coriolanus | julius caesar | antonius & cleopatra
rolverdeling op achterzijde van william shakespeare regie ivo van hove
coriolanus
vertaling tom kleijn dramaturgie bart van den eynde jan peter gerrits
julius caesar
alexander schreuder kostuums lies van assche video
antonius & cleopatra
tal yarden muziek eric sleichim scenografie / lichtontwerp jan versweyveld muzikanten bl!ndman ward deketelaere, yves goemaere, hannes nieuwlaet, christiaan saris, mattijs vanderleen coproductie holland festival, de munt brussel, kaaitheater brussel, muziektheater transparant, bl!ndman
assistentie regie matthias mooij, roeland hofman (stage) | assistentie scenografie ramón huijbrechts, wikke van houwelingen (stage), anna khodorovich (stage) assistent muziek ief spincemaille | hoofd techniek & productie götz schwörer | productieleiding annetje van dijk, edith den hamer | castingadviezen hans kemna | kap & grime trea van drunen, david verswijveren | kleedsters inge van den ende, petra kamphuis | techniek tim maks van den broek, sander van elteren, reyer meeter (1e inspiciënten) marc bender, valentijn berkhout, emile bleeker, ernest bos (stage), niko bovenberg, karl klomp, david logger, joris mittelmeijer, daan van oene, hans pieksma, pieter roodbeen, dennis van scheppingen, hugo stolwijk, peter zwart | software video ryan parteka | souffleur robbert joosten | kap & grime uitgevoerd door trea van drunen, roswitha evenwel, david verswijveren | kostuums
Romeinse tragedies wordt non-stop gespeeld en is zowel in zijn geheel te zien als in twee
uitgevoerd door atelier toneelgroep amsterdam, farida bouhbouh, wim van vliet
losse delen, verspreid over twee avonden. Het publiek kan zich vrij bewegen tussen zaal,
decor uitgevoerd door vorm & decor | fotografie jan versweyveld, jasper zwartjes
balkon en het toneel. Er is geen vaste pauze.
grafisch ontwerp jan versweyveld, studio jona | druk ssp amsterdam | met dank aan
Er zijn doorlopend kleine gerechten en drankjes verkrijgbaar op het toneel. fotografie jan versweyveld, jasper zwartjes grafisch ontwerp jan versweyveld en studio jona druk ssp amsterdam
beam systems (bastiaan bus), villa ruimzicht brillen en contactlenzen.
coriolanus
haat sluit hij een verbond met de aartsvijand
politieke moord. Maar hij heeft ook Antonius,
hij diens zuster. Maar het huwelijk is nog
Coriolanus is een telg uit een oud patriciërs-
van Rome en keert zich tegen zijn vaderland.
vriend van Caesar, spreekrecht gegeven.
maar net afgesloten of Antonius licht de
Deze doet de stemming omslaan en de
hielen en haast zich weer naar zijn Egypti-
geslacht die als generaal in de expansieoorlogen van de Romeinse Republiek meer-
julius caesar
samenzweerders moeten de stad uitvluch-
sche minnares. Octavius Caesar maakt ge-
maals zijn waarde heeft bewezen. Wanneer
De enorme populariteit en groeiende politieke
ten. Een burgeroorlog breekt uit.
bruik van Antonius’ afwezigheid in Rome om
hij voorgedragen wordt als consul, lijkt niets
macht van Julius Caesar beangstigen zijn
een succesvolle politieke carrière in de weg
politieke bondgenoten. Zij vrezen dat het
antonius & cleopatra
lijk begeeft hij zich met een leger naar Egyp-
te staan. Maar Coriolanus speelt het politieke
Caesar nauwelijks moeite kost om de repu-
Antonius is in de armen van de Egyptische
te om daar definitief met zijn tegenstander af
spel slecht: hij steekt zijn verachting voor het
bliek om te vormen tot een dictatuur. Brutus
koningin Cleopatra zijn vaderland Rome en
te rekenen.
gewone volk niet onder stoelen of banken en
en Cassius komen tot een radicaal besluit:
zijn politieke ambitie uit het oog verloren.
