABANTS TREKPAARD’................................................................................................ 56 LEZINGEN, TENTOONSTELLINGEN .................................................................................................. 59

6.1 6.2 7

LEZINGEN ................................................................................................................................................ 59 TENTOONSTELLINGEN ................................................................................................................................ 61 PUBLICATIES .................................................................................................................................. 63

7.1 7.2 7.3 7.4 8

ARTIKELS ................................................................................................................................................. 63 BOEKEN EN BROCHURES ............................................................................................................................. 64 RAPPORTEN ............................................................................................................................................. 64 INTERNETPUBLICATIES ................................................................................................................................ 65 CAG IN DE PERS .............................................................................................................................. 67

8.1 8.2 8.3 9

STATUUT, BEHEERS- EN ADVIESORGANEN ......................................................................................................... 5 PERSONEEL ................................................................................................................................................ 9

GESCHREVEN PERS..................................................................................................................................... 67 DIGITALE PERS .......................................................................................................................................... 69 AUDIO-VISUELE PERS ................................................................................................................................. 77 CAG IN CIJFERS ............................................................................................................................... 79

LIJST VAN AFKORTINGEN ............................................................................................................................... 81 MISSIE ............................................................................................................................................................ 83


1

Foto: Archief voormalig federaal Ministerie van Landbouw en Middenstand, Brussel

2

2 VOORWOORD Zonder enige twijfel was 2015 voor CAG een druk en tevens geslaagd jaar, zowel wat betreft de basisals de projectenwerking. Enerzijds werkten we verder aan meerdere concrete acties en beleidslijnen, die reeds de voorbije jaren waren opgestart (zoals het in kaart brengen van relevante erfgoedactoren en het waarderen van agrarisch erfgoed). Anderzijds lanceerden we ook nieuwe initiatieven, dikwijls in samenwerking met andere organisaties en partners (zoals de expo ‘Taart!’ en de documentaire ‘Goddelijk Fruit’. In dit jaarverslag belichten we al deze activiteiten. De basiswerking van het centrum concentreert zich rond vijf werkvelden. Binnen het werkveld ‘Roerend erfgoed’ ging naast het registreren van enkele agrarische collecties ook veel aandacht naar het opbouwen van expertise rond het waarderen van landbouwwerktuigen en ambachten. De erfgoedbank ‘Het Virtuele Land’ werd in 2015 verder uitgebouwd: het aantal records nam toe in kwantiteit en kwaliteit, en via de nieuwe rubriek ‘Collecties’ wordt voortaan een overzicht geboden van de publiek toegankelijke erfgoedcollecties landbouw en voeding, en de expertise van deze collectiebeheerders. De werking rond ‘Educatie’ bestond vooral uit de ontwikkeling van de serious game ‘Farmony’. Via dit spel willen we jongeren op een attractieve en educatieve manier de basisprincipes van een duurzame landen tuinbouw in Vlaanderen bijbrengen. Vanuit het werkveld ‘Immaterieel Cultureel Erfgoed’ lag de focus in 2015 vooral op het reflectietraject rond ICE en dierenwelzijn, en op de opvolging/voorbereiding van verschillende concrete dossiers zoals de kermiscultuur, het hoperfgoed, de Geraardsbergse mattentaarten en het Brabants trekpaard. Vanuit de ‘Publiekswerking’ ging veel aandacht naar de realisatie van de rondreizende expo ‘Boter bij de vis’ en onze deelname aan de Nacht van de Geschiedenis, Erfgoeddag, Week van de Smaak, Dag van de Landbouw en andere publieksevenementen. Ook de projectenwerking stond niet stil in 2015. Via het registratieproject ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ werden onder meer de landbouwcollectie Bulskampveld en het Openluchtmuseum Bachten de Kupe uitvoerig beschreven, gedigitaliseerd en doorgelicht op objecten/of deelcollectieniveau. Het internationale project ‘Europeana Food & Drink’ resulteerde in een nauwe samenwerking met (erfgoed)partners in binnen- en buitenland. Eén van de resultaten was de rondreizende expo ‘Taart!’, die we in oktober voorstelden in het Bakkerijmuseum in Veurne. Verder gingen enkele onderzoeksprojecten dieper in op de ontwikkeling van de Bodemkundige Dienst van België en de landschapsgeschiedenis van de gemeente Anzegem. De documentaire film ‘Goddelijk Fruit’ belicht dan weer het reilen en zeilen, vroeger en nu, van de fruitteelt in Haspengouw. Ten slotte was 2015 ook op beleidsmatig vlak een belangrijk jaar. Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz startte met de voorbereiding van een nieuwe visienota cultureel-erfgoed en besloot in dat kader om de beleidsperiode van alle expertisecentra te verlengen tot en met 2018 . De Afdeling Cultureel Erfgoed zette een geplande, tussentijdse evaluatie op van onze werking. De positieve beoordeling is een aanmoediging voor het CAG-team om de volgende jaren, samen en in overleg met andere actoren, het erfgoed van landbouw, platteland en voeding te blijven bestuderen, ontsluiten en valoriseren. En dat met minstens evenveel goesting als de voorbije jaren!

Joris Relaes, voorzitter

Yves Segers, coördinator


3

Foto: Opening expo ‘Taart!’ in Bakkerijmuseum Veurne, 2 oktober 2015

4

3 Organisatie 3.1 Statuut, beheers- en adviesorganen 3.1.1 Statuut Het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) is een vzw, door de Vlaamse Regering erkend als landelijk expertisecentrum voor het agrarisch erfgoed: het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. De werkingssubsidie van de Afdeling Cultureel Erfgoed bedroeg in 2015 274.396 euro. Deze subsidie werd aangevuld met eigen verworven inkomsten, onder meer via subsidies van andere overheden en organisaties en via (betaalde) projectopdrachten. De gedetailleerde cijfers zijn terug te vinden in onze jaarrekening. Op 24 april 2015 besliste de Vlaamse Regering om de beleidsperiodes in het cultureelerfgoeddecreet met 2 jaar te verlengen, waardoor de beleidsperiode van CAG tot eind 2018 loopt. Het Centrum is gevestigd in het Atrechtcollege van de KU Leuven en kan ook op een vlotte manier beroep doen op de faciliteiten (zoals logistiek, archief, bibliotheek, ICTS) van deze universiteit. De nauwe samenwerking met het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven) is een belangrijke troef voor CAG als expertisecentrum. In de eerste plaats levert ICAG gefundeerde wetenschappelijke ondersteuning aan CAG. Daarnaast worden ICAG-coördinator Yves Segers en stafmedewerker administratie Kristel Janssens door de universiteit vrijgesteld om ook alle taken en activiteiten van CAG mee in hun takenpakket op te nemen. In oktober 2015 diende CAG een aanvraag in bij FOD Wetenschapsbeleid/Belspo om een erkenning als wetenschappelijke instelling te bekomen. Via deze weg kan CAG niet alleen dit kwaliteitslabel verwerven, maar zou het ook kunnen genieten van een aanzienlijk lagere bedrijfsvoorheffing voor de personeelsleden die minimum 50% van hun tijd aan onderzoek besteden. We hopen in de loop van 2016 positief nieuws over deze aanvraag te ontvangen.

3.1.2 Beheersorganen 3.1.2.1 Raad van Bestuur De samenstelling van de Raad van Bestuur zag er in 2015 als volgt uit:  De Heer Jan De Maeyer, gewoon hoogleraar KU Leuven, directeur KADOC, bestuurder  De Heer Frans De Wachter, directeur VLAM, bestuurder  De Heer Joris Relaes, administrateur-generaal ILVO, voorzitter  De Heer Yves Segers, coördinator CAG en ICAG, KU Leuven en hoofddocent, Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, bestuurder en secretaris zonder stemrecht  De Heer Christian Stivigny, directeur Landelijke Gilden, bestuurder  De Heer Peter Van Bossuyt, directeur Boerenbond, bestuurder  De Heer Matthieu Vanhove, directeur Cera, bestuurder en ondervoorzitter  De Heer Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid, bestuurder  Mevrouw Leen Van Molle, voorzitter ICAG en gewoon hoogleraar, Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, bestuurder


5

De Raad van Bestuur kwam in 2015 samen op volgende momenten:  13 maart  12 juni  25 september  24 november

3.1.2.2 Algemene Vergadering In de Algemene Vergadering zetelen naast bovenstaande bestuursleden ook nog de volgende personen:  De Heer Steven De Waele, waarnemend conservator MOT  De Heer Vic Goedseels, ere-algemeen beheerder KU Leuven  De Heer Wouter Saeys, docent KU Leuven, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, onderzoekseenheid Bio-systemen  Mevrouw Hilde Schoefs, conservator Openluchtmuseum Bokrijk  Mevrouw Anne-Marie Vangeenberghe, woordvoerder Boerenbond  De Heer Norbert Vettenburg, stafmedewerker Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid De Algemene Vergadering vond telkens plaats aansluitend op de vergaderingen van de Raad van Bestuur, namelijk op: • 13 maart • 12 juni • 25 september • 24 november

3.1.3 Adviesorganen 3.1.3.1 Adviesraad CAG koos er voor om vanaf 2015 de adviesraad niet meer samen te roepen in het voorjaar, maar wel in het najaar, nl. op 29 oktober. Op deze manier kunnen de leden van de adviesraad nauwer worden betrokken bij de voorbereiding en opmaak van het actieplan. Daarnaast werd er ook tijd gemaakt om in twee kleinere groepen te brainstormen over twee aandachtspunten in de werking van CAG: enerzijds ICE & collecties en anderzijds de publiekswerking. Aansluitend op dit overleg werd beslist om in 2016 een studiedag te houden omtrent dit eerste thema ‘ICE & collecties’. De samenstelling van de adviesraad zag er in 2015 als volgt uit:  Caroline Audoor, diensthoofd KVLV  Rob Belemans, stafmedewerker FARO  Katrien Boeraeve, coördinator Plattelandsklassen vzw  Ann Breemersch, directeur Departement Landbouw en Visserij  Jacques Collen, voorzitter ASG (Academie Streekgebonden Gastronomie)  Karl Cordemans, archeoloog VLM (Vlaamse Landmaatschappij)  Jo De Cuyper, conservator Museum Aarschot  Karel Dendooven, stafmedewerker Herita  Joke Gilles, projectcoördinator Streekproducten Vlaams-Brabant  Rebecca Gysen, coördinator erfgoedbeleid Erfgoedcel Leuven 6

                 

Karel Haustraete, vrijwilliger SIWE (Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed) Davy Jacobs, conservator Jenevermuseum Hasselt Evelien Janssens, coördinator Regionaal Landschap Noord-Hageland Marijke Jordens, voorzitter Groene Kring Nicolas Mazeure, bestuurssecretaris erfgoed, dienst Erfgoed Provincie Vlaams Brabant Marin Menu, restaurateur Karrenmuseum Essen Laure Messiaen, coördinator LECA (Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag) Lieve Opsteyn, erfgoedcoördinator Erfgoed Haspengouw Nele Provoost, coördinator Heemkunde Vlaanderen Erika T'Jaeckx en vanaf september Maarten Jacobs, conservator ’t GROM (Groentemuseum Sint-Katelijne Waver) Staf Van den Bergh, Steunpunt Levend Erfgoed vzw Ann Van Nieuwenhuyse, conservator MIAT (Museum voor Industriële Archeologie en Techniek) Nele Van Uytsel, erfgoedconsulent Comeet (Erfgoedcel Meetjesland) Dominique Velghe, gebiedswerker Cultuur Provincie West-Vlaanderen Tijl Vereenooghe, coördinator ETWIE (Expertisecentrum voor Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed) Nathalie Vernimme, erfgoedonderzoeker Agentschap Onroerend Erfgoed, Vlaamse overheid Jolien Verroeye, erfgoedcoördinator erfgoedcel POLS (Platform Omgeving Leie/Schelde) Lutgart Vrancken, conservator Suikermuseum Tienen

3.1.3.2 Klankbordgroepen In de loop van 2012 startte CAG met klankbordgroepen voor de vijf onderscheiden werkvelden. Hieronder vindt u de samenstelling en de data van de bijeenkomsten van deze klankbordgroepen in 2015. Het overleg verliep in 2015 vooral via email, telefonische contacten of in de marge van andere projectbijeenkomsten.

3.1.3.2.1 Klankbordgroep ICE en Mondelinge Geschiedenis         

Chantal Bisschop, CAG Rob Belemans, FARO Peter Heyrman, KADOC - KU Leuven Ellen Janssens, tapis plein Karel Lhermitte, Landelijke Gilden Laure Messiaen, LECA Yves Segers, CAG Valerie Vermassen, Familiekunde Vlaanderen Jolien Verroeye, POLS

Deze klankbordgroep kwam samen op 6 januari 2015.

3.1.3.2.2 Klankbordgroep Voeding   

Rob Bartholomees, Heemkunde Vlaanderen Davy Jacobs, Jenevermuseum Hasselt Sarah Luyten, CAG


7

       

Nicolas Mazeure, Provincie Vlaams-Brabant Pieter Neirinckx, MIAT Liesbeth Inghelram, Bakkerijmuseum Veurne Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Yves Segers, CAG Peter Scholliers, VUB Erika T’ Jaeckx, ’t GROM Bert Woestenborghs, CAG

Het overleg en uitwerken van de concrete actie ‘To eat or not to eat’ gebeurde via mailverkeer.

3.1.3.2.3 Klankbordgroep Roerend erfgoed, focus landbouwcollecties       

Steven De Waele, MOT Maarten Huybrechts, Boerenbond Marin Menu, Karrenmuseum Essen Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Yves Segers, CAG Johan Vansteenkiste, Provinciale Collecties Bulskampveld Beernem Bert Woestenborghs, CAG

De CAG-contactdag in mei 2015 ‘Het kaf en het koren. Over de toekomst van agrarische collecties’ is op initiatief van de klankbordgroep tot stand gekomen en sloot inhoudelijk helemaal aan op het interesseveld ervan.

3.1.3.2.4 Klankbordgroep Het Virtuele Land      

Roxanne Weyns, LIBIS Diantha Osseweijer, CAG Luc Schokkaert, KADOC - KU Leuven Yves Segers, CAG Rony Vissers, Packed Bram Wierckx, FARO

Deze klankbordgroep kwam samen op 6 januari 2015.

3.1.3.2.5 Klankbordgroep Educatie Met het oog op het ontwikkelen van educatief materiaal aangepast aan de noden en wensen van de doelgroep, wordt al het didactisch materiaal nagelezen en goedgekeurd door leerkrachten, docenten en experten. Op basis van de inhoud of vakspecifieke inslag worden zij gecontacteerd met de vraag om feedback te geven en de uitwerking op te volgen. In 2015 werkte CAG in het kader van de speltesten van Farmony nauw samen met:  Dominique Vanroose, Heilig Hartinstituut, Heverlee  Jan Kempen, Sint Dimpnacollege, Geel  Benny Albert, De Wijnpers, Leuven

8

Voor het ontwikkelen van lesbundels voor het vak techniek wordt samengewerkt met de lerarenopleiding techniek van UC Leuven-Limburg (contactpersoon: Yves Vanbilsen).

3.2 Personeel In 2015 kon CAG weer rekenen op de inzet van zowel vaste stafmedewerkers als tijdelijke projectmedewerkers.

3.2.1 Vaste stafmedewerkers Overzicht van de vaste staf op de loonlijst van CAG:  Chantal Bisschop, stafmedewerker ICE en Mondelinge Geschiedenis (100%) (bevallingsrust en ouderschapsverlof vanaf 28 januari t/m 11 juni 2015)  Sarah Luyten, stafmedewerker Publiekswerking (100%)  Diantha Osseweijer, stafmedewerker Erfgoedbank en Digitalisering (100%)  Femke Paulussen, stafmedewerker Educatie (80%),  Bert Woestenborghs, stafmedewerker Roerend Erfgoed (100%) Voor de dagelijkse leiding en administratie kan CAG steunen op:  Kristel Janssens, stafmedewerker administratie (50%)  Yves Segers, coördinator (50%) Beiden zijn niet rechtstreeks verbonden aan CAG, maar aan het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven en worden door de universiteit vrijgesteld om de werking van CAG mede in goede banen te leiden.

3.2.2 Projectmedewerkers Naast de stafmedewerkers bestond het team in 2015 ook uit verschillende projectmedewerkers:  Brecht Demasure, projectmedewerker ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’  Hanne De Winter, projectmedewerker ‘Jubileumboek 70 jaar Bodemkundige Dienst van België’ (van 4 januari t/m 30 april via IBO, daarna tijdelijk contract t/m 31 december 2015) (100%)  Greet Draye, projectmedewerker ‘Registratie Brouwersmuseum’ en ‘Europeana Food & Drink’ (60%)  Joris Spolspoel, projectmedewerker ‘Onderwijscollecties’ (t/m 15 februari 2015) (100%)

3.2.3 Functioneringsgesprekken In de week van 5 t/m 9 oktober werd elk personeelslid van CAG uitgenodigd voor een persoonlijk functioneringsgesprek bij de coördinator. Tijdens dit gesprek werd besproken of de verwachtingen en doelstellingen nog op koers zitten, welke de aandachtspunten zijn en hoe deze eventueel konden worden aangepakt en bijgestuurd. De voorzitter van CAG en van ICAG hielden op hun beurt op vrijdag 24 november een functioneringsgesprek met de coördinator van CAG/ICAG.


9

3.2.4 Personeelsuitstap Uitvalsbasis voor de teamuitstap in 2015 was Hasselt: in de voormiddag bezochten we het vernieuwde Jenevermuseum in Hasselt. In de namiddag fietsten we 40 km langs de Smaakfietsroute met onderweg o.a. een tussenstop en bezoek aan de abdijsite van Herkenrode. ’s Avonds ervaarden we in restaurant ‘t Kookpunt aan den lijve dat Hasselt zijn naam als ‘Stad van de Smaak’ niet gestolen heeft.

Foto: Personeelsuitstap, Jenevermuseum Hasselt, 19 juni 2015

10

4 Expertisecentrum Agrarisch Erfgoed In de beheersovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap en uit het overleg met de Afdeling Cultureel Erfgoed van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media werden diverse strategische en operationele doelstellingen in de werking van CAG als expertisecentrum voor het erfgoed van landbouw, platteland en voeding naar voor geschoven. De basis hiervoor was het beleidsplan voor de periode 2012-2016. De Vlaamse Regering besloot in 2015 om de huidige beleidsperiode te verlengen tot en met 2018. In 2015 werd enerzijds verder gewerkt op een aantal concrete acties, die de voorbije jaren werden opgestart en werden anderzijds nieuwe initiatieven genomen. Allen worden hieronder besproken. De werking rond Immaterieel Cultureel Erfgoed wordt in een aparte paragraaf (5.8) ondergebracht omdat dit thema, in samenspraak met de Afdeling, in de beheersovereenkomst als een aparte doelstelling werd geformuleerd.

4.1 Ontwikkeling en verwerving van kennis en expertise (SD 1) 4.1.1 Binnenhalen en ontwikkelen van externe kennis en expertise (OD 1.1) 4.1.1.1 Studiedagen en vormingsmomenten Alle medewerkers van CAG krijgen voldoende tijd om externe bijscholingen en vormingen te volgen, via studiedagen, workshops en specifieke vormingsmomenten. Hieronder volgt een overzicht van de gevolgde studiedagen en vormingscursussen in 2015 en dit in chronologische volgorde:               

26 januari: Ontmoetingsdag Erfgoedinzicht, Kursaal, Oostende, Brecht Demasure 28 januari: Erfgoed en media, FARO, Brussel, lancering, Sarah Luyten 19 februari: Erfgoed en media, deel 1 ‘Door berg en dal. Wegwijs in het medialandschap’, FARO, Brussel, Sarah Luyten 20 februari: ‘Civic Epistemologies Workshop on Roadmap’, Erasmushuis, Leuven, Diantha Osseweijer 27 februari: Erfgoed en media, deel 2 ‘Meer halen uit persrelaties’, FARO, Brussel, Sarah Luyten 23 maart: Theoretische opleiding IDEWE, Leuven, Sarah Luyten 26 maart: Erfgoed en media, deel 3 'Over naar u', FARO, Brussel, Sarah Luyten 27 maart: Studiedag '30 jaar melkquotum: begin of einde van een gouden tijdperk?', ILVO, Merelbeke, Yves Segers, Bert Woestenborghs 3 april: Opening expo ‘Boter bij de vis’, Hopmuseum, Poperinge, Brecht Demasure, Sarah Luyten en Yves Segers 4 april: Opening expo ‘Boter bij de vis’, COMEET, Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve, Eeklo, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Yves Segers en Bert Woestenborghs 18 april: Heemdag Heemkunde West-Vlaanderen, Knokke-Heist, Brecht Demasure 24 april: Opleiding ALMA-LIMO bibliotheekmanagementsysteem, Bert Woestenborghs, herhalingssessie op 22 juni. 7 mei: Conferentie 'Digitaal: kans of noodzaak?', KMKG, Brussel, Diantha Osseweijer 8 mei: ICAG-seminarie ‘Vlaams-Brabant drinkt’, Annelies Tollet, Atrechtcollege, Leuven, Brecht Demasure, Greet Draye, Sarah Luyten, Yves Segers en Bert Woestenborghs 18 mei: bijscholing EHBO, IDEWE, Leuven, Kristel Janssens


11





     

          

  

12

29 mei: CAG-Contactdag, ‘Het kaf en het koren. Over de toekomst van agrarische collecties’ Smoufelbeekhoeve, Maldegem-Donk, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Yves Segers en Bert Woestenborghs) 5 juni: ICAG-seminarie ‘Het tuincomplex in strategisch perspectief. Een blik op het verleden en de toekomst van moestuinen’, Valerie Dewaelheyns, Atrechtcollege, Leuven, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Femke Paulussen en Yves Segers 21 augustus: Voorstelling en persmoment ‘WOI op ’t erf’, ’t Lindebos, Wijtschate, Brecht Demasure, Sarah Luyten 7-10 september: Rural History 2015, International Conference of the European Rural History Organisation (EURHO), Girona, Yves Segers 21 september: CAG-Vormingsdag ‘To eat or not to eat’, Brouwershuis, Brussel, Chantal Bisschop, Brecht Demasure, Greet Draye, Sarah Luyten, Femke Paulussen en Yves Segers 28 september: Studiedag ‘Niet al goud wat blinkt? Waardering, selectie en afstoting van erfgoedcollecties, FARO, Lamot, Mechelen, Brecht Demasure, Bert Woestenborghs 1 oktober: Cursus ‘Creatief Schrijven’, Vrijbroekpark, Mechelen, Sarah Luyten 1 oktober: ICAG-seminarie 'Mag het iets meer zijn? Kleine kruidenierswinkels worden big business: Delhaize Frères & Cie, 1867-1940’, dr. Nelleke Teughels (KU Leuven / Vrije Universiteit Brussel) Atrechtcollege, Leuven, Chantal Bisschop, Femke Paulussen, Yves Segers en Bert Woestenborghs 2 oktober: Opening expo ‘Taart!’, Bakkerijmuseum, Veurne, Greet Draye, Yves Segers en Bert Woestenborghs 9 oktober: ETWIE-studiedag ‘Op een nieuw spoor’, Trainworld, Schaarbeek, Bert Woestenborghs 15 oktober: Opening expo ‘Boter bij de Vis’, Erfgoedsite Tienen, Brecht Demasure, Diantha Osseweijer en Yves Segers 16 oktober: ‘ErfgoedApp, Augmented reality en ErfgoedBeacons’, FARO, Brussel, Diantha Osseweijer 15 oktober: Cursus ‘Creatief Schrijven’, Vrijbroekpark, Mechelen, Sarah Luyten 18 oktober: ‘Krachtvoer het varken, festival over eten’, De Studio, Antwerpen, Femke Paulussen, Yves Segers 22 oktober: Cursus ‘Creatief Schrijven’, Vrijbroekpark, Mechelen, Sarah Luyten 26 oktober: Crash Course ‘Europeana Food & Drink on social media’, KMKG, Brussel, Greet Draye 27 oktober: Groot Onderhoud, ‘Zorgen voor later? Een cultureel-erfgoedbeleid voor de toekomst’, FARO, Gent, Chantal Bisschop, Femke Paulussen en Bert Woestenborghs 29 oktober: Workshop ‘Schrijven voor web’, Boerenbond, Leuven, Femke Paulussen 5 november: ICAG-seminarie ‘Van mineralentheorie tot mestdecreet. Bodemvruchtbaarheidsonderzoek en bodemanalyses in België (1840-1991)’, dra. Hanne De Winter, Atrechtcollege, Leuven, Chantal Bisschop, Brecht Demasure, Greet Draye, Sarah Luyten en Yves Segers) 6 november: Opening expo ‘Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’, SteM, Sint-Niklaas, Yves Segers, Bert Woestenborghs 12 november: Persmoment project WOI ‘Op zoek naar voedsel op de akkers van de dood’, VABI, Roeselare, Brecht Demasure 27 november: Inspiratiedag landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog ‘WOI in de kijker. Verras je publiek’, Academie Regio Tienen, Tienen, Brecht Demasure, Sarah Luyten en Yves Segers

  



   

 



28 november: ETWIE-ontmoetingsdag ‘Samen klaar voor de toekomst?’, Thermotechnisch Instituut, Heverlee, Bert Woestenborghs 30 november: Vormingssessie: ‘Collectiebeleid: de basis voor een efficiënte depotwerking’, ModeMuseum, Antwerpen, Brecht Demasure 30 november: doctoraatsverdediging ‘Kennisnetwerken in de landbouw. Grondonderzoek en bemestingsadvisering in België, 1840-1991’, Hanne De Winter, Universiteitshallen, Leuven, Brecht Demasure, Greet Draye, Kristel Janssens, Sarah Luyten, Femke Paulussen, Yves Segers en Bert Woestenborghs) 1 december: Opleiding Lync/Skype for Business, ICTS-opleidingscentrum, Heverlee, Chantal Bisschop, Brecht Demasure, Greet Draye, Kristel Janssens, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer en Femke Paulussen 2 december: Lancering boek ‘Erfgoed & Dementie’, FARO, Wetteren, Kristel Janssens 3 december: Workshop ‘Duiken in de machine’. Op zoek naar 3D-toepassingen voor roerend erfgoed, Texture, Kortrijk, Bert Woestenborghs 5 december: Najaarslezing ‘Mondelinge geschiedenis: kansen en valkuilen’, Documentatiecentrum Vlaams-Brabant, Leuven, Chantal Bisschop 10 december: ICAG-seminarie ‘Van kleine boer naar landbouwrobot. De modernisering van de landbouw in Nederland 1945-2000’, dr. Erwin Karel, Atrechtcollege, Leuven, Brecht Demasure, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen en Yves Segers 11 december: Staten-Generaal voor cultuur in Leuven, Cas-Co, Leuven, Chantal Bisschop, Femke Paulussen 15 december: ICE- Breker/Masterclass ‘De UNESCO 2005 Conventie voor de Bescherming en de Promotie van de Diversiteit van Cultuuruitingen’ (Vlaamse Unesco Commissie), UA, Antwerpen, Chantal Bisschop 18 december: Workshop ‘CMS website’, Boerenbond, Leuven, Femke Paulussen

4.1.1.2 Teamvergaderingen Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen werd zoveel mogelijk opgedane kennis en expertise tussen de staf- en projectmedewerkers uitgewisseld. Naast de algemene en praktische zaken werd getracht om ook minstens één specifiek thema op de agenda te zetten, dat door één van de staf- of projectmedewerkers werd voorbereid en gepresenteerd. Hieronder het overzicht van de data van de teamvergaderingen (met thema’s van de presentaties).          

