COLOFON Samenstelling regioportret:
E,til
In opdracht van:
RegioPlus
Eindredactie:
ZorgpleinNoord
Publicatie uit het regioportret is toegestaan mits, de bron wordt vermeld. Voor meer informatie kan contact opgenomen worden met ZorgpleinNoord (tel.: 050-5757 470, email:
[email protected] en www.zorgpleinnoord.nl). Haren, november 2013
INHOUDSOPGAVE
Pagina
INLEIDING
2
1. REGIOSCHETS Bevolkingssamenstelling: ontgroening en vergrijzing (Potentiële) beroepsbevolking Werkgelegenheid
3 3 4 6
2. SECTORSCHETS Werkgelegenheidsstructuur Contractomvang: relatief veel kleine banen Instroom in het onderwijs Opleidingslocaties Leerlingen Gediplomeerden Onderwijs- en sectorrendement Pendel
7 7 9 10 11 12 12 13 15
3. TOEKOMST ARBEIDSMARKT ZORG EN WJK Onzekerheden en interpretatie prognoses Uitbreidingsvraag naar VOV-personeel Vervangingsvraag en wervingsbehoefte VOV-personeel Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie Confrontatie vraag en aanbod (kwantitatief) Confrontatie vraag en aanbod (kwalitatief)
17 17 17 20 21 22 24
CONCLUSIES EN AANDACHTSPUNTEN
25
BIJLAGE 1: BRONNEN EN DEFINITIES
26
INLEIDING ZorgpleinNoord De arbeidsmarkt in de sector zorg en WJK 1 is sterk regionaal bepaald. Stichting ZorgpleinNoord is een samenwerkingsverband van ruim 170 werkgevers in Drenthe, Groningen en een deel van Friesland. ZorgpleinNoord ondersteunt en adviseert hen en andere partijen, zoals het beroepsonderwijs, bij (strategische) arbeidsmarktactiviteiten. Goede arbeidsmarktinformatie is hierbij onmisbaar. Regioportret arbeid in zorg en welzijn in Drenthe Dit Regioportret brengt de cijfermatige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in zorg en welzijn in de provincie Drenthe in kaart. De gepresenteerde cijfers vormen voor de betrokken partijen een goede basis voor regionale arbeidsmarktactiviteiten, bijvoorbeeld op het terrein van voorlichting, personeelsvoorziening, opleiding- en mobiliteitsbeleid en onderwijs. Ze bieden tevens de context voor activiteiten in het kader van strategische personeelsplanning. De focus binnen dit rapport ligt op het verpleegkundig, (sociaal-) agogisch en verzorgend personeel, ook wel VOV-personeel genoemd2. Voorliggend rapport heeft betrekking op de regio Drenthe en omvat de volgende gemeenten: Aa en Hunze, Assen, Border-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld. Het regioportret is samengesteld door E’til in opdracht van Regioplus, het landelijk samenwerkingsverband van zestien werkgeversorganisaties in zorg en welzijn, waaronder ook ZorgpleinNoord. ZorgpleinNoord is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de regioportretten. Meer regionale arbeidsmarktinformatie vindt u via de onderstaande link: www.zorgpleinnoord.nl/arbeidsmarkt/arbeidsmarktinformatie. Voor vragen en opmerkingen over de regioportretten kunt u contact opnemen met Karin Doornbos, Onderzoeker/Adviseur (
[email protected]) of Ellen Offers, Hoofd Arbeidsmarkt en Onderwijs (
[email protected]).
1
2
Tot de zorg behoren de branches ziekenhuizen, GGZ (geestelijke gezondheidszorg), overige zorg, gehandicaptenzorg en VVT (verpleging, verzorging, thuiszorg). Tot WJK behoren de branches welzijn & maatschappelijke dienstverlening, jeugdzorg en kinderopvang. Voorheen werd (sociaal-)agogisch aangeduid met opvoedkundig, vandaar de afkorting VOV.