weigert de volkstribunen, de recent aange-
alleen de dood van Julius Caesar kan de
De dood van zijn echtgenote dwingt hem
stelde vertegenwoordigers van het volk, te
Romeinse republiek redden. Na Caesars
terug te keren naar Rome en de politiek.
erkennen. Het conflict loopt uit de hand en
dood kan Brutus het ontzette volk bedaren
Om de banden met de andere machtige
Coriolanus wordt verbannen. Vervuld van
en overtuigen van de noodzaak van deze
man, Octavius Caesar, aan te halen, trouwt
steeds meer macht te verzamelen. Uiteinde-
Marathon doorlopende voorstelling Deel 1 Coriolanus en Julius Caesar t/m de moord Deel 2 Julius Caesar na de moord en Antonius & Cleopatra
ivo van hove regie
politieke drama’s. Niet de menselijke psycho-
Een netwerk van meningen zet via consensus
Ivo van Hove regisseert in seizoen 07|08
logie staat centraal, maar de mechanismen
veranderingsprocessen in gang. Dit proces
Angels in America naar Tony Kushner,
die mensen tot een gezamenlijk besluit, een
blijft voortdurend in beweging. Romeinse
daarnaast gaan Opening Night, Perfect
Na de succesvolle Shakespeare-enscenerin-
politieke moord, binnen- of buitenlandse
tragedies is een polyfoon theaterstuk waarin
Wedding en Rouw siert Electra in reprise.
gen van Othello en Het temmen van de
oorlogen, verharding van standpunten of tot
alle meningen en standpunten naast elkaar
Bij Schauspielhaus Hamburg maakt hij in
feeks brengt Ivo van Hove nu Coriolanus,
capitulatie brengen. Politiek houdt zich bezig
staan. Een theaterstuk dat geen ultiem state-
januari 08 Kameliendame van Alexandre
Julius Caesar en Antonius & Cleopatra
met de maakbare wereld; samen probeert
ment wil geven over wie het grote gelijk aan
Dumas fils, een coproductie met Toneel-
samen als één doorlopende voorstelling
men greep te krijgen op een probleem en
zijn kant heeft of welke richting we moeten
groep Amsterdam.
over het politieke bedrijf. Van Hove: ‘Het zijn
sturing te geven aan de loop der dingen.
uitgaan. Shakespeare trekt ook geen partij.’
shakespeare en de romeinse tragedies
ende politieke structuren in een verander-
Plutarchus’ verzameling biografieën van
een aantal successtukken te schrijven.
ende samenleving. Hij laat mensen die in
beroemde Grieken en Romeinen vormde
Shakespeare schreef de Romeinse trage-
politieke idealen of een omslag geloven
een rijke bron voor Shakespeare (1564-
dies niet als een trilogie.
De Romeinse tragedies zijn Shakespeares
met elkaar debatteren. Drie keer laat hij het
1616). De biografieën boden hem een schat-
The Tragedy of Julius Caesar is het oudste
meest politieke stukken. Anders dan in zijn
slagen en falen van een politicus zien, zijn
kist aan interpretaties van een tijd die feite-
stuk en dateert uit 1599, The Tragedy of
koningsdrama’s die hoofdzakelijk over
idealen en persoonlijke drijfveren. Hij toont
lijk onbekend was. Hij gebruikte dit histo-
Antony and Cleopatra is geschreven in
machtswellust gaan, beschrijft hij verander-
dat politiek mensenwerk is.
rische materiaal op nauwkeurige wijze om
1607 en The Tragedy of Coriolanus in1608.
Is antipolitieke retoriek de sleutel tot populariteit? Draagt de media ertoe bij dat burgers politici wantrouwen? Is diegene die de agenda bepaalt automatisch de winnaar van het debat? Kan politiek mensen van mening doen veranderen? Bestaat vrijheid? Is alles communicatie? Bestaat politiek zonder het verlangen naar macht? Kan een politicus vrienden hebben? Kan een politicus het woord mislukking in de mond nemen? Is de massa voor rede vatbaar? Worden oorlogen gewonnen met wapens of met woorden? Is oorlog de uitlaatklep voor de goklust van politici? Is de strijd tot de dood voor een overtuiging altijd prijzenswaardig?
