concept Visie Toerisme & Recreatie gemeente Súdwest-Fryslân ( ) februari 2013

concept Visie Toerisme & Recreatie gemeente Súdwest-Fryslân (2012-2022) februari 2013

0

Colofon Gemeente Súdwest-Fryslân Postbus 10.000 8600 HA Sneek (0515) 489 000 www.gemeentesudwestfryslan.nl Status: concept visie Toerisme & Recreatie, februari 2013 Team REO

1

Wat heeft de gouden medaille van Richtsje de Jong op de Olympische Spelen van 2020 onze Friese IJsselmeerkust de picture gezet. En wie gaat kite-surfen, wil natuurlijk van háár les hebben. Als je geluk hebt , lukt dat. Want ze moet haar tijd verdelen over het uitbouwen van het NOC-NSF trainingscentrum Sneek/Workum als dependance van het internationaal zeilwedstrijdcentrum Medemblik en de fondsenwerving voor het ‘Kenniscentrum Water en Sport’ In ieder geval kun je iedere zaterdagochtend gedurende de maanden mei, juni, juli deelnemen aan clinics o.l.v. Richtsje. Aanmelden hiervoor gaat via de website van het ‘Súdwest-Fryslân collectief’.

Uit:

Nieuwsbericht van het ‘Súdwest-Fryslân collectief’, 12 maart 2022. www.sudwestfryslancollectief.com;

2

Inhoudsopgave

blz.

Voorwoord

4

Samenvatting.

.

.

.

.

.

.

.

.

. 5

1 Onze visie. .

.

.

.

.

.

.

.

.

. 6

2 Onze opdrachten. .

.

.

.

.

.

.

.

. 7

3 Onze koers voor de komende tien jaar. .

.

.

.

.

. 7

Strategie I

De kracht van het verhaal. .

.

.

.

.. 7

Strategie II

Gastheerschap op en aan het water .

.

.

.. 9

Strategie III

Beleving Natuur en Landschap.

.

.

.. 14

Strategie IV

Goede aansluiting vraag en aanbod verblijfsrecreatie.

.. 18

Strategie V

Naar één sterk samenwerkingsverband.

4 Toeristische Agenda.

.

.

.

.

.

.

.. 19

.

.

.

.

. 21

.

.

.

.

.29-35

===== Toelichting

Toeristisch profiel en begrippen

Bijlagen: A. B. C. D. E.

De totstandkoming van de visie Lijst van aanwezige bedrijven en organisaties 10 en 11 december 2012 Geraadpleegde bronnen De kaders zoals vastgesteld op 18 oktober 2012 Twee tabellen

3

Voorwoord van de wethouder

Met gepaste trots presenteer ik u de eerste visie Toerisme en Recreatie van de gemeente Súdwest-Fryslân. Een visie die met behulp van vele ondernemers en vertegenwoordigers uit de toeristisch-recreatieve sector tot stand is gekomen. Ik hoop vooral dat het een inspiratiebron mag zijn voor u allen. Of u nu museumdirecteur bent, watersportondernemer, hotelier, gemeente ambtenaar, sportbestuurder of voorzitter van het korps. We maken allemaal onderdeel uit van de toekomst van Súdwest-Fryslân. Als gemeente zijn we trots op al die parels die onze gemeente rijk is; zes van de elf Friese steden, eindeloze meren, het Nationaal Landschap, ze vormen een ketting van belevenissen. Het is tijd om te vernieuwen om als toeristische regio Zuidwest Friesland een mooi reisdoel te blijven. Wij hebben als lokale overheid de eerste stap gezet door vele miljoenen te investeringen in het aantrekkelijk maken van onze recreatiekernen. Van de toeristisch-recreatieve sector verwachten we eenzelfde elan om meer en nieuwe avonturen te creëren en te verbinden met dat wat we al hebben. De kracht van het verhaal speelt daarbij een essentiële rol. De handen uit de mouwen zou ik zeggen. Kom met mooie initiatieven en ik zal uw ambassadeur zijn!

Wethouder Maarten Offinga

4

Samenvatting Onze visie Toerisme en Recreatie voor 2022: Súdwest-Fryslân staat bekend als een kwalitatief hoogwaardig gebied voor (actieve vormen van) toerisme en recreatie met een zeer gevarieerd en levendig aanbod. Deze variatie en levendigheid is gerealiseerd door een gezamenlijke inzet met de sector op betere verbindingen tussen toeristisch aanbod op het gebied van land en water, kunst en cultuur. De ontwikkelingsstrategieën uit de visie zijn gericht op het creëren van meer (afwisseling in) belevenissen door verbindingen te leggen tussen het bestaande aanbod en door verbindingen te leggen tussen alle partijen die daarbij betrokken zijn: Geef de bezoeker een gevoel van ‘thuiskomen’en ‘zichzelf kunnen zijn’; Benut de rijkdom van het ‘water’, het landschap en de steden; Organiseer avontuurlijker actieve vormen van recreatie; Gebruik verhaallijnen om de gast nieuwe ervaringen te laten beleven. Actie, Gastheerschap en Samenwerking zijn de kernwoorden van de strategieën: De samenhang wordt gerealiseerd door te kiezen voor de kracht van het lokale verhaal, te investeren in aantrekkingskracht en door één sterk toeristisch samenwerkingsverband neer te zetten voor de regio. Er wordt koers gezet op Gastheerschap vanuit de invalshoeken: - meer aansprekende watersportactiviteiten voor de jeugd en sportstimulering; - het bevorderen van elektrisch varen en fietsen; - verleiding tot gezelligheid en vermaak in de kernen; - jaarlijks terugkerende sportieve en culturele events. Er wordt gekoerst op meer beleving van het weidse landschap en de bijzondere natuur door: - op de kop van Afsluitdijk een ‘uitzichtpunt’ van formaat te realiseren; - het creëren van belevenissen binnen de kwalificatie Nationaal Landschap; - de optimalisatie van de bestaande routenetwerken. De uitvoering van deze activiteiten moet passen bij het karakter van SúdwestFryslân. Daarbij gebruik makend van actuele, digitale informatie aangereikt via een centraal digitaal informatiepunt. Samenwerken binnen één sterk opererend samenwerkingsverband is het credo. Dat is de manier om onze toeristische regio sterk te positioneren en in de markt te zetten.

De vertaling van de visie wordt gegeven in ‘de toeristische agenda’. Wij tonen daarbij als gemeente lef, geven de visie inhoud en onderbouwen deze met geld. We verwachten dat ook van de sector zelf. We dagen hen uit met nieuwe verfrissende ideeën en toeristische concepten te komen.

5

1.

Onze visie

In 2022 staat Súdwest-Fryslân bekend als een kwalitatief hoogwaardig gebied voor allerlei actieve vormen van toerisme en recreatie met een zeer gevarieerd en levendig aanbod. Deze variatie en levendigheid is gerealiseerd door een gezamenlijke inzet met de sector op betere verbindingen tussen toeristisch aanbod op het gebied van land en water, kunst en cultuur. Jongeren en buitenlandse toeristen vinden hier een mix van eigentijds verblijf en vermaak. Het verhaal en de beelden van Súdwest-Fryslân, verrijkt met persoonlijke ervaringen en belevenissen, nemen ze mee naar huis en delen ze persoonlijk, via sociale media of andere manieren. De toerist maakt dankbaar gebruik van de kwalitatief hoogwaardige, toegankelijke en actuele digitale informatie die hen is aangereikt via een centraal digitaal informatiepunt. Anno 2022 heeft de gemeente ruimte geboden aan nieuwe ontwikkelingen met behoud van de identiteit van Súdwest-Fryslân. De identiteit die terug te vinden is in het (nationaal) landschap, het water, het cultureel erfgoed waaronder zes-van-de-elf steden. Deze identiteit is vanaf 2012 een wezenlijk onderdeel geweest van de marketingstrategie, die wij samen met de sector hebben uitgestippeld. Uit de aanpak van onze gemeente is gebleken dat we de toeristisch-recreatieve sector zien als een economische factor die van belang is voor de vitaliteit van onze gemeente. Vitaliteit in zowel economische als sociale zin. Dit besef heeft ertoe geleid dat het belang van de toeristische sector breed wordt gedragen door de inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties. Zij zijn een goede gastheer.

6

2.

Onze opdrachten

De gemeente investeert in de sector. We geven onszelf en de sector voor de komende tien jaar daarbij de volgende opdrachten mee. 1. Geef de bezoeker een gevoel van ‘thuiskomen’ en ‘zichzelf kunnen zijn’, wees een gastheer. 2. Benut de rijkdom van het ‘water’, het landschap en onze zes-van-de-elfsteden in het toeristisch aanbod en combineer dit. 3. Zorg voor nieuwe, eigentijdse en avontuurlijke actieve vormen van recreatie. 4. Gebruik de eigen authentieke verhalen van Súdwest-Fryslân om het gebied een duidelijk gezicht te geven waaraan bezoekers zich gaan hechten. We kunnen deze opdrachten alleen volbrengen als we aan een drietal randvoorwaarden voldoen. Een opdracht aan onszelf en de sector. 5. Zorg voor een intensieve, goed georganiseerde samenwerking tussen gemeente, provincie en de sector. 6. Laat je inspireren door succesvolle aanpakken in andere gebieden en haal daar het beste uit. 7. Maak gebruik van de mogelijkheden van de digitale ontwikkelingen.

3.

Onze koers voor de komende tien jaar

Om de zeven opdrachten te kunnen realiseren kiezen we onderstaande strategieën: I De kracht van het verhaal. II Gastheerschap op en aan het water III Beleving Natuur en Landschap IV Goede aansluiting vraag en aanbod verblijfsrecreatie V Naar één sterk samenwerkingsverband De strategieën worden besproken aan de hand van de koers (de weg ernaar toe), gericht op de doelen (waar willen we naar toe). Strategie I De kracht van het verhaal “Wie verre reizen maakt, kent vele verhalen” Eindbeeld in 2022 De ‘parelketting’. Met de toeristisch-recreatieve sector rijgen we al onze parels 1 aaneen tot vele ketens van verblijf, vervoer en vermaak, die samen één groot elk-weer-netwerk vormen.