22 januari 26 februari (presentatie serious game Farmony, Femke Paulussen) 26 maart (presentatie ‘Europeana Food & Drink’ project, Greet Draye) 30 april (presentatie kernprioriteiten LEOV’s, Yves Segers) 28 mei 25 juni (brainstorming prioritaire beleidslijnen voor de komende jaren) 27 augustus 24 september (presentatie over inventarisatie Brouwersmuseum, Greet Draye en over waarderen van erfgoed, Bert Woestenborghs) 22 oktober (bespreking actieplan 2016) 3 december (presentatie over het doctoraatsonderzoek WOI en wederopbouw landbouw en platteland in Vlaanderen, Dries Claeys)


13

4.1.1.3 Concreet actiepunt: ‘Boter bij de vis’ - Landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog CAG startte in 2012 met het onderzoeks- en publieksproject rond landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog. In het voorjaar 2013 en in de zomer van 2014 verschenen respectievelijk de publicaties ‘Boeren, boter en bezetters. Onderzoeksgids landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog’ en het publieksboek ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’. Vanaf 2014 verschoof de focus van onderzoek naar publieksontsluiting. Het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’ fungeert daarbij als trekker. Het doel van dit netwerk is om samenwerking te bevorderen en expertise uit te wisselen tussen actoren uit de sectoren erfgoed, landbouw en platteland. Daarnaast wil het de landbouwsector stimuleren om zijn agrarisch erfgoed meer in de kijker te zetten. Expo ‘Boter bij de vis’ De volgende musea, erfgoedcellen en andere partners zetten hun schouders onder ‘Expo: Boter bij de vis’: het Bakkerijmuseum (Veurne), het Brussels Museum van de Molen en de Voeding (Evere), het Suikermuseum en de Erfgoedsite Tienen, het Hopmuseum (Poperinge), het Miummm (Roeselare), ’t GROM (Sint-Katelijne-Waver), het Witloofmuseum (Kampenhout), de Erfgoedcel Comeet (Meetjesland, Oost-Vlaanderen), Erfgoed Haspengouw (Limburg), het Departement Landbouw & Visserij, de Vlaamse overheid en het Centrum Agrarische Geschiedenis. Met de expo wordt de rol van de landbouwproductie en de voedselsituatie tijdens de Eerste Wereldoorlog, een tot op heden onderbelicht thema in de geschiedenis van alledag, onder de aandacht gebracht van een breed publiek. De bezoekers, zowel jong als oud, zien de Eerste Wereldoorlog vanuit een nieuwe invalshoek waarbij de evolutie van de landbouwen visserijsector, de ontwikkelingen op het vlak van voedselvoorziening en de oorlogskeuken centraal staan. In januari - februari 2015 werd de expo verder inhoudelijk voorbereid en praktisch gerealiseerd. Hierbij werden twee identieke rondreizende (basis)tentoonstellingen gemaakt. Beide zijn gedurende meerdere jaren (2015-2018) op verschillende locaties in Vlaanderen en Brussel te zien. De bijhorende expo-gids (44 pagina’s) werd in januari 2015 uitgegeven op een oplage van 20.000 exemplaren. Het samenwerkingsverband koos ervoor om de tentoonstellingstekst in drie talen (Nederlands, Frans en Engels) op te nemen. Op deze manier is de tentoonstelling ook toegankelijk voor anderstaligen en buitenlandse toeristen. De bezoekers krijgen de gids gratis mee. Ter promotie werd een promokaartje vervaardigd met een oplage van 30.000 exemplaren. Ten behoeve van het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs werd in de periode februari-maart een educatief pakket opgesteld en gratis (digitaal) aangeboden. Een aparte werkgroep van medewerkers van ’t GROM, Erfgoedsite Tienen, het Brussels Museum voor de Molen en de Voeding, Erfgoed Haspengouw en CAG bereidden dit pakket voor. Bij de uitwerking koos CAG voor de aanpak van Kolb die gestoeld is op ervaringsgericht leren. De opdrachten en extra informatie werden opgebouwd rond vier verschillende leerstijlen: doener, denker, dromer en beslisser. Door deze vier stijlen aan bod te laten komen, voelt elk kind zich aangesproken. Het educatief pakket is opgesteld als een dagboek. Tijdens het bezoek aan de algemene expo ‘Boter bij de vis’ ontdekken de kinderen hier geleidelijk aan het verhaal van WOI en schrijven dit verder uit in hun eigen ‘dagboek’. Dit dagboek, dat ze kunnen meenemen naar huis, is meteen ook een herinnering aan de expo.

14

De expo opende officieel op 3 april in het Hopmuseum Poperinge. Carl Decaluwé, gouverneur van de Provincie West-Vlaanderen, leidde de avond in. Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw & Visserij stelde de expo ‘Boter bij de vis’ voor. Jurgen Vanlerberghe, schepen van Toerisme in Poperinge, sloot het officiële gedeelte af. Op 4 april opende de tweede expo in het Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve te Eeklo. Beide voorstellingen trokken samen zo’n 150 aanwezigen en er was heel wat persbelangstelling. De expo reisde in 2015 naar volgende locaties:       

4 april tot en met 30 september 2015: Hopmuseum Poperinge, Poperinge 4 april tot en met 10 mei 2015: COMEET, Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve, Eeklo 16 mei tot en met 13 juni 2015: COMEET, Gemeenschapscentrum ‘Cultuurhuis Safarken’, Wachtebeke 20 juni tot en met 15 augustus: COMEET, Bibliotheek van Aalter, Aalter 1 september 2015 tot en met 28 januari 2016: Vlaams Huis van de Voeding, Roeselare 13 tot en met 15 november 2015: Vrij Agro- en Biotechnisch instituut - VABI, Roeselare 15 oktober 2015 tot en met 28 februari 2016: Erfgoedsite Tienen, Tienen

De partners die de expo ontvingen, bouwden naast de rondreizende expo ook nog een meer lokaal, regionaal of thematisch luik uit. De thema’s die passeerden waren ‘hop en bier in oorlogstijd’ (Hopmuseum), ‘Stad Tienen tijdens WOI’ (Erfgoedsite Tienen) en ‘Op zoek naar voedsel op de akkers van de dood’ (VABI). In Eeklo werd het boek ‘Koken tijdens oorlogstijd’ voorgesteld. In totaal bezochten in 2015 ongeveer 18.000 personen de expo. De communicatie rond de expo ‘Boter bij de vis’ verliep via de promotiekaartjes, de website www.boterbijdeviswo1.be, de websites van de partners, Facebookpagina’s en nieuwsbrieven van CAG en de partners, de Uit-databank, de website www.2014-18.be van de Vlaamse Overheid en andere communicatiekanalen. Website www.boterbijdeviswo1.be Via deze website werd in 2015 over de expo ‘Boter bij de vis’ gecommuniceerd. Ook gerelateerde activiteiten en andere evenementen met als thema landbouw en voeding tijdens WOI werden via deze site gedeeld. In 2015 ontsloot CAG samen met de Erfgoedbibliotheek Antwerpen 19 kookboekjes digitaal op de website. In totaal is dit goed voor zo’n 600 pagina’s met recepten uit de Eerste Wereldoorlog. In 2015 verschenen op de website www.boterbijdeviswo1.be volgende verhalen:  februari: ‘Ons dagelijks brood’ geschreven door Ina Ruckebusch (Bakkerijmuseum Veurne)  juni: ‘Fotocollectie over de voedselbedeling in Brussel tijdens de Eerste Wereldoorlog’, geschreven door Rita Calcoen (AMSAB-ISG) en Rik De Coninck (AMSAB-ISG)  augustus: WOI op ’t erf: ‘Hoeve Serelly’s tijdens de Eerste Wereldoorlog’, geschreven door Berenice Vanrenterghem (Heemkundige kring De Roede van Tielt) met aanvullingen van Brecht Demasure (CAG)  december: ‘Het is de soep die de soldaat maakt’, geschreven door Charlotte Hoschet (Brussels Museum van de Molen en de Voeding, Evere)


15

Ondersteuning en kennisverspreiding CAG gaf inhoudelijke ondersteuning aan partners en andere actoren die activiteiten organiseren rond dit themaveld. Zo werd er actief samengewerkt met het Vrij Agro- en Biotechnisch instituut (VABI) in Roeselare. Via het project ‘WOI op ’t erf’ hielp CAG samen met Inagro de landbouwers in WestVlaanderen bij hun onderzoek naar hun boerderijgeschiedenis tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op 27 november van 2015 vond de jaarlijkse Inspiratiedag plaats, met als invalshoek ontsluiting en beleving (zie ook 4.4.1.1.8). In 2015 startten we tevens met de voorbereiding van een internationale workshop rond de impact van beide wereldoorlogen op de landbouwsector en de rurale samenleving in Europa. Hiertoe schreven we in de marge van de European Social Science History Conference (ESSHC, Valencia 2016) een call for papers uit. De sessie ‘The impact of wars on agriculture, food and landscapes’ zal doorgaan op 1 april 2016 en brengt vijf papers samen.

4.1.1.4 Concreet actiepunt: Reconstructie van de nationale landbouwrekeningen (1760-2010) Doelstelling van dit project is de landbouwproductie en andere kerndata over de primaire sector in België tussen 1760 en 2010 te berekenen en te ontsluiten via een publicatie en databank. In 2015 focuste het onderzoek zich vooral op het ramen van het aantal landbouwers en landbouwbedrijven. In de loop van 2016 worden een aantal basisgegevens (zoals de evolutie van het areaal en de veestapel) reeds ontsloten via Het Virtuele Land. De publicatie volgt ten laatste in 2018.

4.1.1.5 Concreet actiepunt: Ontstaan, evolutie en stopzetting van de melkquota (1984-2015) In april 1984 werden de melkquota ingevoerd waarmee Europa hoopte de stijgende melkproductie en de daarmee samenhangende budgettaire gevolgen aan banden te leggen. In de loop der jaren onderging het stelsel van de melkquota allerhande wijzigingen wat het systeem mettertijd bijzonder complex en onoverzichtelijk maakte. Onder druk van de wereldmarkt en gezien de groeiende zuivelvraag in de wereld werd beslist om de melkquota per 1 april 2015 definitief stop te zetten. Bert Woestenborghs deed uitgebreid onderzoek naar het tot stand komen van deze melkquota, de verdere ontwikkeling ervan en de stopzetting met de mogelijke gevolgen ervan. Dit onderzoek resulteerde in de publicatie: ‘Met het oog op de markt. Ontstaan, evolutie en stopzetting van de melkquota, 1984-2015’ en werd toegelicht op de studiedag van 27 maart in Merelbeke (zie onder 4.4.1.1.3.).

4.1.1.6 Concreet actiepunt: Thesaurus landbouwwerktuigen In 2015 is definitief gestart met de uitwerking van een thesaurus voor landbouwwerktuigen en uitrusting. De ontwikkeling ervan past binnen het kader van het registratieproject ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’. De Provincie West-Vlaanderen en CAG fungeren als dragende partners. Na de afronding van de digitale registratie van de landbouwcollecties van Bulskampveld, Heuvelland, Leiedal en Waregem stond een uitgebreide lijst met kandidaat-termen ter beschikking. Tijdens de daaropvolgende maanden werd deze uitgekristalliseerd tot een werklijst met nog 800

16

termen: dubbels werden weggewerkt, taal- en schrijffouten verbeterd, alternatieve termen op één lijn geplaatst. In december vergeleek een medewerker van de Provincie deze benamingen met de reeds in de Arts and Architecture Thesaurus (AAT) aanwezige termen. Het is immers de bedoeling dat na afronding van het thesaurusproject de voorgestelde termen een plaats krijgen in deze internationaal erkende thesaurus. Vanaf januari 2016 zal zeer concreet term per term worden bekeken en al dan niet worden weerhouden.

4.1.1.7 Concreet actiepunt: ‘Traject Tractor’ In november 2015 werd een aanzet tot draaiboek voor het tractorproject uitgewerkt. CAG wil via dit project het erfgoed van de tractor in Vlaanderen en België in kaart brengen en een specifiek onderdeel van de geschiedenis van de mechanisatie bestuderen. Het zal hierbij van groot belang zijn om ook tot de minder toegankelijke collecties toegang te verkrijgen. In de loop van 2016 worden een aantal collecties bezocht en zal ook een vergadering met de auteurs van de publicatie worden georganiseerd.

Foto: Tractoren in de Smoufelbeekhoeve, Maldegem


17

4.2 In kaart brengen van de erfgoedgemeenschap en deze verder ontwikkelen (SD 2) 4.2.1 Verder ontwikkelen van de aanwezige expertise in de erfgoedgemeenschap (OD 2.2) 4.2.1.1 Registratietrajecten roerend agrarisch en culinair erfgoed Voor CAG is de registratie van collecties een vast onderdeel van de basiswerking. Door te registreren wordt kennis opgebouwd, kunnen collecties worden verfijnd en onderling vergeleken en kan ook over herbestemming worden nagedacht. CAG heeft door diverse registratieprojecten (Brouwersmuseum Brussel, landbouwcollecties Leiedal, Heuvelland, Bulskampveld, het fruitstreekmuseum Borgloon om er enkele te noemen) een uitgebreide expertise opgebouwd die ook in het veld steeds duidelijker wordt (h)erkend. Op die manier wordt CAG regelmatig gevraagd om de collectie nader te bekijken en aan te geven waar registratie toe kan leiden. Ook krijgt CAG vragen om concreet mee de eerste stappen inzake registratie aan te pakken en te begeleiden. 

Het Suikermuseum in Tienen wenst zijn collectie, zijn missie en aanpak te herbekijken. CAG heeft op basis van het plaatsbezoek een stappenplan uitgewerkt voor de verdere registratie en digitale ontsluiting van de collectie. In 2016 zal de deelcollectie landbouw worden geregistreerd, beschreven en digitaal ontsloten.



Het LoS (Lochristi Sierteeltmuseum) in Zaffelare neemt met de steun van de erfgoedcel Viersprong het initiatief om de collectie te registreren. CAG heeft in 2015 advies en ondersteuning aangereikt bij het zetten van de eerste registratie-activiteiten.



Op vraag van de Provincie Limburg werd CAG betrokken bij het overleg op 17 april in Meeuwen tussen een aantal Limburgse landbouwcollecties. Hun zorg inzake registratie heeft echter nog geen concreet gevolg gekregen.



Op vraag van Erfgoed Haspengouw organiseerde CAG een praktijksessie voor geïnteresseerde erfgoedmedewerkers uit hun regio. Dat resulteerde in de workshop ‘In het licht van de eeuwigheid. Registreren van agrarisch en culinair erfgoed’ die op 5 oktober plaatsvond in Moelingen.

4.2.1.2 Waardering en herbestemming van roerend agrarisch en culinair erfgoed Waardering van erfgoed is altijd een vanzelfsprekend aspect van de erfgoedwerking geweest. Tot voor een aantal jaren ging daarbij de aandacht bijna uitsluitend uit naar de historische en technische/materiële waardering door een professionele expert. Onder impuls van Australische erfgoedonderzoekers werd een nieuwe methodiek ontwikkeld die ook het sociale belang en de daarmee gepaard gaande niet-professionele belanghebbenden bij de waardering betrekt. In Nederland resulteerde dat in 2013 in de uitgave van ‘Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen’ waarmee erfgoedwerkers de nieuwe inzichten in een handzame brochure kregen aangereikt. Ook in Vlaanderen ging de erfgoedwereld hiermee aan de slag. Op initiatief van FARO kwamen op 23 juni diverse partners uit het veld samen voor een eerste rondetafel inzake waardering. Dit ook met het oog op de studiedag op 28 september ‘Niet al goud wat blinkt? Waardering, selectie

18

en afstoting van erfgoedcollecties’ in Mechelen waar voor een breed publiek de nieuwe methodiek voor diverse themavelden werd uitgeklaard. CAG verzorgde daar samen met de Provincie WestVlaanderen een praktijksessie ‘Naar waarde geschat. Waarderen en herbestemmen van roerend agrarisch erfgoed in de praktijk’. Ook tijdens één van de focusgroepen, georganiseerd door de Afdeling Cultureel Erfgoed ter voorbereiding van de nieuwe visienota Cultureel Erfgoed, stelde CAG zijn activiteiten inzake registratie en waardering voor. Op 14 december was er nogmaals overleg op FARO, nu met het oog op de wenselijkheid/mogelijkheid voor het ontwikkelen van een gemeenschappelijk methodiek voor collectiewaardering. Als één van de eersten in Vlaanderen paste CAG de nieuwe methodiek van waardering toe bij de herbestemming van de landbouwcollecties Leiedal en Heuvelland (zie hieronder). Het is de bedoeling in 2016 de landbouwcollectie Bulskampveld ten gronde te waarderen. 

Op 7 januari werd een laatste keer samengekomen in een evaluatievergadering met de diverse partners die betrokken waren bij het herbestemmingstraject van de landbouwcollectie Leiedal. De aandacht ging daarbij naar het verloop van het hele traject in het algemeen en speciaal naar de organisatie van de zogenaamde kijkdagen op 28 en 29 november 2014. Met de opheffing van de beherende vzw einde januari 2015 is dit project volledig afgerond.



Al meerdere jaren is CAG betrokken bij de registratie en herbestemming van de landbouwcollectie Heuvelland. Sinds april 2012 is deze nu ondergebracht in een voorlopig onderkomen in afwachting van een definitieve herbestemming. Een stuurgroep, bestaande uit de gemeente Heuvelland, Provincie West-Vlaanderen, erfgoedcel CO7 en CAG, begeleidt dit traject. Vanuit CAG werd de waardering van de collectie object per object aangepakt, wat resulteerde in een lijst met voorwerpen die bij voorkeur zullen worden herbestemd richting musea en collecties met een kwaliteitslabel. Het is de bedoeling om in de loop van 2016 de hele collectie een nieuw onderkomen te bezorgen.

4.2.1.3 ‘Duiken in de machine’. Een 3D-platform voor industriële en agrarische machines ‘Duiken in de machine’ is een ontwikkelingsgericht erfgoedproject met steun van de Vlaamse Overheid. CAG is één van de partners, samen met initiatiefnemers Texture en erfgoedcel CO7, en het Hopmuseum Poperinge, ETWIE, Packed, VIAA, MIAT en CVAa. Duiken in de machine zoekt hoe moderne digitalisatietechnieken gebruikt kunnen worden voor het bewaren en beter ontsluiten voor het publiek van machinaal erfgoed. Grote en zware machines worden niet altijd in de beste omstandigheden bewaard, er is nood aan een duurzame conserveringsaanpak. Aan de hand van de 3D weergave kan niet alleen de buitenkant van de machine vastgelegd worden, maar kan ook de interne werking ervan gevisualiseerd worden. Het onderzoek gebeurt aan de hand van een aantal testcases: de vlaszwingelturbine van Vansteenkiste (Texture Kortrijk), de spinmachine Mule Jenny (MIAT Gent) en de hopplukmachine Themilco (Hopmuseum Poperinge). In de loop van 2015 werden diverse onderzoekspistes uitgetekend, bijgestuurd, geschrapt en vernieuwd. Dat resulteerde in een aantal, soms spectaculaire 3D scans zoals de hopplukmachine doorheen de scanner van de grensinspectie van de Waaslandhaven (voor beelden hiervan zie: http://www.erfgoedzuidwest.be/nieuws/hopplukmachine-door-de-scanner). Een tiental, sterk gespecialiseerde bedrijven, hogescholen en onderzoeksinstellingen werden betrokken bij het project om ieder vanuit hun 3D-expertise een inbreng te leveren.


19

4.2.1.4 Inventarisatie en typologisering van ongemotoriseerde handelsvoertuigen in Vlaanderen In 2015 inventariseerde, typologeerde en fotografeerde het Karrenmuseum Essen 327 historische handels- en dienstvoertuigen van 23 erfgoedbewaarders in Vlaanderen. Hieronder wordt verstaan: de voertuigen voor het transport van goederen van de ene plaats naar de andere binnen de nijverheidssector, de commerciële en niet-commerciële dienstensector. Bekende voorbeelden daarvan zijn bakkerskarren, brouwerswagens, handelstriporteurs, havenvoertuigen, brandweerwagens, begrafeniswagens, defensiewagens en omnibussen. De beschreven voertuigen zijn opgenomen in de online databank van het Karrenmuseum. CAG was partner in dit ontwikkelingsgericht erfgoedproject, dat werd gefinancierd door de Vlaamse overheid. Andere partners waren het MOT, Packed, Openluchtmuseum Bokrijk, UNIZO en ETWIE. De voor CAG relevante handelsvoertuigen zullen in 2016 worden ontsloten via Het Virtuele Land.

4.2.1.5 ‘Vlaams-Brabant drinkt!’ In 2015 werd het onderzoeks- en erfgoedproject ‘Vlaams-Brabant drinkt’ afgerond. Dit project kwam tot stand op initiatief van de Provincie Vlaams-Brabant. KADOC - KU Leuven voerde het onderzoek uit. CAG participeerde aan de stuurgroep, samen met AMSAB-ISG, Liberaal Archief, ADVN, onderzoeksgroep FOST (VUB) en de Federatie van de Belgische Brouwers. Op 24 oktober werd in het stadhuis van Diest het boek ‘Vlaams-Brabant drinkt. Bier en jenevercultuur sinds 1800’ voorgesteld. Op deze boekpresentatie gaf Chantal Bisschop een lezing getiteld ‘Immaterieel Cultureel Erfgoed en biercultuur’.

4.2.1.6 ‘The Hungry City – Antwerpen à la carte’ (MAS) In mei 2016 gaat in het Antwerpse MAS (Museum aan de Stroom) de prestigieuze expo ‘Antwerpen à la carte’ van start (vroegere werktitel ‘The Hungry City’). Deze expo, die de hele vijfde verdieping zal beslaan en in feite een herinrichting betreft van deze ruimte, brengt het verhaal van de Antwerpse voedselvoorziening sinds het einde van de middeleeuwen tot vandaag. CAG is lid van de stuurgroep die advies uitbrengt over het inhoudelijke concept en de praktische invulling van de expo. Yves Segers schreef ook een bijdrage voor de tentoonstellingscatalogus, namelijk over de productie- en bevoorradingscircuits van de stad.

4.2.1.7 Pilootproject semantisch en collaboratief managen en verrijken van de landbouwthesaurus Samen met LIBIS startte CAG eind 2014 met de voorbereiding van een projectvoorstel rond het semantisch en collaboratief managen, mappen en verrijken van de landbouwthesaurus. Dit project zou worden ingediend door LIBIS als erfgoedproject bij de Afdeling Cultureel Erfgoed (maart 2015). In dit project wilden de betrokken partners nagaan op welke manier men in een globale terminologie managementomgeving voor het eigen onderzoek/domein specifieke terminologieën kan beheren en linken aan gelijkaardige terminologieën, maar ook aan meer algemene thesauri zoals de AAT. In het laatste geval kon er ook onderzoek gedaan worden naar hoe de werkwijze voor toevoeging van nieuwe (landbouw)concepten aan de AAT kan geoptimaliseerd worden. Voor het project wilde men samenwerken met ErfgoedPlus, die recent nieuwe software (Information Workbench van FluidOps) in gebruik heeft genomen voor het beheren van hun thesauri en ontologieën

20

en de verrijking van hun data met externe bronnen. Potentiële partners in het pilootproject waren naast LIBIS, CAG en Erfgoedplus, MOT, Provincie West-Vlaanderen, Packed en VIAA. Met deze partijen werd op 12 januari 2015 een verkennend overleg gehouden. Verdere stappen voor het projectvoorstel werden echter niet meer ondernomen wegens enerzijds veranderingen in het erfgoedveld (verlegde focus van VIAA) en anderzijds onvoldoende mogelijkheden bij LIBIS voor het concreet uitwerken van het voorstel.

4.2.2 In kaart brengen van actoren, expertise en cultureel erfgoed, zowel roerend als immaterieel (OD 2.1) 4.2.2.1 Basisoverzicht publiek toegankelijke erfgoedcollecties landbouw en voeding Dankzij de projecten ‘Veldwerk/denkwerk’ (2005) en ‘Traject Voeding’ (2012-2014) heeft CAG een goed algemeen overzicht gekregen van de publiek toegankelijke erfgoedcollecties omtrent landbouw, platteland en voeding in Vlaanderen en Brussel. De resultaten van deze onderzoeken werden eerder gepubliceerd in een papieren onderzoeksrapport en verwerkt in de databank van CAG. Deze database is alleen raadpleegbaar door CAG-medewerkers. Met deze projecten werden de noden van de collectiebeheerders van het erfgoed van landbouw en het erfgoed van eten in drinken in kaart gebracht. Een terugkerende vraag bij musea en verzamelaars was om hun collecties zichtbaarder te maken voor het brede publiek, bijvoorbeeld via een gemeenschappelijke promotie. CAG vatte daarom het plan op om een overzicht te maken van deze publiek toegankelijke erfgoedcollecties. In maart 2015 werd een selectie van de verzamelde informatie ontsloten voor het publiek via het vernieuwde onderdeel ‘Collecties’ (voorheen ‘Actoren’) op Het Virtuele Land. Bij elke collectie vindt de bezoeker, naast de algemene contactinformatie, ook meer over de inhoud en de aanwezige expertise. Met enkele klikken vindt men wat waar bewaard wordt en wie er bij betrokken is. De communicatie over de lancering gebeurde in de nieuwsbrief van maart-april. Erfgoedcollecties zijn geen statisch gegeven. Op basis van rondvragen en blijvende collectiebezoeken wordt het collectieoverzicht elk najaar geüpdatet (zie 4.3.1.1.3).

4.2.2.2 Bezoeken collecties De focus lag in 2015 grotendeels op de registratie van de agrarische collecties in West-Vlaanderen. Gezien het intensieve registratietraject dat voor de collectie Bachten de Kupe en voor de landbouwcollectie van Waregem werd afgelegd, kwamen andere gekende of nog niet eerdere bezochte collecties minder aan bod. Niettemin werden op vraag van de collectiebeheerder zelf of op eigen initiatief toch nog de volgende collecties bezocht:  Lochristi Sierteelt Museum, Zaffelare, 30 maart, op vraag van erfgoedcel Viersprong in functie van een eventuele inventarisatie  Suikermuseum Tienen, 16 juni, op vraag van de collectiebeheerder met het oog op de waardering en eventuele herbestemming van delen van de collectie  Collectie Marc Van de Velde, Aalter, 8 september, met het oog op een inventarisatie van de collectie  Collectie Broers, Moelingen, 5 oktober, in het kader van de workshop ‘Registratie van agrarische en culinaire collecties’, Erfgoed Haspengouw


21

 

Archief voormalig federaal Ministerie van Landbouw en Middenstand, Brussel, 1 december, op vraag van het Rijksarchief met het oog op de inventarisatie van het archief Documentaire collectie landbouwmachines, Faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen, KU Leuven, afdeling MeBios, 15 december, voor een inschatting van de documentaire waarde en een eventuele registratie

4.2.2.3 In kaart brengen van ICE CAG moedigde zijn erfgoedgemeenschap aan om elementen van ICE te registreren op het platform www.immaterieelerfgoed.be. Samen met de andere leden van het ICE-trekkersnetwerk rond het ICE-platform lanceerde CAG op 14 december 2015 de campagne #ikschrijfgeschiedenis. Doel is om een actueel, levendig en divers beeld te schetsen van het immaterieel cultureel erfgoed. CAG schreef zijn erfgoedgemeenschappen persoonlijk aan om deel te nemen. Verschillende onder hen postten meteen een foto op de website www.ikschrijfgeschiedenis.be. Tradities en technieken van het domein ‘natuur en universum’ (ook wel domein 4 genoemd) zijn dus goed vertegenwoordigd op de website. Verder had CAG een gesprek met Philippe Debroe over het documenteren van de acties van de Kriekenboomsaga op het platform www.immaterieelerfgoed.be in de loop van 2016.

4.2.2.4 Traject Onderwijscollecties In 2015 werd dit inventarisatieproject afgerond. De nog aanwezige onderwijscollecties m.b.t. landbouw, platteland en voeding in Vlaanderen en Brussel werden op macroniveau beschreven en er werd tevens een SWOT-analyse opgemaakt van dit specifieke erfgoedveld. De resultaten worden in de loop van 2016 voorgesteld tijdens een publieksmoment en ontsloten via een digitaal rapport dat wordt gepubliceerd op Het Virtuele Land. Samen met de leden van de klankbordgroep die dit project opvolgde, werd tevens bekeken hoe in de toekomst verder kan worden samengewerkt.

4.2.2.5 ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ Het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’, een samenwerking tussen CAG en Erfgoed Haspengouw, werd eind 2014 afgerond. In de loop van 2015 werden de collectiebeschrijvingen ook ontsloten via Archiefbank Vlaanderen. Op 26 februari 2015 volgde nog een slotavond in Borgloon waarbij de voornaamste resultaten van het project werden voorgesteld door projectmedewerker Jonas Slegers en Jo Billen een lezing gaf over limonadeproducenten in Haspengouw. Ook de gelijknamige publicatie (die zes artikels bundelt, geschreven door de sprekers van de in 2014 georganiseerde lezingenreeks) werd dan voorgesteld. Er waren een honderdtal aanwezigen.