Is de staat verantwoordelijk voora alle burgers? Hoe ver moet men gaan in de liefde voor het vaderland? Is bescheidenheid politieke dwaasheid? Is charisma politieke deugd? Heeft een politicus recht op een privé-leven? Zijn politici acteurs? Is de representatieve democratie de moeder van de demagogie? Is de representatieve democratie de moeder van de chaos? Is de middelmaat de politieke norm? De letter of de geest van de wet? Moet een politicus de massa naar de mond spreken? Is de massa voor rede vatbaar? Wanneer mogen politici onredelijk zijn?
jan versweyveld scenografie
en realiseren van multimedia voor het thea-
Shakespeare was zich daar maar al te zeer
uit symfonische percussie, vibrafoon, tape
ter, waarbij creativiteit en hypermoderne
van bewust: wanneer hij iets duidelijk wil
en ‘objets trouvés’. De partituren van de drie
techniek hand in hand gaan. Yarden over
maken, moet hij het erin rammen. Daarvoor
delen hebben elk hun eigen strikte muzikale
Jan Versweyveld transformeert de schouw-
zijn video-ontwerp voor Romeinse tragedies:
gebruikt hij het instrument van de herhaling
structuur die het klankbeeld beïnvloedt.
burg tot een politieke arena. De toeschouwer
‘We gebruiken video in deze productie niet
en verpakt hij zijn thema’s in grote metaforen
In Coriolanus manipuleren de musici de
kan zich vrij door diverse ruimtes bewegen.
vanwege de sfeer of bij wijze van vormge-
die hij door de tekst weeft. Zo krijgen zijn
resonantie, het ‘geheugen’ van de klank.
Men kan wisselen van plaats en focuspunt.
ving. Het is reality-tv, een stuk gereedschap.
teksten die fantastische consistentie. Nauw-
In Julius Caesar wordt de toonhoogte be-
De handeling gaat non-stop door, via monitors
Het is een suggestie voor discussie.’
keurig realisme wordt afgewisseld met reto-
werkt, waardoor harmonische en niet-har-
riek en poëzie. Het alledaagse wordt voort-
monische texturen ontstaan. In het slotdeel
durend in perspectief gezet in alomvattende
Antonius & Cleopatra, dat zich grotendeels
beelden die het menselijk doen en laten
in Egypte afspeelt, bestaat het klankmate-
verklaren.’ Tom Kleijn vertaalt voor diverse
riaal uit Noord-Afrikaans gestemde percus-
Nederlandstalige theatergezelschappen.
sie en elektronica. Met Blindman verkent
en grote projecties blijft de voorstelling te volgen. Jan Versweyveld is scenograaf voor toneel, opera en dans.
tal yarden video
tom kleijn vertaling ‘Bij het vertalen van een toneeltekst gaat het nooit alleen om het verhaal, maar vooral ook over de vorm van de taal. Daarin zit de eig-
eric sleichim muziek
de Vlaamse componist Eric Sleichim sinds 1988 nieuwe technieken in compositie en
Na Rouw siert Electra, de musical Rent
enheid van de auteur: in de klank van de
uitvoeringspraktijk, zowel met nieuwe als
en de operacyclus der Ring des Nibelungen
woorden, in het ritme van de lettergrepen.
werkt de Amerikaanse videokunstenaar Tal
Alle toneelpersonages krijgen hun karakter
Voor de compositie voor Romeinse trage-
Teresa de Keersmaeker, Jan Fabre, Colle-
Yarden opnieuw samen met Ivo van Hove
via de taal. Een theatertekst is gesproken
dies creëert Eric Sleichim live akoestisch
gium Vocale en Muziektheater Transparant.
en Jan Versweyveld. Yarden en zijn partner
tekst die vaak in hoog tempo voorbijtrekt.
gespeelde muziek die vaak ook digitaal
Trish Fox zijn gespecialiseerd in het ontwerpen
Je kunt er geen voetnoten in plaatsen.
wordt bewerkt. Het instrumentarium bestaat
oude muziek. Sleichim werkt met o.a. Anne
personages coriolanus
Romeinse republiek mogelijk moeten
scheiden van het huwelijk ziet. Voor Portia is
man herstellen, gaat daarvoor zelfs een
maken. Zij zijn benoemd om een dreigende
de scheiding tussen privé en politiek echter
huwelijk aan, maar zijn liefde voor de Egypti-
burgeroorlog te voorkomen. Als politieke
onacceptabel.
sche koningin blijkt sterker.
