Bijlage 1. Opening door Gelbrich Feenstra. Zij werkt als onderwijsadviseur bij APS in Utrecht en sinds ruim een jaar is zij projectleider Engels bij het VLC. Wat was de aanleiding voor deze conferentie? De afgelopen jaren is steeds duidelijker geworden dat jongeren die opgroeien in de Reformatorische context een taalachterstand hebben op het gebied van Engels. Andere Nederlandse jongeren kijken al op vroege leeftijd Engelstalige televisie en ze spelen computergames, die ook vaak Engelstalig zijn. Daardoor hebben zij veel meer contact met Engels en spreken – bijna vanzelf - op 10 jarige leeftijd al een heel mondje Engels. Het niveau van het centraal schriftelijk eindexamen Engels is geënt op deze ontwikkeling en ligt vrij hoog. Reformatorische kinderen komen veel minder in aanraking met de moderne media en beginnen op de middelbare school dus met een achterstand ten opzichte van de andere Nederlandse jongeren. Deze achterstand kun je niet ‘even wegwerken’ op de middelbare school, door gewoon het aantal lesuren te geven wat ervoor staat. Daar is een veel grotere inspanning voor nodig. Het VLC, en met name de docenten Engels, leveren die inspanning al jaren. Ook het management doet investeringen en besteedt veel tijd en aandacht aan de problematiek rondom Engels. Desondanks moeten we constateren dat alle inspanningen niet voldoende resultaat opleveren en dat het VLC het gewoon niet alleen kan. Er is hulp nodig om de leerlingen op het juiste niveau Engels te brengen. Hulp van leerlingen, ouders en ook van de basisscholen. Dat is des te dringender nu de minister van Onderwijs besloten heeft de normeringen voor het eindexamen aan te passen. In de nabije toekomst (schooljaar 2011 – 2012) kan een leerling alleen nog slagen wanneer hij/zij maximaal één 5 heeft voor Nederlands, Engels en Wiskunde. Lager dan een 5 voor één van deze vakken, betekent dat je sowieso gezakt bent. Dit betekent voor het VLC dat – bij ongewijzigd beleid – circa 20 % van de leerlingen gaan zakken! Het is dus in het belang van de leerlingen noodzakelijk dat er meer aandacht besteed wordt aan Engels. Het is ook belangrijk voor het voortbestaan van het Reformatorisch onderwijs. De inspectie accepteert dergelijke hoge uitvalcijfers niet. Vorig jaar is het VLC begonnen om bij alle leerlingen vanaf de brugklas de zogenaamde VAS toetsen af te nemen. Dat is dit jaar zowel in de brugklas als in de tweede klas gebeurd. De uitslagen van deze toetsen liegen er niet om: gemiddeld komen leerlingen bij het VLC op twee niveaus te laag voor Engels binnen. Ik laat u de cijfers van de drie instroomvestigingen zien.
Amersfoort Klas Niveau toets o
Niveau toets 1
VMBO BB
BL
BL
VMBO BB VMBO KB VMBO GTL VMBO GTL
BL BL BB BL
BL BL BB BB
Havo Havo VWO TTO
BB BB H
KB KB V
VWO TTO VWO
GTL GTL
H GTL
CONCLUSIE Aantal niveaus te laag na 1 jaar VO 17 punten onder Landelijk gemiddelde 1 2 2 2 2 2 niveau op Landelijk Gemiddelde HV 1 2
In Amersfoort bijvoorbeeld, zie je dat het VMBO grofweg 2 niveaus te laag instroomt en dat het niet lukt om 1 jaar dat een niveau op te trekken. Bij het Havo lukt het wel om het wat op te trekken, maar lopen de leerlingen na 1 jaar nog steeds 2 niveaus achter. Alleen in het tweetalig VWO zie je dat de achterstanden in snel tempo ingelopen worden, maar nog steeds liggen de niveaus na 1 jaar te laag ten opzichte van de rest van Nederland. Kesteren Klas
Niveau toets o
Niveau toets 1
VMBO KA VMBO KB VMBO GTL VMB GTL VMBO GTL
BL BL BB BL BB
BL BL BB BB BB
CONCLUSIE Aantal niveaus te laag 2 2 1 1–2 1
Havo Havo Havo Havo VWO
BB BB BB BB GTL
KB BB BB GTL H
3–2 3 3 3–1 2-1
In Kesteren is de situatie eigenlijk nog veel erger. De aanvangsniveaus bij met name het VMBO liggen 3 niveaus te laag en het lukt maar mondjesmaat om wat in te lopen.