4.2.2.6 Finaliseren repertorium Belgische landbouwpers In 2015 werd verder gewerkt aan dit lijvige repertorium, dat ondertussen meer dan 1000 titels omvat, en werd gestart met de finale eindredactie van alle beschrijvingen. Ook de inleiding werd herwerkt. Bedoeling is om in 2016 het manuscript af te ronden en de ontsluiting van de informatie voor te bereiden. Dit zal onder meer gebeuren via de online consulteerbare databanken van ODIS en de Vlaamse Erfgoedbibliotheek (Abraham).

22

4.3 Ontsluiten van eigen en externe expertise teneinde de sector en het brede publiek te informeren en te ondersteunen (SD 3) 4.3.1 Ontsluiten van eigen expertise (OD 3.1) 4.3.1.1 Het Virtuele Land 4.3.1.1.1 Databank De organisatiewebsite en erfgoedbank www.HetVirtueleLand.be ontsluit een uitgebreide databank, op basis van het open source systeem Collective Access, waarin de verzamelde gegevens van de basisen projectwerking van CAG worden geregistreerd en bewaard. Zoals in de voorgaande jaren wordt er continu naar gestreefd om de databank te optimaliseren, zodat er actuele en relevante informatie aangeboden wordt aan de bezoeker. In 2015 werd deze kwaliteitscontrole verdergezet, met speciale aandacht voor het verbeteren van de doorzoekbaarheid van de erfgoedbank (cfr. filteropties beeldbank, doorzoekbare kaart etc.). Concreet betrof dit het controleren en aanvullen van velden die door de overzet van Adlib naar het nieuwe databanksysteem veranderd werden, het uitzuiveren van de trefwoordenlijst (cfr. de woordenwolk) en het identificeren van gerelateerde plaatsen bij objecten, zodat deze getoond worden op de kaartmodule op Het Virtuele Land. In 2015 werden tevens enkele oude clusters gedigitaliseerde objecten geactualiseerd. In sommige gevallen kon daarbij een beroep worden gedaan op externe expertise, zoals in het geval van de collectie van het ondertussen gesloten Hoevemuseum van Sint-Truiden. Voormalig conservator Mark Dusar werd bereid gevonden om deze collectie (circa 1.300 objecten) te evalueren en indien nodig bij te werken. De databank wordt elk jaar uitgebreid met relevant en kwaliteitsvol beeldmateriaal en metadata. In 2015 betrof dit met name de objecten geregistreerd naar aanleiding van het project ‘Europeana Food & Drink’ (zie 5.6) en de collectie van het Museum van de Belgische Brouwers (zie 5.5). De vooropgestelde import van de collecties van het Landbouwmuseum Leiedal (982 objecten), de Provinciale Collectie Domein Bulskampveld (ca. 1.300 objecten) en het Landbouwmuseum van Stekene (ca. 450 objecten) werd uitgesteld en zal gebeuren in het voorjaar van 2016. Dankzij de implementatie van een ‘live update’ module (LIBISIN) in de databank van CAG midden 2015 werd het proces van toevoegen van nieuwe beelden of updaten van objectbeschrijvingen op de publiek toegankelijke erfgoedbank Het Virtuele Land sterk vereenvoudigd.

4.3.1.1.2

Website

In 2015 werden de organisatiewebsite en de erfgoedbank www.HetVirtueleLand.be verder uitgebouwd als het portaal voor de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, platteland en voeding, onder meer via de vernieuwing van de pagina ‘Collecties’ (voorheen ‘Actoren’, zie 4.3.1.1.3). Na overleg met de serviceprovider LIBIS werd besloten om het onderdeel ‘Erfgoed in de tijd’ niet meer te ontwikkelen, omwille van een te grote complexiteit. In de plaats daarvan werd overeengekomen om een nieuw onderdeel ‘Collectie-inventarissen’ te ontwikkelen, voor het tonen van relevante geregistreerde erfgoedcollecties zoals het Museum van de Belgische Brouwers.


23

4.3.1.1.3

Collecties

In 2014 werd een overzicht gemaakt van 83 publiek toegankelijke musea en verzamelingen in Vlaanderen en Brussel die objecten bezitten met betrekking tot het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Van elke collectie werd in overleg met de collectiebeheerders een fiche opgemaakt (inclusief enkele foto’s) met informatie over de instelling, de collectie en de aanwezige expertise. In maart 2015 werd dit overzicht ontsloten via het vernieuwde onderdeel ‘Collecties’ (voorheen ‘Actoren’) op Het Virtuele Land. Via deze actie krijgt de geïnteresseerde erfgoedzoeker een handig en informatief overzicht van wat waar bewaard wordt en wie er bij betrokken is. Sinds de beschikbaarheid van de pagina werd het overzicht in 2015 in totaal 2.483 maal geraadpleegd1.

4.3.1.1.4

Aantal records in databank en beeldbank

In 2015 werden 822 nieuwe objectrecords toegevoegd in de databank van CAG (Collective Access), het back-end systeem van de beeldbank op Het Virtuele Land. Hieronder vallen objecten toegevoegd naar aanleiding van nieuwe themaverhalen, de collectieregistratie van het Museum van de Belgische Brouwers in Brussel en het project ‘Europeana Food & Drink’. In totaal omvatte de databank eind 2015 10.366 objecten, waarvan er 9.739 objecten publiek raadpleegbaar zijn. In 2015 werd de zoekfunctie van de beeldbank in totaal 3.526 keer gebruikt, met circa 13.600 paginaweergaves van zoekresultaten2. Naast objecten bevat de databank ook de onderdelen ‘Algemene info’ (cfr. beschrijvingen uit het voormalige onderdeel ‘Werktuigen’ op Het Virtuele Land), ‘Entiteiten’ (historische en actuele personen en instellingen) en ‘Collecties’. Onder dit laatste onderdeel vallen ‘Algemene collecties’ en de verdiepende collectieanalyses ‘Traject Landbouw’, ‘Traject Onderwijscollecties’ en ‘Traject Voeding’, die het resultaat waren van eerdere projecten. Het onderdeel ‘Traject Landbouw’ werd in 2015 door LIBIS geïmporteerd vanuit de oude Accessdatabase. Hieronder wordt een overzicht van het aantal records weergegeven voor 2015: Onderdeel Objecten Algemene info Entiteiten Collecties

1

Totaal aantal records Nieuwe records in eind 2014 2015 9.544 822 602 Geen 2.963 197 209 144

Totaal aantal records eind 2015 10.366 602 3.160 353 Algemene collecties: 187 Traject Landbouw: 76 Traject Onderwijscollecties: 37 Traject Voeding: 53

Aantal op basis van het aantal paginaweergaves, bron: Google Analytics. Aantal op basis van het aantal paginaweergaves, bron: Google Analytics. Het aantal paginaweergaves van zoekresultaten behelst het totaal van alle verkeer, niet enkel via de zoekfunctie van de beeldbank maar ook bijvoorbeeld via zoekmachines of andere pagina’s op Het Virtuele Land.

2

24

4.3.1.1.5

Themaverhalen

In 2015 verschenen er acht nieuwe themaverhalen op Het Virtuele Land, waarvan er drie het nieuwe algemeen voedingsverhaal ‘Eten op de plank’ vormen. Twee verhalen werden (mede) geschreven door externe medewerkers.  Algemeen verhaal Voeding: ‘Eten op de plank’, Greet Draye o Schaarse middelen (1750 - 1880) o Revolutie in de voeding (1880 - 1950) o Productie en consumptie in massa (1950-2015)  De ontwikkeling van het Vlaamse platteland: de Vlaamse Landmaatschappij, Peter Van Windekens, Vlaamse Landmaatschappij  De Belgische fruitteelt, Krista Caimo  De 'Ostendaise'. Historiek van de Belgische oesterkweek en –consumptie, Sarah Luyten, Yves Segers en Ruth Pirlet, (Vlaams Instituut voor de Zee)  Op de bres voor boer en tuinder. 125 jaar Boerenbond, Chantal Bisschop  175 jaar bemestingsleer en 70 jaar Bodemkundige Dienst van België: over de verspreiding van bemestingskennis, Hanne De Winter De algemene pagina ‘Verhalen’ werd in de loop van 2015 4.322 keer bezocht door het publiek, met in totaal 67.413 paginaweergaves van alle beschikbare themaverhalen3.

4.3.1.1.6 Bibliografie In de loop van mei 2015 werd de online Oriënterende bibliografie geschiedenis van landbouw, platteland en voeding (19de en 20ste eeuw, België) op Het Virtuele Land verder aangevuld (zie: www.hetvirtueleland.be/cag/bronnen/bibliografie). Naar gewoonte betrof het een combinatie van nieuw gepubliceerde artikels en boeken, alsook reeds eerder verschenen werken die nog niet waren opgenomen. De bibliografie werd in 2015 729 keer geraadpleegd4.

4.3.1.2 Papieren publicaties In 2015 realiseerde CAG ook enkele nieuwe publicaties en rapporten, die in hoofdstuk 7 worden opgesomd.

4.3.1.3 Educatie en ‘Wat eten we morgen?’ CAG werkte in 2015 aan educatieve initiatieven en didactische materialen om jongeren, maar bij uitbreiding ook een breed publiek, kennis te laten maken met landbouw, platteland en voeding. Met vormingsmomenten, didactische brochures en publieksactiviteiten werd dit educatieve aanbod in de kijker gezet. In 2015 liep de samenwerking met Plattelandsklassen vzw verder. De educatieve werking richtte zich op twee sporen. Enerzijds werd lesmateriaal ontwikkeld rond de onderwerpen landbouw, platteland en voeding voor de eerste graad van het secundair onderwijs. Daarnaast werkte CAG verder aan de

3 4

Aantal op basis van het aantal paginaweergaves, bron: Google Analytics. Aantal op basis van het aantal paginaweergaves, bron: Google Analytics.


25

serious game Farmony die leerlingen uit de derde graad en bij uitbreiding het brede publiek wil laten kennismaken met verduurzaming binnen de Vlaamse landen tuinbouwsector (zie 5.1.). In 2015 rondde de facebookpagina van het educatieve project ‘Wat eten we morgen?’ de kaap van de 200 likes. Op regelmatige tijdstippen worden op deze pagina artikels en nieuwsfeiten uit het themaveld landbouw, platteland, voeding en eetgewoonten gedeeld met geïnteresseerde leerkrachten.

4.3.2 Informeren en helpen van andere erfgoedorganisaties en externen m.b.t. agrarisch erfgoed (OD 3.2) 4.3.2.1 Vraagbaak Als expertisecentrum vervult CAG graag zijn rol als intermediair in het erfgoedveld van landbouw, platteland en voeding. Het beantwoorden van vragen vanwege particulieren en organisaties over allerlei rurale thema’s valt hier zeker onder. CAG engageert zich om de binnengekomen vragen zo snel en zo accuraat mogelijk te beantwoorden en eventueel door te verwijzen naar informatiebronnen of andere collectiebeheerders, erfgoedzorgers of steunpunten. In 2015 werden via het algemene contactadres en telefoon circa 300 vragen gesteld. We stellen vast dat de voorbije jaren in toenemende mate een beroep wordt gedaan op de expertise van de CAG-medewerkers.

4.3.2.2 Handbibliotheek Door de omschakeling van het bibliotheekmanagementsysteem naar het nieuwe ALMA-beheerssysteem volgde Bert Woestenborghs een extra opleiding. Vervolgens konden opnieuw de nodige boeken, tijdschriften en andere publicaties worden ingevoerd ter aanvulling van de collectie. Tegelijk werd een lijst opgesteld met werken die ofwel niet in aanmerking komen voor de CAG-collectie ofwel al aanwezig zijn in de bibliotheek. In de loop van februari 2016 zal deze lijst aan een aantal bibliotheken in Vlaanderen worden bezorgd. Op die manier kunnen een aantal werken een nieuwe bestemming krijgen.

4.3.2.3 Begeleidingstrajecten, participatie stuurgroepen van projecten Medewerkers van CAG nemen deel aan stuurgroepen en werkgroepen bij externe projecten en organisaties. Hieronder lijsten we de meest belangrijke op. Chantal Bisschop      

26

Lid stuurgroep en begeleiding interviewproject ‘Winkelverkenners’ (initiatiefnemer MAS) Lid beschermcomité Houtem Jaarmarkt, Sint-Lievens-Houtem Lid stuurgroep ‘De ambassadeurs van Houtem Jaarmarkt’, Sint-Lievens-Houtem Trekker en aanspreekpunt van het traject/netwerk rond ‘ICE en dieren’ (uitwisseling van ervaringen en expertise tussen iedereen die met ICE van dieren bezig is) Participatie werkgroep Mondelinge Geschiedenis Tuinbouwschool Sint-Truiden (initiatiefnemer Tuinbouwschool Sint-Truiden) Lid stuurgroep ‘Geheimen van de mattentaart’ (initiatiefnemer Stad Geraardsbergen)

Brecht Demasure     

Lid werkgroep ‘Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland’ (initiatiefnemer erfgoedcel Meetjesland) Lid kerngroep ‘Landbouw, Voeding en WOI’ (initiatiefnemers Departement Landbouw en Visserij en CAG) Lid stuurgroep ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ (initiatiefnemer Provincie West-Vlaanderen) Lid stuurgroep ‘Waardering en herbestemming landbouwcollectie Leiedal’ (initiatiefnemer vzw Leiedal en Regionale Erfgoedwerking Zuidwest, Kortrijk). Lid Gebruikersgroep COMETA

Greet Draye 

Lid Overlegplatform Europeana Vlaanderen (initiatiefnemer Afdeling Cultureel Erfgoed)

Diantha Osseweijer    

Lid Overlegplatform Europeana Vlaanderen (initiatiefnemer Afdeling Cultureel Erfgoed) Lid Werkgroep databanksystemen in de cultureel-erfgoedsector (initiatiefnemer FARO) Lid Gebruikersgroep Cultureel Erfgoed en Auteursrecht (initiatiefnemer FARO) Lid Gebruikersgroep COMETA (initiatiefnemer Packed)

Femke Paulussen  

Lid werkgroep Weidepoort, Platform landbouwen plattelandseducatie Lid teamvergadering Plattelandsklassen

Yves Segers      

Lid stuurgroep expo ‘Antwerpen à la carte’ (initiatiefnemer MAS) Lid stuurgroep en begeleiding interviewproject ‘Winkelverkenners’ (initiatiefnemer MAS) Lid werkgroep ‘Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland’ (initiatiefnemer erfgoedcel Meetjesland) Lid stuurgroep ‘Vlaams-Brabant drinkt!’ (initiatiefnemer KADOC - KU Leuven) Lid vaste kern focusgroep Conceptnota cultureel-erfgoedbeleid (initiatiefnemer Afdeling Cultureel Erfgoed) Lid stuurgroep ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ (initiatiefnemer Provincie West-Vlaanderen)

Bert Woestenborghs    

Lid stuurgroep ‘Duiken in de machine. Een 3D-platform voor industriële en agrarische machines’ (initiatiefnemer Texture Kortrijk en erfgoedcel CO7) Lid stuurgroep ‘Inventarisatie en typologisering van ongemotoriseerde handelsvoertuigen in Vlaanderen’ (initiatiefnemer Karrenmuseum Essen) Lid stuurgroep ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ (initiatiefnemer Provincie West-Vlaanderen) Lid stuurgroep ‘Herbestemming landbouwcollectie Heuvelland’ (initiatiefnemer gemeente Heuvelland)


27

  

Lid stuurgroep ‘Waardering en herbestemming landbouwcollectie Leiedal’ (initiatiefnemer vzw Leiedal en Regionale Erfgoedwerking Zuidwest, Kortrijk) Lid stuurgroep ‘Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’ (initiatiefnemer Landelijke Gilden Waasland) Lid werkgroep ‘Collectiewaardering’ (initiatiefnemer FARO)

4.3.2.4 Lidmaatschap bestuursorganen (erfgoed)organisaties en commissies Medewerkers van CAG bekleedden in 2015 mandaten in verschillende (erfgoed)organisaties. Chantal Bisschop      

Lid Commissie Erfgoed, Cultuurraad Provincie Vlaams-Brabant Lid Wetenschappelijk Comité MIAT, Gent Lid Deelraad Erfgoed, Leuven Lid Expertencommissie ICE Lid ICE-Trekkersoverleg Lid Frietkotraad

Brecht Demasure    

Lid Adviesgroep projectvereniging BIE Lid Algemene Vergadering Heemkunde Vlaanderen Lid Werkgroep ‘Jongeren en Heemkunde’ Lid Cultuurraad, Ingelmunster

Sarah Luyten  Lid regionale adviesraad Cera, Brussel Diantha Osseweijer  Bestuurslid Cultuurraad, Tienen  Lid Algemene Vergadering ’t Grom, Sint-Katelijne-Waver Femke Paulussen 

Lid Deelraad Erfgoed, Leuven

Yves Segers         

Permanent lid Beoordelingscommissie cultureel-erfgoedprojecten en cultureel-erfgoedconvenants, Vlaamse overheid Lid wetenschappelijke commissie NAVIGO, Oostduinkerke Lid adviesraad Academie voor Streekgebonden Gastronomie (ASG) Lid Frietkotraad Lid Cultureel-Erfgoedoverleg (CEO) Lid Wetenschappelijk Comité Texture, Kortrijk Lid redactieraad tijdschrift ‘Brood & Rozen’ (AMSAB-ISG) Lid redactieraad ‘Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis’ (TSEG) Lid Jury Davidsfonds Geschiedenisprijs 2015

Bert Woestenborghs 

28

Lid Algemene Vergadering expertisecentrum ETWIE

4.4 Participatie aan en ontwikkelen van vormingsactiviteiten (SD 4) 4.4.1 Ontwikkelen van of medewerking aan vormingsmomenten (OD 4.1) CAG organiseerde in 2015 meerdere studiedagen en vormingsmomenten, zowel op eigen initiatief als samen met andere partners. De presentaties en verslagen ervan zijn steeds online te raadplegen op onze website (www.hetvirtueleland.be/cag/bronnen/documentatie).

4.4.1.1 Eigen initiatieven 4.4.1.1.1 ICAG-seminaries (Atrechtcollege, KU Leuven) CAG organiseerde in samenwerking met ICAG in 2015 opnieuw een seminariereeks waarin onderzoeksresultaten met betrekking tot het brede veld van landbouw, platteland en voeding werden voorgesteld. • Vrijdag 8 mei 2015: 'Vlaams-Brabant drinkt. De sociaal-culturele betekenissen van alcohol (1800-heden)' door Annelies Tollet (KADOC - KU Leuven) •

Vrijdag 5 juni 2015: 'Het tuincomplex in strategisch perspectief. Een blik op het verleden en de toekomst van moestuinen' door dr. Valerie Dewaelheyns (KU Leuven / ILVO L&M)

•

Donderdag 1 oktober 2015: 'Mag het iets meer zijn? Kleine kruidenierswinkels worden big business: Delhaize Frères & Cie, 1867-1940' door dr. Nelleke Teughels (KU Leuven / Vrije Universiteit Brussel)

•

Donderdag 5 november 2015: 'Van mineralentheorie tot mestdecreet. Bodemvruchtbaarheidsonderzoek en bodemanalyses in België (1840-1991)' door dra. Hanne De Winter (CAG)

•

Donderdag 10 december 2015: 'Van kleine boer naar landbouwrobot. De modernisering van de landbouw in Nederland 1945-2000' door dr. Erwin Karel (Rijksuniversiteit Groningen / Nederlands Agronomisch Historisch Instituut (NAHI))

Deze seminaries werden telkens bijgewoond door een 30-tal aandachtige luisteraars.

4.4.1.1.2 Slotavond project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ (26 februari, De Fabrik, Borgloon) Op 26 februari organiseerden CAG en Erfgoed Haspengouw een slotavond voor het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’. Op de agenda stonden twee inhoudelijke bijdragen. Projectmedewerker Jonas Slegers stelde de voornaamste resultaten van het project voor en belichtte kort de inhoud van de gelijknamige publicatie. Heemkundige Jo Billen vertelde meer over de geschiedenis van de Haspengouwse limonadefabrieken. Er waren ongeveer 100 aanwezigen.


29

4.4.1.1.3 Studiedag ‘30 jaar melkquotum: begin of einde van een gouden tijdperk?’ (27 maart, ILVO, Melle) Op 27 maart organiseerden het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en CAG een studiedag over het actuele thema van ‘de melkquota’. In april 1984 werden de melkquota ingevoerd waarmee Europa hoopte de stijgende melkproductie en de daarmee samenhangende budgettaire gevolgen aan banden te leggen. In de loop der jaren onderging het stelsel van de melkquota allerhande wijzigingen wat het systeem mettertijd bijzonder complex en onoverzichtelijk maakte. Onder druk van de wereldmarkt en de wereldwijd groeiende zuivelvraag werd beslist om de melkquota per 1 april 2015 definitief stop te zetten. Verschillende sprekers belichtten vanuit diverse invalshoeken het fenomeen van de melkquota en de melkmarkt: vroeger, nu en in de toekomst. Bert Woestenborghs presenteerde er de historische synthese ‘Met het oog op de markt. Ontstaan, evolutie en stopzetting van de melkquota, 1984-2015’. Torsten Hemme, directeur van het International Farm Comparison Network, belichtte de toekomst van de zuivelmarkt. Een panelgesprek met vertegenwoordigers uit de hele zuivelketen zoomde in op het historische belang van de melkquota. En tenslotte bracht Erwin Wauters van het ILVO een economische analyse van de melkveesector. Er waren ongeveer 100 deelnemers aan deze studiedag.

4.4.1.1.4 Contactdag ‘Het kaf en het koren’ Over de toekomst van agrarische collecties (29 mei, Smoufelbeekhoeve, Maldegem) Met de contactdag van vrijdag 29 mei 2015 bood CAG aan de erfgoedgemeenschap van landbouw, platteland en voeding de kans om inspiratie op te doen over de toekomst van het roerend agrarisch erfgoed. Zowat 65 geïnteresseerden waren verzameld in het typerende kader van de Smoufelbeekhoeve in het landelijke Maldegem-Donk. Het publiek was een mooie mix van collectiebeheerders, zowel private verzamelaars als erkende musea, en professionele erfgoedwerkers. In de voormiddag kwamen drie sprekers aan bod die telkens andere aspecten van het landbouwerfgoed in beeld brachten. Na elke presentatie was er gelegenheid tot vragen of verduidelijking. De aanwezigen maakten daar dankbaar gebruik van. Bert Woestenborghs (CAG) opende de reeks met ‘Agrarische collecties in Vlaanderen. Stand van zaken’. Hij reikte vergelijkingspunten aan met de situatie in 2005 toen hij met het project ‘Veldwerk/Denkwerk’ voor het eerst een overzicht bracht van de toestand van de agrarische collecties in Vlaanderen. Op vele vlakken leek de algemene situatie van de collecties weinig verandering te hebben ondergaan. Tegelijk haalde hij een aantal aspecten aan zoals digitalisering, registratie of de professionalisering van de sector die duidden op meer mogelijkheden. Met de metafoor van ‘Boeren(erfgoed) op een kruispunt’ haalde Bert tien noodzakelijke stappen aan die in de toekomst voor de landbouwcollecties onvermijdelijk worden. Hij besloot met de stelling dat het bewaren van het agrarische erfgoed en de kennis daarrond de taak van iedereen is. Vanuit Nederland was Tessa Luger (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amsterdam) gevraagd om een presentatie te brengen over een nieuwe waarderingsmethodiek voor erfgoed. In ‘Op de museale weegschaal. Waarderingsmethodiek en erfgoedcollecties’ ging zij dieper in op de mee door haar uitgewerkte methode. Zij lichtte de zes stappen van waarderen toe om vervolgens aan de hand van een aantal concrete erfgoedcases ook de praktijk aan het woord te laten. Uit de ervaringen van erfgoedmedewerkers blijkt dat waarderen nog steeds een intensief proces is, dat het bovendien

30

telkens weer maatwerk is dat moeilijk in algemene termen kan worden aangebracht, maar dat het tegelijk wel veel kennis over de collectiestukken oplevert. De derde spreker in de voormiddag was Paul Bailleul (Bailleul Ontwerpbureau uit Gent) die met ‘Lusten onze bezoekers stroop en tractoren? Het ontvangen van bezoekers in theorie en praktijk’ zijn visie op de wisselwerking tussen bezoeker, verzamelaar en collectie meegaf. Hij putte uit zijn ervaring met de herinrichting van onder meer de Stroopfabriek in Borgloon. Daar gebruikte het ontwerpbureau de slow-foodbeweging als centrale invalshoek. Vervolgens ging hij dieper in op de verwachtingen van de bezoekers versus de gastvrijheid van de verzamelaar die zijn collectie open stelt. Inspiratie bracht hij met een zestal bepalende trends zoals authenticiteit, het nieuwe subliem of het gebruik van intuïtieve technologie die ook in de toekomst nog hun rol zullen spelen. Tijdens de middagpauze konden de deelnemers de collectie en de gebouwen van de Smoufelbeekhoeve bezoeken. Eigenaar Jaak Vannevel en twee collega-gidsen leidden de geïnteresseerden doorheen de mooie verzameling tractoren, het bijna ongerept bewaarde wagenmakersatelier en de loods met de vele landbouwwerktuigen. Voor de namiddagsessies werden de deelnemers onderverdeeld in drie groepen. Om de beurt schoven ze door van de ene naar de andere sessie waar hen gedurende een half uur telkens een praktijkgerichte toepassing van het omgaan met agrarisch erfgoed werd toegelicht. De eerste sessie werd geleid door Ode Dezutter en Paul De Schepper (Erfgoedcel Waasland). Zij brachten toelichting bij de manier waarop Paul bijna zonder voorkennis er toch in geslaagd was om van de registratie van het Landbouwmuseum van de Landelijke Gilde in Stekene een succesverhaal te maken. Veel aandacht ging naar de manier waarop de voorwerpen in beeld werden gebracht – met prachtige foto’s tot resultaat. Paul benadrukte daarbij dat registreren voor iedereen haalbaar is, mits men er de nodige tijd aan besteedt. Vanuit het publiek werd gretig ingegaan op de mogelijkheid om specifiek technische vragen over fotografie te stellen. Het uiteindelijke resultaat valt te bewonderen in ‘In boerenhanden’, de uitgegeven catalogus van de collectie. De tweede sessie vond plaats in de grote loods met landbouwwerktuigen en behandelde het herbestemmingstraject ‘Terug in handen. Landbouwcollectie Leiedal herbestemd’. Livia Snauwaert (Provincie West-Vlaanderen) en Tijs De Schacht (Erfgoed Zuidwest) leidden deze sessie in goede banen. Aan de hand van overvloedig documentatiemateriaal gaven zij beurtelings uitleg over de landbouwcollectie Leiedal die na een zorgvuldige registratie en waardering in zijn geheel werd herbestemd. Benadrukt werd dat de belangrijkste stukken in eerste instantie bij erkende musea werden aangeboden. In laatste instantie mocht het brede publiek tijdens een kijkdag de resterende objecten komen ophalen. Vanuit de groep werden hierover diverse interessante opmerkingen doorgegeven, vooral dan over de praktische afhandeling ervan. Ook werd de pertinente vraag gesteld waarom een dergelijke kijkdag nog zoveel reacties oproept, terwijl de landbouwcollecties steeds meer moeite hebben om publiek te trekken. De derde sessie ‘Op het goede spoor. Restauratie van landbouwkarren en -wagens’ werd gebracht door Marin Menu van het Karrenmuseum in Essen. Met behulp van twee opgestelde landbouwvoertuigen ging hij dieper in op de verschillende conserverings- en restauratietechnieken. Het belang van de reversibiliteit van de ingrepen werd benadrukt. Tegelijk pleitte Marin voor een haalbare restauratie wat doorgaans het maken van een doordachte keuze tot gevolg heeft. In deze sessie werd mooi de theorie van restauratie gelinkt aan de dagelijkse praktijk van uitvoering. De


31

diverse collectiebeheerders lieten dan ook niet na om allerhande, vooral technisch georiënteerde, vragen te stellen. De contactdag werd afgerond met een slotbeschouwing door Anneke Lippens, diensthoofd Transversale Cel Cultuur Provincie Oost-Vlaanderen. Zij overliep in het kort de dag waarbij ze de sfeervolle locatie en de aanwezigheid van de vele collectiebeheerders voor het voetlicht plaatste. Ze benadrukte het belang van (private) verzamelaars en hun collectie voor het behoud van het erfgoed. Tegelijk riep ze op om na te denken over de toekomst van diezelfde collecties. In die zin zag zij samenwerking als een must waarbij intermediaire structuren zoals expertisecentra en erfgoedcellen zeker hun rol kunnen spelen.