2
1. REGIOSCHETS De regionale arbeidsmarkt is divers. Iedere regio heeft zijn eigen, typische kenmerken. Aan de aanbodkant kan gedacht worden aan verschillen in de kenmerken en de ontwikkeling van de beroepsbevolking. Aan de vraagzijde zijn er verschillen in bijvoorbeeld de sectorale samenstelling. Vanwege deze verschillen is het belangrijk om de arbeidsmarkt op regionaal niveau te monitoren. Dit hoofdstuk schetst de arbeidsmarkt van de provincie Drenthe. Bevolkingssamenstelling: ontgroening en vergrijzing Figuur 1.1 toont de bevolkingspiramide voor Drenthe. Te zien is het aantal mannen en vrouwen naar leeftijdscategorieën in 2013 en 2025. Opvallend is dat de bevolking zowel ontgroent als vergrijst. Met andere woorden, het aantal jongeren neemt af, terwijl het aantal ouderen toeneemt. Deze verandering in de leeftijdssamenstelling kan ook worden uitgedrukt met behulp van de indicatoren groene en grijze druk. De groene druk is de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. De grijze druk is de verhouding tussen het aantal 65-plussers en het aantal 20- tot 65-jarigen. In 2013 is de groene druk 40,3%. In 2025 is dit gedaald tot 38,4%. De grijze druk laat een tegengestelde ontwikkeling zien. In 2013 is de grijze druk 34,5%, tegenover 48,2% in 2025. Overigens blijft de bevolking als geheel in Drenthe de komende jaren redelijk stabiel. In 2013 heeft Drenthe 489.900 inwoners, in 2025 zijn er dat 491.100. Wat betekent dit voor het onderwijs en de arbeidsmarkt? Door de ontgroening zal de instroom in de VOV-opleidingen op termijn gaan dalen, mits het studiekeuzegedrag van jongeren niet verandert. Hierdoor zal ook de instroom vanuit het onderwijs op de arbeidsmarkt in de toekomst afnemen, terwijl het aantal ouderen dat met pensioen gaat, juist groeit als gevolg van de vergrijzing.
Leeftijden
Figuur 1.1 Samenstelling bevolking naar leeftijd en geslacht, Drenthe, 2013 en 2025 95 e.o. 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 20.000
15.000
10.000
5.000
0
5.000
Bron: CBS, PBL, bewerking Etil
3
10.000
15.000
20.000
(Potentiële) Beroepsbevolking Alle mensen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar vormen de potentiële beroepsbevolking. De potentiële beroepsbevolking kan verdeeld worden in de volgende groepen. - De werkzame beroepsbevolking bestaat uit alle 15- tot 65-jarigen die werk hebben voor twaalf uur of meer per week. Daarnaast heeft een deel geen werk van twaalf uur of meer per week maar is daar wel actief naar op zoek (werkloze beroepsbevolking). - De mensen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar die geen twaalf uur of meer per week werken en ook niet actief op zoek zijn naar werk, vormen de niet-beroepsbevolking. - Van de niet-beroepsbevolking wil een deel wel 12 uur of meer per week werken. Een ander deel wil, kan of hoeft dat niet om uiteenlopende redenen (zoals ziekte, opleiding/studie, VUT, andere inkomsten en zorgtaken). Figuur 1.2 geeft de samenstelling van de potentiële beroepsbevolking van Drenthe in 2012 weer. Figuur 1.2 Samenstelling potentiële beroepsbevolking in Drenthe naar categorie, 2012
Bron: CBS
In 2012 waren er in potentie 310.600 mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Drenthe. Daarvan hebben 214.000 mensen een baan van minimaal 12 uur per week, of zijn op zoek naar een baan. Ongeveer 28.000 mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Drenthe: deze mensen willen 12 uur of meer per week werken. Van deze groep zijn 15.000 personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Doordat het aantal jongeren daalt en het aantal ouderen stijgt (zie figuur 1.1), neemt de potentiële beroepsbevolking af. Figuur 1.3 toont dat de daling van het aantal 15- tot 65jarigen in Drenthe in 2009 reeds is ingezet: sindsdien neemt de potentiële beroepsbevolking jaarlijks af. 4