1

IJsselmeerkust, Friese Meren, Gaasterlandse bossen, musea, theater, dorpen&steden, vervoer, verblijfsaccommodaties, streekproducten, dorpen, rondleidingen, sterke merken, dagrecreatieterreinen,

7

Koers De parelketting geven we vorm aan de hand van drie regionale beeldverhalen’2:3 Met behulp van verhalen maken we beelden bij belevenissen en kunnen alle doelgroepen worden bediend. De drie verhaallijnen verbinden we aan onze rijkdommen en gebiedskwaliteiten. -

Verhaallijn 1: Friese Meren, vaarcentrum van Europa Deze verhaallijn verbindt water en wal via vrijetijdseconomie. Het staat voor een totaalpakket aan vrijetijdsbeleving. Verhaallijn 2: Oorspronkelijk en Puur Deze tweede verhaallijn verwijst naar de Friese eigenheid, weidsheid, authentieke dorpenstructuur en architectuur. Verhaallijn 3: Zes-van-de-Elfsteden De derde verhaallijn verpakt de kracht van onze steden.

toneelstuk over de Vrouwe van Stavoren

Randvoorwaarden: Op heel veel plaatsen en locaties worden verhalen van de regio verteld. Dat kan sterker en vernieuwender. De verhaallijnen dagen de ondernemers uit om met elkaar samen te werken en aan de slag te gaan met nieuwe combinaties van producten en partners. Om te slagen is samenwerking en regie op die samenwerking onmisbaar. We zien hierin een belangrijke taak voor het nieuwe samenwerkingsverband (waarover onder strategie IV meer). Samenwerking tussen bedrijven, ondernemers, natuurorganisaties, culturele sector, dorpsbelangen, zorginstellingen, musea, historische verenigingen etc. De rol van de gemeente zien we vooral in het stimuleren van deze netwerkgedachte en in het meedenken in oplossingen bij ontbrekende schakels, zoals het stroomlijnen van vergunningen, de realisatie van een ontbrekend stuk wandelpad of het meehelpen betekenis geven aan het belang van de toeristisch-recreatieve sector in onze regio. De overheid is sterk in voorwaardenscheppend beleid, de kracht van het

kerken, evenementen, terrassen, boulevards, routebegeleiding(digitaal), fiets- en wandelpaden en vaarroutes etc. 2 De eerste stappen tot de benadering van de regionale beeldverhalen heeft een ondernemersgroep uit de regio gezet. 3 ‘Verhalen’ is de belangrijkste trend en ontwikkeling voor de huidige markt en die van de toekomst, aldus trendwatcher Adjiedj Bakas in ‘Verlangen naar Vrije Tijd’.

8

bedrijfsleven kenmerkt zich door organiseren en doen. Samen een sterke combinatie. Een paar ideeën: - In een paar dagen (beter) leren zeilen door de jeugd met behulp van de zeilschool in de buurt en ’s avonds met alle deelnemers een gezellige aprèssail om de belevenissen te delen en als klapstuk een optreden van Jehannes Rijpma; - De stadsgidsen en andere rondleiders in de gemeente krijgen jaarlijks een educatief programma aangeboden om nieuwe elementen aan hun verhalen toe te voegen; - Benut de spoorlijn Leeuwarden-Stavoren en koppel deze aan het bestaande fietsknooppuntennetwerk: pak de trein bij tegenwind, naar de markt in Workum, Leeuwarden of Sneek, met de fiets bij wind in de rug weer terug naar de camping; - Met een elektrische boot van ‘de Stille Boot’ uit Heeg naar Oudega, gevulde picknickmand mee, excursie van de Skrizekrite Idzega, eten in Tre Paesi en als afsluiting naar multifunctioneel centrum It Joo voor het bijwonen van een repetitie van fanfare Eendracht Maakt Macht. De boot kan blijven liggen, de ‘wens-taxi’ staat voor de deur. Strategie II Gastheerschap op en aan het water “Voor een schip zonder haven is geen enkele wind de juiste” Eindbeeld in 2022 Wij hebben een sterk op watersport gericht aanbod dat is uitgegroeid tot een breed belevingspakket voor jong en oud. De jongeren spreken over een stoer en relaxed vakantiegebied, de ouderen genieten van de combinatie stad en platteland, de buitenlanders roemen de kunst en cultuur op en aan het water. Koers Bij deze strategie ligt de nadruk op versterking en verbreding van het watersportproduct. Jeugd Om de jeugd blijvend te interesseren voor de watersport is er meer dynamiek op en rond het water nodig. Het merendeel van de jeugd heeft interesse in watersport vanwege de gezelligheid, het vermaak, het ontmoeten van andere mensen en het meemaken van belevenissen. We moeten daarom werken aan goede verbindingen tussen watersport, horeca en de evenementensector. Om te werken aan goede verbindingen tussen watersport, horeca, evenementensector en gemeente zoeken we ook aansluiting bij de sport4. We gaan de haalbaarheid onderzoeken van Regionale Talent Centra (RTC) op het gebied van competitieve watersporten. Wedstrijdzeilen en (kite)surfen zijn daarvoor in onze

4

zoals aangegeven in de beleidsnota Sport en Bewegen.

9

gemeente kansrijk. En we gaan in de toekomst meer aandacht en ondersteuning bieden bij (bestaande) grote en jeugdgerichte watersportevenementen. Randvoorwaarden Het is nodig dat ondernemers willen investeren in aansprekender watersport gerelateerde activiteiten. De gemeente moet daarbij ruimte bieden voor het

uitproberen van nieuwe concepten. De watersportverenigingen, vertegenwoordigers uit de culturele sector, de horeca en zorginstellingen zijn onze partners als we het hebben over de vermenging van sport en sportevenementen met toeristisch-recreatieve componenten. Voorbeelden: - Aansprekende, hoogwaardige actieve watersportactiviteiten; - Chillplekken aan het water (terras, podium, ‘drijf-in’, films op bedrijfswanden); - Een meerdaagse Frisian Fun Tour5 langs verschillende dorpen en steden; - Watersportconcepten rond adrenaline shots; - All-inclusive package deals (referentie: wintersportreizen); - Het schoolzeilen vanuit het kielbootcentrum op het Starteiland van de Koninklijke Watersportvereniging Sneek uitrollen over de gehele gemeente; - In 2011 trok de jaarlijkse Dutch Youth Regatta in Workum 750 jeugdige deelnemers. Daar is voor deelnemers en bezoekers meer reuring aan te koppelen; - Gezamenlijk organiseren van geneeskundige hulp bij evenementen. Jonge ouderen Met aanpassingen kan dat aanbod ook voor de ‘jonge oudere’ en ‘oude jongere’ geschikt zijn. De oudere van tegenwoordig is vitaal en heeft toenemende aandacht voor individuele gezondheid en sportieve recreatie. Door gewenste uitbreidingen mogelijk te maken in gebieden waar al reuring aanwezig is (de grote meren en kustplaatsen) en relatief stille gebieden (poelen achter Heeg) te koesteren ontstaat de gewenste balans tussen economie, ecologie en meer divers aanbod. Een welkome aanvulling is het bevorderen van duurzame mobiliteit door de recreant kennis te laten maken met elektrische fietsen en elektrisch varen. Elektrisch is rust en gemak. Ten behoeve van het elektrisch varen worden speciale vaarroutes uitgezet.

5

Uit: Jeugd & Watersport, vier schetsen voor de watersportsector in Fryslân in 2012, door Stenden ETFI, november 2012.

10

De afgelopen jaren heeft het Antonius Ziekenhuis Sneek, onder de titel Watersportziekenhuis van Nederland, geïnvesteerd in veiligheid op en aan het water. Om de veiligheid op het water te vergroten, wil het Antonius Ziekenhuis de communicatie tussen watersporter en ziekenhuis verbeteren, maar ook die tussen chronische patiënten en hun aanvullende zorgvraag op het vakantieadres. Met de lokale thuiszorgorganisaties kunnen daar afspraken over gemaakt worden. Het sluit fraai aan op de toenemende vraag aan vormen van zorgtoerisme6. Al die mogelijkheden, zoals de inzet van de ambulanceboot, moeten wel verteld worden. Randvoorwaarden Goede toegankelijkheid over water en veiligheid op (en rond) het water is een voorwaarde voor goed gastheerschap. Investeren in basisvoorzieningen t.b.v. varen en afmeren door de overheid is dus nodig. De vaarwegen moeten op diepte zijn en blijven in overeenstemming met de classificatie van de vaarweg. Provincie en gemeente werken plannen uit met betrekking tot potentiële routes voor elektrisch varen. Gemeente en toeristisch bedrijfsleven gaan samen met het Antonius Ziekenhuis de toenemende kansen voor ‘zorgeloos op vakantie’ nader beschouwen. Voor het nieuwe samenwerkingsverband (waarover onder strategie IV meer) zien we een rol voor onze gemeente ten aanzien van de promotie. Vanaf 2010 heeft het Antonius circa 3000 mensen in de regio opgeleid om reanimaties met behulp van AED’s (Automatische Externe Defibrillator) toe te passen. De gemeente heeft dit bekostigd en ziet graag een levendig vervolg. Voorbeelden - We kennen in de gemeente al een paar goede voorbeelden van ondernemers in Sneek en Workum met (elektrisch) vervoer in de stad. De stap naar (elektrisch) vervoer aansluitend op het openbaar vervoer, ook over water, zou een geweldige stap voorwaarts zijn als toeristische voorziening. - Als belangrijke vertegenwoordiger van veel pleziervaart - en beroepsvaarwater – is participatie in het convenant 7van ‘Varen doe je samen!’ van belang. - Rondvaartondernemers kunnen met het Antonius Ziekenhuis gaan afspreken om op enkele middagen in de maand verpleegkundigen mee te laten varen. - De realisatie van een zorghotel in samenwerking met het ziekenhuis. Levendigheid in de kernen Door verfraaiing van de waterfronten en de uitbreiding van de sluiscapaciteit te Stavoren binnen het Fries Merenproject, worden watersporters gestimuleerd om de dorpen en steden te bezoeken. Maar daarmee zijn we er niet. Eenmaal aan wal worden zij graag verleid tot gezelligheid en vermaak. Een gast die zich welkom voelt is eerder bereid om geld uit te geven. Een tweede gratis kop koffie zal het gevoel van ‘gastvrijheid’ versterken. Initiatieven vanuit de detailhandelsstructuurvisie (concept-januari 2013) sluiten hier goed op aan. De acties hierbinnen zijn gericht op het behoud van aantrekkelijke winkelgebieden in onze gemeente; voor inwoner en

6

Voor een nadere toelichting van ‘zorgtoerisme’ zie de Toelichting onder paragraaf 2. Project “Convenant Varen doe je samen” loopt in ieder geval tot en met 2014 . Partners zijn: Rijkswaterstaat, alle provincies, havenbedrijven Amsterdam , Rotterdam en Groningen, HISWA vereniging, Watersportverbond, Konklijke Schuttevaer, ANWB en SRN. Het is gericht op Veilig, duurzaam en plezierig varen. 7

11

gast van groot belang. De evaluatiemomenten van de ontwikkelingen op detailhandelsgebied zijn ook voor de toeristische sector van belang.