4.4.1.1.5 ‘WOI op ’t erf’ CAG startte in 2014, in nauwe samenwerking met Inagro, met de begeleiding van een aantal bezoekboerderijen in West-Vlaanderen die wensten te werken rond het thema landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog. Landbouwverbreders uit die regio krijgen immers heel wat vragen van bezoekers of klanten met betrekking tot dit onderwerp. Sommige landbouwers beschikken zelf over interessante verhalen van de voorbije generaties die het doorgeven waard zijn. Anderen zijn op zoek naar deze verhalen. Ze hebben echter onvoldoende onderbouwde info en methodieken om hun bezoekers de volledige context te vertellen. Het opzet van het project behelsde de vorming van de landbouwers via enkele infomomenten, het aanreiken van een handleiding, de ontwikkeling van een visuele drager en de publieksontsluiting van dit aanbod. De eerste infosessie vond plaats op 22 november 2014 in Veurne. De tweede samenkomst was op 5 februari 2015. Toen stond een bezoek aan de bibliotheek van Ieper op het programma. De deelnemende landbouwverbreders (een 20-tal personen) leerden zoeken in een bibliotheekcatalogus en vonden de weg naar andere online bronnen. De hands-on sessie werd door CAG begeleid. In de namiddag stond een bezoek aan het Kenniscentrum In Flanders Fields gepland. De deelnemers kregen info over de werking van het centrum en de beschikbare bronnen zoals kaarten, luchtfoto’s en publicaties. CAG organiseerde een derde sessie op 18 maart en bood een persoonlijke begeleiding aan de deelnemende landbouwverbreders. Ter promotie maakte Plattelands-TV een reportage van het project. De wisselwerking tussen landbouwen erfgoedsector werd duidelijk in de kijker gezet. De opnames vonden plaats in hoeve ’t Lindebos in Wijtschate (één van de deelnemende boerderijen) en in het Kenniscentrum In Flanders Fields. Als concreet eindproduct maakten Inagro en CAG samen met de landbouwverbreders een visuele drager die als houvast kan dienen om het verhaal van de betrokken hoeves te situeren, zowel geografisch als in tijd. Concreet werd een gepersonaliseerd informatiebord (formaat A0 of A1) ontwikkeld met een kaart van West-Vlaanderen met aanduiding van de frontlijnen, de onderwaterzetting, dorpen en hoeves. Daarnaast maakte CAG ook werk van een toegankelijke handleiding getiteld ‘WOI op ’t erf. Hoe ga ik aan de slag om mijn boerderijgeschiedenis te reconstrueren? Focus West-Vlaanderen’. De informatiebronnen en online toepassingen uit de eerste sessies worden overzichtelijke gepresenteerd met enkele voorbeelden. Deze twee eindproducten werden officieel voorgesteld op een persmoment op 21 augustus in ’t Lindebos in Wijtschate in aanwezigheid van Bart Naeyaert, de gedeputeerde voor Landbouw van de Provincie West-Vlaanderen. Op het persmoment waren 46 deelnemers aanwezig, waarvan 10 journalisten.

32

4.4.1.1.6 Vormingsdag ‘To eat or not to eat’ (21 september, Brouwershuis, Brussel) Vandaag grijpen velen terug naar grootmoeders tijd om ingrediënten, technieken en gerechten van toen te herontdekken. Die smaken en bijhorende kennis willen velen graag delen, doorgeven aan de volgende generaties en zelfs vermarkten. Maar dat blijkt niet zo evident. Hoe authentieker de werkplaats, hoe moeilijker het is om te voldoen aan de hedendaagse wetgeving. Vandaag is er dan ook zoveel meer gekend over de mogelijke gevaren die om de hoek loeren tijdens de bereiding en bewaring van voedsel. Onze gezondheid krijgt prioriteit. Maar wat met onze erfgoedkeuken? Mogen we zomaar voedsel verkopen bereid in een erfgoedcontext? En wat zijn de commerciële mogelijkheden? De vormingsdag ‘To eat or not to eat’ op maandag 21 september in het Brouwershuis te Brussel ging hier dieper op in. Deze dag was een organisatie van CAG samen met de Erfgoedcel Brussel, de Federatie van de Belgische Brouwers en de leden van de klankbordgroep Voeding. 45 geïnteresseerden met uiteenlopende achtergrond volgden deze vorming. Jean-Louis Van de Perre, voorzitter Belgische Brouwers vzw, verwelkomde iedereen in de raadzaal van het Brouwershuis. Dit gebouw herbergt eveneens het Museum van de Belgische Brouwers en was dan ook de uitgelezen plaats om deze dag te laten doorgaan. Stijn Hermans van de voorlichtingscel van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) opende de dag. Hij lichtte de hedendaagse regelgeving over de voedselveiligheid toe bij bereiding en verkoop van voedingsmiddelen. Na de voorstelling van de werking en structuur van het FAVV gaf hij een duidelijk overzicht van de belangrijkste wetgeving rond voedselveiligheid. Hij haalde de sectorgidsen per sector (bijv. horeca, bakkerij…) aan. Hij vertelde meer over de checklists die op de site van FAVV staan en die inspecties gebruiken. Stijn Hermans haalde ook de uitzonderingen en aparte regels aan voor tijdelijke bedrijfsruimten, hoeveverbruik, artisanale lambiekbrouwerijen en gelegenheidsverkoop (dit is maximum vijf keer per jaar en met een maximum van tien dagen). Op de website van FAVV (http://www.afsca.be/professionelen/) is alle informatie terug te vinden. Tijdens het vragenuurtje kwamen veel verschillende vragen vanuit zeer concrete situaties uit diverse hoeken. Opvallend is dat overal dezelfde spanning merkbaar is tussen de erfgoedwaarde van de locatie en de authentieke bereidingswijzen enerzijds en de wetgeving inzake voedselveiligheid anderzijds. Na de lunchpauze was het tijd om de theorie vertaald te zien in de praktijk. Davy Jacobs, conservator van het Jenevermuseum in Hasselt, vertelde in zijn presentatie ‘Have a drink, it’s educational. Veilig borrelen in het Jenevermuseum’ meer over de werking van het Jenevermuseum als levend museum en over het stookproces ‘van korrel tot borrel’. Hij zoomde in op de milieuwetgeving VLAREM en op de complexe formaliteiten om een nieuwe milieuvergunning te krijgen. Liesbeth Inghelram, conservator van het Bakkerijmuseum in Veurne, gaf met haar presentatie ‘Safety first?! Wat met het lekkers in het Bakkerijmuseum?’ een verslag over de praktische werking bij het Bakkerijmuseum inzake voedselveiligheid. Het museum voerde in 2012-2013 het hele systeem van HACCP en autocontrole in. De medewerkers volgden een opleiding inzake voedselveiligheid. De infrastructuur van het museum onderging kleine en grote ingrepen om te voldoen aan de regels inzake voedselveiligheid. De hele procedure vraagt veel tijd en werk, maar de zaken verlopen nadien ook efficiënter.


33

Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz was de laatste spreker. Hij zoomde in op het Museum van de Belgische Brouwers dat een waardevolle én zeer verscheiden collectie omvat. CAG registreerde in opdracht van de Ridderschap van de Roerstok der Brouwers en de Vlaamse Gemeenschapscommissie alle objecten. De hele collectie is online raadpleegbaar via Het Virtuele Land. Tot slot gaven CAGmedewerkers Greet Draye en Brecht Demasure een exclusieve rondleiding achter de schermen van het Museum van de Belgische Brouwers. Deze vormingsdag is een mooi begin van een dialoog tussen FAVV en de erfgoedsector zodat het in de toekomst mogelijk kan blijven om traditionele bereidingswijzen en ander immaterieel erfgoed door te geven aan de volgende generaties.

4.4.1.1.7 Studiedag ‘Vissen in het verleden’ (30 oktober, VLIZ, Oostende) Op 30 oktober ging de contacten studiedag ‘Vissen in het Verleden’ door in Oostende. Het historisch aspect van, en de multidisciplinaire kijk op de geschiedenis van de Belgische visserij op zee en in het Schelde-estuarium vormden dé sleutelwoorden van deze studiedag. Deze tweejaarlijkse studiedag was een organisatie van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) in samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed (aOE), het Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke (NAVIGO) en CAG. 130 mensen namen deel aan deze studiedag. Het programma omvatte drie grote sessies met meerdere sprekers. De eerste sessie ging dieper in op de visverwerking en visproductie aan land, van vroeger tot nu. Bewaartechnieken, de visverwerkende industrie, de oesterkweek en handel kwamen hier aan bod. Tijdens de interactieve sessie ‘De Cierk’ brachten tien sprekers aan de hand van voorwerpen, beelden of citaten een boeiend verhaal uit de visserijgeschiedenis. De laatste sessie ging over drie thema’s: haring, paling en kabeljauw. CAG werkte mee aan de inhoudelijke voorbereiding van de studiedag en droeg met twee lezingen bij tot de dag. Yves Segers vertelde over de geschiedenis van de visconservenindustrie in Bretagne en in België (1800-1940). Sarah Luyten zoomde in op de geschiedenis en het (immaterieel) erfgoed van de paling(vangst).

4.4.1.1.8

Inspiratiedag ‘WOI in de kijker. Verras je publiek’ (27 november, Erfgoedsite Tienen)

Organisaties nemen met talrijke initiatieven deel aan de herdenking van de ‘Groote Oorlog’ (20142018). De militaire en politieke aspecten van de Eerste Wereldoorlog komen hierbij aan bod. Ook zijn er steeds meer activiteiten die het dagelijkse leven tijdens de bezetting, de voedselsituatie en de ontwikkeling van de landbouw en visserij in woord en beeld brengen. Dit thema biedt een waaier aan leuke mogelijkheden en spreekt zowel jong als oud aan. Het is echter niet evident om altijd het juiste publiek te bereiken. De Inspiratiedag over landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog stond deze keer in het teken van ontsluiting en beleving. Tijdens deze dag reikten experts tips en hulpmiddelen aan om van een WOIactiviteit een succes te maken. De eerste spreker was Lea Winkeler, projectleider 100 jaar Grote Oorlog Toerisme Vlaanderen. Met haar presentatie ‘Op zoek naar publiek. Mijn WOI-activiteit en de strijd om de bezoeker’ ging zij dieper in op wat een activiteit uniek maakt en hoe in te spelen op het publiek. Vervolgens stelden organisaties hun prikkelende activiteiten voor boordevol met tips. Annelien Noppe (Erfgoedcel Pajottenland & Zennevallei) zoomde in op ‘WOI in de klas en online’: voorstelling website 'kinderen in bezet gebied' en de mogelijkheden van deze website. Tim Lerno (bibliotheek Londerzeel) vertelde het verloop van het project ‘1914 - 1918: Tuinieren tegen de honger’ en welke moeilijkheden ze hierbij hadden. Dan was het de beurt aan Paul Degraeve (Heemkring Ter Ham Steenokkerzeel) die

34

het succesvolle project ‘Voedselschaarste op de zondagsmarkt? Herdenking 100 jaar voedseltekorten tijdens WOI’ voorstelde. Clara Mathues, (Brussels Museum van de Molen en de voeding Evere) sloot met haar presentatie ‘Van oorlogstuin tot receptenblog’ de voormiddag af. Na de lunch stelde Sarah Luyten (CAG) met haar presentatie ‘WOI op 't erf: landbouwers op onderzoek’ het project WOI op ’t erf voor. Els Salembier (Toerisme Vlaams-Brabant) haalde met haar presentatie ‘Hoe werk je een dagprogramma uit en wat biedt het Belevingscentrum ’14-’18 van Tildonk?’ de werking van hun bezoekerscentrum aan. Nadien bezochten de deelnemers de expo’s ‘Boter bij de vis’ en ‘De smaak van de oorlog’ in de Erfgoedsite Tienen. De Inspiratiedag was een organisatie van CAG in samenwerking met het Departement Landbouw en Visserij, Provincie Vlaams-Brabant, Belevingscentrum ’14-’18 Tildonk en de leden van het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’. Er waren 42 deelnemers.

4.4.1.2 Participatie en bijdrage aan andere initiatieven 4.4.1.2.1 Nacht van de Geschiedenis (24 maart, thema ‘Landbouw en visserij’) Op 24 maart, tijdens de 13de editie van de Nacht van de Geschiedenis, stonden landbouw en visserij door de eeuwen heen centraal. Meer dan 230 lokale Davidsfondsafdelingen over heel Vlaanderen organiseerden die avond geschiedenisactiviteiten. De medewerkers van CAG waren eveneens present en gaven lezingen verspreid over heel Vlaanderen en Brussel, waarop gemiddeld een 50tal personen aanwezig waren. De Nacht van de Geschiedenis is een initiatief van Davidsfonds Evenementen in samenwerking met De Standaard, Radio 2, AVEVE, Boerenbond, Landelijke Gilden, EosMemo, FARO, VILT, Heemkunde Vlaanderen en Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG).          

Assebroek: Lezing ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens WOI’, Brecht Demasure Beerse: Lezing ‘Landbouw en de ontwikkeling van de mechanisering in de Antwerpse Noorderkempen (1800-2000)’, Bert Woestenborghs Hasselt: Lezing ‘Van grond tot jenever. Een geschiedenis van de landbouw in Hasselt’, Diantha Osseweijer Herdersem: Lezing ‘De evolutie van de Belgische landbouw van 1880 tot 2000’, Dries Claeys Herent: Lezing ‘Leven van het land in Herent, 1750-2015’, dr. Greet Draye Laken: Film 'Laatste getuigen van het Hoger Instituut voor Landbouwhuishoudkunde' en lezing ‘De Landbouwhuishoudschool op de Heizel (1920-1958)’, Joris Spolspoel Langemark: Lezing ‘Van dwangarbeid tot paysannat. De ontwikkeling van de landbouw in Congo in de periode 1885 – 1960’, Stephanie Kerckhofs Linden: Lezing ‘De oorlogskeuken. Voedselaanbevelingen en keukentips in België tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Yves Segers Merksem: Lezing ‘Wat schaft de pot? Voedsel tijdens WO I’, Sarah Luyten Opvelp: Lezing ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens WOI’, Femke Paulussen

Eos Memo, de geschiedenisspecial van het populairwetenschappelijk tijdschrift Eos, stond in maart 2015 ter gelegenheid van de Nacht van de Geschiedenis in het teken van landbouw en visserij. Medewerkers van CAG schreven meerdere bijdragen voor dit themanummer.


35

4.4.1.2.2 Plattelandsacademie ‘Landbouw en voeding tijdens WOI’ (2 december, Roeselare) De Plattelandsacademie van de Landelijke Gilden West-Vlaanderen geeft op regelmatige tijdstippen meer achtergrond en duiding over bepaalde thema’s over de Eerste Wereldoorlog. Voor de lezing op 2 december kozen ze voor het thema ‘Voeding in WOI’. Het Vlaams Huis van de Voeding (Miummm) was hiervoor de uitgelezen plaats, want tijdens die periode stond de reizende expo ‘Boter bij de vis’ hier opgesteld. CAG dacht mee na over de invulling van de avond. Brecht Demasure (CAG) gaf een lezing over de landbouw en voedselbevoorrading tijdens en na WOI. Sarah Luyten (CAG) gaf een uiteenzetting van het project ‘WOI op ’t erf’. Naar deze activiteit kwamen 70 mensen.

4.4.2 Opzetten van en participeren aan publieksprojecten en educatieve initiatieven (OD 4.2) 4.4.2.1 Educatieve initiatieven CAG zette in 2015 meerdere educatieve initiatieven op, dikwijls in de marge van publieksactiviteiten zoals Erfgoeddag (zie 4.4.2.2.1) en tentoonstellingen zoals ‘Boter bij de vis’ (zie 4.1.1.3). In 2015 vervaardigde een studente van de KaHo Sint-Lievens in Aalst tevens een lessenpakket over de publicatie ‘In Brussel ge(s)maakt?’. Dit pakket richt zich op kinderen van de derde graad lager onderwijs. Samen met de Erfgoedcel Brussel en de Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei besloot CAG om dit pakket verder te verfijnen zodat het toepasbaar is voor scholen uit de regio Brussel en VlaamsBrabant. Die scholen kunnen de bijhorende expokraam ‘Gesmaakt door de Brusseleir?’ ontlenen. In 2015 gebeurde een eerste doorlichting van deze bundel. In 2016 wordt hier verder aan gewerkt. De klemtoon van de educatieve werking lag in 2015 evenwel bij de samenwerking met Plattelandsklassen om lessenpakketten uit te werken voor het secundair onderwijs rond duurzame landbouw en het serious game Farmony (zie 5.1).

4.4.2.2 Participatie publieksevenementen landbouw, voeding en erfgoed 4.4.2.2.1 ‘Wat erven wij van onze landbouw?’ Kinderen ontdekken het platteland tijdens Erfgoeddag (24 april, Bierbeek) Geen betere locatie om het thema ‘Erf!’ van de 15de Erfgoeddag (24 april) kracht bij te zetten als een historisch boerenerf. CAG was daarom te gast op de Corbeekhoeve in Bierbeek, het vroegere proefbedrijf van de KU Leuven. Jong en oud maakten er kennis met verleden, heden en toekomst van landbouw en platteland. En omdat een infopaneel lang niet alles zegt, stond deze dag in het teken van ‘beleven’. Zo’n 700 bezoekers kwamen langs en namen deel aan de activiteiten die gericht waren op een specifieke doelgroep, nl. gezinnen met kinderen. Met het label ‘Vlieg’ werd hierover heel duidelijk gecommuniceerd. Aan de hand van demonstraties ontdekten bezoekers dat schapen scheren een stiel op zich is. De kleinsten bekommerden zich om de lammetjes en met de papfles in de aanslag kregen zij de beste zorgen. Mocht het wat stoerder, dan boden de strobalenberg, groentememory, veevoederlasagne en een ritje met de boerenkar een alternatief voor kinderen die al doende wilden kennis maken met de boerenstiel. Wie meer wilde weten over de bodem kon terecht bij de medewerkers van de

36

Bodemkundige Dienst die aan de hand van een profielput uitleg gaven bij het belang van een goede waterhuishouding. Ook de educatieve spelletjes van Plattelandsklassen vielen in de smaak. Een tijdlijn bood bezoekers een overzicht van de evolutie die de landbouw heeft doorgemaakt. Op de vraag ‘Wat betekent het platteland, of heel concreet de Corbeekhoeve, voor jou?’ werden heel actuele antwoorden geformuleerd. Mensen zijn duidelijk op zoek naar een sociaal gedragen landbouw die zich richt op de directe omgeving. Hoeveverkoop, zelfplukboerderij en ‘samentuin’ waren enkele van de reacties. De serious game Farmony liet bezoekers stil staan bij de vraag hoe duurzaam onze landbouw is. Dit bepaalt immers wat toekomstige generaties van onze hedendaagse landbouw zullen erven. En wie van al dat nadenken honger of dorst had gekregen, kon op de boerenmarkt proeven van wat de streek te bieden heeft. Deze brede waaier aan activiteiten bewees dat wie werkt met erfgoed niet enkel kijkt naar het verleden, maar ook deze kennis over vroeger kan inzetten om de landbouw van de toekomst vorm te geven. ‘Wat erven wij van onze landbouw?’ was een initiatief van CAG, Zoötechnisch Centrum en Plattelandsklassen in samenwerking met Gemeente Bierbeek, Bodemkundige Dienst van België, KU Leuven, Mooss vzw en Erfgoedcel Leuven.

4.4.2.2.2 Dag van de Landbouw (20 september, Merchtem) Op zondag 20 september nam CAG deel aan de Dag van de Landbouw op het melkveebedrijf Koeweidehof in Merchtem. Op dit innovatieve landbouwbedrijf waar drie generaties samenwonen, kon het publiek kennismaken met enkele hoogtechnologische snufjes zoals een melkrobot, voederautomaat, pocketvergister en de toepassing van drones in de landbouw. Vanuit de samenwerking tussen CAG en Plattelandsklassen verzorgde de educatieve stafmedewerker van CAG een informatiestandje waar uitleg werd gegeven over de educatieve initiatieven en didactische materialen van beide organisaties. Leerkrachten kregen op vertoon van hun lerarenkaart een pakket met educatief materiaal mee naar huis.

4.4.2.2.3 Week van de Smaak (12 – 22 november) Tijdens de Week van de Smaak 2015 (12-22 november) met als thema ‘VergETEN’ zette CAG twee acties op, allebei in het kader van ‘Europeana Food & Drink’ (zie 5.6). Vermits CAG in het kader van ‘Europeana Food & Drink’ een cluster vormt met de Koninklijke musea voor Kunst en Geschiedenis, verliepen beide acties in samenwerking met KMKG. Om te beginnen werden de Vlaamse warme bakkers gecontacteerd met de vraag of zij een traditioneel taartrecept (appeltaart, biscuit, chocoladetaart,…) een hedendaagse twist wilden geven. De ‘erfgoedtaart’ die zo ontstond, konden ze verkopen tijdens de Week van de Smaak. De taart paste in een speciaal daarvoor ontworpen ‘erfgoedtaartdoos’. Elke deelnemende bakker -honderd in het totaal- kreeg honderd taartdozen bezorgd en daarnaast ook ander promotiemateriaal: twee affiches, twee wobblers en postkaarten over de expo ‘Taart!’. Evaluatie bij de deelnemende bakkers leerde dat de grote meerderheid zeer enthousiast was over de actie en zeker opnieuw zou deelnemen bij een herhaling. De actie kreeg financiële steun van VLAM. Nog tijdens de Week van de Smaak organiseerden CAG en KMKG zeven inzamelmomenten voor culinaire herinneringen: ‘Op de koffie’. Oude foto’s en recepten werden ingescand, objecten


37

gefotografeerd en verhalen genoteerd. De inzamelmomenten gingen door in Roeselare, Leuven, Hoepertingen, Eeklo, Brussel, Antwerpen en Gent. Ze verliepen in samenwerking met Vol-au-vent vzw en lokale erfgoedspelers: BIE/Terf, Erfgoedcel Leuven, Erfgoed Haspengouw, Erfgoedcel Meetsjesland, Erfgoedcel Brussel, MAS, STAM en Huis van Alijn. Al het verzamelde materiaal (168 records in totaal) werd in de loop van december 2015 digitaal ter beschikking gesteld via Historypin (ww.historypin.org/en/opdekoffie). Een ruime selectie ging bovendien naar Europeana en Het Virtuele Land.

4.4.2.2.4 Festival ‘Witloof! Harens goud’ (25-26 april, Haren) Het nieuwe ‘Witloof! Harens Goud’-festival ging op 25 en 26 april door in Haren. Dit festival was een initiatief van vzw Sputnik in samenwerking met andere partners waaronder CAG. Het festival zoomde in op de gulden tijd van Haren, toen in dit kleine dorp een ware witloofkoorts heerste. Van hieruit werd (en wordt) dit kostbare witte goud immers niet alleen geëxporteerd naar de rest van ons land, maar ook naar de Verenigde Staten, Azië, het Midden-Oosten en talloze Europese landen. En al is de bedrijvigheid van de witloofindustrie anno 2015 grotendeels verdwenen, toch wordt vandaag opnieuw deze stiel in Haren uitgeoefend. ‘Witloof!’ belichtte op verschillende plekken in Haren de geschiedenis van de witloofteelt, en legde daarbij ook enkele hedendaagse accenten met expo’s, film, geleide bezoeken, degustaties en concerten. CAG schreef de tentoonstellingsteksten voor de expo over witloof en selecteerde en beschreef de landbouwwerktuigen. CAG hielp eveneens mee op de dag zelf. Circa 400 mensen namen deel aan één of meerdere activiteiten. Het festival kreeg heel wat persbelangstelling. Hierop besloot de organisator dat het festival een tweede editie zou krijgen. Ook hier zal CAG bij betrokken worden.

4.4.2.2.5 Bokrijkdagen ‘Boerderijdieren in actie’ (12 juli, Bokrijk) Op het terrein van het Openluchtmuseum Bokrijk leven heel wat dieren. Op zondag 12 juli stond het domein helemaal in het teken van boerderijdieren. Dit was meteen de gelegenheid om de werking van CAG rond immaterieel erfgoed voor te stellen. CAG schreef de informatieve teksten die bij de verschillende dieren stonden. Tijdens de dag stond CAG met een informatiestandje in Bokrijk. Hierbij bood CAG twee activiteiten aan op maat van gezinnen. Via een levensgroot memoryspel leerden kinderen spelenderwijs wat de dieren vroeger aten. En in onze erfgoedboomgaard konden ze hun ideeën ophangen over welke dierentradities zij wilden bewaren voor de toekomst. Ganzen hoeden, de imkerij en oude dierenrassen zoals het Piétrain-varken waren enkele van de vele tradities die de bezoekers wensten door te geven aan de volgende generaties. Bokrijkdagen is een initiatief van het Openluchtmuseum Bokrijk. CAG was één van de participanten. De stand kon rekenen op circa 175 bezoekers.

4.4.2.3 Expo ‘Taart!’ Op 2 oktober 2015 opende de expo ‘Taart!’ in het Bakkerijmuseum in Veurne. CAG ontwikkelde die expo samen met de Koninklijke musea voor Kunst en Geschiedenis in het kader van het Europese project ‘Europeana Food & Drink’ (zie verder 5.6 en 6.2). De expo gaat in op het ontstaan van ‘moderne taarten’, op tal van taarttradities en op feesttradities met gebak in andere culturen. Vanaf midden februari 2016 reist de expo verder naar Voeren, Sint-Truiden en Leuven. De expo lokte ca. 2500 bezoekers naar Veurne, onder hen veel schoolkinderen. Het Bakkerijmuseum organiseerde in de herfst- en kerstvakantie taartworkshops voor kinderen.

38

4.4.2.4 Tentoonstellingsproject ‘Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’ (7 – 29 november, Sint-Niklaas) Naar aanleiding van het 125-jarige bestaan van Boerenbond kwamen de Landelijke Gilden uit het Waasland op het idee om een project rond het rijke erfgoed van de organisatie op poten te zetten. Hun oog viel op de monumentale gildevlaggen, vaak uit de eerste helft van de 20ste eeuw, waar nog veel gilden over beschikken. Het project ‘Met Vlag en Gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’ werd mee ondersteund door een samenwerking tussen Landelijke Gilden, Centrum Agrarische Geschiedenis, Erfgoedcel Waasland, Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas en Carl Claes. Uiteindelijk werden een 40tal vlaggen verzameld. Een selectie hiervan, aangevuld met enkele exemplaren van KVLV, KLJ en LRV, werd tentoongesteld van 7 tot en met 29 november in het Stedelijk Museum te Sint-Niklaas. Op vrijdag 6 november was er een plechtige opening. Behalve een inhoudelijke bijdrage heeft CAG specifiek de redactie van de catalogus ‘Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’ ter harte genomen. De publicatie werd tijdens de tentoonstelling aan de bezoekers te koop aangeboden.

4.4.2.5 ‘Veldverkenners’ Vanaf midden 2013 werd een samenwerking gestart met de blogsite www.veldverkenners.be. ‘Veldverkenners’ is een initiatief van het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (VILT vzw) en probeert de burger dichter bij de boer te brengen. Ook in 2015 werd er maandelijks een themaverhaal van Het Virtuele Land in de kijker gezet in de rubriek ‘Uit de Oude Doos’, door middel van een opmerkelijke foto uit de beeldbank van CAG en relevante weetjes uit het betreffende themaverhaal. De rubriek wordt bij verschijning gepromoot op de Facebookpagina’s van ‘Veldverkenners’ en CAG. In 2016 wordt de samenwerking verder gezet.