74,0% 72,0% 70,0% 68,0% 66,0% 64,0% 62,0% 60,0% 58,0%
Arbeidsparticipatie
3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% -0,5% -1,0% -1,5% -2,0% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Procentuele ontwikkeling pot. ber. bevolking en ber. bevolking
Figuur 1.3 Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking, beroepsbevolking en arbeidsparticipatie, Drenthe, 1998-2020
Potentiële beroepsbevolking
Beroepsbevolking
Arbeidsparticipatie
Bron: CBS, bewerking en prognose Etil
De potentiële beroepsbevolking daalt… Jaarlijks stromen er meer personen uit de potentiële beroepsbevolking dan erbij komen. Het aantal jongeren daalt al geruime tijd in Drenthe, als gevolg van een afname van het aantal geboorten begin jaren zeventig. Hierdoor bevinden zich nu minder vrouwen in de leeftijdsgroep waarin zij kinderen krijgen. In de periode 1997-2005 groeide het aantal jongeren nog licht, maar sindsdien is er sprake van een afname. Deze daling zet zich ook de komende jaren voort. Het aantal 65-plussers neemt al langer toe. In 2009 leidden deze ontwikkelingen tot een daling van de potentiële beroepsbevolking. Naar verwachting houdt deze daling ook de komende jaren aan. In 2020 daalt de potentiële beroepsbevolking tot 303.200 personen, vergeleken met 310.600 personen in 2012. Het tempo van de verwachte jaarlijkse daling neemt overigens af. De arbeidsparticipatie neemt over het algemeen toe… De arbeidsparticipatie bepaalt de omvang van de beroepsbevolking. Deze geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. Sinds de jaren negentig neemt de arbeidsparticipatie in Drenthe over het algemeen toe, met name door een stijging van de arbeidsparticipatie onder ouderen en vrouwen. In 2000 participeerde nog 53% van de vrouwen, in 2012 was dit gestegen tot 62% en in 2020 stijgt dit naar verwachting tot 67%. De totale verwachte arbeidsparticipatie in 2020 is 72%, tegenover 69% in 2012. Overigens daalde de arbeidsparticipatie licht in 2010 en 2011, met name als gevolg van het zogenaamde ontmoedigingseffect. Door de economische crisis zagen mensen minder kansen op het vinden van een geschikte baan, waardoor zij zich (tijdelijk) niet meer aanboden op de arbeidsmarkt. Zo studeerden bijvoorbeeld jongeren langer door, of boden werklozen zich tijdelijk niet meer aan als werkzoekende. In 2012 nam de participatie weer toe, een ontwikkeling die zich naar verwachting de komende jaren voortzet. …waardoor ook de beroepsbevolking toeneemt De beroepsbevolking laat over het algemeen een toename zien in de periode 1998-2009. In de periode 2010-2012 daalde deze echter. De grootste oorzaak hiervan was de tijdelijke daling van de arbeidsparticipatie, als gevolg van het reeds beschreven ontmoedigingseffect. Eind 2012 herstelde de arbeidsparticipatie zich weer. De beroepsbevolking telde toen ongeveer 214.000 personen. De komende jaren neemt de beroepsbevolking nog toe, als gevolg van de stijgende arbeidsparticipatie. In 2020 bestaat de beroepsbevolking uit ongeveer 219.000 personen. 5