Randvoorwaarden Zowel overheid als bedrijfsleven moeten daarom blijven investeren in die recreatiekernen. Het is daarbij wel zaak dat het aanbod per kern zich van elkaar blijft onderscheiden, passend bij de identiteit en kwaliteit van dorp en stad. Met oog voor de authenticiteit van iedere kern. In de opgestelde masterplannen voor Bolsward, Makkum, Heeg, Woudsend, IJlst, Stavoren en Workum hebben die karakteristieken per kern een mooie vertaalslag naar passende investeringen gekregen. Voorbeelden Bij verleidingen (tot gezelligheid en vermaak) kun je denken aan: - De aanwezigheid van een aantrekkelijk winkelbestand; - Gezellig aangeklede terrassen; - Diverse evenementen; - Gratis Wi-Fi; - De kelner die een goede kop koffie serveert; - Goede bewegwijzering parkeren; - Het aanbieden van interessante toeristische (digitale) informatie aan de gast. Culturele events We kennen een grote diversiteit aan evenementen verspreid over de gehele gemeente. Van Kokedei tot Hardzeildag, van braderie tot ringsteken. Meer afstemming en samenhang tussen de evenementen biedt mogelijkheden tot een langer verblijf.

12

Daarnaast zien we kansen – mede gelet op de toenemende belangstelling voor cultuur, natuur en beleving – voor één of enkele nieuwe jaarlijks terugkerende culturele events. Nieuw theater in de openlucht, op locatie of ‘onder zeil’. Randvoorwaarden De kennis en nieuwe mogelijkheden binnen het nieuwe Cultuur Kwartier Sneek en daarnaast de grote rijkdom aan culturele instellingen en theaterproducenten in de gemeente bieden daarvoor een mooie basis. Voor de theatermakers en evenementensector van Súdwest-Fryslân zien wij hierin een mooie en uitdagende rol. Voorbeelden - Cultuur als onderdeel van ons decor, Orfeo Aqua als onderdeel van het Frysk Festival in de Simmer van 2000 was een inspirerend voorbeeld; - Je kunt cultuur koppelen aan  een nieuw sportevenement of  een bestaand evenement of  de sterf- of geboortedag van bijzonder persoon of  een periode met een lage bezetting in het hoogseizoen.

Plaatsen van betekenis, ‘Sense of Place’ Middeleeuwse kernen; in het buitenland vergapen we ons eraan. Hier thuis of in de buurt is het zo gewoon wat we hebben8. We vergeten wel eens dat onze omgeving en ons dagelijkse leven een ander zijn avontuur kan zijn. In iedere stad, in ieder dorp bevinden zich bijzondere locaties en objecten. Gezamenlijk vertellen zij het verhaal. Ondernemers vinden het vaak lastig om invulling te geven aan die Friese identiteit. Een ‘dúmke by de kofje’ en ‘in ‘bearenburchje’ is gauw bedacht. Dat is al zo ingeburgerd, dat je je daar niet meer echt mee onderscheidt.

8

Uit de vastgestelde gemeentelijke erfgoedvisie ‘Silhouet’: Op het gebied van gebouwd erfgoed is Súdwest-Fryslân de grootste monumentengemeente in Fryslân en landelijk de grootste op het gebied van beschermde stads- en dorpsgezichten. We hebben zes van de elf steden en de gemeente staat landelijk op de 12e plaats qua aantal rijksmonumenten.

13

Door een belangrijk gebouw of object te behouden of een functie te geven of te investeren in het zichtbaar maken van die informatie over die bepaalde unieke plek, wint erfgoed aan betekenis. We zorgen ervoor dat dit erfgoed voor de toekomst bewaard blijft en als beeldmerk herkenbaar blijft voor inwoner en gast (Uit: ‘Silhouet’, de erfgoedvisie van Súdwest-Fryslân 2012). De talrijke musea getuigen ook van die historie en dat Fryslân-gevoel. Zoals in de concept nota Museumbeleid is aangegeven, wil de gemeente die musea helpen instandhouden, die op een kwalitatieve wijze bijdragen aan het bewaren, ontwikkelen en uitdragen van de identiteit van de regio. Het alleen uitstallen van collecties volstaat niet meer. Er moet een levendige interactie met het publiek ontstaan. Dan krijgt een collectie waarde en tegelijkertijd betekenis in het dagelijkse leven. Met het thema ‘Sense of Place’ kunnen we ons focussen op het bewustzijn en de betekenis van de plek waar je verblijft en hoe je daar in opereert. Uitgaan van de omgeving, de geschiedenis, het cultureel besef in relatie tot het bedrijf van de ondernemer. Dat is de basis. Die bijzonderheden geven het bedrijf een eigen identiteit, die vervolgens weer onderdeel is van de identiteit van de gemeente. Je kunt je er mee onderscheiden en tegelijk bijdragen aan het Fryslân-gevoel van de bezoeker. Het gaat om het gevoel dat je krijgt als je ergens voor het eerst bent, de eerste indruk, wat je voelt, hoort en ziet. De mensen, het eten, de omgeving, de sfeer. Randvoorwaarden Investeren in erfgoed is van belang voor de vitaliteit van de gemeente. Door verbindingen te leggen tussen verschillende instellingen zoals musea en historische verenigingen, het toeristisch-recreatieve bedrijfsleven, Afûk en marketingorganisaties kunnen lokale kennis, objecten in archieven en collecties worden verbonden aan fysieke locaties. Voorbeelden van die bijzonderheden zijn: - Beeldbepalende monumenten, ornamenten, het varend erfgoed, de Bolwerken, stoere ijsverhalen, ‘it kin net’, waargebeurde verhalen, beeldjes, straatnamen, stegen, hoogteverschillen, museumstukken etc. Strategie III Beleving Natuur & Landschap “Wij denken de natuur te kunnen beheersen, maar waarschijnlijk is zij alleen maar aan ons gewend geraakt”. Eindbeeld 2022 Jong en oud genieten van de combinatie natuur en cultuur, de buitenlanders roemen de prachtige vergezichten in ons landschap.

14

Koers Bij deze strategie ligt de nadruk op de investeringen in de beleving en aantrekkingskracht van het landschap. Dit wordt gecombineerd met actieve vormen van recreatie om de weidse natuur en het landschap te ervaren. Afsluitdijk als belevenis Om het bewustzijn op het gebied van duurzaamheid te vergroten sturen we aan op een informatief en inspirerend belevingscentrum nabij de Afsluitdijk. In de gebiedsvisie Afsluitdijk wordt De Kop van de Afsluitdijk getypeerd als landmark met ‘zicht’ op het IJsselmeer, Wereld Unesco Waddenzee, Terpengebied en Nationaal Landschap. Nergens anders ter wereld te koop. Per definitie interessant voor de buitenlandse bezoeker. De inpassing van de plaatsing van windmolens is een uitdaging! Randvoorwaarden De gebiedsvisie Afsluitdijk, die in overleg met betrokken overheden en geïnteresseerde ontwikkelpartijen is opgesteld, moet worden uitgevoerd. Voorbeelden Het is een concept dat zich niet beperkt tot de dijk zelf. Een paar ideeën: - Overnachten in ‘Hunkerbunkers’ op Kornwerderzand; - Paalwoningen bij Zurich; - Zilte teelt; - Fietsen van Makkum naar Kornwerderzand langs de Noordwaard. Nationaal Landschap Bijna onze gehele gemeente en een klein deel van gemeente Friese Meren i.o. is aangewezen tot Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân. Een gebied met bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten waar tot nu toe

goed op is gepast. Dit is weergegeven in een Landschapsvisie en kansenkaart in 2010, die als inspiratiebron dient voor ruimtelijke plannen in de regio. Randvoorwaarden Ondernemers moeten zorgen voor levendigheid in en beleving van het Nationaal Landschap. In de beoordeling van alle ruimtelijke plannen is een rol weggelegd voor de gemeente.

15

Voorbeeld Informatiecentrum Mar en Klif verschaft informatie over de elementen voor Gaasterlân-Sleat. De ondernemersgroep van TRO9 gaat samen met andere betrokkenen onderzoeken of het haalbaar is om belevingsconcepten te realiseren voor het gehele Nationale Landschap. Routenetwerken Routes zijn per definitie geschikt om met de ‘parels’ belevenissen te creëren. Wat betreft dagrecreatie vallen wensen van bewoners en toeristen in het gebied vaak

samen. Dat geldt zeker ook voor het fietsknooppuntennetwerk. Specifieke aandacht verdienen de pontroutes. Uniek voor ons gebied. Naast een inspirerend vaarwater met de vele toervaarmogelijkheden hecht de bezoeker ook waarde aan een uitnodigend achterland dat te voet of met openbaar vervoer te ontdekken is. Dit biedt mogelijkheden tijdens minder goed vaarweer en sluit aan bij ons streven naar seizoensverlenging. Randvoorwaarden Om het netwerk van route gebonden activiteiten en structuren optimaal te ontwikkelen is samenwerking met bestaande organisaties zoals recreatieschap De Marrekrite van belang. Ook met behulp van de input uit de dorpen- en wijkenvisies kunnen de fiets- en wandelnetwerken verbeterd worden. Het fietsknooppuntensysteem verdient navolging in een wandelpadennetwerk waarop iedere wandelaar zelf een route uit kan stippelen. De gemeente zal proberen daar samen met betrokken partijen invulling aan te geven. Voorbeelden van deze inspanningen: Het project Oude Paden Nieuwe Wegen verknoopt de infrastructuur met de voorzieningen en verhalen uit het gebied. Het behelst pelgrimsroutes, klokkestoel-, oude kerk- en schoolpaden etc. Een mooie opmaat ook voor het vormgeven van zingeving- en bezinningstoerisme10 waarop ondernemers kunnen inspelen;

9

TRO is een samenwerkingsverband van toeristisch-recreatieve ondernemers in Zuidwest Friesland. Voor een toelichting op de inhoud en betekenis van zingevings- en bezinningstoerisme zie de Toelichting onder paragraaf 2. 10

16

In de dorpsvisie van Oudega (W.) staat de wens geuit om van het gebied rondom het strand-dagrecreatieterrein een aantrekkelijker verblijfsgebied te maken; De strandbibliotheek van Makkum organiseert culturele wandelingen voor de dag- en verblijfstoerist.