Foto: Vlag boerengilde Klein Sinaai op de tentoonstelling ‘Met vlag en gilde’, Stedelijk Museum in Sint-Niklaas, 7 – 29 november 2015


39

4.5 Verzorgen van een moderne en attractieve communicatie (SD 5) 4.5.1 Communicatie omtrent werking via eigen kanalen (OD 5.1) In 2015 werden zes reguliere nieuwsbrieven verstuurd, aangevuld met elf nieuwsbrieven en/of uitnodigingen voor speciale evenementen, nl.  Studiedag ’30 jaar melkquotum: begin of einde van een gouden tijdperk?’ (maart)  Nacht van de Geschiedenis: ‘Landbouw en Visserij’ (maart)  Uitnodiging opening tentoonstelling ‘Boter bij de Vis’ (maart)  Erfgoeddag: ‘Erf!’ (april)  Derde contactdag ‘Het kaf en het koren. Over de toekomst van agrarische collecties’ (april)  Uitnodiging ‘WOI op ’t erf. West-Vlaamse landbouwers ontdekken eigen WOI-verleden!’ (juli)  Vormingsdag ‘To eat or not to eat’ (augustus)  Uitnodiging opening expo ‘Taart!’ (september)  Inspiratiedag ‘WOI in de kijker. Verras je publiek’ (oktober)  Week van de Smaak: ‘VergETEN?’ (oktober)  Kerst- en nieuwjaarswensen (december) Alle nieuwsbrieven werden elektronisch verstuurd in de huisstijl van CAG. In 2015 communiceerde CAG via zijn Facebookpagina over de eigen werking en activiteiten van derden. In 2015 nam het aantal ‘likes’ toe van 370 naar 505. In 2015 werd het adressenbestand verder uitgebreid en geüpdatet. De deelnemers van de verschillende activiteiten worden telkens opgenomen in de adressenlijst voor de nieuwsbrief. Op deze manier blijven zij op de hoogte van de werking van CAG. Eind 2015 ontvingen 2992 abonnees onze nieuwsbrief.

4.5.2 Overleg en communicatie met bevoegde overheden (OD 5.2) CAG informeerde in 2015 op een informele en formele manier de bevoegde (lokale, provinciale, regionale en nationale) overheden over de eigen werking en signaleerde knelpunten en troeven van het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Zo hadden Yves Segers en Joris Relaes in het voorjaar overlegmomenten rond de (toekomstige) werking van CAG op de Afdeling Cultureel Erfgoed en het Kabinet van minister van Cultuur Sven Gatz. Vertegenwoordigers van de overheid participeerden aan en reflecteerden over de werking van CAG, via bijvoorbeeld lidmaatschap van de bestuursorganen, klankbordgroepen en stuurgroepen van projecten (zie 3.1.2 en 3.1.3). In juli 2015 kreeg CAG bezoek van de Afdeling Cultureel Erfgoed (Vlaamse Overheid) in het kader van de tussentijdse evaluatie. CAG ontving op 6 november het verslag. De evaluatie was positief. Aandachtspunten voor de toekomst waren het verder omschrijven van de beslissingsbevoegdheden binnen de organisatie, het verder uitbouwen van een werking rond het erfgoed van voeding en het verder versterken van de internationale werking.

40

4.6 Netwerking en afstemming werking met erfgoedgemeenschap in binnen- en buitenland (SD 6) 4.6.1 Afstemmen van eigen werking met het eigen veld en andere relevante organisaties en/of partners (OD 6.1) Via overleg in de adviesraad en klankbordgroepen werd afgestemd met het eigen veld en andere relevante organisaties en/of partners (zie 3.1.3 en 4.3.2.3. en 4.3.2.4.) Uiteraard stemde het centrum ook haar werking af met de Afdeling Cultureel Erfgoed, het Departement Landbouw en Visserij en het steunpunt FARO en met andere expertisecentra en relevante erfgoedinstellingen. Dit gebeurde onder meer via het Cultureel-Erfgoedoverleg.

4.6.2 Extra inzet op samenbrengen en activeren van actoren m.b.t. erfgoed van voeding (OD 6.2) Net zoals de voorgaande jaren zette CAG in 2015 extra in op het thema voeding en het bevorderen van de samenwerking tussen de erfgoedbeheerders van eten en drinken. Dat gebeurde zowel vanuit de basisals de projectenwerking. Alle acties werden tevens afgetoetst bij de klankbordgroep Voeding, die regelmatig contact had i.v.m. de voorbereidingen van de vormingsdag ‘To eat or not to eat’. Hieronder worden een aantal activiteiten opgesomd waarin het erfgoed van voeding een centrale rol opnam. 

In januari 2015 verscheen het algemene voedingsverhaal ‘Eten op de plank’ op Het Virtuele Land. Zoals ‘Leven van het land’ dat doet voor de landbouw, vertelt het de geschiedenis van de Belgische voedselproductie, -distributie en -consumptie sinds 1750. In de drie deelverhalen ‘Schaarse middelen (1750-1880)’, ‘Revolutie in de voeding (1880-1950)’ en ‘Productie en consumptie in massa (1950-2015)’ wordt de keten gevolgd. Van hoofdzakelijk agrarische productie, kleinschalige distributie en honger voor een groot deel van de bevolking, gaat het steeds meer naar industriële productie, een meer georganiseerde distributie en een kleinere kloof tussen het menu van rijk en arm. Om tenslotte te eindigen bij massaproductie, multinationals, overdadige consumptie en 'tegenbewegingen' zoals Fairtrade en bio.



De ontwikkeling van de expo ‘Taart!’ (zie onder 4.4.2.3., 5.6 en 6.2) verliep in nauwe samenwerking met het Bakkerijmuseum Veurne. Ook andere instellingen die over expertise of beeldmateriaal beschikken in verband met taarterfgoed verleenden hun medewerking, namelijk Erfgoed Haspengouw, het Huis van Alijn en Leca.



In 2015 werd op een intensieve manier samengewerkt met verschillende collectiebeheerders en actoren uit de erfgoedgemeenschap ‘Voeding’ in het kader van het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’ (zie 4.1.1.3).



Op 21 september 2015 vond de vormingsdag ‘To eat or not to eat’ plaats in het Brouwershuis te Brussel (zie 4.4.1.1.6.). Deze dag ging dieper in op de bestaande wetgeving inzake de voedselveiligheid tijdens ambachtelijke bereidingen van voedingsmiddelen al dan niet in een authentieke setting en de verkoop ervan. Deze dag organiseerde CAG op vraag van de leden van de klankbordgroep. Het doel was om een antwoord te bieden op de vele vragen die de (erfgoed)organisaties hebben over deze problematiek. Ook latere vragen werden


41

doorgegeven aan het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) . Hun antwoorden stuurde CAG door aan alle aanwezigen. 

Tijdens de Week van de Smaak (12-22 november 2015) werkte CAG in het kader van ‘Europeana Food & Drink’ een actie voor warme bakkers uit. Traditionele taartrecepten kregen een hedendaagse invulling. Honderd bakkers participeerden. De actie genoot financiële steun van VLAM (zie 4.4.2.2.3 en 5.6).



Nog tijdens de Week van de Smaak nodigde CAG tijdens zeven inzamelmomenten het brede publiek uit om met hun culinair erfgoed ‘op de koffie’ te komen. Oude foto’s en recepten werden ingescand, oude objecten gefotografeerd en herinneringen genoteerd. De actie verliep in samenwerking met Vol-au-vent vzw en zeven erfgoedcellen (zie 4.4.2.2.3).



De uitwerking en vervaardiging van de film ‘Goddelijk Fruit’ startte in 2015. Hierbij gaat de aandacht uit naar het rijke fruitverleden van Sint-Truiden (zie 5.8).



CAG gaf mee vorm aan het startmoment op 17 december van het culinaire erfgoedproject ‘Borgerhout smaakt naar meer’. Het district Borgerhout (stad Antwerpen) wil met ‘Borgerhout smaakt naar meer’ de komende twee jaar expliciet inzetten op het verbinden van de zeer diverse inwoners met elkaar. Het culinaire erfgoed (zowel voeding, technieken, recepten, objecten, materialen, enz. van vroeger en nu) is daarvoor een ideale gemene deler.



CAG werkte intens mee aan de voorbereiding en realisatie van de expo ‘Antwerpen à la carte’ in het MAS en het oral history project ‘Winkelverkenners’ (zie 4.2.1.6 en 4.8.2).

4.6.3 Verder uitwerken van netwerken in het buitenland (OD 6.3) CAG werkte in 2015 verder aan het uitbouwen van een internationaal netwerk. Dit verliep onder meer via de bestaande netwerken en organisaties, zoals CORN (Comparative Rural History of the North Sea Area), EURHO (European Rural History Organisation), ICREFH (International Committee for the Research into European Food History) en IEHA (Institut Européen d’Histoire de l’Alimentation). Dit zijn vooral academische netwerken, maar de jongste tijd is daar ook meer en meer interesse voor het rurale en culinaire erfgoed. CAG is tevens een door UNESCO geaccrediteerde NGO en is lid van de Association for Critical Heritage Studies (ACHS) en de ICH (Intangible Cultural Heritage) Researchers Group.

42



Tijdens de conferentie Rural History 2015 begin september (Girona) had Yves Segers een gesprek met prof. Deborah Reid, vice-president van IAAM (International Association of Agricultural Museums). CAG zou binnen deze vereniging kunnen optreden als vertegenwoordiger voor België of de Lage Landen. Maar vermits CAG geen écht museum is, dient dit nader te worden besproken met het bestuur van IAAM. Dit zal gebeuren in 2016.



‘Europeana Food & Drink’, het Europese project over commercieel hergebruik van digitaal erfgoed van eten en drinken waaraan CAG participeert, groepeert 29 partners uit 16 Europese Landen (zie verder 5.6). In 2015 kwam het project op kruissnelheid. De internationale contacten intensifieerden. CAG maakt samen met de Koninklijke Musea voor Kunst en

Geschiedenis in Brussel en Europeana Den Haag deel uit van de tentoonstellingscluster. Het ontwikkelde de reizende en virtuele expo ‘Taart!’. Die cluster staat onder toezicht van Keepthinking (UK), Shift (UK) en Collections Trust. Met alle vernoemde partners werd nauw samengewerkt. Voor de ontwikkeling van de virtuele tentoonstelling legde CAG bovendien contact met Cyprus Food Museum, OntoText (Bulgarije), het Catalaans Ministerie van Cultuur, AcrossLimits (Malta), Vilnius University (Litouwen), PostScriptum (Griekenland), ICIMSS (Polen) en ICCU (Italië): allemaal partners die bereid waren hun nationaal taarterfgoed te delen. De contacten met de partners die andere producten ontwikkelden (m.n. boek, e-book, picture library, educatieve pakketten en een app voor toeristische trail) zijn van die aard dat zowel de expertise als de achterliggende software kunnen gedeeld worden. Alle partners van het project ontmoetten elkaar tweemaal in 2015: in maart in Athene, in november in Malta. 

Met de expo ‘Boter bij de vis’ richt het samenwerkingsverband zich ook op een internationaal publiek. De gids omvat de tentoonstellingstekst in het Nederlands, Frans en Engels. Zo is de expo ook toegankelijk voor anderstaligen en voor buitenlandse toeristen (wat vooral van belang is voor de musea in de Westhoek en in Brussel). Daarnaast heeft Toerisme Vlaanderen in augustus 2015 hun Information pack gewijd aan ‘food and farming during WWI’. De Engelse versie van de tentoonstellingstekst van ‘Boter bij de vis’ is hier mee in opgenomen. Dit infopakket verstuurden ze naar hun Engelse perscontacten. Op deze manier inspireert Toerisme Vlaanderen op regelmatige basis buitenlandse journalisten met informatie over WOI-thema’s.



Op 4 december trokken CAG-medewerkers naar het Frysk Lanbou Museum in Earnewald (nabij Leeuwarden). Samen met collega’s van de Fryske Akademy, NAHI (Rijksuniversiteit Groningen), de Provincie Friesland, Tresoar en het Fries Filmarchief wisselden we inzichten en ideeën uit over hoe op een verfrissende manier kan worden (samen)gewerkt rond het erfgoed van boeren en platteland. Het Fries Landbouwmuseum rondde onlangs de volledige registratie en digitalisering van zijn objectencollectie in ADLIB af (circa 10.000 objecten) en zal deze de volgende maanden overbrengen naar het nieuwe gemeenschappelijke en duurzame erfgoeddepot in Leeuwarden. De Provincie Friesland investeert de volgende jaren enkele miljoen euro’s in het verzamelen, digitaliseren en ontsluiten van foto’s en films. Het concept van Het Virtuele Land als verzamelplek en erfgoedbank voor het agrarisch erfgoed vonden de Nederlandse organisaties zeer inspirerend. Pistes voor een mogelijke samenwerking, bijvoorbeeld rond melkerijen en de suikerindustrie, werden besproken. Een rondleiding in het museum sloot het werkbezoek af.



In samenwerking met zusterorganisatie ICAG ontving CAG voorjaar 2015 Karl Bruno als visiting scholar. Karl is verbonden aan de Swedish University of Agricultural Sciences in Uppsala. Hij werkte in Leuven verder aan zijn proefschrift over Zweedse ontwikkelingshulp in Ethiopië (jaren 1960-1980).



Tijdens het ICAG-seminarie van 10 december presenteerde dr. Erwin Karel (Rijksuniversiteit Groningen) een lezing met als titel ‘Van kleine boer naar landbouwrobot. De modernisering van de landbouw in Nederland 1945-2000’.


43

Foto: Expo ‘Boter bij de vis’ in Provinciaal Streekmuseum Huysmanshoeve Eeklo, 4 april – 10 mei 2015

44

4.7 Beleid met aandacht voor duurzaamheid en maatschappelijke en culturele diversiteit (SD 7) 4.7.1 Aandacht voor diversiteit in zijn activiteiten en bij de samenstelling van zijn personeelsbestand en Raad van Bestuur (OD7.1) 

Tijdens de Week van de Smaak organiseerde CAG in samenwerking met KMKG, Vol-au-vent vzw en lokale erfgoedspelers zeven inzamelmomenten voor culinaire herinneringen (zie 4.4.2.2.3). Zowel in Leuven als in Antwerpen werd daarbij expliciet op een sociaal en etnisch divers publiek gemikt. We kregen onder andere bezoek van Inloopcentrum Amerant (CAW) en Nzukondigbo vzw.



De expo ‘Taart!’ zoomt in op feesttradities in de Afrikaanse, Arabische en Aziatische culturen. Niet overal wordt gevierd met taart, maar wel overal met zoet.



Het lessenpakket over de publicatie ‘In Brussel ge(s)maakt?’ richt zich op de derde graad lager onderwijs. In 2015 gebeurde een eerste doorlichting om dit pakket op punt te stellen zodat scholen uit Brussel en Vlaams-Brabant hier gebruik van kunnen maken. Op deze manier blijft de expokraam ‘Gesmaakt door de Brusseleir?’ in gebruik en wordt de expertise verder doorgegeven.



CAG gaf mee vorm aan het startmoment op 17 december van het culinaire erfgoedproject ‘Borgerhout smaakt naar meer’. Het district Borgerhout (stad Antwerpen) wil met dit initiatief de volgende twee jaren inzetten op het verbinden van de zeer diverse inwoners met elkaar. Het culinaire erfgoed (zowel voeding, technieken, recepten, objecten, materialen, enz. van vroeger en nu) is daarvoor een ideale gemene deler.



In elke vacature wordt uitdrukkelijk vermeld dat CAG een gelijkekansen- en diversiteitsbeleid volgt. Daarbij zijn de kwaliteiten van de kandidaten bepalend, ongeacht geslacht, religie, afkomst, leeftijd of fysieke beperking.

4.7.2 Aandacht voor duurzaamheid en ecologisch bewustzijn en duurzame opslag van digitale collecties (OD 7.2) Alle publieksactiviteiten van CAG, zoals studiedagen en tentoonstellingen, worden alleen aangekondigd via een elektronische uitnodiging. Deze manier van communiceren is niet alleen goedkoper, maar kadert ook binnen een milieubewuster (erfgoed)beleid. CAG wil de resultaten uit projecten zo vaak als mogelijk verduurzamen via Het Virtuele Land, onder meer door de publicatie van rapporten in pdf op de website www.HetVirtueleLand.be/cag/bronnen/rapporten en de ontsluiting van nieuw beeldmateriaal afkomstig uit projecten via de beeldbank. CAG sensibiliseerde ook andere organisaties voor de waarde van het digitaal depot waarin de data uit Het Virtuele Land opgeslagen zitten.


45

De ‘oogst’ van de inzamelmomenten voor culinaire herinneringen tijdens Week van de Smaak (zie 4.4.2.2.3) werd ontsloten via Het Virtuele Land en Europeana, maar wordt ook bewaard op Historypin (www.historypin.org). Dat is een zeer toegankelijk platform dat werd ontwikkeld door Shift, één van de partners van ‘Europeana Food & Drink’ (zie 5.6). CAG zocht een herbestemming voor een aantal nog maar weinig gebruikte tentoonstellingselementen. Voedingsmiddelen van de expo ‘Supermarkt Europa’ kregen zo een nieuwe bestemming in enkele Leuvense kleuterklassen. Ook het Brussels Museum van de Molen en de Voeding nam een aantal elementen over van deze expo. Het museum adopteerde ook de educatieve tafel die hoorde bij de expo ‘Lekker dier’. Op deze manier krijgt dat tentoonstellingsmateriaal een tweede leven.

4.7.3 Aandacht voor toegankelijkheid websites (OD 7.3) De erfgoedbank en organisatiewebsite www.HetVirtueleLand.be bleef in 2015 Anysurfer-compliant voor blinden en slechtzienden. Met de voorbereiding van de vernieuwde omgeving van Het Virtuele Land, dat online werd gezet in november 2014, werd er rekening gehouden met deze voorwaarden. Ook de projectwebsite www.boterbijdeviswo1.be voldoet aan de voorwaarden van het Anysurferlabel.

Foto: Screenshot serious game Farmony

46

4.8 Uitbouwen van een werking rond Immaterieel Cultureel Erfgoed en Mondelinge Geschiedenis (SD 8) CAG zet in de beleidsperiode 2012-2018 nadrukkelijk in op het Immaterieel Cultureel Erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Wegens de moederschapsrust van stafmedewerker Chantal Bisschop in het voorjaar van 2015 hebben de onderstaande aandachtspunten en acties vooral betrekking op de maanden juni-december 2015. Waar mogelijk en wenselijk, heeft Yves Segers haar vervangen (bijvoorbeeld tijdens de overlegmomenten van het ICE-trekkersnetwerk).

4.8.1 Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE) 4.8.1.1 ICE-overleg, samenwerking en afstemming in het cultureel erfgoedveld CAG maakt deel uit van het ICE-trekkersnetwerk. In 2015 kwamen de ICE-domeintrekkers LECA, ETWIE, CAG, Resonant, Het Firmament, tapis plein, FARO en platform www.immaterieelerfgoed.be negen keer samen in functie van de verdere netwerkontwikkeling, taakverdeling, afstemming en samenwerking rond dienstverlening en begeleiding, alsook rond opvolging van het digitale ICEplatform voor elk van de (min.) vijf domeinen. Op vraag van de erfgoedcellen werd een praktische workshop omtrent ICE-makelaardij geprogrammeerd, o.m. over de rol van ondersteunende organisaties t.a.v. erfgoedgemeenschappen. Tijdens het voorjaar van 2015 heeft het ICE-trekkersnetwerk een kwalitatieve bevraging gerealiseerd in het Vlaamse museumveld. Deze bevraging werd verwerkt tot het rapport Musea & Immaterieel Cultureel Erfgoed in Vlaanderen. Op basis van de bevindingen uit de bevraging hebben we verkend welke rol musea in Vlaanderen (kunnen) hebben bij het borgen, het zichtbaar maken en het versterken van ICE. Daarnaast werd onderzocht welke noden en behoeften de museale CE-actoren ervaren m.b.t. immaterieel erfgoed, en hoe dit alles zich verhoudt tot de inzet van het Vlaamse ICE-beleid. Met de informatie en de inzichten uit het rapport heeft het ICE-trekkersnetwerk zich vervolgens aan het werk gezet om een voorbereidende beleidsnota omtrent Immaterieel Cultureel Erfgoed en musea in Vlaanderen op te maken. Met de nota hopen we op die manier een kader te scheppen van waaruit we met de ICE-trekkers, in relatie en complementariteit met de musea, de werking omtrent ICE in het Vlaamse erfgoedveld verder vorm kunnen geven de komende jaren. Er werd verder werk gemaakt van de uitbouw en opvolging van het digitale ICE-platform, ter voorbereiding van een consortium zoals vermeld in de visienota ICE van de Vlaamse overheid (2010). Bijzondere aandacht ging uit naar de uitbouw van de website en drempelverlagende acties. Op 14 december 2015 werd de campagne #ikschrijfgeschiedenis gelanceerd. Doelstelling is een diversifiëring en actualisering van de werking en het beeld van ICE te realiseren. #ikschrijfgeschiedenis wil een actueel, levendig en divers beeld schetsen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed anno 2016. Verder werden ook enkele specifieke thema’s (in de praktijk en op het platform) ontwikkeld en opgevolgd: ICE en toerisme, participatief documenteren van ICE en controversieel erfgoed.


47

4.8.1.2 ICE van landbouw, platteland en voeding De domeintrekkers nemen elk binnen het respectievelijk ICE-domein de rol op als ‘makelaar’ en nemen het voortouw met betrekking tot de informatiedoorstroom binnen het professionele netwerk, onderlinge samenwerking en afstemming en de aanpak van specifieke noden binnen het domein. Als makelaar of trekker van het domein ‘natuur en universum’ verdeelt CAG dit domein in drie subvelden: ‘mens en dier’, ‘mens en voeding’ en ‘mens en landschap’. 

Als aanspreekpunt voor ICE en dieren startte CAG in 2014 een traject op waarin bekeken wordt welke noden en vragen er leven rond dit thema, zowel binnen gemeenschappen als bij het brede publiek. CAG wil met alle relevante en geïnteresseerde spelers (erfgoedgemeenschappen, professionele erfgoedwerkers, dierenrechtenorganisaties, landbouworganisaties, overheidsinstanties, ethici …) ervaringen en expertise uitwisselen en een duurzame dialoog aangaan. In het najaar van 2015 vond het jaarlijks ICE & dieren-overleg plaats met het Departement Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst Dierenwelzijn (Eric Van Tilburgh) en het Departement Cultuur Jeugd Sport en Media, Afdeling Cultureel Erfgoed (Hans van der Linden en Cindy Zoons). CAG had ook contact met docente Hilde Vervaecke (Agro- en Biotechnologie, Hogeschool Odisee) en docente Ester Struelens (opleidingscoördinator Dierenzorg, Hogeschool Gent). Hun studenten kunnen sinds het academiejaar 2015-2016 het thema ICE & dieren kiezen voor hun bachelorproef of stageplaats. In dit academiejaar zijn er echter nog geen studenten die dit thema hebben gekozen. In maart 2015 publiceerde het FARO-tijdschrift het artikel ‘ICE en dieren. Stof voor reflectie’. De themapagina over ‘ICE en dieren’ op www.immaterieelerfgoed.be werd in 2015 up-to-date gehouden en de internationale (UNESCO) ontwikkelingen over een mogelijke ethische code en dierenwelzijnsthematiek werden nauwgezet opgevolgd. In 2015 bleek dat dit dierenwelzijnsaspect – of breder het ethische aspect – voorlopig niet formeel kan worden geïntegreerd binnen de aanvraagprocedure voor de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. De piste van het praktijkoverleg rond ICE en dieren met traditiedragers werd wel verder uitgewerkt. CAG schenkt in de lopende erfgoedzorgtrajecten met dieren wel specifiek aandacht aan het thema dierenwelzijn met o.a. een workshop en het uitwerken van een tekst rond dierenwelzijn. Het borgingstraject met de ganzenrijders in de Antwerpse polders, opgestart in 2014, werd in 2015 op vraag van de erfgoedgemeenschap even on hold gezet. Het erfgoedzorgtraject rond de Hondenzwemming te Sint-Baafs-Vijve (i.s.m. LECA en Sportimonium) ging in het najaar van 2015 van start. Op vraag van de organisatoren bezocht Gaia de hondenzwemming in 2015. Dit werd door beide partijen erg positief ervaren. De organisatoren gaan aan de slag met de werkpunten die de dierenrechtenorganisatie formuleerde. N.a.v. de commotie die was ontstaan bij het haanslaan op Zussen-kermis (Riemst) in de zomer van 2015, startte CAG samen met FARO een bemiddelingstraject op met de Dienst Dierenwelzijn.

48

De paardenkoers in Kontich heeft de ambitie om een aanvraagdossier in te dienen voor erkenning op de ICE Inventaris Vlaanderen. De eerste contacten werden in 2015 gelegd en in 2016 zal CAG samen met LECA een erfgoedzorgtraject met deze gemeenschap opstarten. In het najaar 2015 startten CAG en de Provincie Vlaams-Brabant een tweejarig project op rond het erfgoed van het Brabants trekpaard (zie 5.9.). Het doel van deze samenwerking is drieledig. Vooreerst willen we alle beschikbare informatie over de geschiedenis en het erfgoed van trekpaarden in Vlaams-Brabant in kaart brengen. Een selectie van dit materieel erfgoed wordt ingescand en volgens de regels van de kunst beschreven en ontsloten via www.erfgoedplus.be en www.hetvirtueleland.be. Een tweede aandachtspunt is het immaterieel erfgoed rond paarden en het Brabants trekpaard in het bijzonder. CAG lijst op welke gebruiken en tradities er in Brabant nog bestaan en brengt deze erfgoedgemeenschappen samen. Samen met hen wordt een erfgoedzorgplan opgesteld, worden deze tradities geregistreerd op de website www.immaterieelerfgoed.be en wordt bekeken in hoeverre het wenselijk is om toe te werken naar een aanvraag tot erkenning op de Inventaris Vlaanderen. Ten slotte worden enkele specifieke acties opgezet om (welbepaalde aspecten van) dit immaterieel erfgoed op een participatieve manier te borgen. CAG spoorde de erfgoedgemeenschap rond het fokken van Angora konijnen, paling peuren, kweken van waterslagers en sierduiven aan tot deelname aan de campagne #ikschrijfgeschiedenis. 

CAG is ook aanspreekpunt voor ICE en voeding. Het traject van de Afdeling Cultureel Erfgoed om tot een herdefiniëring van het gebruik van het ICE-logo te komen, werd in 2015 even on hold gezet. Verschillende ICE-elementen met voeding die CAG de afgelopen jaren intensief begeleidde, kregen ondertussen een plaats op de Inventaris Vlaanderen van Immaterieel Cultureel Erfgoed: de Belgische frietkotcultuur, de kermiscultuur, het telen van Grondwitloof en de Belgische biercultuur. Ook in 2015 bleef CAG verder betrokken, hield de vinger aan de pols en informeerde regelmatig naar de borgingsacties, onder meer in functie van de jaarlijkse voortgangsrapporten. Verder had CAG een gesprek met Philippe Debroe (initiatiefnemer Kriekenboomsaga in Schaarbeek). Met hulp van CAG zal hij de acties van deze erfgoedgemeenschap in de loop van 2016 op het platform www.immaterieelerfgoed.be documenteren. In het najaar van 2015 werden de eerste contacten gelegd voor een netwerk rond hopcultuur. Heel wat verschillende mensen, organisaties en verenigingen zijn immers op verschillende plaatsen bezig met diverse mooie borgingsacties en veel enthousiasme om de hopteelt levend te houden. Begin 2016 vond ondertussen een eerste overleg- en contactmoment met een 25tal aanwezigen plaats. Als lid van de projectgroep hielp CAG mee aan het opstellen van de projectaanvraag ‘De geheimen van de Mattentaart’. Dit LEADER-project werd eind 2015 goedgekeurd en zal begin 2016 van start gaan. Geraardsbergen en Lierde willen met verschillende partners, waaronder CAG en met Europese steun, de mattentaart meer en breder onder de publieke aandacht


49

brengen. Om dit Europees erkende streekproduct de plaats te geven die het verdient, gaan we dieper in op de geschiedenis, de plaats in de lokale cultuur, het productieproces, het ambachtelijke karakter en natuurlijk de verschillende betrokkenen die samenwerken om het eindproduct te vormen. 

