Coöperatief ondernemen binnen sociale economie Sociale economie – De toekomst uitgedaagd
[email protected] 05/11/2014
Coopburo, de coöperatieve dienstverlener van Cera met 3 opdrachten: 1. Advisering & coaching 2. Vorming, ontmoeting & sensibilisering 3. Onderzoek &
ontwikkeling
Coop Tour Coop Event
Coop Explore Coop Workshop Coop Intro
Juridisch advies Organisatieontwikkeling & strategie
Voordrachten op vraag: middenveld, onderwijs, overheid
Coopburo
Advies en begeleiding, zowel aan coöperaties in oprichting als gevestigde in alle sectoren Coöperatief ondernemingsmodel: identiteit & principes Juridisch Financieel Governance
Onderzoek & Ontwikkeling Kwantitatief: o.a. met CesocKHLeuven & HEC-ULg Ontwikkeling
[email protected] 016/27.96.88 www.coopburo.be
Op de agenda
Wat is coöperatief ondernemen? Link met sociale economie/sociaal ondernemerschap? Mogelijkheden binnen sociale economie – enkele inspirerende voorbeelden
ICA filmpje
Wat is coöperatief ondernemen? Een coöperatie is…
“…een autonome organisatie van personen die zich vrijwillig verenigen om hun gemeenschappelijke economische, sociale en culturele behoeften en ambities te behartigen door middel van een onderneming waarvan ze samen eigenaar zijn en die ze democratisch controleren (ICA, 1995).”
Verschil met andere ondernemingsmodellen? (1) 1. Leden/vennoten/coöperanten/aandeelhouders hebben tegelijk min. 3 relaties met hun coöperatie: Transactierelatie: user-benefit; voordelen voor gebruikers Eigenaars (investerings)relatie: user-owner; eigendom van gebruikers Zeggenschapsrelatie: user-control; controle door gebruikers => Gebruiker = eigenaar = ‘controleur’/bestuurder => ‘Gebruikers’ = klanten, burgers, werknemers, zelfstandigen, producenten, organisaties etc.
Verschil met andere ondernemingsmodellen? (2) 2. Doelmaximalisatie Goede dienstverlening tav vennoten ipv winstmaximalisatie Restorno, matig dividend, reserves, … Aandelen uit lidmaatschap (vrije) toe- en uittreding
Variabel kapitaal
uit statuten
Met principes en waarden
Een ‘waardengedreven’ ondernemingsmodel’
gestoeld op een economische logica Een ondernemingsmodel met principes en waarden
gestoeld op een economische logica en praktijken
ICA-principes verzameling van goede historische praktijken 1. Vrijwillig en open lidmaatschap 2. Democratische controle door de leden 3. Economische participatie door de leden 4. Autonomie en onafhankelijkheid 5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking 6. Coöperatie tussen de coöperaties 7. Aandacht voor de/hun gemeenschap
Coöperatieve waarden
Zelfhulp (self-help) Verantwoordelijkheidszin (self-responsibility)
Democratie (Democracy) Gelijkheid (Equality) Rechtvaardigheid (Equity) Solidariteit (Solidarity) Bron: Vanhove, M. (2003). Samen werken aan de toekomst. De kracht van coöperaties. Cera/Coopburo.
ICA-principes: ‘toetsstenen’ 1. Vrijwillig en open lidmaatschap Art.350 De coöperatieve vennootschap is een vennootschap die is samengesteld uit een veranderlijk aantal vennoten met veranderlijke inbrengen.
2. Democratische controle door de leden
3. Economische participatie door de leden 4. Autonomie en onafhankelijkheid
- Veranderlijkheid van kapitaal en van vennoten
5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking
- Statutair georganiseerd uitsluitingsmechanisme
6. Coöperatie tussen de coöperaties
- Grote statutaire vrijheid
7. Aandacht voor de gemeenschap
Een moeilijk model:
• • • • • • • • •
Geen wondermiddel Coöperatieve cultuur: willen en kunnen samenwerken Werk aan gedeelde en gedragen missie en visie Nood aan een gemeenschappelijke ‘nood’ Nood aan gemeenschappelijke belangen Ledenbetrokkenheid is blijvende uitdaging Ledenrechten, maar ook –plichten Governance: net iets anders dan een andere onderneming… …
=> MAAR…
Troeven die bij uitstek voorbehouden zijn aan de coöperatie
1. 2. 3. 4.