Een ‘dijk’ van een dag Tijdens de Kerstvakantie staat dit jaar de ‘dijk’ van Hindeloopen centraal. De jeugd kan zich onder andere vermaken met ‘rolersleeën’ vanaf de dijk, voor volwassenen starten excursies vanuit het Schaatsmuseum. Een van de hoogtepunten is de Nieuwjaarsduik met aansluitend een lunchconcert in het badpaviljoen van Hindeloopen.. En als het gaat sneeuwen krijgen de activiteiten natuurlijk een nog passender ambiance. Meer info zie de website van het ‘Súdwest-Fryslân collectief’.

Uit:

Nieuwsbericht van ‘Súdwest-Fryslân collectief’, 12 september 2022. www.sudwestfryslancollectief.com;

17

Strategie IV Goede aansluiting vraag en aanbod verblijfsrecreatie “Overdag met de kop in de natuur en ‘s avonds baden in luxe” Eindbeeld 2022 De diversiteit van verblijfsaccommodaties naar type en kwaliteit is het onderscheidende van onze regio. Koers Bij deze strategie ligt de nadruk op vernieuwing. Vernieuwing in de zin van nieuwe vormen van verblijf en kwaliteit. De eisen en wensen ten aanzien van een toeristisch verblijf veranderen. Algemene tendens is dat er steeds meer behoefte is aan ruimte en luxe. Ook in eenvoudiger verblijfsaccommodaties zoals campings. We willen samen met de sector ons inzicht vergroten in hoeverre vraag en aanbod aansluiten, welke veranderingen noodzakelijk zijn en welke concepten kansrijk zijn voor onze toeristische regio. Dit leggen we vast in een aparte beleidsnotitie die de basis gaat vormen voor het stimuleren en toetsen van plannen op het gebied van verblijfsrecreatie.

Randvoorwaarden De gemeente past via haar ruimtelijk beleid op de kwaliteit van het decor. In dat decor moeten de ondernemers ruimte krijgen om goed te presteren. Provinciaal wordt er gewerkt aan het in kaart brengen van vraag en aanbod in de verblijfsrecreatie. Deze inzichten moeten uitgewerkt worden op het niveau van onze gemeente. Daarbij wordt gekeken naar diverse vormen van verblijfsrecreatie zoals hotels/ pensions, B&B, campings, camperplaatsen, jachthavens, bungalowparken, groepsaccommodaties, maar ook naar de marktkansen voor specifieke groepen zoals mensen met een (tijdelijke) beperking11 die ook graag vakantie vieren. We betrekken bij het opstellen van de notitie ook de leefstijlsegmentatie van de Recron Innovatie Campagne. Informatie vanuit onderzoeken en ondernemers om samen hierin de juiste koers te varen is van groot belang. Voorbeelden Een idee om de verblijfsaccommodatieverschaffers in Súdwest-Fryslân erbij te betrekken is het organiseren van een workshop voor ondernemers binnen het SNNproject ‘Versterking Ondernemerschap Toeristische Sector Noord Nederland’.

11

Toerisme met zorg, zie in de Toelichting onder 2.

18

Strategie V Naar één sterk samenwerkingsverband “Eén beeld vertelt meer dan 1000 woorden” Eindbeeld in 2022 Er is een sterk toeristisch samenwerkingsverband opgericht voor en door de ondernemers. Dit samenwerkingsverband heeft het kennisniveau in de sector vergroot en aan de wieg gestaan van een aantal innovaties. Daarnaast heeft de organisatie gezorgd voor het neerzetten van één beeld van de gemeente onder andere via de digitale mogelijkheden. De rol van deze organisatie wordt verder gekenmerkt als aanjager van nieuwe product-markt-combinaties. Koers Voorgesteld wordt om die positionering aan de hand van de verhaallijnen ‘Friese Meren, vaarcentrum van Europa’, ‘Oorspronkelijk en Puur’ en ‘Zes-van-de-Elfsteden’ op te bouwen. Daarbinnen passen vele thema’s en ketens van verblijf, vervoer en vermaak. Daarbinnen past ook de aandacht voor de dagtoerist in Noord-Nederland. De verhaallijnen zijn te verbinden met de andere sterke merken van Fryslân: De Wadden, Friese Meren en de Elfsteden. Op basis daarvan kunnen we duurzame relaties aangaan met de potentiële en huidige markt. Wil dit samenwerkingsverband op een voortvarende en krachtige manier kunnen opereren, dan is het van belang toe te werken naar een organisatie die voor en door de sector opereert en zichzelf financiert. Daaraan leveren niet alleen de recreatieondernemers, maar ook andere gelieerde sectoren een bijdrage. Randvoorwaarden Het succes van deze nieuwe organisatie wordt sterk bepaald door de collectieve bereidheid om te werken aan het eindbeeld van ‘Samenwerken’. Iedereen onderschrijft dat samenwerking de sleutel is tot succes. Het is een kwestie van doen! Om het best werkende organisatiemodel te vinden is samenwerking noodzakelijk met provincie, gemeente De Friese Meren i.o., de huidige provinciaal en lokaal opererende toeristische organisaties en samenwerkingsverbanden van ondernemers in Súdwest-Fryslân. De sector ziet daarbij een initiërende rol weggelegd voor de gemeente. De noodzaak tot deze verkenningen is nog nijpender geworden vanwege de ontbinding van Fryslân Marketing in december 2012. Van cruciaal belang bij die verkenningen: schakel de juiste mensen in! Mensen met gezicht en gezag in de regio. Personen, die de verbindingen in de ketens zichtbaar maken. Ieder bedrijf gevestigd in Súdwest-Fryslân maakt onderdeel uit van de bestemming Súdwest-Fryslân. Toerisme is een gastvrijheidseconomie. We moeten dus allemaal klantvriendelijkheid in onze genen krijgen. In samenwerking met de ondernemers willen wij een bijdrage leveren aan die positieve gedragsverandering. Wij zien graag dat succesvolle ondernemers en onderwijsinstellingen op korte termijn een opleidingstraject ontwikkelen om de jeugd en jongvolwassenen (werkzaam of stagiair bij recreatiebedrijven en detailhandel en horeca) en betrokken overheidsdienaren het gastheerschap in al haar facetten eigen te maken. Daarbij kan van voorbeelden elders in het land geleerd worden.

19

Belangrijk is, dat de sector het grootste deel van de financiering op zich neemt, want: Eigen bekostiging vergroot het collectief bewustzijn; Het versterkt de samenwerking en de resultaatgerichtheid; Inhoudelijke en financiële samenwerking creëert synergie. Als gemeente nemen wij het initiatief om te beoordelen wat de best haalbare financieringssystematiek voor het nieuwe samenwerkingsverband is. De gemeente initieert ook de verkenningen naar de mogelijkheden van een investeringsfonds. Marketing elementen: Vooruitlopend op het voorgaande denken we bij de “vulling” van de marketing van het gebied aan onze eerdergenoemde identiteit, aangevuld met zaken om trots op te zijn (en waar we tot op heden te weinig mee doen): - Vertel elkaar vanuit het sterke merk ‘Sneekweek’ welke parels we allemaal nog meer in ‘huis’ hebben; - De kwalificatie ‘Fryslân mooiste provincie van Nederland’; - Kwaliteitssystemen zoals de Blauwe Vlag12; - De nieuwe vaarroutes en passantenplaatsen; - De werelderfgoedstatus van de Waddenzee; - De bereikbaarheid vanaf de voorgenomen uitbreiding van luchthaven Groningen Airport Eelde13; - De kansen voor riviercruiseschepen aan meer afmeerlocaties in (SW-)Fryslân. Enkele voorbeelden van sterke samenwerkingsverbanden: - Skicircus Saalbach Hinterglemm Leogang in Oostenrijk - De èchte Ardennnen, een natuurlijke bestemming! - De participatie formules voor ondernemers gekoppeld aan de website in de toeristische regio ‘het Groene Hart’ van Nederland.

12

In de Toelichting onder paragraaf 2 wordt dit begrip nader toegelicht.

13

Als nieuwe uitdagingen zijn met behulp van scenarioplanning een aantal richtingen voor de ontwikkeling van het toerisme in Noord-Nederland geïdentificeerd en uitgewerkt. Deze hebben het karakter van shortbreaks waarin een bezoek aan het waddengebied gekoppeld wordt aan andere highlights in Noord-Nederland. Deze scenario’s komen uit: Ja er kan meer! Noord-Nederland als internationale vakantiebestemming. Een onderzoek in opdracht van de Kamer van Koophandel NoordNederland en opgesteld door de European Tourism Futures Institute van de Stenden Hogeschool, nov. 2012. Ook zonder de uitbreiding van Groningen airport geven deze shortbreaks mooie invulling aan de grote actieradius van de bezoeker.oek

in opdracht

van Kamer van

20

4.

De Toeristische Agenda

Opmaat naar uitwerking Deze visie is de katalysator van onze ambities, gericht op ‘ hoe kunnen wij ons blijven onderscheiden’. De strategieën die we daartoe gekozen hebben zijn in december 2012 voorgelegd aan ondernemers en organisaties werkzaam in de toeristische sector. Verkenning met toeristische sector (december 2012) Belangrijkste uitkomsten van de avonden met vertegenwoordigers van de toeristische sector in december 201214: - In ieder geval richten op ‘Vernieuwing’, meer eigentijdse vormen van recreatie; - Routenetwerken en levendigheid in de kernen verbinden met onze rijkdommen, dat zijn de sterke kernkwaliteiten om op voort te bouwen; - Klantgerichtheid en gastheerschap moet beter; - Richt de pijlen op een sterke positionering van onze regio aan de hand van één samenwerkingsverband; - Een regisserende rol van de overheid blijft nodig om aan te jagen en processen te faciliteren. Maar bij de uitwerking zijn de ondernemers al snel aan zet! De voorgestelde strategieën waar we iets mee moeten om onze opgaven (zie hoofdstuk 2) te kunnen volbrengen werden herkend en door het merendeel onderschreven. Vervolgtraject Na het inspraakrijp verklaren door het college van burgemeester en wethouders begin februari 2013 wordt de concept-visie vier weken ter inzage gelegd en toegezonden aan alle partners die betrokken zijn geweest bij het voortraject. Na verwerking van de inspraakreacties wordt de definitieve visie opgesteld. In een reactienota zal inzichtelijk worden gemaakt wat de inhoud is van de reacties en hoe dit is verwerkt in de eindversie. De Toeristische Agenda In deze paragraaf wordt de vertaling gegeven van onze visie in een aantal concrete acties. Dit zijn acties die in onze optiek in ieder geval moeten worden opgepakt. NB: Elke eerst genoemde partij bij ‘betrokken partijen’ is de beoogde trekker van de actie.