Wat betreft het thema ICE en landschap, werden wegens andere prioriteiten in 2015 geen specifieke initiatieven genomen rond een mogelijke samenwerking met andere partners rond Veldnamen. Het erfgoedzorgtraject voor de Bloesemfeesten in Haspengouw werd op het einde van 2015 opgestart. In 2015 werden samen met LECA tevens de eerste contacten gelegd voor een mogelijk begeleidingstraject voor de Floraliën Gent.

CAG begeleidt en ondersteunt dus (op vraag) heel wat organisaties, personen, verenigingen en overheden bij het borgen van ICE van landbouw, platteland en voeding. De diverse begeleidingstrajecten resulteerden in de verdere uitbouw van een netwerk van contacten. Als geaccrediteerde NGO door UNESCO werkte CAG in 2014 verder aan de uitbouw van een netwerk van contacten in binnen- en buitenland. CAG is lid van de Association for Critical Heritage Studies (ACHS) ICH (Intangible Cultural Heritage) Researchers Group en ontvangt via de maandelijkse nieuwsbrieven informatie en ideeën over ICE van over de hele wereld.

4.8.2 Mondelinge geschiedenis Aansluitend bij de werking rond ICE zet CAG ook in op acties rond mondelinge geschiedenis. In 2015 lag de klemtoon echter vooral op het werken rond ICE. Het netwerk en de contacten rond mondelinge geschiedenis in de academische en erfgoedwereld werden in 2015 wel verder versterkt en uitgebouwd.  CAG neemt deel aan de stuurgroep van het project ‘Winkelverkenners’ van het MAS waarbij vrijwilligers (oud-)winkeliers gingen interviewen. Het project mondde uit in ‘De winkel om de hoek. Antwerpse buurtwinkels van 1950 tot vandaag’. Op drie winkelplekken, namelijk de Van Wesenbekestraat tot Onderwijsstraat in Antwerpen Noord, de omgeving van de Bredabaan in Merksem en de dorpskernen van Berendrecht en Zandvliet werd in de eerste helft van 2015 een lokale expo opgezet. In de wijken zelf maakt ‘De winkel om de hoek’ met beklijvende getuigenissen en nostalgische beelden een stukje winkelgeschiedenis zichtbaar. 

50

CAG maakt deel uit van de werkgroep Mondelinge Geschiedenis van de Tuinbouwschool SintTruiden. Met het oog op hun nakend jubileum in 2023 gingen ze in 2014 alvast van start met het afnemen van enkele interviews van oud-leerlingen en -leerkrachten. Het project werd echter om persoonlijke redenen van de leden van de werkgroep tijdelijk stil gelegd.

5 Projecten Naast de basiswerking als expertisecentrum (zie de acties beschreven in hoofdstuk 4) zette CAG ook tal van andere projecten op m.b.t. de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, platteland en voeding of nam het eraan deel. Deze activiteiten waren van uiteenlopende aard: sommige hadden veeleer een onderzoekscomponent, bij andere primeerde dan weer het publiekskarakter. Een aantal projecten focusten op het immaterieel agrarisch erfgoed, andere hadden dan weer het roerend agrarisch erfgoed als hoofdthema. Via deze dynamische projectwerking ontwikkelt CAG een integrale aanpak van het agrarisch en ruraal erfgoed en versterkt het ook de basiswerking van het Centrum in heel Vlaanderen en Brussel (en op termijn ook meer en meer in het buitenland). Bovendien genereerden deze extern gefinancierde projecten bijkomende financiële middelen.

5.1 Educatie landbouw en voeding, secundair onderwijs CAG werkte in 2015 samen met Plattelandsklassen aan een structureel aanbod landbouweducatie voor het secundair onderwijs. Met dit aanbod wordt getracht de thema’s landbouw, platteland en voeding binnen te loodsen in het secundair onderwijs. Centraal hierbij staat de wens een werkelijkheidsgetrouw beeld te schetsen van de Vlaamse landbouwsector. In 2015 lag de focus voor de eerste graad op lesmateriaal voor het vak techniek. Dit vak heeft als doel om de rol van techniek in het dagelijkse leven te illustreren en te duiden. Landbouw- en voedingsgerelateerde onderwerpen staan bol van technische toepassingen waarvan het nut kan worden aangetoond aan jongeren. Ze zorgen er immers voor dat de mens in zijn dagelijks onderhoud kan voorzien. Het zijn dan ook deze technieken en technische processen die worden belicht in de lesbundels. De serious game Farmony, die zich richt tot leerlingen uit de derde graad, heeft tot doel jongeren inzicht te verschaffen in ecologische, economische en sociale aspecten van verduurzaming binnen de landbouwsector. Via dit game krijgt de speler een concreet en realistisch beeld van de Vlaamse landbouw en maakt hij kennis met de dynamiek van verduurzaming op bedrijfsniveau. In 2015 stond een eerste testfase op het programma. Dit educatieve computerspel werd in drie verschillende scholen en uiteenlopende richtingen getest in de klaspraktijk. Opmerkingen en feedback werden gebundeld en doorgegeven aan de ontwikkelaars. Door onvoorziene omstandigheden en technische problemen heeft de verdere productie van het spel echter heel wat vertraging opgelopen. De lancering van Farmony werd daarom noodgedwongen uitgesteld en zal in 2016 plaatsvinden. Wel werd verder geschreven aan de didactische vertaalslag van dit spel. Voor vier lesonderwerpen werden uitgebreide lesbundels opgesteld die de leerkracht moeten toelaten de spelverslagen en ervaringen van de leerlingen te kaderen. CAG ging in 2015 in op de vraag van de educatieve uitgeverij Averbode om input te leveren rond de thema’s landbouw, platteland en voeding voor enkele van hun didactische bundels, namelijk voor de vakken PAV, techniek en godsdienst. Eveneens in 2015 werd in het kader van de lesbundels techniek waaraan CAG werkt, een samenwerking opgestart met de lerarenopleiding techniek van UC Leuven – Limburg (Campus Comenius). De basis werd gelegd voor een draaiboek ‘Landbouw en techniek’ waaraan een student gedurende een heel academiejaar werkt. Hij zal aan de hand van twee cases de rol die techniek speelt voor de landbouw duiden en vertalen naar didactisch materiaal. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.3.1, 4.4.2 en 4.5.2.


51

5.2 ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ Het project ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ vatte in 2015 zijn tweede werkjaar aan. De eerste maanden van het jaar stonden volledig in het teken van de digitale registratie van de provinciale collectie domein Bulskampveld – focus landbouw en voeding. Vanaf maart 2015 werkte stagiaire Charissa Delys (studente Kunstwetenschappen, UGent) mee aan de digitale invoer. De gegevens van de geregistreerde en gefotografeerde werktuigen werden zorgvuldig in Adlib ingevoerd en aangepast. In november 2015 werden bovendien een aantal resterende en ‘verloren gewaande’ stukken – vooral handwerktuigen en kleine toestellen – geregistreerd en gefotografeerd. Het aantal door CAG geregistreerde objecten kwam zo op 1390 te liggen. In 2015 werd tevens gestart met de redactie van een rapport over de registratie en het collectieprofiel van de collectie Bulskampveld. In de loop van 2016 wordt een gedeelte van de collectie online gepresenteerd op www.erfgoedinzicht.be en www.hetvirtueleland.be. Verder lag de klemtoon binnen het project in 2015 op de registratie van het Openluchtmuseum Bachten de Kupe in Izenberge (Alveringem). CAG startte de deelcollectieregistratie met het opstellen van een goed gedocumenteerd grondplan. Dat was absoluut noodzakelijk om de stukken te lokaliseren en te determineren. Veel stukken bevinden zich in moeilijk toegankelijke ruimtes. De eigenlijke deelcollectieregistratie bestond uit een rondgang door de huisjes van het Openluchtmuseum. De objectaantallen zijn beredeneerde schattingen die als absolute minima moeten worden beschouwd. De omvangrijke collectie werd beschreven aan de hand van een uitvoerige deelcollectieregistratie. Zo’n collectiebeschrijving biedt informatie over een deelcollectie als geheel, in plaats van over afzonderlijke items. Een dergelijke beschrijving bevat een korte omschrijving, trefwoorden over de inhoud, het collectiebeleid, de bewaarplaats en andere nuttige informatie. CAG volgde daarbij de principes en structuur van het in de cultureel-erfgoedsector gehanteerde Cometa-model. Om naast een kwantitatief overzicht ook een kwalitatief inzicht in de collectie te krijgen, werd een beroep gedaan op expertise van buitenaf. Verschillende experten zoals collectieregistratoren en beheerders van erkende musea maar ook enkele vrijwilligers (in totaal een twintigtal) zakten naar Bachten de Kupe af om hun visie over een deelcollectie te geven. Dit proces verliep simultaan met de fysieke deelcollectieregistratie. Aan de experten werd gevraagd welke waardevolle stukken (op erfgoedvlak) in de collectie zitten. Wat denken ze van de verzameling? Is de (deel)collectie volledig? In welke toestand bevindt het materiaal zich? Op basis van de bevindingen van de experten, werden negen absolute topstukken weerhouden uit de collectie van het Openluchtmuseum Bachten de Kupe. Volgende instellingen brachten in het voorjaar van 2015 op vraag van CAG een bezoek aan Bachten de Kupe: het Bakkerijmuseum (bakkerijerfgoed), het MOT (handwerktuigen en ambachten), Texture (vlas), het Nationaal Tabaksmuseum (tabak), het Hopmuseum (hop) en Mout- en Brouwhuis de Snoek (brouwerijerfgoed), CRKC (religieus erfgoed), MIAT (drukkerij), het Schoolmuseum (onderwijs), domein Raversyde (archeologie), Eperon d’Or (schoeisel), Bruggemuseum Volkskunde (huisraad) en vzw De Klomp (klompenerfgoed). Verder deden we (via mail) ook beroep op de expertise van Stedelijke Musea Sint-Niklaas (kapsalon), Stadsmuseum Lokeren (slagerij) en Horlogeriemuseum Mechelen (uurwerken). De laatste fase in de registratie en doorlichting van het Openluchtmuseum was de objectregistratie. Die is bewust beperkt gehouden. In totaal werden 265 objectnummers toegekend. Zowel de deelcollectieregistratie als de objectregistratie werden in het najaar digitaal verwerkt aan de hand van

52

het beheerssysteem Adlib. Alle gevolgde stappen van de deelcollectieregistratie van Bachten de Kupe worden uitgeschreven in een rapport dat uiterlijk begin 2016 afgerond is. Het wordt online geplaatst op de website www.hetvirtueleland.be, samen met de geregistreerde stukken. Binnen het kader van dit project kwam de vraag van de stad Waregem om hun kleine landbouwcollectie in het traject op te nemen. Een eerste plaatsbezoek vond plaats op 30 april. Tijdens de eerste week van juni vond de fysieke registratie plaats. Onder andere omwille van de goede bewaaromstandigheden werd beslist om de volledige collectie te inventariseren. Veel achtergrond over de collectie is evenwel niet gekend. In totaal werden 119 objectnummers toegekend. In augustus 2015 werden de objecten in Adlib ingevoerd. Voor de Waregemse landbouwcollectie werd een waardering op collectieniveau gemaakt. De gedetailleerde uitwerking hiervan is terug te vinden in het projectrapport ‘Registratie en evaluatie van de landbouwcollectie Waregem’ dat online raadpleegbaar is via Het Virtuele Land. Op basis van de waardering op collectieniveau wordt begin 2016 een waardering op objectniveau gemaakt. Daaruit wordt vertrokken om een eventuele herbestemming van de collectiestukken te overwegen. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1, 4.2.2 en 4.3.

5.3 ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ Het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ werd eind 2014 afgerond. Het was een samenwerking tussen CAG en Erfgoed Haspengouw. Op 26 februari 2015 werden de eindresultaten van het project voorgesteld in Borgloon tijdens een afsluitende avondlezing. Ook de publicatie ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’, die de teksten van de zes lezingen bundelde, werd dan voorgesteld aan het publiek. Er waren ongeveer honderd aanwezigen. In de loop van 2015 werden trouwens de 45 collectiebeschrijvingen van dit inventarisatieproject ontsloten voor de erfgoedgemeenschap via Archiefbank Vlaanderen. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1, 4.2.2, 4.3, 4.4.1, 4.4.2 en 4.6.2.

5.4 ‘Land van Streuvels’ Onder de noemer ‘Land van Streuvels’ ontwikkelt de Provincie West-Vlaanderen een recreatief fietsen wandelroutenetwerk in de gemeente Anzegem, onder meer langs het vernieuwde Streuvelshuis. CAG voerde in opdracht van de Provincie in de tweede helft van 2014 een inhoudelijk vooronderzoek dat als basis kan dienen voor brochures, kaartenmateriaal en informatieborden om het netwerk te ‘stofferen’. Begin 2015 verscheen het rapport. Dat gaat in op de bijzondere landschappen en ecologie langs de heuvelkam die de gemeente doorkruist. Daarnaast behandelt het de geschiedenis van de landbouw, devotie en cultuur in de regio, met aandacht voor het leven en werk van Stijn Streuvels. Tot slot worden diverse pleisterplaatsen langs het parcours beschreven en voorzien van beelden kaartmateriaal. Het rapport is in een digitale versie beschikbaar op Het Virtuele Land. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.1.1, 4.3.1.1 en 4.3.1.2.


53

5.5 Registratie Museum van de Belgische Brouwers Eind 2014 werd de fysieke registratie van de collectie van het Museum van de Belgische Brouwers afgerond. CAG voerde die registratieopdracht uit in samenwerking met de Ridderschap van de Roerstok der Brouwers en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Alle objecten die zich bevinden in het publiek toegankelijke museum werden geregistreerd (afgestoft, genummerd, beschreven en gefotografeerd). Maar ook de objecten in de niet publiek toegankelijke delen van het Brouwershuis werden meegenomen in de registratie. In de eerste helft van 2015 gebeurde de digitale registratie van de collectie in Collective Access: 622 records werden aangemaakt. De collectie werd ontsloten via Het Virtuele Land, en in het kader van ‘Europeana Food & Drink’ ook via Europeana (zie 5.6). Met de Federatie van de Brouwers wordt bekeken of het mogelijk is om ook via hun website de collectie te ontsluiten. Nog in 2015 werd het eindrapport ‘In kannen en kruiken. Collectieregistratie van het Museum van de Belgische Brouwers’ geredigeerd en gepubliceerd op Het Virtuele Land. Dit rapport werd ook voorgesteld tijdens de vormingsdag ‘To eat or not to eat’, in aanwezigheid van Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (zie 4.4.1.1.6). Het registratieproject omvatte ook een publieksluik. In samenspraak met het museum werd geopteerd om toegankelijke infoborden uit te werken die in het museum kunnen worden opgehangen. CAG schreef een korte tekst over het brouwprocédé, een tekst over het ambt van de tonnenmaker en een tekst over Brusselse bierkroezen en -kannen in faience. De teksten zullen worden vertaald in het Engels en het Frans, met het oog op het bijzonder internationale publiek van het museum. Het publieksluik zal in de loop van 2016 worden gerealiseerd. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1, 4.2.2 en 4.3.

5.6 ‘Europeana Food & Drink’ Sinds 2014 is CAG partner in ‘Europeana Food & Drink’ (tevoren Ambrosia), een Europees project dat het commercieel hergebruik van digitaal cultureel erfgoed van eten en drinken wil stimuleren. Het eerste jaar, de ‘learning phase’, werd eind 2014 afgesloten met belangrijke wijzigingen in de vooropgestelde timing en werkwijze. De Europese Commissie verklaarde zich akkoord en stond aanpassingen toe voor 2015-2016. De creatie van de Content Base, die gepland was voor de tweede helft van 2014, schoof op naar de periode van juni 2015 tot maart 2016. CAG laadde een eerste schijf van 500 beelden op in september 2015. De tweede schijf van 500 volgde in december 2015. Het merendeel van de beelden zijn het resultaat van de collectieregistratieopdracht die CAG uitvoerde in het Museum van de Belgische Brouwers (zie 5.5). Maar ook de inzamelmomenten tijdens de Week van de Smaak (zie 4.4.2.2.3) leverden beelden op. Ook de werkwijze voor de ontwikkeling van de commerciële producten onderging grondige wijzigingen. De verschillende partners werden eind november 2014 onderverdeeld in clusters. Elke cluster, met telkens één partner als ‘cluster lead’, werd verantwoordelijk voor één product. CAG werd ‘cluster lead’ van de tentoonstellingscluster. Ook de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis werden in die cluster ondergebracht. Zoals oorspronkelijk gepland, moest zowel een reizende als een virtuele expo worden ontwikkeld.

54

De productontwikkeling verliep in twee fases. Van januari 2015 tot april 2015 werkte CAG het concept van de expo uit. Als onderwerp werd gekozen voor taart: taart op vaste momenten van het jaar en op rituele momenten in een mensenleven. Tegelijk werd beslist in te gaan op hoe wordt gevierd in andere culturen. Het Bakkerijmuseum in Veurne reageerde meteen enthousiast op de plannen en verklaarde zich bereid om inhoudelijk steun te verlenen aan het project, maar ook om de expo te huisvesten van oktober 2015 tot februari 2016. Nog tijdens de eerste fase werden, zoals gevraagd door de projectleiding, het doelpubliek en de commerciële effecten geanalyseerd. Vermits de expo moest reizen werden ook andere locaties dan Veurne gezocht. Zowel Erfgoed Haspengouw als Woonzorgcentrum Remy in Leuven stelden zich kandidaat. In 2016 zal de expo reizen van Veurne naar ’s-Gravenvoeren, Sint-Truiden en Leuven. De tweede fase van de productontwikkeling startte in mei 2015 en liep tot oktober 2015. Die tweede fase stond in het teken van het uitwerken van de expo: research, tekstredactie en fotoredactie. De vormgeving van de panelen werd uitbesteed aan Bailleul Ontwerpbureau. De expo kreeg de vorm van drie grote taartstukken, bestaand uit telkens vier tekstpanelen. Een kleiner stuk taart draagt een touchscreen met een taartkwis en -puzzel. Begin september 2015 was de uitwerking rond. Begin oktober 2015 opende de expo ‘Taart!’ feestelijk in het Bakkerijmuseum in Veurne. CAG leverde in dezelfde periode een aanzienlijke bijdrage aan de virtuele expo. De virtuele tentoonstelling is gebaseerd op de reizende expo, maar heeft een internationale scope en is Engelstalig. Alle inhoudelijke input komt van CAG. Aanvullend beeldmateriaal werd verzameld via buitenlandse partners van het project. De technische uitwerking gebeurde door Europeana in Den Haag. De expo is te bekijken via Google Cultural Institute en via Europeana. (https://www.google.com/culturalinstitute/u/0/exhibit/cake-cake/QRtG6eMd) (exhibitions.europeana.eu). Tot slot kwam CAG ook zijn verplichtingen na inzake publiekswerking. Met die publiekswerking moet het project aan bekendheid winnen. In november 2015 organiseerde CAG samen met Vol-au-vent vzw en verschillende erfgoedcellen tijdens Week van de Smaak ‘Op de koffie’: zeven inzamelsessies voor culinaire herinneringen (zie 4.4.2.2.3). Nog tijdens Week van de Smaak verkochten honderd warme bakkers, verspreid over heel Vlaanderen, erfgoedtaarten. Dat waren taarten die zij bakten op basis van een oud familierecept. CAG stelde de receptenbundel samen. De erfgoedtaarten werden verpakt in speciaal ontworpen taartdozen die de consumenten bewustmaken van het Immaterieel Cultureel Erfgoed dat taart eten is. Voor de productie van de taartdozen en de distributie naar de bakkers werkte CAG samen met VLAM en Puratos. Beide acties werden door de deelnemers zeer gesmaakt. CAG heeft in 2015 de twee ‘all partner meetings’ van ‘Europeana Food & Drink’ bijgewoond: in maart in Athene en in november in Malta. Telkens verzorgde CAG een presentatie over de vorderingen binnen de cluster. Ook nam CAG in 2015 de communicatie over het project in zijn geheel en het deelproject van de expo ‘Taart!’ in het bijzonder, ter harte. In de nieuwsbrief, maar ook op de Facebook-pagina werd het project meermaals toegelicht. De acties tijdens Week van de Smaak kregen bovendien ruime aandacht via de lokale erfgoedcellen waarmee werd samengewerkt en in de nationale communicatie van Vol-au-vent vzw. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.1.1, 4.2.1, 4.4.2.2, 4.6.1, 4.6.2 en 4.6.3.


55

5.7 70 jaar Bodemkundige Dienst van België De Bodemkundige Dienst van België vierde op 9 november 2015 zijn zeventigste verjaardag. Daarnaast werd 2015 door UNESCO uitgeroepen tot het ‘Jaar van de bodem’ en op 5 december 2015 was het ‘Wereldbodemdag’. Dit feestjaar of jubileumjaar vormde de aanleiding voor de Bodemkundige Dienst van België (BDB) om zijn geschiedenis te laten schrijven en enkele publieksactiviteiten te organiseren. In 2015 werkte projectmedewerkster Hanne De Winter (ICAG) haar doctoraatsonderzoek over de geschiedenis van de bemestingsleer en de Bodemkundige Dienst van België af. Op 30 november 2015 verdedigde ze haar proefschrift aan de KU Leuven. Daarnaast schreef ze een themaverhaal voor het HetVirtueleLand, namelijk ‘175 jaar bemestingsleer en 70 jaar Bodemkundige Dienst van België: over de verspreiding van bemestingskennis’ en gaf ze meerdere lezingen over dit onderwerp (onder meer in Leuven en Eindhoven). Ten slotte leverde CAG nog een bijdrage aan het bodemvruchtbaarheidsoverzicht (Wegwijs in de bodemvruchtbaarheid van de Belgische akker- en weidepercelen 2012-2015) dat de BDB in februari 2016 zal publiceren. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.3.

5.8 ‘Goddelijk Fruit’ Al sinds 1951 vindt in Sint-Truiden in het romaanse H. Kruiskerkje elk jaar de bloesemwijding plaats. In 2002 werd de kerk ontwijd. Toerisme Sint-Truiden wil nu deze kerk openstellen voor wandelaars, fietsers en andere bezoekers en wil hen via een documentaire film laten kennis maken met het rijke en diverse verleden van de fruitsector in de regio. Deze film dient meteen ook als promotie voor de fruitsector in Sint-Tuiden. In opdracht van de dienst Toerisme Sint-Truiden startte CAG in 2015 met de productie van de korte film ‘Goddelijk fruit’. Na het vastleggen van het concept werden zowel bewegende als stilstaande historische beelden uit de regio bijeen verzameld. Dit gebeurde ook met hedendaagse filmfragmenten. Hiervoor werden verschillende verzamelingen en archieven geraadpleegd. Aan de hand van dit bijeen gebrachte materiaal tekende de stafmedewerker de verhaallijn uit en besliste de volgorde van de beelden. Die werden vervolgens gemonteerd tot een ruwe film van circa 10 minuten. In 2016 wordt de film verder afgewerkt en officieel voorgesteld. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.3, 4.2.2, 4.5, 4 en, 4.8.

5.9 ‘In de bres voor het Brabants trekpaard’ In het najaar 2015 startten CAG en de Provincie Vlaams-Brabant een tweejarig project op rond het erfgoed van het Brabants trekpaard. Het doel van deze samenwerking is drieledig. Vooreerst willen we alle beschikbare informatie over de geschiedenis en het erfgoed van trekpaarden in VlaamsBrabant in kaart brengen. Het gaat om literatuur, foto’s, postkaarten, schilderijen (en ander illustratiemateriaal), filmmateriaal, stamboeken, affiches en allerlei objecten zoals bijvoorbeeld medailles en diploma’s van prijskampen, smidsgerief, paardengetuig, zadels… Een selectie van het materiaal wordt ingescand en volgens de regels van de kunst (uitvoerig) beschreven en ontsloten via www.erfgoedplus.be en www.hetvirtueleland.be.

56

De resultaten van deze inventarisatie worden gepresenteerd in een eindrapport, waarin ook een beknopte geschiedenis van het trekpaard in de Provincie (Vlaams-)Brabant wordt gepresenteerd. In het rapport worden ook ideeën voor een toeristische en publieksontsluiting geformuleerd. Een tweede aandachtspunt is het immaterieel erfgoed rond paarden en het Brabants trekpaard in het bijzonder. CAG lijst op welke gebruiken en tradities er in Brabant nog bestaan en brengt deze erfgoedgemeenschappen samen. Samen met hen wordt een erfgoedzorgplan opgesteld, worden deze tradities geregistreerd op de website www.immaterieelerfgoed.be en wordt bekeken in hoeverre het wenselijk is om toe te werken naar een aanvraag tot erkenning op de Inventaris Vlaanderen. Ten slotte worden enkele specifieke acties opgezet om (welbepaalde aspecten van) dit immaterieel erfgoed op een participatieve manier te borgen. Hierbij wordt gedacht aan het maken van een documentaire film over het optuigen en inspannen van trekpaarden. Eind 2015 werd het startmoment van het project (op 6 februari 2016 in Asse) voorbereid, in nauw overleg met de Provincie VlaamsBrabant. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 1.1, 2.1, 2.2, 3.1, 5.2, 7.2 en 8.