vennoten participeren economisch in de coöperatie de coöperatie wordt democratisch bestuurd door haar vennoten zeggenschap kan losgekoppeld worden van financiële inbreng het eigenaarschap is gericht op de realisatie van de doelstelling, eerder dan op het winstoogmerk: marktniches 5. het sociale doel kan verankerd worden in de statuten 6. je kan samenwerken met behoud van je identiteit 7. het verzamelde kapitaal is lokaal verankerd 8. een coöperatie opereert binnen een internationaal gedragen kader van waarden en normen 9. je hebt veel juridische vrijheid maatwerk 10. …
Coöperatieve mogelijkheden binnen sociale economie 1. Cvba (so) i.p.v. of naast vzw => ‘vehikel’ voor handelsactiviteiten => Maatwerkdecreet: nog meer 2. ‘betrokken’ investeerders betrekken
1. De grenzen van de vzw
Een vzw mag enkel bijkomstig handelsactiviteiten stellen
Een vennootschap kan handelsactiviteiten stellen
OF
Een vzw mag geen direct of indirect voordeel nastreven voor haar leden
Een vennootschap streeft een direct of indirect voordeel na voor haar leden/vennoten
OF Een vzw werkt niet met inbreng van eigen kapitaal Een vzw kan geen vermogen opbouwen ten voordele van haar “leden”
Bij een vennootschap brengen vennoten kapitaal in
OF
Een vennootschap kan vermogen opbouwen ten voordele van haar vennoten
1. Vennootschap met sociaal oogmerk
Non-profit Overheidsinstelling
VZW
Profit
VSO
Vennootschappen CVBA
=> Geeft een oplossing voor: vzw’s mét handelsactiviteit als hoofddoel én zonder winstoogmerk => 9 voorwaarden
BVBA
NV
2. ‘Betrokken’ investeerders: eigenaarschap is gericht op realisatie doelstelling
2. ‘Betrokken’ investeerders: eigenaarschap is gericht op realisatie doelstelling
• Startkapitaal:125 aandelen van 150 EUR • Vennoten brachten 748 aandelen in van 150 EUR heeft voor GEC een hefboomfunctie gehad • Onbeperkt aantal personen – vandaag 200 coöperanten • Initiatief kan niet enkel vrijblijvend gesteund worden • Waarom zou je vennoot worden? • Geen dividend - nieuwe vennoten zijn altijd welkom! • Uittreding mogelijk • Statuten voorzien mogelijke wachttijd van twee jaar • Wat je terugkrijgt = nominale waarde
Coöperatieve mogelijkheden binnen sociale economie 1. Cvba (so) i.p.v. of naast vzw => ‘vehikel’ voor handelsactiviteiten => Maatwerkdecreet: nog meer
2. ‘betrokken’ investeerders betrekken Veel meer mogelijkheden dan dit! Denk eens na over uw ondernemingsmodel, en probeer er een coöperatief ondernemingsmodel van te maken!
Coöperatieve mogelijkheden binnen sociale economie 3. Een innovatief (coöperatief) ondernemingsplan
4. (Een groep) stakeholders van sociaal economiebedrijf zijn eigenaar (= lid/vennoot/etc.) 5. Verschillende sociale economie bedrijven werken samen 6. Bedrijven en organisaties werken samen: profit, social profit en/of non-profit 7. Andere modellen. Bijv. activiteitencoöperaties, Starterslabo’s 8. …
3. Innovatief ondernemingsplan: sociale doel kan verankerd worden Doel van Streetwize CVBA-SO: •
•
Ontwerp, ontwikkeling, productie, marketing, aankoop, verkoop, opvolging, begeleiding, reparatie, verbetering, optimaliseren en maximaliseren van mobiele schoolborden voor straathoekwerk wereldwijd (…) (…) alle commerciële, industriële, financiële, roerende of onroerende handelingen verrichten in rechtstreeks of onrechtstreeks verband (…)
Het sociale oogmerk dat de vennootschap nastreeft bestaat in: • • •
Maximale financiële en materiële ondersteuning te geven aan projecten die voor straatkinderen worden opgezet en voor mensen in noodsituaties in het algemeen (…) De winst die voortvloeit uit de activiteiten van de onderneming zal als middel beschouwd worden om het vooropgestelde doel te realiseren. Overeenkomstig de wet zullen de vennoten geen of een beperkt vermogensvoordeel nastreven.