14

Zie hiertoe de separate rapportage in pdf, bijgevoegd bij het collegevoorstel van januari 2013. Daar staan alle uitkomsten weergegeven van de avonden met de sector.

21

Algemeen Actie 1 Betrokken partijen Doel Periode Budget

Plan van aanpak Uitvoeringstraject Gemeente en denktank Afstemming en coördinatie acties Toeristische Agenda 2013 en verder Ambtelijke inzet in uren

Actie 2 Betrokken partijen Doel

Evaluatie Toeristische Agenda Team ROEZ, College en raad Delen van de resultaten Eventueel bijstellen van beleid en benoemen van nieuwe acties Eind 2014 afhankelijk van de uitkomsten van de evaluatie

Periode Budget

Actie 3 Betrokken partijen Doel Periode Budget

Actie 4 Betrokken partijen Doel Periode Budget

Toerisme monitor Súdwest-Fryslân (als vervolg op de nulmeting gedaan bij de start van de nieuwe gemeente) Gemeente en Stenden Hogeschool/ European Tourism Futures Institute Dataverzameling ontwikkelingen in de toeristische sector in de gemeente In 2014 over de jaren 2012 en 2013 Hiervoor zal separaat een voorstel gedaan worden

Toerisme en Recreatie in ruimtelijke beleid Team ROEZ, team RBD, team SDB Toerisme & Recreatie wordt in een vroeg stadium meegenomen bij (ruimtelijke)planontwikkeling 2013 en verder Ambtelijk inzet in uren

Gastheerschap op en aan het water Actie 5 Betrokken partijen Doel Periode Budget

Regionale Talent Centra Gemeente, watersportverenigingen, watersportverbond, gerelateerd bedrijfsleven, Sport Fryslân Meer dynamiek op en rond het water Vanaf 2012 Nog geen budget beschikbaar

22

Actie 6 Betrokken partijen

Masterplannen Fries merenproject Gemeente, betrokken ondernemers-stichtingen-stads- en dorpsbelangen-watersportverenigingen, provincie

Doel

Meer bestedingen aan de wal Versterken ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid Grenzeloos varen 2013 en verder Initiërend Gemeente heeft budget van € 18,4 miljoen beschikbar gesteld. ( dit is nog excl.de ambtelijke inzet aan uren)

Periode Rol gemeente Budget

Actie 7 Betrokken partijen Doel Rol gemeente Periode Budget

Actie 8 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Actie 9 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Watersport- en culturele events Watersportverenigingen, watersportverbond, horeca, evenementensector, culturele sector, zorginstellingen, gemeente Versterken van grote en jeugdgerichte watersportevenementen Een nieuw jaarlijks terugkerend event Ondersteunend Vanaf 2013 Nog geen budget beschikbaar

Watersportpilot SWF Betrokken ondernemers, team ROEZ, provincie (Friese Merenprojectbureau) Súdwest-Fryslân als aantrekkelijke bestemming voor de jeugdige watersport behouden; Concurrentiepositie versterken Voorjaar 2013 Ondersteunend Ambtelijke inzet in uren, verder afhankelijk van uitwerking

Versterking Ondernemerschap Toeristische Sector Gemeente, Toeristisch bedrijfsleven, Kenniscentrum Ondernemerschap(HanzeConnect) Versterken bedrijfsleven in SWF Inspelen op de masterplannen Stavoren, Heeg, Woudsend, Workum, Makkum, Bolsward 2013 Faciliterend Ureninzet (subsidietraject SNN)

23

Actie 10 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Actie 11 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Veiligheid en zorg Antonius Ziekenhuis, toeristische bedrijfsleven, watersportverenigingen, Convenantpartners ‘Convenant Varen doe je samen’, gemeente Communicatie verbeteren 2013 en verder faciliteren Afhankelijk van uitwerking

Sense of Place Musea, historische verenigingen, toeristisch-recreatief bedrijfsleven, Afûk, Toeristisch Platform swf, gemeente Verkennen van draagvlak voor een pilot ‘sense of place’ 2013 en verder Ondersteunend Via Strategische Samenwerkingsagenda is beperkt budget beschikbaar(thema Frysk DNA)

Beleving Natuur & Landschap Actie 12 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Actie 13 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Actie 14 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente Budget

Gebiedsvisie Afsluitdijk Gemeente, verschillende overheden, ontwikkelpartijen, dorpsbelangen Realisatie van een belevingscentrum als landmark als onderdeel binnen de Ambitie Agenda Afsluitdijk Vanaf 2012 Voortrekkersrol Afhankelijk van uitwerking

Beleefconcepten nationaal landschap Ondernemersgroep TROswf, provincie, gemeente. Gemeente Friese Meren i.o. Haalbaarheid belevingsconcept Nationaal Landschap onderzoeken Eind 2012 - begin 2013 faciliterend Voor het haalbaarheidsonderzoek is geld beschikbaar gesteld Routenetwerken Landschapsbeheer Friesland, toeristische ondernemers, dorps- en wijkbelangen, gemeente, Plattelânsprojekten Zuidwest Fryslân, provincie Optimaliseren routenetwerk wandelen, fietsen en varen Vanaf 2013 Ondersteunend Evt. via kernenbeleid

24

Goede aansluiting vraag & aanbod verblijfsrecreatie Actie 15 Betrokken partijen Doel

Periode Rol gemeente Budget

Actie 16 Betrokken partijen Doel Periode Rol gemeente

Verblijfsaccommodatiebeleid SWF Team ROEZ, provincie, brancheorganisaties Sturen op een gebalanceerd aanbod voor het lager, midden, en hoger segment; een structureel evenwicht Voldoende ruimte bieden aan marktpartijen om te blijven investeren in verblijfsrecreatie Borging van de ruimtelijke kwaliteit Vanaf 1e helft 2013 Initiatiefnemer Ambtelijke inzet in uren

Workshops voor ondernemers en gemeente Team ROEZ, toeristisch bedrijfsleven, HanzeConnect Belevingswerelden van de gasten koppelen aan bedrijfsmatige en gemeentelijke activiteiten 2014 faciliterend Ambtelijke inzet in uren

Naar één sterk samenwerkingsverband Actie 17 Betrokken partijen

Doel

Periode Rol gemeente Budget

Toeristisch Platform Súdwest-Fryslân Samenwerkingsverband ondernemers(campagneteam), leden denktank, provincie, partners Raad van Advies Beleef Fryslân, provincie Fryslân, gemeente De Friese Meren i.o., Tourist Info Fryslân, VTPswf, Sneek Promotion Eén organisatie. één aanspreekpunt in Zuidwest Friesland met éénheid in uitstraling, virtueel en fysiek. Werkgebied verruimen naar De Friese Meren i.o. Bundeling en verbetering van de kennis en innovatiekracht van de sector via de organsiatie waardoor nieuwe product-marktcombinaties en productverbetringen door de sector beter mogelijk worden 1e helft 2013 Aanjager en faciliteert het proces van in ieder geval de eerste fase (wat en waarom) Kosten kunnen laag gehouden worden als alle bijeenkomsten in het gemeentehuis gehouden kunnen worden.

25

Actie 18 Betrokken partijen Doel

Periode Rol gemeente Budget

Actie 19 Betrokken partijen

Doel Periode Rol gemeente Budget Actie 20

Betrokken partijen Doel

Periode Rol gemeente Budget

Ontwikkelen Opleidingsprogramma ‘Gastvrijheid’ Ondernemers(recreatiebedrijven-horeca-detailhandel) samen met Toeristisch Platform swf en onderwijs. Geef de bezoeker het gevoel van ‘thuiskomen’ en ‘zichzelf kunnen zijn’. Benut de rijkdom van het ’water, het landschap en de steden’. Gebruik verhalen om de gast nieuwe ervaringen te laten beleven. 2013 en verder Faciliterend Via het Fries Merenproject is beperkt budget beschikbaar

Vertaalslag Verhaallijnen Toeristisch platform swf samen met bedrijven, ondernemers, natuurorganisaties, (water)sportverenigingen, culturele sector, dorpsbelangen, zorginstellingen, musea, historische verenigingen, gemeente Friese Meren i.o. gemeente Het ‘vullen van: Zes van de Elfsteden, Oorspronkelijk en Puur, Friese Meren, vaarcentrum van Europa 2013 en verder Stimuleren van deze netwerkgedachte Ambtelijke inzet in uren a. Inventariseren van de mogelijke financiering van het Toeristisch Platform; b. Inventariseren van de mogelijkheden van een investeringsfonds voor de sector Team Belastingen, Team JVZ, Team ROEZ, ministerie van Financiën, Kamer van Koophandel-Noord, Besturen van de drie BIZ-en in SWF, provincie Financiële haalbaarheid van het Toeristisch Platform inzichtelijk maken Financiële en wettelijk/ juridische haalbaarheid van een investeringsfonds voor de sector inzichtelijk maken. Bevorderen van de samenwerking in de sector Begin 2013 Aanjager en faciliteert het proces van in ieder geval de eerste fase (onderzoeken van de mogelijkheden) Evt. inhuur specifieke expertise van belang. Er moet dan separaat budget vrijgemaakt worden.

26

De gemeente toont lef Uit onderhavige visie en de toeristische agenda blijkt, dat de gemeente haar verantwoordelijkheid neemt door te blijven investeren in de toeristisch-recreatieve sector. We investeren de komende jaren in ieder geval 19 miljoen euro in: - de kwaliteit in de recreatiekernen via de programma’s van de masterplannen voor IJlst, Woudsend, Heeg, Oudega, Workum, Stavoren, Makkum en Bolsward; - masterplan Waterstad-plus Sneek; - de planvorming voor de Kop van de Afsluidijk; - de jeugd; - culturele events; - cultuur-historie; - regiomarketing; - gastheerschap. Allemaal bestedingen om in te spelen om de veranderende markt en om gasten te verleiden langer en vaker hier te zijn. Daarmee tonen we lef. We zijn trots op die houding en inzet. Dat stralen we ook uit. Het afschaffen van het bruggeld met ingang van 2013, de capaciteitsuitbreiding van de Johan Frisosluis, passantenligplaatsen centrum Bolsward, herinrichting Stationskwartier inclusief cruiseterminal te Stavoren, passantenvoorzieningen Stedspolle te Workum, opwaardering centrum Makkum, de stegentocht in Woudsend, herinrichting It Eilân te Heeg, schoolzeilen, het proces om te komen tot één toeristisch samenwerkingsverband zijn enkele concretiseringen van die investeringen. We verwachten van de sector eenzelfde elan. We dagen hen uit om met verfrissende ideeën en nieuwe toeristische concepten te komen.