Coriolanus Succesvol generaal uit een oud
nieuwkomers profileren zij zich tegenover
Calpurnia Vrouw van Caesar, voor wie
Octavius Ceasar Vormt na Caesars dood
patriciërsgeslacht. De politiek is een logische
het elitaire politieke establishment. Coriola-
huwelijk en privé-leven boven politieke
met Antonius en Lepidus het triumviraat dat
volgende stap in een veelbelovende carrière.
nus’ openlijke minachting voor het volk is
aangelegenheden staan. Zij kan tot Caesars
de macht over Rome overneemt. Leidt de
Hij kan rekenen op de steun van invloedrijke
koren op hun molen.
menselijke kern doordringen, maar verliest
wereld op basis van zijn managementpoli-
vrienden, maar door zijn ongezouten uitspra-
Aufidius Militair leider van de Volscen, een
het uiteindelijk van zijn politieke ambitie.
tiek, waarin tegenstanders zowel strategisch
ken maakt hij zich ongeliefd bij het gewone
volk dat zich met de moed der wanhoop
Voelt feilloos aan dat het politieke klimaat
als tactisch uitgeschakeld worden. In deze
volk en haar vertegenwoordigers.
probeert te verzetten tegen de agressieve
zeer bedreigend wordt voor haar echtgenoot. �
enscenering is Octavius een vrouw.
Volumnia Moeder van Coriolanus. Zij heeft
expansiepolitiek van Rome. Coriolanus heeft
Antonius Rolt de politiek in door de moord
Lepidus Derde en oudste lid van het trium-
haar leven gewijd aan de vooraanstaande
hem al meermaals verslagen en is voor Aufi-
op zijn vriend Caesar. Wordt politicus van de
viraat. Zijn pogingen om Antonius met
positie en status van haar familie in dienst
dius hét symbool van de Romeinse vernede-
grote emoties. Op ongeëvenaarde wijze be-
Octavius Caesar te verzoenen – teneinde
van het vaderland. Nu concentreert ze haar
ring van zijn volk.
speelt hij de gevoelens en sentimenten van
de vrede in het Romeinse Rijk te bewaren
de massa. Vormt na Caesars dood met
– worden de goedgelovige Lepidus snel
Octavius Caesar en Lepidus het triumviraat
noodlottig.
dat de macht over Rome overneemt.
Charmian Eerste adviseur van Cleopatra,
ambitie op haar zoon, die alles mee heeft om geschiedenis te schrijven.
julius caesar
Virgilia Vrouw van Coriolanus. Hoewel hun band het resultaat is van een weloverwogen
Brutus Een denker voor wie het politieke
Octavius Caesar Neef en adoptiefzoon van
kritisch en een vrijgevochten geest. Ze is
huwelijkspolitiek, houden Coriolanus en zij
bedrijf een ethische aangelegenheid is. Als
Julius Caesar, die zich ook Caesar laat noe-
een belangrijk klankbord voor de koningin,
innig van elkaar. Maar Virgilia weet dat zij de
consul vreest hij de machtsconcentratie rond
men. In deze enscenering is Octavius Caesar
bemiddelt en geeft raad. Charmian identifi-
eeuwige tweede is: de ambitie van Volumnia
zijn vriend Caesar die een bedreiging zou
een vrouw.
ceert zich volledig met haar meesteres.
heerst ongenaakbaar in Coriolanus’ hart.
kunnen vormen voor de republiek. Een poli-
Lucius Dienaar van Brutus, houdt zich verre
Enobarbus Eerste adviseur van Antonius.