4. (Een groep) stakeholders van sociaal economiebedrijf vormen coöperatie Talea
Cvba-so
Doel
Doorstroom kansengroepen
SO
Doorstromen met behoud van arbeidsorganisatie en HR
Activiteiten
Ontwerpen en onderhouden van budgetvriendelijke en kwalitatieve bedrijfsomgevingen ‘verzoend’ met lokale biodiversiteit
Vennoten
A: oprichters (De Winning vzw’s) B: klanten
C: personeelsleden => Geen restorno, wel ev. dividend, winst naar soc eco en projecten Bron: Bouwstenen voor coöperatief ondernemen in Vlaanderen (2014) – http://blauwdrukken.cooperatiefvlaanderen.be/
4. (Een groep) stakeholders van sociaal economiebedrijf vormen coöperatie
http://www.cils cesena.org/imp rese/
CILS
Sociale coöperatie, type B (Italië)
Doel
(Sociale) tewerkstelling 1974: initiatief van ouders, uit pure nood
SO
Sociale coöperatie, type B (Italië)
Activiteiten Allerlei: parkingwachters, inbinden, drukkerij, (groen)onderhoud, ‘studiemeester’ etc.
Vennoten
Personeelsleden, zowel wel als niet doelgroepmedewerkers (400, 50%) => Geen dividend, wel restorno! => Solidariteit tussen beide, bijv. loon
Werkerscoöperatie binnen social profit, 1500 werknemers, inspelend op ‘overheidtenders’ www.domusassistenza.it
5. Samenwerken – markttoegang, -macht en schaal-, bereik- en focusvoordelen - met behoud van je identiteit
Bron: Porter, M. (1985)
6. Profit en social profit – zeggenschap los van financiële inbreng Investeerders van de vennootschap Personeel van de vennootschap Bezielers van de vennootschap
KAPITAAL
RAAD VAN BESTUUR
SPONSORS
geen mandaat
x D
geen mandaat
xC
1 mandaat
200 B
4 mandaten levert voorzitter Financiers van de vennootschap
2.500 A
2 mandaten
1 onafhankelijk
6. Sociale economie en onderwijs WEB@coop Ontwikkelen en vermarkten van nieuwe productlijnen o.b.v. afgedankte materialen Structurele samenwerking sociale economie en onderwijs WEB vzw, sociale werkplaats: Resourcelab Katholieke Hogeschool Limburg Thomas More Mechelen en Kempen
Bron: Bouwstenen voor coöperatief ondernemen in Vlaanderen (2014) – http://blauwdrukken.cooperatiefvlaanderen.be/
Hoe verder? Stel een (coöperatief) businessplan op met alle initiatiefnemers, al dan niet potentiële vennoten: 1. De droom (idee) 2. Missie, visie & strategie 3. Onderneming + activiteiten, marktanalyse, swot 4. Plannen:
Operationalisering, marketing,
Financieel plan: investeringen, kosten en opbrengsten
5. Coöperatie beste vennootschapsvorm? Denk aan een grondig onderzoek van al je stakeholders !!
6. Governance-structuur 7. Opmaken statuten
Hoe begin je hier nu aan?
Missie en visie
Governance structuur
Activiteiten
Strategie
Financieel plan
Opmaken statuten
Waar kan Coopburo bij helpen?
Advisering en begeleiding bij (zowel startende als gevestigde coöperaties, in alle sectoren): Coöperatief ondernemingsmodel: coöperatieve identiteit, vertaling coöperatieve principes & waarden, stakeholders- en vennotenanalyse, … Juridisch advies:
opstellen statuten, erkenning NRC, prospectus, vennotenadministratie, diverse juridische coöperatieve vragen, …
Waar kan Coopburo bij helpen?
Financieel advies: Coöperatief businessplan, financieel plan, beleid, … Governance: goed bestuur, communicatie, participatie en inspraak, stakeholders- en vennotenmanagement,…
Waar kan Coopburo bij helpen?
Vormingen Zowel: collectief, open aanbod (intervisie) als incompanytrainingen
Voor: Leden (= vennoten/coöperanten/aandeelhouders) Raad van Bestuur Management Personeelsleden
…
[email protected] 016/27.96.88 www.coopburo.be
Nota Deze presentatie is voor persoonlijk gebruik van de deelnemers. Ze is onvolledig zonder de mondelinge toelichting van de auteurs. Niets uit deze presentatie mag worden geciteerd, gekopieerd noch verspreid zonder voorafgaande toestemming van de auteurs.