Johan Frisosluis oud en nieuw

27

‘Suver-Nuver’ Alles wat kan varen vertrekt vrijdag 15 juli richting Langehoekspôlle. De locatie in de volksmond beter bekend als het ‘knine-eilân’ in De Fluezen. Pieter Stellingwerf en Jos Thie hebben het weer voorelkaar gekregen om als afsluiting van een week ‘Suver Nuver’ een prachtig slotspektakel neer te zetten. Geschikt voor jong en oud, vandaar ook het aanvangstijdstip van 16.00 uur . Wie geen boot heeft of niet meer kan huren kan zich nog aanmelden voor een plaatsje in één van de veertig pramen die aan het drijvend podium zijn afgemeerd. Wie zich niet registreert bij de ‘poort’ krijgt geen toegang tot het festivalgebied. Spelers, muzikanten en figuranten, ze wonen allemaal in Fryslân. De kritieken in de nationale media waren lovend na de pers première een dag eerder.

Uit: Nieuwsbericht van het ‘Súdwest-Fryslân collectief’, 12 juli 2022. www.sudwestfryslancollectief.com;

De after-party is dit jaar in Heeg en Koudum.

28

Voor meer info over het evenement en filmpjes van

Toelichting 1. Toeristisch profiel Karakteristieken Súdwest-Fryslân Súdwest-Fryslan is de gemeente waar ruim 82.000 inwoners, 9000 bedrijven gevestigd zijn en jaarlijks enkele miljoenen bezoekers (dag- en verblijfsrecreanten) recreëren. De inwoners wonen verspreid over 6 van de elf steden en 63 dorpen. De combinatie van stad en platteland en het uitgebreide grondgebied maken de gemeente uniek in Nederland en bieden kansen voor versterking van de toeristischrecreatieve sector. In de stedelijke gebieden Bolsward en Sneek zijn de grote clusters van werkgelegenheid en voorzieningen. In het landelijke gebied vindt men rust en ruimte. Vrijwel de gehele gemeente maakt onderdeel uit van het Nationaal Landschap Zuidwest Friesland. Gebiedskenmerken Ons Friese Merengebied vormt samen met het IJsselmeergebied en de Waddenzee (een klein stukje van dit Wereld Unesco gebied is ook van ons) het belangrijkste watersportgebied van West-Europa. Het is een onderdeel van het basistoervaartnet in Nederland. Primair ontsluit het basistoervaartnet Nederland in zijn toeristische, landschappelijke en culturele verscheidenheid en verbindt het alle belangrijke vaargebieden met elkaar. Het vaargebied is aaneengesloten en verbonden met andere populaire vaargebieden. Bijna alle tien recreatiekernen 15(Sneek, Bolsward, Makkum, Workum, Hindeloopen, Stavoren, Koudum, Oudega, Heeg en Woudsend) liggen bij natuurgebieden. Deze zijn: Workumer-, en Makkumerwaarden, de IJsselmeerkust, de meren en poelen en enkele grote polders. In onze gemeente hebben we te maken met drie Natura 2000 gebieden: het Sneekermeergebied, De Witte en Zwarte Brekken en De Oudegaaster Brekken, Fluessen en omgeving. Hun open en waterrijke weidse landschap draagt in belangrijke mate bij aan de aantrekkelijkheid van Zuidwest Friesland als Nationaal Landschap.

15

Recreatiekernen: Waar ruimtelijk gezien geconcentreerde en intensieve recreatieve ontwikkelingen mogelijk zijn. Naast uitbreiding en vernieuwing van bestaande voorzieningen hebben deze kernen een opvangtaak voor nieuwe voorzieningen.

29

Onze kernwaarden Kennis en bewustzijn over onze kernwaarden (of ziel) kan de omslag naar een wenselijker eindbeeld vergemakkelijken. Daarom doen we hier een poging. De ziel en de motivatie voor de gemeente van vandaag wordt gevonden in de kwaliteit die onze gemeenteregio zo heeft gekenmerkt. Het DNA van de Fries, of de Friese ziel, geeft ook richting aan wat in het gebied wel en niet past. Kernwaarden als inspiratie: Waterrijk Súdwest-Fryslân: handel en vervoer over water sinds de Middeleeuwen. Een gemeenschap van scheepsbouwers, kapiteins, handelaars, boeren en waterbeheerders, investeerders, veenarbeiders en molenaars; De kennis van dat verleden met zijn cultureel erfgoed, taal, landschap en dicht vertakt netwerk aan vaarverbindingen; Welvarendheid opgebouwd in de Gouden Eeuw door middel van de Elfsteden; Gevoel voor vrijheid en onafhankelijkheid, een open en wijde blik; Successen worden weinig geëtaleerd; Wel trots op de eigen helden; - Friezen staan voor wat ze zeggen. Bijzondere kwalificaties die helpen om onze identiteit sterk naar buiten te brengen. Positie toerisme De betekenis van de sector voor de gemeente Súdwest-Fryslân in economische zin blijkt uit onderstaande feiten. Bestedingen en overnachtingen: Van de toeristische bestedingen en overnachtingen op provinciaal niveau vindt ongeveer 20% plaats in Súdwest-Fryslân. Figuur 2 : Percentage overnachtingen in SWF per verblijfscategorie

Bron: ISM (2011), Toerisme in Cijfers 2006 – 2011 tbv SWF

In het jaar 2010 was sprake van in totaal ruim 2, 1 miljoen overnachtingen in SWF, bijna 20% van het totaal aantal overnachtingen in de gehele provincie Fryslân. Alle complexen van recreatiewoningen grenzen aan de waterrijke gebieden.

30

De diverse campings zijn voor het grootste deel gelegen aan of nabij de meren & poelen en de IJsselmeerkust. Daar waar dat niet geval is, is er sprake van kleinschalige kampeerbedrijven in het landelijke gebied, met uitzondering van recreatiecentrum Mounewetter te Witmarsum. Dat is namelijk een grootschalig bedrijf. Inkomsten en werkgelegenheid: Toerisme en recreatie leveren werk en inkomsten op. Op basis van bewerkingen van de cijfers van Toerdata Noord is tabel 2 opgesteld. tabel 2: bestedingen en werkgelegenheid in T&R miljard

banen

banen

watersport

totaal

R&T

gerelateerd

Nederland

40

8.000.000

580.000

Noord-Nederland

2,1

776.000

48.000

Fryslân

0,9

292.000

20.000

5.000

0,18

30.000

4.000

1800

Sudwest-Fryslân

NB: de getallen zijn op hele getallen afgerond (2011)

Ongeveer 10% van de werkgelegenheid in de gemeente is direct verbonden aan de toeristische sector. De spin off daarvan naar andere sectoren is groot. De sector groeide landelijk qua werkgelegenheid met ruim 5%16. In Fryslân was dat in de afgelopen tien jaar zeker het dubbele. Van die werkgelegenheid in de sector (bijna 4000 banen) is 44% direct gerelateerd aan de watersport. SBI codes watersport, Maritiem, deltatechnologie en watertechnologie vallen daar niet onder. De regio Zuidwest Friesland wordt in twee rapporten17 inzake het Rijks topsectorenbeleid, als zeer kansrijk geacht wat betreft de betekenis ‘Water’, op basis van criteria als specialisatie, massa (concentratie werkgelegenheid) en groeiperspectief. Er zijn natuurlijk veel meer ondernemers indirect betrokken bij het toerisme zoals ondernemers in de horeca, detailhandel, cultuur en de sportsector. De toeristische sector genereert naar verwachting substantiële maar lastig te meten afgeleide 18 en indirecte effecten19.

16

Van LISA Uit: Werkgelegenheid, bedrijvigheid en clustervorming Noord-Nederland, RUG juli 2012 en De ratio van rumtelijk-economisch Topsectorenbeleid, Planbureau voor de Leefomgeving, November 2012 1818 Afgeleide effecten vloeien voort uit bestedingen die weliswaar geen directe relatie hebben met de toeristische bestemming maar toch gedaan worden. Bijvoorbeeld aankopen in een supermarkt of tanken bij een benzinestation. 19 Indirecte effecten vloeien voort uit uitbesteding of toelevering door/aan toeristische bedrijven of toeristen. Bijvoorbeeld een wasserij die lakens wast voor een hotel. 17

31

Watersport: De provincie Fryslân is met voorsprong de favoriete vaarlocatie bij de vaderlandse watersporters. Een derde (34%) vaart het liefst in Friesland. Watersporters geven tijdens hun vakantie meer geld uit dan andere vakantiegangers. De regionale economie profiteert dus in belangrijke mate. Dagrecreatie: Bij dagrecreatie staat het maken van dagtochten en het bezoeken van attracties en evenementen centraal. Een van de belangrijkste evenementen in onze gemeente is uiteraard de Sneekweek, het grootste Europese zeilevenement op binnenwater. De Sneekweek betekent niet alleen veel voor het imago van Sneek, maar ook voor de economie. De ruim 100.000 bezoekers geven jaarlijks ongeveer 4,6 miljoen euro uit. Van elke bestede euro wordt dan circa 60% uitgegeven in de horeca. In de toeristische sector is dat normaal zo’n 27%. Drukbezochte dag recreatieterreinen en stranden kennen we bij Sneek(De Potten), Oudega, Heeg, Woudsend (Indyk), Stavoren, Molkwerum, Galamadammen, Hindeloopen, Workum(It Soal) en Makkum(de Holle Poarte). Van alle 20 musea en oudheidkamers en ambachtelijke bedrijven met rondleidingen (zie bijlage E) in onze gemeente trekken het Jopie Huismanmuseum, het eerste Schaatsmuseum, Koninklijke Tichelaar en het Fries Scheepvaartmuseum de meeste bezoekers. Bovenstaande cijfers gaan over fysieke bezoekers niet over virtuele. Dan zou wel eens een heel ander beeld kunnen ontstaat. Het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek heeft namelijk 60.000 producten online. Per dag 1000 virtuele bezoekers, per jaar 2 miljoen. Ook een digitaal museum dus, het vierde van Nederland. De tien best bezochte dagattracties in Fryslân (zwembad de Blauwe Golf in Leeuwarden drukst bezocht met 420 duizend bezoekers per jaar) zijn bijna allemaal sport en recreatiebaden buiten onze gemeente. Die tien zijn goed voor 60% van alle geregistreerd bezoekers aan dagattracties. Eindconclusie: Súdwest-Fryslân bezit unieke eigenschappen op velerlei gebied. Genoeg munitie om onze gemeente sterk te positioneren binnen Fryslân en (Noord-)Nederland. 2. Toelichting op enkele gehanteerde begrippen Súdwest-Fryslân De provincie Fryslân hanteert ten behoeve van dataverzameling de regio-indeling toeristengebieden zoals op kaartnummer 1 staat aangegeven. Daarop staat aangegeven dat we samen met de gemeente De Friese Meren i.o. onderdeel uitmaken van het toeristisch gebied Zuidwest Fryslân. Ambtelijk en bestuurlijk richten we ons in eerste instantie bij de uitwerking van onze visie Toerisme en recreatie op die gemeente i.o.