Menenius Een door de wol geverfde politicus
tieke moord lijkt de enige uitweg, in zijn over-
van alles wat politiek is. Met muziek en wijn
Hij is loyaal, toegewijd en eerlijk. Zelfs wan-
uit een patriciërsgeslacht dat al generaties
peinzingen zoekt Brutus naarstig naar een
schept hij een poëtische sfeer, waarin zijn
neer Antonius in zijn ogen kapitale militaire
lang de Romeinse politiek beheerst. Een poli-
rechtvaardiging voor de moord op de mens
meester de politieke realiteit kan ontvluchten.
en politieke fouten begaat, blijft hij in zijn
tieke crisis heeft hem nog nooit een maaltijd
Caesar.
doen overslaan. Zijn charisma is zijn beste
Cassius Vriend en bondgenoot van Brutus.
bondgenoot. Als partijgenoot verdient Coriola-
Een pragmaticus voor wie politiek handelen
nus zijn steun, maar veel meer nog is de jonge
is. Cassius overtuigt Brutus ervan dat een
Cleopatra Koningin van Egypte en Antonius’
onderdeel uit van de grandeur van Egypte.
militair een dierbare vriend die bij Menenius
moord op Caesar onvermijdelijk is. Zijn mo-
geliefde. Zij ís Egypte. In haar leiderschap
Zij ondersteunt en verzorgt Cleopatra on-
vaderlijke gevoelens opwekt.
tieven zijn dubbel: de redding van de repu
paart ze het politieke aan het persoonlijke,
voorwaardelijk.
Cominius Politiek medestander en vriend van
bliek en een persoonlijke afkeer van Caesar.
waardoor haar missie voor een autonoom
Octavia Zus van Octavius. Een politiek
Coriolanus. Als consul is hij de legeraanvoer-
In deze enscenering is Cassius een vrouw.
Egypte gelijk opgaat met de liefde voor
huwelijk tussen Octavia en Antonius moet
der in de expansieoorlog tegen de Volscen.
Julius Caesar Charismatisch leider die feil-
Antonius. Ze opereert vanuit passie en een
de breuk in het driemanschap repareren.
Hij erkent graag de doorslaggevende verdien-
loos inspeelt op de behoeften van het volk.
rotsvast geloof.
Octavia wordt het symbool van nationale
sten van Coriolanus in de strijd en geeft hem
Zijn ambitie is grenzeloos en door zijn buiten
Antonius Na de dood van Julius Caesar
eenheid, maar het showhuwelijk houdt
zo een voorzetje bij zijn toekomstige politieke
landse veroveringstochten heeft hij Rome
één van de drie machthebbers van Rome.
zeer kort stand.
carrière.
een enorme rijkdom bezorgd.
In Egypte verwaarloost hij zijn staatkundige
Sicinius en Brutus Volkstribunen, die een
Portia Vrouw van Brutus. Zij eist een plek
verplichtingen om bij zijn minnares Cleopa-
bredere politieke inspraak van het volk in de
op in zijn politieke leven, dat hij volledig ge
tra te zijn. Hij wil zijn eer als Romeins staats-
antonius & cleopatra
positie als topadviseur tot de gevolgen onomkeerbaar blijken. Iras Tweede adviseur van Cleopatra. Maakt
ta extra thema-avonden rond Romeinse tragedies met prominente politici, sluwe spindoctors en Shakespeareaanse dilemma’s in Stadsschouwburg Amsterdam i.s.m. mightysociety. di 21 aug | Coriolanus en Julius Caesar over democratie & volk en retoriek & media. wo 19 sep | Antonius en Cleopatra over persoonlijke drijfveren en vrouwen achter de politici. nagesprekken vr 10 en do 23 augustus in Stadsschouwburg Amsterdam website uitgebreide achtergrondinformatie, foto’s, video’s, weblog en discussieforum met aan de voorstelling gerelateerde onderwerpen op www.toneelgroepamsterdam.nl
holland festival amsterdam stadsschouwburg (020 624 23 11) za 16* (try-out), zo 17* (première), di 19 (1), wo 20 (2), vr 22*, za 23* juni | amsterdam stadsschouwburg (020 624 23 11) do 9 (1), vr 10 (2), za 11*, zo 12*, wo 15 (1), do 16 (2), za 18*, zo 19*, wo 22 (1), do 23 (2), za 25 uitmarkt, zo 26* aug | eindhoven parktheater (040 211 11 22) do 6 (1), vr 7 (2), za 8*, zo 9* sep brussel kaaitheater (+ 32 2 201 59 59) do 13 (1), vr 14 (2), za 15*, zo 16* sep | amsterdam stadsschouwburg (020 624 23 11) do 20 (1), vr 21 (2), za 22*, zo 23* sep | antwerpen de singel (+ 32 3 248 28 28) za 29*, zo 30* sep *marathon | (1) deel 1 | (2) deel 2