Barneveld Klas
Niveau toets o
Niveau toets 1
VMBO BB VMBO BB VMBO BB VMBO KB VMBO KB VMB GTL VMB GTL VMBO GTL
BL BL BL BL BL BL BB BB
BL BL BL BL BL BL BB BB
CONCLUSIE Aantal niveaus te laag 0 ½ ½ 1½ 1½ 2½ 2 2
Havo Havo Havo VWO VWO
BB BB BB GTL H
KB BB KB GTL V
2 3 2 2 0
In Barneveld ziet de situatie er in het VMBO nog het meest gunstig uit. Er is een aantal basisscholen in de omgeving van Barneveld dat veel aan Engels doet. Dat haalt het gemiddelde omhoog. Er is echter ook een aantal basisscholen in de omgeving die er erg weinig tot niets aan doen. Dat maakt dat in Barneveld de verschillen tussen leerlingen groot zijn. Voor het VLC is het de grote uitdaging om effectief met die verschillen om te gaan. Dat lukt zeker nog niet altijd. Uit ons onderzoek de afgelopen jaren blijkt dat er een aantal factoren te benoemen zijn die effect hebben op het leren van Engels. Om te weten wat je eraan kan gaan doen, is het immers van belang te weten welke acties effect zullen hebben. Met stip op nummer 1 staat het contact hebben met de Engelse taal. Het vertrouwd raken met een taal door die taal veel te horen en de taal zelf te proberen te spreken helpt enorm in het leren van die taal. Op het VLC proberen we dat te bevorderen door: in de les zoveel mogelijk Engels te spreken ICT middelen in te zetten, waardoor leerlingen zelfstandig op de computer kunnen oefenen en op die manier extra bezig zijn. Dat kan zowel op school in een extra uur als thuis met een programma, waarbij de docent kan zien wat je gedaan hebt. De hulp van ouders in te roepen om thuis hun kind te stimuleren om met Engels bezig te zijn, door extra huiswerk, meer lezen of door oefenen op de computer. VLC probeert bijles te organiseren. Dat kan zowel in de vorm van extra oefening onder leiding van een bijles docent op school in groepsverband als individueel. Differentiatie in de les is erg belangrijk om de verschillende leerlingen op verschillend niveau aan te spreken. Ontdekken welke behoeften leerlingen hebben en daar op in spelen. Dit is over het algemeen nog erg lastig in het VO. Er wordt nog vaak klassikaal lesgegeven waarbij alle leerlingen met hetzelfde bezig zijn. De secties Engels zijn wel met dit thema bezig en er zijn mooie voorbeelden op de verschillende locaties waarin docenten dit effectief doen, maar het kan nog veel meer en nog veel beter!