32

Recreatie Onder recreatie verstaan we in dit rapport alle vrijetijdsactiviteiten die worden ondernomen buiten de eigen woning en in de openlucht. Toerisme Onder toerisme verstaan de elke vorm van vrijetijdsbesteding die gepaard gaat met minimaal één overnachting in een bedrijfsmatig geëxploiteerde accommodatie. Vrijetijdsbesteding Onder vrijetijdsbesteding verstaan we alle activiteiten die plaatsvinden in de (netto) vrije tijd. Zowel de activiteiten in eigen huis als buitenshuis vallen hieronder. Vrije tijd Onder vrije tijd verstaan we alle tijd die overblijft van de tijd die nodig is voor (huishoudelijke) arbeid, scholing, persoonlijke verzorging en verzorging van andere gezinsleden. Reistijd van werk of scholing behoort evenmin tot de vrije tijd. Gastheerschap Gastheerschap is heel erg bepalend voor hoe het aanbod door de klant wordt ervaren. Aan gastheerschap meet de klant af hoe belangrijk hij gevonden wordt en hoeveel moeite er gedaan wordt om hem tevreden te stellen.

33

Gastheerschap is meer dan de begroeting en het handen schudden. Het is de inrichting van de hotelkamer, de vriendelijke en correcte wijze waarop de telefoon wordt aangenomen, de soepele en eenvoudige wijze van navigeren op de website maar ook de heerlijke stoel waarin de klant plaatsneemt. Zingeving-bezinningstoerisme Snelheid is een kenmerk van deze tijd. Werk en privé lopen steeds vaker door elkaar. De economie en sociale media gaan dag en nacht door. Dan kan de behoefte ontstaan aan een dagje of weekendje weg om even met de hectiek te breken en nieuwe energie op te doen. Een moment van reflectie en bezinning. Historische wandelpaden, speuren naar gegevens over de eigen voorouders. Maar ook de belangstelling voor de historie van eigen dorp, stad of streek neemt toe. Friesland is rijk aan cultureel en religieus erfgoed, heeft prachtige stiltegebieden en een uitgebreide infrastructuur voor slowtourism. Pelgrimsroutes, oude kerk- en schoolpaden. Plekken en tochten met een verhaal genoeg. Zoals dat van: Menno Simons en Anna Maria van Schurman, de eerste vrouwelijke student van Nederland, die uiteindelijk koos voor een leven met de labadisten in Wieuwerd, de Karmelkerk te Woudsend en het Russisch-Orthodoxe klooster in Hemelum Jopie Huismanmuseum te Workum Aldfears Erf Route Toerisme met zorg Voor wie een dagje ouder wordt of een (tijdelijke) handicap heeft, is vakantievieren lang niet altijd even vanzelfsprekend. Het bezoeken van een hotel, museum of restaurant kan een hele onderneming zijn. Voor veel vakantiegangers is maximale toegankelijkheid een absolute voorwaarde. Gebrekkige informatie en de vrees ergens niet terecht te kunnen, ontnemen veel mensen de moed om vrijetijdsactiviteiten te ondernemen. Dit is een onwenselijke situatie. Daarom is in Súdwest-Fryslân in 2007 het initiatief genomen om de toegankelijkheid te verbeteren door op de website routezuidwestfriesland.nl deugdelijke informatie over de mate van toegankelijkheid en zorginkoopmogelijkheden van ondernemingen op te nemen. . Chronische patiënten zijn vaak bang om hun vertrouwde omgeving te verruilen voor een onbekende vakantiebestemming. Immers, wie garandeert dat zij de noodzakelijke zorg op het gewenste moment krijgen? Daarom ook heeft hèt Watersport Ziekenhuis van Nederland, Antonius Ziekenhuis Sneek-Emmeloord een actieplan opgezet om de veiligheid en de kwaliteit van de hulpverlening te verbeteren en medische zorg te organiseren met de lokale instellingen. Zelfs op en aan het water. De Blauwe Vlag De Blauwe Vlag is een internationale milieuonderscheiding, die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die aan de campagne deelnemen en aangetoond hebben schoon en veilig te zijn. Op 140 Nederlandse stranden en jachthavens wapperen in 2012 Blauwe Vlaggen. In onze gemeente zijn het er slechts slechts twee, in de gemeente Friese

34

Meren i.o. is er 1 jachthaven met een blauwe vlag in top. Gelet op het onderscheidende imago en het promotionele aspect dat ermee annex is – met name van belang ook voor onze Duitse gasten – is te overwegen jaarlijks meer erkenningen in onze regio te organiseren. Duitse watersportondernemers zijn in vergelijking met watersportondernemers in Friesland, meer bezig met kwaliteitssystemen en keurmerken. MecklenburgVorpommern kent meer geclassificeerde bedrijven. Fondsvorming (varianten) Veel ondernemers willen samen met andere ondernemers werken aan een sterkere bedrijfsomgeving, als de lusten en lasten eerlijk worden verdeeld. Vrijwillige samenwerking via een vereniging of stichting komt echter niet altijd goed van de grond. Daarom zijn er verschillende ondernemersfondsen waarbij alle ondernemers in een gebied verplicht meebetalen aan gebiedsverbetering. De Onroerende Zaakbelasting (OZB) is een belasting die gemeenten in Nederland kunnen heffen om gemeentelijke activiteiten te financieren. In samenspraak met de ondernemers wordt bepaald waaraan de inkomsten besteed worden. Een aantal gemeenten rekent een OZB-opslag aan gebruikers en eigenaren van niet-woningen. Deze gemeenten gebruiken deze opslag voor het financieren van ondernemersactiviteiten. Een voorbeeld: Leeuwarder Ondernemers Fonds (vanaf 2009). Een BIZ is een afgebakend gebied, waarin bedrijven een private organisatie oprichten (vereniging of stichting) om de leefbaarheid, veiligheid en ruimtelijke kwaliteit gezamenlijk te verbeteren. Het is een instrument voor en door ondernemers en is toepasbaar op bedrijventerreinen en winkel- en horecagebieden. Voorbeelden: twee Biz’en in Bolsward en één voor de binnenstad in Sneek(vanaf 2011).

35

BIJLAGEN

36

Bijlage A Totstandkoming van de visie Van concept naar definitief Op diverse momenten in de aanloop naar dit document is reactie op concepten gevraagd van leden van: - de “denktank” - een kleine groep toeristische ondernemers uit de regio- en - brancheorganisaties en andere overheden op 14 juni 2012 Daarna, in de zomer, hebben zij gereageerd op de concept kaderstellende notitie, het document waarin de belangrijkste kaders en richtingen zijn bepaald. Tijdens een opiniërende bijeenkomst heeft de raadscommissie Doarpen, Stêden en Omkriten inhoudelijke bijdragen geleverd ten behoeve van deze kaders en richtingen. De kaderstellende notitie is vastgesteld in de raadsvergadering van 18 oktober 2012 en vormt de basis voor de onderliggende visie. Om de definitieve visie te kunnen opstellen is wederom een reactie gewenst van burgers, ondernemers en brancheorganisaties. Dit wordt mogelijk gemaakt door: Het organiseren van twee bijeenkomsten op 10 en 11 december 2012 waar ondernemers voor zijn uitgenodigd die direct of indirect met toerisme en recreatie te maken hebben. In bijlage B is de lijst van aanwezigen opgenomen. Tijdens deze twee bijeenkomsten zijn aan de hand van 20 stellingen/ vragen alle aanwezigen gepolst over de verschillende onderdelen van de visie. De meningen zijn aan de hand van stemkastjes geregistreerd. Overigens is onderhavige visie hier en daar aangescherpt op basis van de meningen van de aanwezigen. Een inspraaktermijn in begin 2013, waarbinnen iedereen kan reageren op de visie. Vervolgtraject Na verwerking van de inspraakreacties wordt de definitieve visie inclusief Toeristische Agenda vastgesteld. In een reactienota zal inzichtelijk worden gemaakt wat de inhoud is van de reacties en hoe dit is verwerkt in de eindversie. Bij het uitvoeren van de Agenda heeft de sector zelf een belangrijke rol omdat samenwerking tussen gemeente en de sector dé kritische succesfactor is bij het kunnen realiseren van de ambities uit onderhavige visie. Iedere twee jaar zal een evaluatie met de raad worden gedaan opdat eventuele bijstellingen van het beleid kunnen plaatsvinden.