Foto: Week van de Smaak, activiteit ‘Op de koffie’ in restaurant Medina in Leuven, 14 november 2015


57

Foto: ‘Boerderijdieren in actie’, Bokrijkdag, 12 juli 2015

58

6 Lezingen, tentoonstellingen 6.1 Lezingen Chantal Bisschop  16 oktober: ‘Meer dan boer alleen. Een geschiedenis van de Landelijke Gilden, 1950-1990’, Landelijke Gilde Vivenkapelle, Broederklooster, Vivenkapelle  24 oktober: ‘Immaterieel Cultureel Erfgoed en biercultuur’, Boekpresentatie ‘Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenevercultuur sinds 1800’, Stadhuis Diest  4 december: ‘Meer dan boer alleen. Een geschiedenis van de Landelijke Gilden, 1950-1990’, Davidsfonds Lede, zaal De Bron, Lede Brecht Demasure  2 februari: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Infomoment VABI, Roeselare  23 februari: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Gemeentelijke Bibliotheek, Gemeente Ingelmunster, Ingelmunster  21 maart: ‘Industriële geschiedenis van de Mandel- en Leiestreek (ca. 1840-2010)’, Syntra West, Roeselare  24 maart: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, Assebroek  13 april: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, GC Huldenberg, Heemkundige Kring Wibilinga, Wevelgem  6 mei: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Belevingscentrum WOI, Provincie Vlaams-Brabant, Tildonk  20 juni: ‘Eten in oorlogstijd. Voedingsadvies en keukentips uit oorlogskookboekjes’, Crisiskoken tijdens de Eerste Wereldoorlog (lezing en workshop), Bezoekerscentrum Bulskampveld, Beernem  12 november: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Week van de Smaak, Zaal Polenplein, Gemeente Ruiselede, Ruiselede  2 december: ‘Boeren in oorlogstijd. Landbouw en voeding tijdens WOI’, Plattelandsacademie Landelijke Gilden West-Vlaanderen, Vlaams Huis van de Voeding, Roeselare Hanne De Winter  8 oktober: ‘Over bemesting en landbouw. Een historiografische schets van het fosforgebruik in de Belgische landbouw (1840-2011)’, Chemie Historische Groep, De Rooij Pannen, Eindhoven (Nl)  5 november: ‘Van Mineralentheorie tot Mestdecreet. Een geschiedenis van de bemestingsleer en -adviesverlening in België, 1840-1991’, ICAG-seminarie, Atrechtcollege KU Leuven, Leuven  4 december: ’70 jaar Bodemkundige Dienst van België’, Bodemkundige Dienst van België, Heverlee Greet Draye  24 maart: ‘Leven van het land. Landbouw in Herent 1750-2015’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, GC De Wildeman, Herent  21 september: ‘Achter de schermen van de collectie van het Museum van de Belgische brouwers’, studiedag ‘To eat or not to eat’, Museum van de Belgische Brouwers, Brussel


59



2 oktober: ‘Taart !’, opening expo Taart!, Bakkerijmuseum, Veurne

Diantha Osseweijer  24 maart: ‘Van grond tot jenever. Een geschiedenis van de landbouw in Hasselt’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, Hasselt Femke Paulussen  23 januari: ‘Farmony, serious game over duurzame landbouw’, Algemene consulentenvergadering Boerenbond en Landelijke Gilden, Boerenbond, Leuven  24 maart: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, Opvelp Sarah Luyten  24 maart: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, Merksem  4 april: ‘Boter bij de vis’, opening expo Boter bij de vis, Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve Eeklo  21 augustus: ‘Interview landbouwers’, voorstelling en persmoment WOI op ’t erf, ’t Lindebos, Wijtschate  30 oktober: ‘Paling in ’t groen. Over peuren en verwerken’, VLIZ, Oostende  27 november: ‘WOI op 't erf: landbouwers op onderzoek’, Inspiratiedag ‘WOI in de kijker. Op zoek naar publiek’, Erfgoedsite Tienen  2 december: ‘ WOI op 't erf: landbouwers op onderzoek’, Plattelandsacademie Landelijke Gilden West-Vlaanderen, Vlaams Huis van de Voeding, Roeselare Yves Segers  16 februari: ‘Leven van het land. Boeren in België, 1750-2000’, gastcollege vak ‘Landbouwbeleid’, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, KU Leuven  24 maart, ‘De oorlogskeuken. Voedselaanbevelingen en keukentips in België tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, Linden  7 mei: ‘Truffels, roggebrood en kookboeken. Eetgewoonten en voedingsadviezen in België, 1850-2000’, gastcollege vak ‘Onderzoeksmethoden, Faculteit Letteren, KU Leuven  8 september: ‘Knowledge networks, globalisation and the State. The fruit sector in Limburg, 1880-1940’, Rural History 2017, Girona  10 september, ‘The agro-food market: production, distribution and consumption in the North Sea Area, 500-2000’, Rural History 2017, Girona  18 september, ‘Registreren en waarderen van erfgoed landbouw en voeding’, Focusgroep conceptnota cultureel-erfgoedbeleid, FARO, Brussel  18 oktober: ‘Van oervarken tot industriezwijn. Een kleine geschiedenis van het varken in België, 1800-2000’, Krachtvoer, Antwerpen  22 oktober: ‘Le Soleil, Marie Thumas en Co. Conservenindustrie en groenteteelt in het Mechelse, 1800-1980’, Soirée Lamot, Mechelen  30 oktober: ‘Ingeblikt en verpakt. Visconserven in Bretagne en België, 1820-1940’, Studiedag Vissen in het verleden, Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), Oostende  4 december: ‘Presentatie werking CAG en ICAG’, Werkbezoek Landbouwmuseum Friesland en Fryske Akademie, Leeuwarden

60

Bert Woestenborghs  24 maart: ‘Boeren op arme grond. Landbouw(mechanisering) in de Noorderkempen, 18502010’, Davidsfonds – Nacht van de Geschiedenis, Tempelhof, Beerse  27 maart: ‘Met het oog op de markt. Ontstaan, evolutie en stopzetting van de melkquota, 1984-2015’, ILVO, Merelbeke  28 september: ‘Naar waarde geschat. Waarderen en herbestemmen van roerend agrarisch erfgoed in de praktijk’, Lamot, Mechelen (samen met Livia Snauwaert, depotconsulente Provincie West-Vlaanderen)  5 oktober: ‘In het licht van de eeuwigheid. Registreren van agrarisch en culinair erfgoed’, Cultureel centrum, Moelingen

6.2 Tentoonstellingen De tentoonstelling ‘Boter bij de vis’ stond in 2015 op volgende locaties:  4 april tot en met 30 september 2015: Hopmuseum Poperinge (Gasthuisstraat 71, Poperinge)  4 april tot en met 10 mei 2015: COMEET, Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve (Bus 1, Eeklo)  16 mei tot en met 13 juni 2015: COMEET, Gemeenschapscentrum ‘Cultuurhuis Safarken’ in Wachtebeke (Dr. Jules Persynplein 6, 9185 Wachtebeke)  20 juni tot en met 15 augustus: COMEET, Bibliotheek van Aalter (Boomgaardstraat 10, 9880 Aalter)  1 september 2015 tot en met 28 januari 2016: Vlaams Huis van de Voeding (Spanjestraat 141, Roeselare)  13 tot en met 15 november 2015: Vrij Agro- en Biotechnisch instituut - VABI (Zuidstraat 27, Roeselare)  15 oktober 2015 tot en met 28 februari 2016: Erfgoedsite Tienen (Grote Markt 6, Tienen) De expo ‘Taart!’ stond vanaf oktober 2015 in het Bakkerijmuseum in Veurne. Zij blijft daar staan tot midden februari 2016 om vervolgens verder rond te reizen.


61

Foto: Voorstelling informatiepanelen ‘WOI op ’t erf’ in ’t Lindebos in Wijtschate, 21 augustus 2015

62

7 Publicaties 7.1 Artikels 

 

  

   

 





  

Bisschop C., ‘ICE en dieren. Stof voor reflectie’, in: FARO-tijdschrift, 8, 2015, 1, p. 34-41. De Winter H. en Vandendriessche H., ‘Soil Analysis and Fertiliser Recommendations in context (1840-1991)’, in: S. Dondeyne (red.), The Soils of Belgium (wordt gepubliceerd in 2016). De Winter H., ‘Het bodemvruchtbaarheidsonderzoek van de Bodemkundige Dienst van België: een lange geschiedenis met een sterke internationale basis’, in: A. Elsen, M. Tits, W. Boon, S. Deckers, J. Bries, N. Vogels en H. Vandendriessche, Wegwijs in de bodemvruchtbaarheid van de Belgische akker- en weidepercelen 2012-2015, Bodemkundige Dienst van België (wordt gepubliceerd in februari 2016). Draye G., ‘Staatsvijand nr. 1: de coloradokever’, in: Eos Memo Geschiedenis. Dossier Leven van het land, 13, maart 2015, p. 16-17. Draye G., ‘Taarttradities’, in: Patakon, Tijdschrift over bakerfgoed, 6 (2015), p. 8-13. Karel E. en Segers Y., ‘Structural policy and the State. Changing agricultural society in Belgium and the Netherlands, 1945-1960’, in: C. Martiin, J.-P. Montojo en P. Brassley (eds.), From food shortages to food surpluses in Europe, 1945-1960, London en New York, Routledge (wordt gepubliceerd in 2016). Luyten S. en Segers Y., ‘Rauw of met ‘sap van limoenen’. Een kleine culinaire geschiedenis van oesters sinds de 17de eeuw’, in: I. Steevens (red.), Oesterpassie, Oostkamp, 2015, p. 66-77. Luyten S., ‘Op de Buiten. Het platteland in de fifties’, in: Eos Memo Geschiedenis. Dossier Leven van het land, 13, maart 2015, p. 19-23. Luyten S., ‘Nen ettekeis?’, in: Het Forum van Vlaamse Vrouwen, 40, 2015, p. 22-25. Parmentier J., Segers Y. en Vrelust J., ‘Naar de stad. Productie- en aanvoercircuits van voedsel en drank in Antwerpen’, in: L. Beyers en I. Van Damme (red.), Antwerpen à la carte 1500-2000, Antwerpen, BAI (wordt gepubliceerd in 2016). Segers Y., ‘Vet vee, prijsbeesten en handjeklap. Jaar- en veemarkten in Vlaanderen’, in: Eos Memo Geschiedenis. Dossier Leven van het land, 13, maart 2015, p. 33-37. Segers Y., ‘Meesterkok en culinaire bijbel. Een blik op de Belgische en Vlaamse eetcultuur en kookboeken sinds 1850’, in: Binnen bij boeren, bakkers en brouwers. Zes lezingen gebundeld, Sint-Truiden, 2015, p. 9-21. Segers Y., ‘Globalisering, staatscontrole en kennisnetwerken. De fruitteelt in Limburg, 18501940’, in: P. Tummers, I. Berkvens, A. Bijsterveld, A. Knotter, L. Wessels, F. Hermans en E. van Royen (eds.), Limburg. Een geschiedenis. Vanaf 1800. Deel III, Maastricht: LGOG en Stichting Maaslandse Monografieën, p. 397-416. Segers Y. en Karel E., ‘The Low Countries 1750-2000’, in: E. Thoen, T. Soens, Y. Segers e.a. (eds.), Struggling with the environment: land use and productivity. Rural economy and society in North-western Europe 500-2000, Turnhout, Brepols, 2015, p. 261-306. Segers Y. ‘Food systems in the nineteenth century’, in: M. Bruegel (ed.) In the age of empire. A cultural history of food, volume 5, Chapt. 2. London & New York: Berg, 2015, p. 49-66. Segers Y. en Van Molle L., ‘Les agriculteurs’, in: G. Vantemsche (red.), Les groupes sociaux en Belgique, 19e et 20e siècles, Brussel, CRISP (wordt gepubliceerd in 2016). Thoen E., Soens T., Brassley P., Delleaux F., Herment L., Kopsidis M., Moller P., Myrdal J., Sapoznik A. en Segers Y., ‘Land use and agricultural productivity in the North Sea Area: an introduction’, in: E. Thoen, T. Soens, e.a. (eds.), Struggling with the environment: land use and


63





productivity. Rural economy and society in North-western Europe 500-2000, Turnhout, Brepols, 2015, p. 1-8. Woestenborghs B., ‘”Schoone cloecke peerden van grooten prijs”. Het Belgisch Trekpaard als landbouwwerkkracht’, in: Eos Memo Geschiedenis. Dossier Leven van het land, 13, maart 2015, p. 11-15. Woestenborghs B., ‘Boeren op rijke grond. Landbouw(mechanisering) in België en Haspengouw, 1880-2000’, in: Binnen bij boeren, bakkers en brouwers. Zes lezingen gebundeld, Sint-Truiden, 2015, p. 45-53.

7.2 Boeken en brochures 



 



 

Achten, V., Berghman, J., Boon, R., Brendonck, L., Burms, A., Buyst, E., Claes, S., De Bont, R., Decin, L., De Geest, D., De Meester, L., Eyckmans, J., Geeraerts, D., Goddeeris, I., Helsen, N., Hertog, T., Heynen, H., Hiele, M., Honnay, O., Jaspaert, K., Jones, P., Kesteloot, C., Keulemans, W., Leman, J., Lenaerts, J., Masschelein, J., Matthijs, G., Nicaise, I., Pang, C., Parmentier, S., Pasture, P., Pattyn, B., Pieters, H., Ramon, H., Rolland, F., Rousseau, S., Schokkaert, E., Segers, Y., Smessaert, H., Smets, I., Storms, G., Swinnen, J., Van Bavel, J., Van De Mieroop, D., Vandenberghe, R., Vandenbroucke, F., van der Horst, J., Van de Velde, F., Van Geet, C., Van Lipzig, N., Van Molle, L., Vantomme, A., Van Hecke, S., Verfaillie, C., Wildemeersch, D., Wets, J. Hoe word ik Einstein of Da Vinci? Een inleiding tot wetenschappen vandaag voor de homo universalis van morgen, Tielt, Lannoo, 2015. Bisschop C., Meer dan boer alleen. Een geschiedenis van de Landelijke Gilden, 1950-1990, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 2015. Demasure B. en Luyten S., Boter bij de vis. Gids reizende expo over de Eerste Wereldoorlog, Leuven, CAG, 2015. Keulemans W., Avermaete T., Claes J., De Tavernier J., Geeraerd A., Govers G., Honnay O., Maertens M., Mathijs E., Matthys C., Relaes J., Segers Y., Van Malcot W. en Vanpaemel G., Voedselproductie en voedselzekerheid: de onvolmaakte waarheid. Metaforum visietekst 14, Werkgroep Metaforum KU Leuven, 2015. Thoen E., Soens T., Brassley P., Delleaux F., Herment L., Kopsidis M., Moller P., Myrdal J., Sapoznik A., Segers Y. (eds.), Struggling with the environment: land use and productivity. Rural economy and society in North-western Europe 500-2000, Turnhout, Brepols, 2015. Woestenborghs B. en Claes C., Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland, Tentoonstellingscatalogus, Sint-Niklaas, 2015. Woestenborghs B., Met het oog op de markt. Ontstaan, evolutie en stopzetting van de melkquota, 1984-2015, Leuven, CAG, 2015.

7.3 Rapporten    

64

Demasure B., Registratie en evaluatie van de landbouwcollectie Waregem, Leuven (CAG), 2015. Demasure B. en Luyten S., WOI op ’t erf. Hoe ga ik aan de slag om mijn boerderijgeschiedenis te reconstrueren? Focus West-Vlaanderen, Leuven (CAG), 2015. Demasure B., Draye G. en Spolspoel J., Land van Streuvels. Inhoudelijk vooronderzoek, Leuven (CAG), 2015. Draye G., In kannen en kruiken. Collectieregistratie van het Museum van de Belgische Brouwers (Brussel), Leuven (CAG), 2015.

7.4 Internetpublicaties 



 

 

Algemeen verhaal Voeding: ‘Eten op de plank’, Greet Draye o Schaarse middelen (1750 - 1880) o Revolutie in de voeding (1880 - 1950) o Productie en consumptie in massa (1950-2015) http://www.hetvirtueleland.be/cag/verhalen/voedsel De ontwikkeling van het Vlaamse platteland: de Vlaamse Landmaatschappij, Peter Van Windekens, Vlaamse Landmaatschappij http://www.hetvirtueleland.be/cag/exhibits/show/vlaamse_landmaatschappij De Belgische fruitteelt, Krista Caimo http://www.hetvirtueleland.be/cag/exhibits/show/fruitteelt De 'Ostendaise'. Historiek van de Belgische oesterkweek en –consumptie, Sarah Luyten, Yves Segers en Ruth Pirlet, Vlaams Instituut voor de Zee http://www.hetvirtueleland.be/cag/exhibits/show/oesterkweek Op de bres voor boer en tuinder. 125 jaar Boerenbond, Chantal Bisschop http://www.hetvirtueleland.be/cag/exhibits/show/125_jaar_boerenbond 175 jaar bemestingsleer en 70 jaar Bodemkundige Dienst van België: over de verspreiding van bemestingskennis, Hanne De Winter, http://www.hetvirtueleland.be/cag/exhibits/show/bemestingsleer_en_bdb


65

Foto: Interesse voor de boekentafel van CAG op de Bokrijkdag, 12 juli 2015

66

8 CAG in de pers 8.1 Geschreven pers Jagers J., ‘De prijzen die ik voor de groenten krijg, zijn nog steeds dezelfde als in de tijd van mijn ouders en zelfs mijn grootouders’, in: Knack, 14 januari 2015, p.55. Depypere P., ‘Lezing Brecht Demasure in de bibliotheek’, in: De Weekbode – Krant van WestVlaanderen, regio Izegem, 13 februari 2015, p. 43. ‘Meer dan boer alleen. Een geschiedenis van de Landelijke Gilden, 1950-1990’, in: Leuven University Press Catalogue, Spring 2015, p. 5. ‘In boerenhanden’, in: Buiten. Ledenblad van de Landelijke Gilden, februari 2015, p. 12 Veulemans M., ‘Het witte goud’, in: Buiten. Ledenblad van de Landelijke Gilden, februari 2015, p. 22. ‘Lezing Boter bij de vis’, in: 't Krantje Ingelmunster, jg. 15 (2015), 9 februari 2015, p. 10. ‘Oorlogslezing’, in: De Streekkrant (regio Izegem-Tielt), 18 februari 2015, p. 2. [VDI], ‘Lezing Boter bij de Vis’, in: Het Laatste Nieuws (Mandelstreek), 23 februari 2015. ‘Vlaams Brabant drinkt. Gratis lezing over de sociaal-culturele betekenissen van alcohol (1800 – heden), in: De Serrist, 2015, nr. 17, p. 10. ‘Landbouw in Waarloos en Kontich – vroeger en nu’, in: Reineringen, tijdschrift van de Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich, jg. 6, maart 2015, nr. 1, p. 17-18. ‘Impact van WOI op voedselbevoorrading en landbouwproductie in België. Terugblik’, in: Cultuur beleef je samen, Ledenblad Davidsfonds Bierbeek, jg. 26 (2015), uitg. 2, p. 13-16. ‘Wat erven wij van onze landbouw? Vroeger, vandaag en morgen’, Flyer met oplage 1500 exemplaren verdeeld in omgeving Leuven en Bierbeek – gericht op scholen, april 2015. Programmabrochure Erfgoeddag Leuven, april 2015. ‘Witloof expo Harens Goud – L’or de Haren’, Flyer, Brussel, april 2015. ‘Witloof expo Harens Goud – L’or de Haren’, affiche, Brussel, april 2015. ‘Witloofkoorts in Haren dit weekend’, in: Brussel Deze Week, 17 en 23 april 2015, p. 20-21. ‘Gezocht: vrijwilligers met een hart voor plattelandserfgoed’, in: Infokrant Alveringem, jg. 33, mei-juni 2015, nr. 3, p.12. ‘Gezocht: vrijwilligers met een hart voor plattelandserfgoed’, in: Infoblad Tij-Dingen (Koksijde), jg. 20, mei 2015, nr. 5, p. 6. ‘Gezocht: vrijwilligers met een hart voor plattelandserfgoed’, in: De Panne Leeft, mei 2015, nr. 5, p.7.


67

Van Bavel J., ‘Historiek Landelijke Gilden ontrafeld’, in: Boer & Tuinder, 7 augustus 2015, p. 46. [AHP], ‘Wat schafte de pot in Eerste Wereldoorlog?’, in: Krant van West-Vlaanderen, 10 april 2015, p. 36. ‘Huysmanhoeve start zomerseizoen’, in: Het Laatste Nieuws (Gent-Eeklo-Deinze), 3 april 2015, p. 18. ‘Zomer start in Huysmanhoeve’, in: De Zondag (Deinze-Meetjesland), 5 april 2015, p. 17. ‘Expo: Boter bij de Vis’, in: De Zondag (Deinze-Meetjesland), 12 april 2015, p. 11. ‘EXPO’, in: De Zondag (Deinze-Meetjesland), 10 mei 2015, p. 21. ‘"WOI op 't erf" vertelt oorlogsverleden bij landbouwers’, in: Belga, 21 augustus 2015. Bacelle L., ‘Boeren spitten hun oorlogsverleden uit’, in: Het Laatste Nieuws (Westhoek), 22 augustus 2015, p. 42. ‘Ledenvoordeel. Meer dan boer alleen’, in: Buiten. Ledenblad van de Landelijke Gilden, 4 september 2015, p. 4. ‘Taartenworkshop in het Bakkerijmuseum’, in: Info Veurne, oktober 2015. ‘Van brood alleen kan men niet leven’, in: In de Steigers, jg. 22, oktober 2015, nr. 2, p. 52-55. ‘Immaterieel Cultureel Erfgoed en musea’, in: In de Steigers, jg. 22, oktober 2015, nr. 2, p. 57-61. ‘Landbouwcollectie Heuvelland krijgt nieuw leven’, in: Heuvelland info, nr. 120, oktober 2015, p. 7. ‘Expo Taart!’, in: Libelle, 1 oktober 2015, nr. 40. ‘Taart centraal in het Bakkerijmuseum’, in: Het Laatste Nieuws, 2 oktober 2015. ‘Expo Taart!’, in: Het Wekelijks Nieuws, 9 oktober 2015. ‘Smakelijke tentoonstelling’, in: Krant van West-Vlaanderen, 11 oktober 2015. ‘Expo Taart!’, in: De Zondag, 11 oktober 2015. ‘Meer dan boer alleen’, in: Kerk & Leven, federatie Damme, nr. 40, 7 oktober 2015 en nr. 41., 14 oktober 2015, p. 4. ‘Expo Taart!’, in: De Serrist, 29 oktober 2015. ‘Landelijke Gilden tonen vlaggen’, in: Het Laatste Nieuws (Waasland), 5 november 2015. ‘Van Mineralentheorie tot Mestdecreet. Middaglezing in KU Leuven op 5 november’, in: De Serrist, 22 oktober 2015, p. 7. ‘Met vlag en gilde. Banistiek van de landelijke beweging in het Waasland’, in: Kerk & Leven, editie SintNiklaas Nieuwkerken-Waas, 11 november 2015, nr. 45.

68

‘Erfgoedcel zamelt culinair erfgoed in’, in: Rondom Leuven, 11 november 2015, p. 32. ‘Nieuwe publicatie. Meer dan boer alleen. Een geschiedenis van de Landelijke Gilden, 1950-1990’, in: Sint-Guthago Tijdingen, maandelijks ledenblad van de Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago, december 2015, nr. 460, 12-14.

8.2 Digitale pers ‘Boer zijn in de grensstreek tijdens WOI ongezien lastig’, op: VILT Nieuws, 2 januari 2015, http://www.vilt.be/boer-zijn-in-de-grensstreek-tijdens-woi-ongezien-lastig ‘Vormingen’ in: Nieuwsbrief Inventaris voor Immaterieel Cultureel Erfgoed, 26 januari 2015, http://us9.campaignarchive2.com/?u=ebd1950635afbfd8c09747de0&id=c65a226d8f&e=9af5575048 Lezing Brecht Demasure over ‘Boter bij de vis’, op: UIT in Vlaanderen, januari 2015, http://www.uitinvlaanderen.be/agenda/e/lezing-brecht-demasure-over-boter-bij-de-vis/8693af7921d4-4131-9507-dc8f107f90a3 Lezing Brecht Demasure over ‘Boter bij de vis’, op: HLN.be, januari 2015, http://www.hln.be/regio/wat-te-doen-in-tremelo/lezing-brecht-demasure-over-boter-bij-de-vise670586651/ ‘Donderdag 26 februari: Voorstelling publicatie Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’, op: Immaterieel Cultureel Erfgoed Agenda, januari 2015, http://www.immaterieelerfgoed.be/index.php/actueel/agenda?utm_source=ice&utm_campaign=c6 5a226d8f-Nieuwbrief_2015_11_26_2015&utm_medium=email&utm_term=0_fde8e7deb4c65a226d8f-212436417 Praet P., ‘Macht en honger’, op: Historiek.net, 3 februari 2015, http://historiek.net/macht-en-honger/47854/ Lezing ‘Boter bij de vis’, op: Ingelmunster.be – Nieuws, 5 februari 2015, http://www.ingelmunster.be/nieuws/nieuws/?tx_pxnieuws_pi1%5Bnid%5D=1632&tx_pxnieuws_pi1 %5BbackPid%5D=2 Meurisse F., ‘Boter bij de vis. Lezing door Brecht Demasure’, op: Nieuwsblad.be, 11 februari 2015, http://www.nieuwsblad.be/cnt/blfme_01519055 ‘West-Vlaamse landbouwers op zoek naar hun WOI-verleden’, op: VILT, 16 februari 2015, http://www.vilt.be/west-vlaamse-landbouwers-op-zoek-naar-hun-woi-verleden ‘West-Vlaamse landbouwers op zoek naar hun WOI-verleden’, op: Landbouwleven, 18 februari 2015, http://www.landbouwleven.be/artikels/west-vlaamse-landbouwers-op-zoek-naar-hun-woi-verleden ‘West-Vlaamse landbouwers op zoek naar hun WOI-verleden’, op: Agripress, 18 februari 2015, http://www.agripress.be/start/artikel/543562/nl ‘West-Vlaamse landbouwers op zoek naar hun WOI-verleden’, op: Agrimatch, 18 februari 2015,


69

http://www.agrimatch.be/rssfeed/4130934/west-vlaamse-landbouwers-op-zoek-naar-hun-woiverleden ‘Boter bij de vis, 04 april 2015 tot 30 september 2015’, op: Hopmuseum Poperinge, februari 2015, http://www.hopmuseum.be/nl/boter-bij-de-vis [Vigor Clius], ‘Honger in de Eerste Wereldoorlog’, op: Historiek.net, 28 februari 2015, http://historiek.net/honger-in-de-eerste-wereldoorlog/48408/ ‘Nacht van de Geschiedenis – Landbouw, voeding en WO1 door Brecht Demasure’, op: Davidsfonds Ver-Assebroek, maart 2015, http://www.brugseverenigingen.be/dfva/files/150324_nacht_1.pdf ‘Tip: expo Boter bij de vis, over de Belgen en hun voedsel tijdens WOI’, op: Veldverkenners, Doe-tips, 19 maart 2015, http://www.veldverkenners.be/tip-expo-boter-bij-de-vis-over-de-belgen-en-hun-voedsel-tijdens-woi ‘Boter Bij De Vis: over landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, op: 2014-18 100 jaar Groote Oorlog, tentoonstelling, maart 2015, http://2014-18.be/agenda/e/boter-bij-de-vis-over-landbouw-en-voeding-tijdens/d71294e8-858044c1-b821-39b45948c3cc ‘Boter bij de Vis, Expo over landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, in: Nieuwsbrief Erfgoedcel Meetjesland, maart 2015, http://www.erfgoedcelmeetjesland.be/newsletterpreview.php?itemno=395&lang=NL ‘Boter Bij De Vis. Expo over landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, op: 2014-18 Meetjesland, Nieuws, maart 2015, http://www.eerstewereldoorlogmeetjesland.be/nl/nieuws-1/boter-bij-de-vis---expo-over-landbouwen-voeding-tijdens-de-eerste-wereldoo Expo 'Boter bij de vis', op: Poperinge Nieuws, maart 2015, http://www.poperinge.be/NL/evenement/9535/expo-boter-bij-de-vis/ ‘Boter bij de vis’, in: Nieuwsbrief Erfgoedcel CO7, maart 2015, http://www.erfgoedcelco7.be/NL/nieuwsbrief-1 ‘Boter bij de vis : voeding tijdens WO I (boek en expo)’, op: eN neeM meE, 21 maart 2015, http://enneemmee.blogspot.be/2015/03/boter-bij-de-vis-voeding-tijdens-wo-i.html ‘IJshoeve Serelly's op zoek naar oorlogsverleden’, op: Nieuwsblad.be, 19 maart 2015, http://m.nieuwsblad.be/cnt/DMF20150318_01586666 ‘IJshoeve Serelly's in Tielt op zoek naar oorlogsverleden’, op: Agripress, 25 maart 2015, http://agripress.be/start/artikel/545707/nl ‘Nacht van de Geschiedenis – ‘Van grond tot jenever’’, op: Het Laatste Nieuws Hasselt, 25 maart 2015, http://www.hln.be/regio/feesten-in-hasselt/van-grond-tot-jenever-p31155/ ‘Begin of einde van een gouden tijdperk voor melkveehouders? 30 jaar melkquotum’, op: VILT, 30 maart 2015,

70

http://www.vilt.be/30-jaar-melkquotum---begin-of-einde-van-een-gouden-tijdperk-voormelkveehouders ‘ICAG-Seminariereeks 2015’, op: FARO, maart 2015, http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&ved=0CDUQFjAE&url=http%3 A%2F%2Fwww.FAROnet.be%2Fkalender%2Ficag-seminariereeks2015&ei=4151VZHkEeHe7Aa72oPwAQ&usg=AFQjCNHHo8K0IZasPeiqlD00cLkgwow6Lw&sig2=cmaxh N50nGf_OTWpFKhUlw ‘Opening expo: Boter bij de vis – Poperinge – 03/04/2015’ op: WOI.BE – Wereldoorlog I in de Westhoek, 03 april 2015, http://www.wo1.be/nl/jewaserbij/7136/opening-expo-boter-bij-de-vis ‘Expo 'Boter bij de vis' schetst unieke situatie van Poperinge in WO I’, op: Knack West-Vlaanderen, 4 april 2015, http://kw.knack.be/west-vlaanderen/nieuws/geschiedenis/expo-boter-bij-de-vis-schetst-uniekesituatie-van-poperinge-in-wo-i/article-normal-178787.html ‘Expo “Boter bij de vis”’, op: blog Carl Decaluwe, gouverneur van West-Vlaanderen, 7 april 2015, http://gouverneurwest-vlaanderen.be/ ‘“Met het oog op de markt” schetst beeld melkquota’, op: Landbouwleven, 9 april 2015, http://www.landbouwleven.be/artikels/%E2%80%9Cmet-het-oog-op-de-markt%E2%80%9D-schetstbeeld-melkquota ‘Boter bij de Vis: Expo over landbouw en voeding tijdens WO I in Huysmanhoeve’, op: Het Laatste Nieuws (Eeklo), 13 april 2015, http://www.nieuwsblad.be/cnt/blmwi_01627376 ‘Wat erven wij van onze landbouw?’, op: KU Leuven Agenda, 20 april 2015, https://agenda.kuleuven.be/nl/content/wat-erven-wij-van-onze-landbouw ‘Wat erven wij van onze landbouw?’ op: FARO - Programma Erfgoeddag, april 2015, http://www.FAROnet.be/erfgoeddag ‘Wat erven wij van onze landbouw gisteren vandaag en morgen?’, op: Erfgoeddag, april 2015, http://www.erfgoeddag.be/activiteit/wat-erven-wij-van-onze-landbouw-landbouw-gisterenvandaag-en-morgen ‘Wat erven wij van onze landbouw?, op: Facebook-pagina Erfgoedcel Leuven. ‘Wat erven wij van onze landbouw?, op: Facebook-pagina Plattelandsklassen. ‘Demonstratie: Wat erven wij van onze landbouw? Landbouw, gisteren, vandaag en morgen, op: Erfgoedcel Leuven, april 2015, http://www.erfgoedcelleuven.be/product.php?lang=NL&prodid=444 ‘Wat erven wij van onze landbouw?’, in: Nieuwsbrief Erfgoeddag, KU Leuven, april 2015 ‘Wat erven wij van onze landbouw?’, op: In de kijker Erfgoeddag 2015, Cultuurcentrum De Borre Bierbeek, april 2015, http://www.deborre.be/in-de-kijker-erfgoeddag-2015-ook-in-bierbeek.html