Werkgelegenheid Aandeel sector zorg en WJK in totale economie stijgt Als gevolg van de economische crisis is de totale werkgelegenheid in Drenthe gedurende de periode 2008-2012 met ongeveer 4% afgenomen. De werkgelegenheid in de sector zorg en WJK is daarentegen toegenomen. Omdat de werkgelegenheids in de overige sectoren de laatste jaren daalde, is het werkgelegenheidsaandeel van de sector zorg en WJK in de totale economie gegroeid. Figuur 1.4 geeft de verdeling weer van de totale werkgelegenheid naar sector in 2008 en 2012. Het aandeel blijkt in 2012 te zijn gestegen tot 23%, vergeleken met 21% in 2008. De sector zorg en WJK is daarmee de grootste sector binnen de Drentse economie. Andere belangrijke sectoren binnen de regio Drenthe zijn handel en reparatie (15%) en industrie (15%). Figuur 1.4 Verdeling totaal aantal arbeidsplaatsen naar sector, Drenthe, 2008 en 2012
2008 1%
21%
Landbouw en visserij
2012 3% 3%
7%
17%
1%
3%
23%
Bank- en verzekeringswezen
2% 3%
4% 6%
7%
7%
11%
10%
Overige diensten Horeca Bouw Transport en communicatie Zakelijke dienstverlening
15%
Overheid en onderwijs Handel en reparatie
14%
13%
14% 15%
Industrie Zorg en welzijn
Bron: LISA, bewerking Etil
Vooruitzichten voor de korte termijn blijven negatief Voor de korte termijn, 2013 en 2014, gaat E,til uit van een verdere afname van de totale werkgelegenheid. Volgens de prognoses van het Centraal Plan Bureau krimpt de Nederlandse economie dit jaar met 1,25%. Minder economische activiteiten leiden in de regel tot minder vraag naar arbeid. In 2014 is naar verwachting sprake van een licht herstel en neemt de economische groei met 0,75% toe. Ondanks dit economische herstel neemt de werkgelegenheid in Nederland en Drenthe verder af. De reden hiervoor is dat werkgevers op dit moment nog ruim in hun personeel zitten. Voor de periode 2015-2018 verwacht E,til weer een beperkte werkgelegenheidsgroei in de regio Drenthe. Aandeel zelfstandigen in zorg en WJK neemt toe Het aandeel zelfstandigen binnen de sector zorg en WJK lag in Drenthe in 2010 op 4,0% (ofwel 1.690 personen). In 2006 was dit aandeel nog 3,7%. Het aandeel ligt in Drenthe iets lager dan het landelijk aandeel van 4,4%. Het is de verwachting dat dit aandeel de komende jaren verder zal toenemen als gevolg van een grote vraag naar flexibel inzetbare vakmensen in de sector zorg en WJK.
6
2. SECTORSCHETS In elke regio heeft de sector zorg en WJK een andere structuur, waardoor ontwikkelingen in de nabije toekomst net weer anders uitwerken. Dit hoofdstuk schetst een beeld van de sector zorg en WJK in de regio verdeeld over branches en kwalificaties, door te kijken naar werkgelegenheid, onderwijs en pendelstromen. Werkgelegenheidsstructuur Naar branche In tabel 2.1 is het aantal werknemers en hun kenmerken per branche weergegeven. Te zien is dat de sector zorg en WJK in 2012 in Drenthe 41.360 werknemers kent. De meeste werknemers werken in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT), gevolgd door ziekenhuizen, GGZ en gehandicaptenzorg. Het relatief hoge aantal medewerkers in GGZ wordt vermoedelijk veroorzaakt doordat de grootste vestiging van Lentis in Drenthe gevestigd is, terwijl een groot deel van de clientèle afkomstig is uit de provincie Groningen. In de branches jeugdzorg en welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) werken de minste mensen. Tabel 2.1 Werknemers in de sector zorg en WJK naar branche, Drenthe, 2012* Aantal werk-
nemers 2012
Deeltijd factor
Gemiddelde leeftijd
Aandeel 55+
Aandeel 35-
Aandeel vrouwen
Aandeel allochtonen
Ziekenhuizen
6.540
0,71
41,9
15%
28%
86%
5%
GGZ
5.870
0,77
44,0
21%
23%
73%
7%
Branches
Gehandicaptenzorg VVT Zorg overig Jeugdzorg Kinderopvang
5.740
0,73
40,0
13%
37%
78%
6%
15.000
0,55
42,5
18%
27%
94%
7%
3.690
0,71
40,5
13%
33%
83%
7%
680