We proberen de motivatie van leerlingen (en ouders) verhogen voor het vak Engels. Het blijkt een hardnekkig misverstand dat Engels niet zo belangrijk is. Ouders spreken het vaak zelf niet. Leerlingen vinden het moeilijk en zijn soms niet zo gemotiveerd. Om de motivatie te verhogen is het belangrijk dat lessen leuk zijn en dat leerlingen vooruitgang zien in hun pogingen om Engels te leren. Grammatica is vaak een probleem voor leerlingen en maakt het voor hen extra moeilijk. Dat demotiveert. Uit hersenonderzoek blijkt dat onze hersenen pas na het 14e of 15e jaar in staat zijn zoiets abstracts als grammatica te bevatten. Bij moderne vreemde talen is het daarbij ook nog zo dat er pas behoefte is aan structuur als de woordenschat groot genoeg is. De moderne opvattingen over het leren van een taal sluiten hierbij aan: taal leer je door horen en doen! De meeste van u zullen niet eerst grammatica geleerd hebben voordat u Nederlands leerde spreken! Door de hoeveelheid grammatica aanzienlijk terug te brengen, kunnen lessen voor leerlingen veel interessanter, spannender en daardoor meer motiverend worden. Tot slot blijkt dat leidinggevenden een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van Engels. Zij kunnen het stimuleren en er zich voor inzetten, waardoor er ineens veel meer mogelijk is. Zoeken en vinden van goede docenten Engels is een belangrijke taak voor leidinggevenden. Het is wel handig als ze dan inzicht hebben in modern talenonderwijs en dus ook weten wat voor soort mensen je nodig hebt. Uiteraard is het nodig om ook in tijd en geld zaken te faciliteren. Bij het VLC zijn er de afgelopen jaren veel acties in gang gezet om door middel van deze factoren vooruitgang te boeken. Dat gaat natuurlijk met vallen en opstaan. Het is een taaie materie, die je niet van vandaag op morgen kunt oplossen. Sommige dingen gaan steeds beter en natuurlijk gaat het ook regelmatig niet goed. Daar horen de basisscholen ook dingen over: - lessen die uitvallen - leerlingen die al goed Engels kunnen en dan weer van voren af aan moeten beginnen Dat is niet goed! Docenten en managers werken er hard aan om verbetering aan te brengen. Veel aandacht is de afgelopen jaren gegaan naar het op orde krijgen van de personele bezetting. Vorig jaar is er een zeer succesvolle wervingscampagne gevoerd, waardoor de bezetting nu kwantitatief op orde is. Helaas zijn nog niet alle docenten bevoegd. Ook op dit gebied gebeurt er veel aan ondersteuning en begeleiding. Op alle bovengenoemde factoren zijn acties uitgezet: • Personele bezetting op orde krijgen en houden (zowel kwantitatief als kwalitatief) • Studiereizen naar Engeland met leerlingen en docenten • Visie op het leren van een taal ontwikkeld en vertaald naar lesprogramma’s (oa exposure) • ICT middelen onderzoeken en inzetten • Examentraining • Ouders betrekken • Bijles organiseren • Meer huiswerk • Taaldorp inzetten De grote vraag is natuurlijk: waren al die acties succesvol? Verschil SE - CSE
2007 1,2
2008
2009
2010
0,8
0,2
0,6
2009
2010
5,4
5,2
Ontwikkeling CSE 2008 2007 4,9 5,1
Kijkend naar de cijfers, zie je dat er wel vooruitgang is geboekt, maar nog zeker niet genoeg! Het verschil tussen het schoolexamen en het centraal schriftelijk examen was erg groot. Dat gat is de afgelopen jaren behoorlijk gedicht. De resultaten van het centraal schriftelijk examen gaan weliswaar wat omhoog, maar blijft erg rond de 5 hangen. Dat is dus niet genoeg! Dat brengt mij weer terug bij de aanleiding om deze conferentie te organiseren. Er is echt hulp nodig van de basisscholen om dit tij te keren! Het goede nieuws is dat kinderen tot 12 jaar erg goed en snel een taal kunnen leren! De inzichten van hersenonderzoek nodigen uit tot een heel andere kijk op onze onderwijs gewoonten! Vanaf 12 jaar kunnen onze hersenen eigenlijk minder goed een taal leren. Het zou dus veel logischer zijn om er juist op de basisschool mee te beginnen! Er is een aantal methoden ontwikkeld die op de basisscholen toegepast kunnen worden. Een aantal van u is daar ook al mee bezig. Daar kunt u straks in de workshops ook iets van zien. Het gebrek aan contact met de Engelse taal bij Reformatorische kinderen zou wellicht ingelopen kunnen worden als Engels op alle basisscholen gegeven zou worden. Het zou enorm helpen als leerlingen op het juiste niveau zouden binnen komen bij VLC. Wat dat niveau dan is, kunt u straks horen in de eerste ronde workshops. Het zou heel mooi zijn voor leerlingen als er een doorlopende leerlijn Engels zou ontstaan tussen de basisschool en het voortgezet onderwijs. Dat vraagt inspanning aan beide kanten. Dat vraagt ook van elkaar weten en contact hebben en houden. Wij hopen dat deze conferentie daaraan bijdraagt en het begin kan zijn van een doorgaande ontwikkeling. Aan het einde van deze conferentie willen wij u graag uitnodigen om met voorstellen te komen, hoe we met elkaar hierin verder kunnen ontwikkelen.