71

‘Spelenderwijs kennismaken met landbouw op Erfgoeddag’, op: VILT, 22 april 2015, http://www.vilt.be/spelenderwijs-kennismaken-met-landbouw-op-erfgoeddag ‘Wat erven wij van onze landbouw?’, op: Klascement, april 2015, http://www.klascement.be/kalender/56217/?print=true ‘Wat erven wij van onze landbouw?’, op: Uit in Vlaanderen, april 2015, http://www.uitinvlaanderen.be/agenda/e/wat-erven-wij-van-onze-landbouw-landbouwgisteren/05355d48-d27a-4cb5-a25d-095390b25a57 ‘Erfgoeddag: wat erven wij van onze landbouw?’, op: Veldverkenners, april 2015, http://www.veldverkenners.be/erfgoeddag-wat-erven-wij-van-onze-landbouw) ‘Wat erven wij van onze landbouw?’, op: Agenda Nieuwsblad, april http://agenda.nieuwsblad.be/agenda/e/wat-erven-wij-van-onze-landbouw-landbouwgisteren/05355d48-d27a-4cb5-a25d-095390b25a57

2015,

‘Wat erven wij van onze landbouw gisteren vandaag en morgen?’, op: Straffe Streek, april 2015, http://www.straffestreek.be/evenement/wat-erven-wij-van-onze-landbouw-landbouw-gisterenvandaag-en-morgen ‘Erfgoeddag Leuven 2015’, op: Erfgoedcel Leuven, Erfgoeddag Leuven 2015, http://www.erfgoedcelleuven.be/erfgoeddag ‘7756 Bezoekers tijdens 15de Erfgoeddag in Leuven’, op: Leven in Leuven, 27 april 2015, http://leveninleuven.be/2015/04/27/7756-bezoekers-tijdens-15de-erfgoeddag-in-leuven/ ‘'Wat erven wij van onze landbouw?' Kinderen ontdekken het platteland tijdens Erfgoeddag’, op: Bodemkundige Dienst van België, april 2015, http://www.bdb.be/Home/Erfgoeddag2015/tabid/316/language/nl-BE/Default.aspx ‘Spelenderwijs kennismaken met landbouw op Erfgoeddag’, op: Landbouwgronden, 22 april 2015, http://www.landbouwgronden.net/pagina/2 ‘Nieuwsbrief CAG – Erfgoeddag’, op: Facebookpagina Stadslandbouw Leuven, 14 april 2015, https://www.facebook.com/LeuvenKorteKeten ‘Gratis educatief pakket’, in: Buiten. Ledenblad van de Landelijke Gilden, 2015, http://www.landelijkegilden.be/Portals/3/Buiten/Buiten2_2015_LOW-24-25.pdf ‘Gezocht: vrijwilligers met een hart voor plattelandserfgoed’, in: Infokrant Alveringem, jg. 33, mei-juni 2015, nr. 3, p.12, http://www.alveringem.be/sites/default/files/gemeente/bestanden/info-alveringem-mei-juni.pdf Opname logo CAG website: http://sputnik.brussels/ - Harens Goud, 25 en 26 april 2015 Steen G., ‘Wie helpt de oudste museumdirecteur van het land?’, op: Het Laatste Nieuws (regio Veurne), 15 mei 2015, http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-veurne/wie-helpt-de-oudste-museumdirecteur-van-het-landa2321941/

72

‘Gezocht: vrijwilligers met een hart voor plattelandserfgoed’, in: Infoblad Tij-Dingen (Koksijde), jg. 20 mei 2015, nr. 5, p.6, http://inwoner.koksijde.be/pop/download.aspx?file=88164 ‘Gezocht: vrijwilligers met een hart voor plattelandserfgoed’, in: De Panne Leeft, mei 2015, nr. 5, p.7, http://www.depanne.be/download.ashx?id=10372 ‘ICAG seminarie: 'Vlaams-Brabant drinkt. De sociaal-culturele betekenissen van alcohol (1800-heden)’ door Annelies Tollet (KADOC - KU Leuven)’, op: KU Leuven, agenda, april 2015, https://www.arts.kuleuven.be/home/fac_kalender/agenda303 https://agenda.kuleuven.be/nl/content/vlaams-brabant-drinkt-de-sociaal-culturele-betekenissenvan-alcohol-1800-heden ‘Lezing 'De sociaal-culturele betekenissen van alcohol (Vlaams-Brabant, 1800-heden)'’, op: Erfgoedplus.be, nieuwsbericht, mei 2015, http://www.erfgoedplus.be/nieuwsbericht/lezing-de-sociaal-culturele-betekenissen-van-alcoholvlaams-brabant-1800-heden ‘ICAG seminarie: 'Vlaams-Brabant drinkt. De sociaal-culturele betekenissen van alcohol (1800-heden)’ door Annelies Tollet (KADOC - KU Leuven)’, op: Yeldo, Nieuws Vlaams-Brabant, april 2015, http://mobile.wwww.yeldo.nl/vlaams-brabant/nieuws ‘ICAG-seminarie: 'Het tuincomplex in strategisch perspectief. Een blik op het verleden en de toekomst van moestuinen’' door dr. Valerie Dewaelheyns (KU Leuven / ILVO L&M)’, op: KU Leuven, agenda, mei 2015, https://www.arts.kuleuven.be/home/fac_kalender/agenda326 ‘GeVILT: Geschiedenis van de Landelijke Gilden. Meer dan boer alleen’, op: VILT, 22 juni 2015, http://www.vilt.be/geschiedenis-van-landelijke-gilden---meer-dan-boer-alleen ‘Vanaf nu in de lus: ‘Meer dan boer alleen’ Het verrassende verhaal v/d Landelijke Gilden. #boeken @cauwelaert Info: http://www.actua.tv/shop/index.php’, tweet @ActuaTV op: Twitter, 22 juni 2015 https://twitter.com/ActuaTV/status/613019017478074368 ‘Meer dan boer alleen’ vertelt het verrassende verhaal van de Landelijke Gilden’, op: Facebookpagina ActuaTV, 22 juni 2015, https://www.facebook.com/actuatv?fref=nf ‘De winkel om de hoek. Het MAS duikt in de geschiedenis van lokale voedingswinkels in Antwerpen van 1950 tot vandaag.’, op: mas.be, mei 2015, http://www.mas.be/Museum_MAS_NL/MASNL/MASNL-Collectie-Antwerpen/Projecten/De-winkelom-de-hoek.html ‘Nieuw boek: ‘Meer dan boer alleen’ - Het verrassende verhaal van de Landelijke Gilden’, op: KU Leuven Nieuws, 27 mei 2015, http://nieuws.kuleuven.be/node/15250 ‘Mooie recensie van 'Meer dan boer alleen' op vilt.be #boerenbond #landelijkegilde > http://www.vilt.be/geschiedenis-van-landelijke-gilden---meer-dan-boer-alleen …’, tweet @UPLeuven, op: Twitter, 24 juni 2015, https://twitter.com/UPLeuven/status/613644802685554688


73

‘Mooie recensie van 'Meer dan boer alleen' op vilt.be’, op: Facebookpagina Leuven University Press, 24 juni 2015, https://www.facebook.com/pages/Leuven-University-Press/130250583714129?fref=nf ‘Mooie recensie van 'Meer dan boer alleen' op vilt.be ‘, op: LinkedIn Leuven University Press, 24 juni 2015, https://www.linkedin.com/company/leuven-university-press ‘Ledenvoordeel: 40% korting op boek 'Meer dan boer alleen', op: Landelijkegilden.be, juni 2015, https://www.landelijkegilden.be/Home/AlbumID/3164-101 ‘21 september - 'To eat or not to eat’ vormingsdag over voedsel, ambachtelijke productiewijzen en voedselveiligheid in een erfgoedcontext’, in: Nieuwsbrief Immaterieel Erfgoed, juni 2015, http://us9.campaignarchive2.com/?u=ebd1950635afbfd8c09747de0&id=dbf7112946&e=4f81920b7d ‘Veldverkenners blikt terug op opkomst supermarkten’, in: VILT, 7 juli 2015, http://www.vilt.be/veldverkenners-blikt-terug-op-opkomst-supermarkten ‘Genk: Zondag 12 juli in Bokrijk: Boerderijdieren in actie’, op: Limburg Nieuws, 8 juli 2015, http://www.limburgnieuws.be/genk/1436339598-zondag-12-juli-in-bokrijk-boerderijdieren-in-actiea.html ‘De zomer van Bokrijk’, op Bokrijk.be, juni 2015, http://storage.condros.eu/Uploads/bokrijk/files/kleiner-20150984%20Bokrijk%20programmablad%20Bokrijkdagen_v2.pdf ‘WOI op ’t erf’, op: FAROnet.be, kalender, juli 2015, http://www.FAROnet.be/kalender/woi-op-t-erf ‘West-Vlaamse landbouwers ontdekken eigen WOI-verleden!’, op: Uit in Vlaanderen, juli 2015, http://www.uitinvlaanderen.be/agenda/e/west-vlaamse-landbouwers-ontdekken-eigen-woiverle/4adc3e9b-b9ba-425e-8a06-516c6422b70f ‘West-Vlaamse landbouwers ontdekken eigen WOI-verleden!’, op: Out by.netevents, juli 2015, http://www.out.be/fr/evenements/337312/west-vlaamse-landbouwers-ontdekken-eigen-woiverleden/ ‘West-Vlaamse landbouwers ontdekken eigen WOI-verleden!’, De Bergen, Nieuws uit Heuvelland, juli 2015, http://www.debergen.be/nl/?cdbid=4adc3e9b-b9ba-425e-8a06-516c6422b70f ‘West-Vlaamse landbouwers ontdekken eigen WOI verleden’, op: Inagro, 20 augustus 2015, https://leden.inagro.be/Artikel/guid/6be0af5f-b8eb-40e0-acd0-472a0399a2a1_1224 ‘Tien West-Vlaamse landbouwers ontdekken eigen WOI-verleden’, op: Focus-WTV, 21 augustus 2015, http://www.focus-wtv.be/nieuws/tien-west-vlaamse-landbouwers-ontdekken-eigen-woi-verleden ‘Landbouwers ontdekken eigen WOI-verleden – Wijtschate’, op: WOI.be, 21 augustus 2015, http://www.wo1.be/nl/jewaserbij/7867/landbouwers-ontdekken-eigen-woi-verleden

74

‘Tien West-Vlaamse landbouwers weten nu hoe WO I op hun erf woedde’, op: Knack.be, WestVlaanderen, nieuws, 21 augustus 2015, http://kw.knack.be/west-vlaanderen/heuvelland/ ‘Nieuw in de kalender’, op: FARO Nieuwsbrief, nr. 160, 5 augustus 2015. ‘Vragen van toeristen over lokale verhalen bleven te vaak onbeantwoord. Boeren spitten hun oorlogsverleden uit, Ieper/Poperinge’, op: HLN.be (Regio Ieper en omgeving), 22 augustus 2015, http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-ieper/boeren-spitten-hun-oorlogsverleden-uit-a2431450/ ‘Landbouwers uit Westhoek reconstrueren WOI op hun erf’, op: VILT, nieuws, 24 augustus 2015, http://www.vilt.be/landbouwers-uit-westhoek-reconstrueren-woi-op-hun-erf ‘Vormingsdag 'To eat or not to eat’, op: Uit in Vlaanderen, augustus 2015, http://www.uitinvlaanderen.be/agenda/e/vormingsdag-to-eat-or-not-to-eat/4c1d9a6a-92e4-41e3a06c-3f50bfa218fa ‘Uitnodiging vormingsdag: To eat or not to eat 21 september – Brouwershuis’, op: Facebookpagina Erfgoed Haspengouw, 7 augustus 2015, https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=510019452487704&id=163107407178912 ‘21/09: Vormingsdag ‘to eat or not to eat’, op: Bakkerijmuseum, 31 augustus 2015, http://www.bakkerijmuseum.be/index.php?option=com_content&view=article&id=1421:2109vormingsdag-to-eat-or-not-to-eat&catid=66:nieuws-uit-het-museum&Itemid=124&lang=de ‘Studiedag over voedselveiligheid in een erfgoedcontext’, op: Erfgoedkaffee, 21 augustus 2015, http://www.erfgoedkaffee.be/aggregator/sources/3 ‘Studiedag over voedselveiligheid in een erfgoedcontext’, op: Heemkunde Vlaanderen, 21 augustus 2015, http://www.heemkunde-vlaanderen.be/studiedag-over-voedselveiligheid-in-een-erfgoedcontext/ ‘Vormingsdag 'To eat or not to eat’, op: Facebookpagina Familiekunde Aalst, augustus 2015, https://www.facebook.com/FamiliekundeAalst?fref=nf ‘Vormingsdag 'to eat or not to eat’, op: VVIA, augustus 2015, http://www.industrieelerfgoed.be/activiteit/vormingsdag-eat-or-not-eat ‘Vormingsdag 'to eat or not to eat’, op: HLN.be, augustus 2015, http://www.hln.be/regio/wat-te-doen-in-brussel/vormingsdag-to-eat-or-not-to-eat-e-1470811323/ ‘21/09: Vormingsdag ‘to eat or not to eat’, op: Bakkerijmuseum, 31 augustus 2015, http://www.bakkerijmuseum.be/index.php?option=com_content&view=article&id=1421:2109vormingsdag-to-eat-or-not-to-eat&catid=66:nieuws-uit-het-museum&Itemid=124&lang=de ‘Vormingsdag: To eat or not to eat 21 september – Brouwershuis’, op: Vormingsaanbod 2015 Erfgoedcel Brussel, september 2015, http://www.erfgoedcelbrussel.be/item.php?itemno=5_273&catid=&lang=NL ‘Vormingsdag: To eat or not to eat 21 september – Brouwershuis’, op: Muntpunt, 20 september 2015, https://www.muntpunt.be/content/erfgoeddag


75

‘ma 21 september: Vormingsdag To eat or not to eat’, in: Nieuwsbrief Erfgoed Haspengouw, Vorming, 10 september 2015, http://www.erfgoedcelhasselt.be/newsletterpreview.php?itemno=113&lang=NL ‘Vormingsdag ‘To ear or not to eat’, Tweet @Jenevermuseum op: Twitter, 21 september 2015, https://mobile.twitter.com/JeneverBelgium?p=s ‘Belgische Boerenbond 125 jaar’, in: Nieuwsbrief Agrarisch Erfgoed Nederland, 14 september 2015, http://us6.campaignarchive2.com/?u=3ae0f6a8534211226c9652bda&id=86d481dbda&e=58f5100ef9 ‘Verras met een erfgoedtaart!’, op: Facebookpagina Bakkersinfo, 3 september 2015, https://www.facebook.com/bakkersinfo/posts/851548151619314 ‘Leuven in het teken van 125 jaar Boerenbond’, op: Boerenbond.be, 6 september 2015, https://www.boerenbond.be/pers/persbericht/leuven-het-teken-van-125-jaar-boerenbon ‘Vormingsdag ‘to eat or not to eat’, op: Sven Gatz, Agenda, 21 september 2015, http://www.svengatz.be/agenda/ ‘Vormingsdag 'To eat or not to eat’, op: FARO, Kalender, september 2015, http://www.FAROnet.be/kalender/vormingsdag-to-eat-or-not-to-eat ‘Webstek Ook soldaten moeten eten’, op: Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, september 2015. http://www.tento.be/OKV-artikel/ook-soldaten-moeten-eten ‘Expo Taart!’, in: LECA Nieuwsbrief, september 2015, http://us9.campaignarchive2.com/?u=7f9745b740b884da3350ff0b0&id=0841fa93b9&e=848dc6a2d8 ‘Derde Studiedag ‘Vissen in het verleden’ over de geschiedenis van de Belgische zeevisserij, in: VLIZine, jg. 16, 30 september 2015, nr. 9. http://www.vliz.be/infodesk/vlizine/archief.php?p=show&id=4285 ‘Zaterdag 03/10: start expo Taart!’, in: Nieuwsbrief Bakkerijmuseum, oktober 2015, http://bakkerijmuseum.be/index.php?option=com_content&view=article&id=1448%3Azaterdag0310-start-expo-taart-met-boeiende-workshop&catid=66%3Anieuws-uit-hetmuseum&Itemid=124&lang=nl ‘Expo Taart!’, op: Hoplr Buurtplatform, 3 oktober 2015, https://www.hoplr.com/Event/254920/Expo-Taart ‘Feestelijke opening van de expo Taart!’, in: Agenda Cultuur Westhoek, oktober 2015, www.westhoek.be ‘Expo Taart! geopend in het Bakkerijmuseum’, op: Westhoek.be, 2 oktober 2015, www.westhoek.be ‘Expo Taart!’, op: Smaakbar.be, 8 oktober 2015, www.smaakbar.be

76

‘Oproep: Op de koffie’, in: Nieuwsbrief Erfgoedcel Pajottenland Zennevallei, oktober 2015http://mail.statik.be/campaigns/reports/viewCampaign.aspx?d=r&c=77E5CD0F5F57EEBA&ID=9 B2F9430000F3D942540EF23F30FEDED&temp=False&tx=0 ‘Kom op de koffie!’ in: BIE Nieuwsbrief, november 2015 http://www.bieterf.be/nieuws/2015/kom-op-de-koffie ‘Lezing: ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’ door Brecht Demasure’, op: Het Nieuwsblad Online, november 2015, http://agenda.nieuwsblad.be/agenda/e/lezing-boter-bij-de-vis-landbouw-en-voedingtijden/d42342b4-a77f-4c73-978b-bbbb30c3b9c6 ‘CAG belicht 175 jaar bemestingsleer’, in: VILT Nieuwsoverzicht, 12 november 2015, http://www.vilt.be/cag-belicht-175-jaar-bemestingsleer ‘Kermiserfgoed comité op Vormingsdag ‘To eat or not to eat’, in: De Kermiskrant/Le Journal Forain, oktober 2015, http://www.dfb-vbf.be/medias/_Bibliotheque%20Enet%20Business/dfb/JOURNAUX/JOURNAUX2015/207%20JOURNAL%20OCT%202015%20WEB%20C opy.pdf ‘Onze Belgische Buren gaan Europees’, in: Nieuwsbrief Agrarisch Erfgoed Nederland, november 2015, http://us6.campaignarchive2.com/?u=3ae0f6a8534211226c9652bda&id=43a1a657d8&e=58f5100ef9 ‘Verras met een erfgoedtaart’, op: bakkersinfo.be, november 2015, http://bakkersinfo.be/verras-met-een-erfgoedtaart-2/ ‘ICAG-Seminariereeks 2015’, in: FARO Nieuwsbrief, 25 november 2015, nr. 168, http://www.FAROnet.be/kalender/icag-seminariereeks-2015 ‘Op de koffie was een groot succes’, in: Nieuwsbrief Comeet: cultuur in ’t Meetjesland, 26 november 2015, http://comeet.be/2015/11/op-de-koffie-was-een-groot-succes/ ‘Belgen en Friezen’, op: Agrarisch Erfgoed Nederland, december 2015, http://www.agrarischerfgoed.nl/7811/buitenland/belgen-en-friezen/

8.3 Audio-visuele pers ‘Studiedag einde melkquotum’, op: PlattelandsTV, april 2015, http://www.boerenstebuiten.be/video/einde-melkquotum-studiedag ‘Boter bij de vis’, op: AVS - Oost-Vlaamse Televisie, 5 april 2015, http://www.avs.be/avsnews/boter-bij-de-vis ‘PlattelandsTv Weekend’, op: PlattelandsTV, 11 april 2015, http://www.boerenstebuiten.be/video/plattelandstv-weekend ‘Oproep vrijwilligers registratie Bachten de Kupe’, op: Radio Kompas, 11 mei 2015,


77

https://soundcloud.com/radiokompas/brecht-demasure-openluchtmuseum-11052015 ‘Actua-Boeken: Meer dan boer alleen’, op: ActuaTV, 22 juni 2015, http://www.actua.tv/actua-boeken-meer-dan-boer-alleen ‘Tournee Provinciale – WO1 op ’t erf’, op: PlattelandsTV, 28 juni 2015, http://www.boerenstebuiten.be/video/tournee-provinciale-wo-1-op-t-erf ‘Interview over WOI op ’t erf’, op: Radio 2, 21 augustus 2015. ‘Actua-Boeken: Meer dan boer alleen’, op: ActuaTV, heruitzending 5 augustus 2015, http://www.actua.tv/actua-boeken-meer-dan-boer-alleen ‘Actua-Boeken: Meer dan boer alleen’, op: ActuaTV, heruitzending 9 september 2015, http://www.actua.tv/actua-boeken-meer-dan-boer-alleen ‘Expo Taart! Interview met Ina Ruckebusch van het Bakkerijmuseum’, op: Radio 2 West-Vlaanderen, Ochtendwekker, 11 november 2015

Foto: Rondleiding in het Museum der Belgische Brouwers in Brussel tijdens de studiedag ‘To eat or not to eat’, 21 september 2015

78

9 CAG in cijfers

Aantal personeelsleden Aantal elektronische nieuwsbrieven Aantal ontvangers e-nieuwsbrief Aantal zelf georganiseerde studiedagen of in participatie met andere partners Aantal deelnemers op studie- en vormingsdagen Aantal publicaties Aantal lezingen Aantal artikels in de geschreven pers Aantal artikels elektronische pers Aantal vragen om niet-projectgerelateerde informatie (elektronisch, schriftelijk, telefonisch) Aantal aanvragen beeldmateriaal HVL Aantal likes op Facebook

www.HetVirtueleLand.be 2015 2014 www.watetenwemorgen.be 2015 2014 www.restauratieambacht.be 2015 2014 www.boterbijdeviswo1.be 2015 2014 (live op 10/10/2014)

2015

2014

9 17 (6 + 11) 29925 14

9 10 (6 + 4) 3256 17

1265

929

36 41 44 121 c. 300

25 40 40 94 c. 275

158 505

85 370

Bezoekers

Paginaweergaves

Nieuwe bezoekers

26.987 20.364

142.435 155.351

77.1% 76.78%

5.873 5.350

11.642 12.176

86,5% 84.37%

12.795 14.363

49.429 61.697

84.6% 85.85%

9.245 1.624

25.309 7.982

82,3% 76.85%

5

De daling in het aantal ingeschrevenen voor de nieuwsbrief is te verklaren door een grote opschoning van verouderde/foutieve mailadressen uitgevoerd in de loop van 2015.


79

Aantal bezoekers via diverse kanalen: Direct www.HetVirtueleLand.be 2015 2014 www.watetenwemorgen 2015 2014 www.restauratieambacht.be 2015 2014 www.boterbijdeviswo1.be 2015 2014 (live op 10/10/2014)

80

Zoekmachines Andere websites

Sociale media

7.787 3.540

20.353 14.236

5.350 7.656

762 530

2.438 2.498

3.135 2.846

1.120 877

32 25

1.923 1.867

11.334 13.079

1.506 1.685

16 32

2.437 830

3.876 1.128

4.592 479

344 151

LIJST VAN AFKORTINGEN aOE AAT ACHS AMSAB-ISG ASG CAG CAW CEO COMEET COMETA CORN CO7 CRKC CVAa CULKAS EFD ETWIE EURHO FAVV HACCP ICAG ICCU ICE ICH ICIMSS ICREFH IEHA ILVO L&M KADOC KLJ KMKG KU Leuven KVLV LECA LoS LRV MAS MIAT MoSa MOT NAHI NAVIGO NGO OD

Agentschap Onroerend Erfgoed Arts and Architecture Thesaurus Association for Critical Heritage Studies Archief en Museum van de Socialistische Arbeidersbeweging Instituut voor Sociale Geschiedenis Academie Streekgebonden Gastronomie Centrum Agrarische Geschiedenis Centrum Algemeen Welzijnswerk Cultureel Erfgoed Overleg Cultuuroverleg Meetjesland Collectiemetadata Comparative Rural History of the North Sea Area CultuurOverlegZeven Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur Centrum Vlaamse Architectuurarchieven Cultural Kaleidoscope European Food & Drink Expertisecentrum voor Technisch Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed European Rural History Organisation Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Hazard Analysis and Critical Control Points Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis L'Istituto centrale per il catalogo unico Immaterieel Cultureel Erfgoed Intangible Cultural Heritage The International Center for Information Management Systems and Services International Committee for the Research into European Food History Institution Européen d’Histoire de l’Alimentation Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek, Landbouw & Maatschappij Documentatie- en onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving Katholieke Landelijke Jeugd Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis Katholieke Universiteit Leuven Katholiek Vormingswerk voor/van Landelijke Vrouwen Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van alledag Lochristi Sierteeltmuseum Landelijke Rijverenigingen Museum aan de Stroom Museum voor Industriële Archeologie en Techniek Moderniteit en Samenleving Museum voor de Oudere Technieken Nederlands Agronomisch Historisch Instituut Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke Niet-gouvernementele Organisatie Operationele Doelstelling


81

ODIS PAV POLS SD SIWE STAM SWOT ’t GROM UGent UNESCO VABI VIAA VIE VILT VLAM VLAREM VLIZ VLM VUB

82

Onderzoeksteunpunt en databank intermediaire structuren in Vlaanderen Project Algemene Vakken Platform Omgeving Leie/Schelde Strategische Doelstelling Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed Stadsmuseum Gent Strengths, Weaknesses, Opportunities & Threats Groentemuseum Sint-Katelijne-Waver Universiteit Gent United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Vrij Agro- en Biotechnisch instituut Vlaams Instituut voor Archivering Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning Vlaams Instituut voor de Zee Vlaamse Landmaatschappij Vrije Universiteit Brussel

Missie Het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) wil, samen met andere geïnteresseerden, het verleden van landbouw, platteland en voeding bestuderen, bewaren en toegankelijk maken voor een groot publiek. Dit culturele erfgoed wordt belicht in zijn nationale en internationale context, waarbij ook grote aandacht uitgaat naar de interactie met actualiteit en toekomst. CAG is een kenniscentrum dat de geschiedenis van het brede themaveld landbouw, platteland en voeding bestudeert. Hierbij wordt de periode van 1750 tot vandaag bestreken. CAG is een onafhankelijk kruispunt voor erfgoedinitiatieven. Het doet aan ondersteuning, geeft advies en zoekt samenwerking ‘op maat’ van de partners. CAG biedt ook informatie, educatie en animatie. Het wil het brede publiek aanspreken over verleden, heden en toekomst van landbouw en voeding, via publicaties, lezingen, evenementen en het internet. Inzake wetenschappelijke ondersteuning kan CAG rekenen op de medewerking van het Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven. CAG is erkend door de Vlaamse Overheid als expertisecentrum voor het agrarisch erfgoed in Vlaanderen.

CAG kan rekenen op de steun van:


83

CENTRUM AGRARISCHE GESCHIEDENIS

Atrechtcollege Naamsestraat 63 B-3000 Leuven Tel. 016 / 32.35.25 [email protected] www.HetVirtueleLand.be

Coverfoto: Erfgoeddag Erf!, Corbeekhoeve, Bierbeek, 24 april 2015, Ikwashier.be

Recommend Documents