0,86
39,4
13%
40%
83%
8%
2.410
0,66
34,5
7%
57%
96%
7%
43,0
21%
27%
74%
11%
41,6
16%
30%
86%
7%
39,7
15%
36%
50%
8%
40,8
16%
34%
84%
15%
37%
47%
18%
WMD 1.430 0,74 Totaal Zorg en WJK Drenthe 41.360 0,66 Totaal alle sectoren Drenthe 182.330 0,76 Totaal Zorg en WJK Nederland 1.267.210 0,71 Totaal alle sectoren Nederland 7.332.890 0,80 * Voor de kenmerken van werknemers is gebruik gemaakt van
39,5 15% gegevens over 2010.
Bron: CBS, PGGM, bewerking Etil
In de sector zorg en WJK werken veel werknemers in deeltijd. In Drenthe ligt de deeltijdfactor op 0,66 fte; in heel Nederland op 0,71 fte. De lagere gemiddelde deeltijdfactor kan verklaard worden doordat het aandeel werknemers in VVT in Drenthe groter is dan landelijk en juist deze branche veel kleine deeltijdbanen kent. Vergeleken met alle sectoren in Drenthe ligt de deeltijdfactor in de sector zorg en WJK ook lager. Van alle werknemers in de sector zorg en WJK in Drenthe is 86% vrouw. De percentages verschillen echter per branche. In de kinderopvang is 96% van de werknemers vrouw terwijl dit in de GGZ 73% is. Gemiddeld zijn de werknemers 41,6 jaar oud. In de GGZ is men gemiddeld het oudst (44,0 jaar) en in de kinderopvang het jongst (34,5 jaar). Verder is 7% van alle werknemers in de zorg en WJK in Drenthe allochtoon. 7
Naar VOV-kwalificatie Niet alle werknemers in de zorg en WJK werken in VOV-functies. In Drenthe werken in 2012 naar schatting zo’n 27.050 werknemers in zogenaamde VOV-functies (65% van het totale aantal werknemers in de sector). Verdeeld naar branche, is het aandeel VOV-personeel het grootst in de kinderopvang (79%) gevolgd door de gehandicaptenzorg (78%) en de VVT (75%). In de ziekenhuizen en GGZ ligt het aandeel VOV-personeel relatief laag met 47% en 61%. Verdeeld naar kwalificatie werken de meeste mensen in de regio Drenthe als verzorgende (3) en verpleegkundige (4) in de sector zorg en WJK. De kwalificaties sociaal-cultureel werker (4), sociaal-maatschappelijke dienstverlening (4) en sociaal-cultureel werker (5) zijn klein in aantal werknemers. Tabel 2.2 Aantal werknemers (VOV-kwalificatie) in zorg en WJK naar kwalificatie, Drenthe, 2012 Kwalificatie
VOV-werknemers 2012
Zorghulp (1)
1.240 910
Helpende zorg en welzijn (2) Verzorgende (3)
7.680
Verpleegkundige (4)
5.130
Verpleegkundige (5)
2.170 80
Sociaal-cultureel werker (4) SAW (4)
3.410
SAW(3)
1.600
Sociaal-maatschappelijke dienstverlening (4)
150
Pedagogiek (5)
610 2.810
Sociaal-pedagogische hulpverlening (5) Maatschappelijk werk en dienstverlening (5)
990
Sociaal-cultureel werker (5)
280
Totaal VOV-personeel
27.050
Totaal zorg en WJK
41.360
Bron: CBS, PGGM, Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil
Verdeling inzet personeel naar directe en indirecte werkzaamheden Wat betreft de inhoud van de functie is in figuur 2.1 te zien dat ongeveer 65% van de werknemers in de sector zorg en WJK in de regio Drenthe behoort tot het verpleegkundig, agogisch en verzorgend personeel. De resterende 35% van werknemers heeft een niet VOV-functie, bijvoorbeeld in management, facilitair, hotelfuncties of overige cliëntgebonden functies . De verdeling van het niet-VOV-personeel is gebaseerd op landelijke kengetallen. Regionale gegevens over de verdeling van functies binnen het niet-VOV-personeel zijn niet voorhanden. Inzicht in de samenstelling en omvang van het niet-VOV-personeel wordt steeds belangrijker, aangezien eventuele bezuinigingen door zorg- en WJK-organisaties in het niet-VOV-deel de noodzaak om op het VOV-personeel te bezuinigen minder noodzakelijk maken.