37

Bijlage B Aanwezigen bijeenkomst met de sector op 10 december 2012 te Heeg en 11 december 2012 te Workum Bedrijf Hotel Pension B&B De twee hondjes Camperplaats Waterloo VVV Sneek De Walrus / Vereniging Sneker Zakenlieden Het Stolphuis, appartementenboerderij Tourist Info Fryslân Camping Ykema VVV Heeg H20 events Zeilinstituut De Bird Recreatiecentrum De Holle Poarte Camping It Soal Camping It Soal Toerisme SWF Stichting Palingklipper Voorwaarts Pension Aan het Water Bootverhuur De Poel en jachthaven Pieter Bouwe Stadsboerderij De Koebrug Z 'eiland Heegermeer Jachtwerf - jachtverhuur Hospes It Finkeboskje It Finkeboskje JFT Watersport Nautilus Maritiem Noarder Pleats Pension 't Hert Recreatiecentrum Sneek Rondvaart van Dijk Rufus Stavoren Promotie Sneek Promotion Sneek Promotion Camping Suderse Kootje bij de brug Tjongervallei Kossen Sailing Vinea Ottenhome Heeg KvK Kuiper Watersport

t.a.v. A. Drop J. Aukes D. Onclin B. Hollenberg

plaats HINDELOOPEN YPECOLSGA SNEEK SNEEK

K. Boogaard B. Venema Y. Ykema D. de Boer D. Hengst E. Schippers F. de Boer F. van het Reve G. Mondeel jr. H. Visser G.E. Gaarlandt T. Zuurveen dhr en mw Brundel

ARUM SNEEK SANDFIRDEN SNEEK HEEG HEEG MAKKUM WORKUM WORKUM WORKUM GAASTMEER HEEG GAASTMEER

S. Sijtsma L. Versloot dhr en mw Hospes A.Siersma R. Siersma F. Terpstra C. Broman W. Dieperink M. van Wel L. de Jonge Fam. Van Dijk W. Driessen W. Wierda P. Miedema de heer Vellinga A v/d plaats H. Visser F. Heesen dhr Bootsma J. Snijders Blok J. IJben K.G. v/d Berg H. Kuiper

STAVOREN HEEG SNEEK HEMELUM HEMELUM SNEEK SNEEK SMALLEBRUGGE WONS SNEEK SNEEK BROEK WORKUM SNEEK SNEEK WORKUM WOLSUM DELFSTRAHUIZEN UITWELLINGERGA SNEEK HEEG LEEUWARDEN UITWELLINGERGA

38

VVV IJlst Stichting Eigenaren Villapark Makkum Gear Freak surfshop/surfschool Hindeloopen Restaurant Café Op Warns De Rakken De Rakken Myriadm VVV Zuidwest Friesland Marina Makkum De Kuilart Restaurant Tandjong Priok Stavers Belang Stavers Belang In gouden plakje Watersportcamping Heeg Stasjons Kofjehus

J. Lenk J. Heybroek M. Thoms

IJLST AMERSFOORT HINDELOOPEN

W.H. Kuipers O. Spoelstra E. van Hijum P. van Goor R. Toussaint R. Van Meerten R. de Jong S. Gerlsma J. IJzendoorn B. v/d Werf U. Renema J. van der Pol W. Postma

WARNS WOUDSEND WOUDSEND SNEEK SNEEK MAKKUM KOUDUM ARUM STAVOREN STAVOREN GAASTMEER HEEG MOLKWERUM

39

Bijlage C Geraadpleegde bronnen:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35.

Trendrapport Recreatie &Toerisme NRIT 2012 Toerisme in Cijfers 2006-2009 Súdwest-Fryslân, juni 2011 Toerisme Monitor 2011, 2011 Verkenningen verblijfsrecreatie, team REO november 2011 Streekplan 2006, Om de kwaliteit fan de romte Nieuwe Markten Zuidwest Fryslân, Telos, februari 2011 Provinciaal Verkeer en Vervoer Plan, provincie Fryslân, 2011 Masterplannen Friese Merenproject Súdwest-Fryslân Bestuursprogramma SWF, Op Koers, 2011 Bestuursprogramma provinsje Fryslân, 2011 Ontwikkelvisie SWF 2012-2021, 2011 Uitvoeringsprogramma Strategische Samenwerking Agenda, 2011-2021 Duurzaamheidsvisie SWF 2012 Visie erfgoedbeleid SWF 2012 Vraaggerichte analyses met behulp van leefstijlen, Bureau Ruimte en Vrije Tijd, 2012 kadernota Sport en Concept-beleidsnota Sport en Bewegen 2013-2016 Kadernota Verkeer en vervoer Súdwest-Fryslân, 2012 Kulturele Haadstêd Fryslân 2018 www.recroninnovatiecampagne.nl De kracht van Súdwest-Fryslân, Rabobank, 2011 Samenwerking tussen sectoren, Elzinga&Odoorn en Sterke Stedenbouw, 2011 Ontwikkeling Watersport IJsselmeergebied, 2010, Waterrecreatie Advies Lelystad Innovatie in de recreatie, 2009 Horeca Adviescentrum HTV bv Fryslan Toeristische Topattractie in Nederland, 2011 Toerisme en zorg, 2006 Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut in Den Haag, diverse publicaties 2011. Vaktijdschriften Recreatie&Toerisme, nieuwsbrieven OSO. Quickscan watersportsector Sneek, 2010 Nationaal Botenpanel Hiswa-NBTC-NIPO 2011 De Friese meren vergeleken. Benchmark met twee Duitse watersportgebieden, Kenniscentrum Recreatie, december 2010 Kansenkaart Nationaal Landschap Zuidwest Friesland Toekomstagenda Fryslan Duurzaam 2040 DOS en de zoektocht naar de schatten van Súdwest-Fryslân, Advies van de theaterdircteuren in Súdwest-Fryslân, mei 2012 Onderzoek internationale marktkansen voor toeristisch Noord Nederland ETFI, november 2012 Jeugd&Watersport, vier schetsen voor de watersportsector in Fryslân 2020, Stenden ETFI november 2012

40

36. 37.

Werkgelegenheid, bedrijvigheid en clustervorming Noord-Nederland, RUG juli 2012 De ratio van ruimtelijk-economisch Topsectorenbeleid, Planbureau voor de Leefomgeving, November 2012

41

Bijlage D De kaders zoals vastgesteld door de raad op 18 oktober 2012 Kader 0: De opgaven Terug naar de basis maar wel met veel afwisseling, luxe en Wifi De watersportsector verliest de concurrentiepositie Verblijfsaccommodaties, aanbod en vraag meer in evenwicht Onvoldoende externe gerichtheid en gastheerschap Ons watersportprofiel benutten om de kracht van het water breder neer te zetten. Tijd voor vernieuwing Onvoldoende positionering en samenwerking Kader 1: Het verhaal, ons aanbod Speerpunten van beleid: een sterkere profilering, meer actie voor de jeugd,inspelen op de voortgaande vergrijzing, aandacht voor het geruisloos varen, ontsluiten van ons cultureel erfgoed, meer verbinding van ons huidige aanbod, meer events. Verpakken van de speerpunten binnen de verhaallijnen ‘Friese Meren, vaarcentrum van Europa’, ‘Zuiver en puur’, ‘Zes-van-de-Elfsteden’ Kader 2: Decor, omgeving Om als gemeente te kunnen sturen op de gewenste veranderingen in de verblijf recreatieve sector is het opstellen van een separate beleidsnotitie noodzakelijk. De marktkansen voor de minder mobiele mens samen met de sector inventariseren. Doorzetten beleidslijn ruimtelijke kwaliteit Friese Merenproject na 2015 binnen de ruimtelijke planontwikkeling. De Afsluitdijk als een Landmark van internationale betekenis vormgeven. Doorzetten kansen en mogelijkheden Nationaal Landschap Zuidwest-Fryslân, inclusief bezoekerscentrum in de gemeente Súdwest-Fryslân Kader 3: Regie, actoren De gemeente neemt het initiatief om te komen tot een (toeristische) regiomarketing organisatie. De verhaallijnen ‘Friese Meren Vaarcentrum van Europa’, ‘Zuiver en Puur’ en ‘Zes-van-de-Elfsteden’ zijn daarbij richtinggevend. Samen met ondernemers en onderwijsinstellingen starten we het opleidingsprogramma ‘gastheerschap’. Kader 4: Productie, financiering Als gemeente nemen wij het initiatief om te komen tot de best haalbare financieringssystematiek om het daarna over te dragen aan de ondernemers. Kader 5: Communicatie Hiermee wordt bedoeld hoede gemeente met de doelgroepen en andere betrokkenen communiceert, de werkwijze die wordt gevolgd, de momenten waarop wordt gecommuniceerd, op welke wijze de raad dan wel de raadscommissie wordt geïnformeerd gedurende het proces.

42

Bijlage E Twee tabellen tabel 1 Brug- en sluistellingen: passages 2007-2011

Warns Johan Frisosluis Follega Heerenzijl Uitwellingerga

2007 43014 35119 29292 29530 27787

2008 46605 39212 26945 31531 29513

2009 46907 39496 32568 30625 29697

2010 45288 38962 31380 28837 27063

2011 44879 38246 30739 27435 27026

bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2011 Toelichting: Al deze vijf drukste passagepunten in Fryslân, in of nabij onze gemeente, hebben te maken gehad met iets minder passages in 2011 vergeleken met het jaar ervoor. Dit komt overeen met het beeld bij de overige brug- en sluistellingen, slechts bij 4 van de totaal 20 bruggen was een kleine stijging te zien.

Tabel 2: Bezoekersaantallen dag attracties in Súdwest-Fryslân Plaatsnaam Doe- en Kijk-centrum Nooitgedagt Ylst Epema-State Ysbrechtum Fries Scheepvaartmuseum Sneek Het Eerste Friese Schaatsmuseum Hindeloopen Het Nationale Modelspoormuseum Sneek Hidde Nijland Museum Hindeloopen Hindeloopen Jopie Huisman Museum Workum Kazemattenmuseum Kornwerderzand Koninklijke Tichelaar Makkum Makkum Fr Kunsthuis Kort Workum Museum voor Kerkelijke Kunst Workum Museum Warkums Erfskip Workum Slijterij Weduwe S. Joustra & Zn Sneek Sonnema BV Bolsward Stichting Aldfaers Erf Route Exmorra Stichting Talant Kinderboerderij It Buthus Sneek Titus Brandsma Museum Bolsward bron: Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2011 n.b. = geen opgave ontvangen

43

2007 3.570 1.000 24.895 20.000 20.351 7.197 49.000 13.706 30.000 9.000 2.811 0 3.950 10.000 34.500 26.200 1.600

2008 3.710 4.200 24.085 20.000 17.177 6.747 52.000 12.806 30.000 9.000 3.221 2.000 3.950 10.000 32.250 25.904 2.180

2009 3.930 4300 23.521 22.000 18.151 6.533 49.000 10.929 30.000 8.000 2.946 5.000 3.950 10.000 31.500 22.465 1.600

2010 4.106 5.200 16.818 n.b. n.b. 6.671 50.000 13.000 n.b. 8.000 2.512 2.000 3.950 10.000 30.500 18.062 1.300

2011 3.653 5.200 22.626 20.000 n.b. 6.671 53.000 28.000 n.b. 8.000 3.007 800 3.950 10.000 27.000 15.062 n.b.