07 08
britannicus ta-2
kameliendame internationaal
angels in america première
van jean racine
van alexandre dumas fils
van tony kushner
regie thibaud delpeut
regie ivo van hove
regie ivo van hove
romeinse tragedies première
productie toneelgroep amsterdam /
productie schauspielhaus hamburg
selectie topstukken 07|08
van william shakespeare
toneelschuur haarlem
coproductie toneelgroep amsterdam
1 mrt t/m 31 mei 08
regie ivo van hove
16 nov t/m 1 dec 07
jan 08
naar damascus première
coproductie holland festival, de munt brussel, kaaitheater brussel, muziektheater
maeterlinck internationaal
mightysociety ta-2
van august strindberg
transparant, bl!ndman
van maurice maeterlinck
concept & regie eric de vroedt
regie pierre audi
9 aug t/m 30 sep 07
regie christoph marthaler
productie mightysociety / toneelgroep
31 mrt t/m 24 mei 08
productie toneelgroep amsterdam / ntgent
amsterdam
opening night
coproductie met stadsschouwburg
21 jan t/m 29 mrt 08
van john cassavetes
amsterdam / ��������������������������������� odéon-théâtre de l’europe, paris
regie ivo van hove
27 nov t/m 4 dec 07, jun 08
van tennessee williams
oresteia internationaal
regie eric de vroedt
van aischylos
productie toneelgroep amsterdam /
perfect wedding
regie johan simons
toneelschuur haarlem 27 mei t/m 7 juni 08
productie toneelgroep amsterdam / ntgent 26 sep t/m 3 nov 07
a streetcar named desire ta-2
van charles mee
productie toneelgroep amsterdam / ntgent
ajax première
regie ivo van hove
jan 08
van sophocles
12 t/m 22 dec 07
tamtam
regie theu boermans productie toneelgroep amsterdam /
rouw siert electra
twee weken toneelgroep amsterdam
de theatercompagnie
van eugene o’neill
in stadsschouwburg amsterdam
15 okt t/m 1 dec 07
regie ivo van hove
25 feb t/m 9 mrt 08
14 t/m 25 jan 08 copoductie toneelschuur haarlem
ensemble toneelgroep amsterdam barry atsma, kitty courbois, jacob derwig, roeland fernhout, renée fokker, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis, chris nietvelt, celia nufaar, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, eelco smits, karina smulders, leon voorberg (gast)acteurs johan van assche, mohammed azaay, dragan bakema, anneke blok, marc bodnar, pierre bokma, elsie de brauw, jappe claes, wine dierickx, tamar van den dop, els dottermans, aus greidanus jr.,
www.toneelgroepamsterdam.nl
[email protected] Prinsengracht 437 1016 HM Amsterdam t: (020) 531 84 84
rosemary hardy, sanne den hartogh, katja herbers, servé hermans, myranda jongeling, han kerckhoffs, willem nijholt, wouter van oord, anne prakke, sasha rau, mike reus, oscar van rompay, harry van rijthoven, betty schuurman, alejandra theus, graham f. valentine, steven van watermeulen e.a. muzikanten florentijn boddendijk, ward deketelaere, bendix dethleffsen, yves goemaere, remco de jong, hannes nieuwlaet, christiaan saris, mattijs vanderleen
romeinse tragedies
barry atsma
coriolanus
julius caesar antonius & cleopatra
aufidius
anchorman
enobarbus
jacob derwig
cominius
brutus / lucius
thidias
renée fokker
volkstribuun
cassius
fred goessens
menenius
lepidus
lepidus
janni goslinga
virgilia
calpurnia
diomedes
caska
charmian
marieke heebink eerste senator
fedja van huêt
coriolanus
hans kesting
hugo koolschijn
hadewych minis
agrippa
antonius
antonius
julius caesar
proculeius
octavius caesar octavius caesar
chris nietvelt
anchorman
cleopatra
frieda pittoors
volumnia
iras
alwin pulinckx
brutus
dolabella
eelco smits
sicinius
decius
ventidius
portia / lucius
octavia
karina smulders