8
Figuur 2.1 Verdeling werkgelegenheid zorg en WJK naar directe en indirecte werkzaamheden, regio Drenthe, 2012 3%
4%
VOV-personeel
2% 7%
Onderzoek/academisch patientgebonden Management/staf
5%
Administratief 13%
Facilitair
65%
Hotelfuncties Overig
Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil
Contractomvang: relatief veel kleine banen Tabel 2.1 liet reeds zien dat veel werknemers in de zorg en WJK in deeltijd werken. In aanvulling daarop kan gekeken worden naar de contractomvang in de sector. Op basis van landelijke kengetallen is bekend dat 23% van de werknemers in de zorg en WJK een contract heeft van 36 uur of meer. 29% heeft een contract van 28 tot 36 uur, 30% werkt 20 tot 28 uur per week, terwijl 14% een contract heeft van 12 tot 20 uur. Tot slot heeft 4% van de werknemers een contract tot 12 uur per week. De sector als geheel kent daarmee relatief veel kleine banen. Verdeeld naar branche zijn er grote verschillen, zie figuur 2.2. Figuur 2.2 Contractomvang in uren per week naar branche, 2012, Nederland 100% 80%
28%
22%
13%
15%
7% 15%
20%
44% 24%
60% 28%
34%
36% 41%
35%
30%
0%
20% 7% 1%
tot 12 uur
6% 1%
4%
12 tot 20 uur
36%
29%
28%
30%
12% 5%
14%
42%
34%
24% 15%
23%
32% 30%
20%
19%
30%
41% 40%
11%
20%
14% 3%
6%
20 tot 28 uur
Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil
9
12%
21%
19%
7%
7% 2%
28 tot 36 uur
4%
36 uur of meer
Instroom in het onderwijs Van het totaal aantal leerlingen in het MBO in Drenthe stroomt jaarlijks tussen de 32% en 35% van de leerlingen in een zorg en WJK-opleiding in. Het grootste deel stroomt in in een VOV-opleiding zorg (16% in 2011). Het aandeel leerlingen dat een VOV-opleiding welzijn gaat volgen bedraagt bijna 10% en het aandeel leerlingen dat een overige zorgen welzijnsopleiding gaat volgen ligt rond de 8%. Figuur 2.3 Ontwikkeling instroom zorg- en welzijnsopleidingen in het MBO ten opzichte van totale instroom, Drenthe, 2006-2011
2011
16,0%
2010
16,4%
2009
9,9%
8,4%
14,1%
2008
9,1%
14,2%
2006 5%
10,6%
10,3%
9,7%
15,4%
0%
9,1%
10,1%
12,7%
2007
8,1%
11,3%
9,7%
10%
15%
20%
10,4%
25%
30%
35%
40%
Aandeel VOV-zorgopleidingen Aandeel VOV-welzijnsopleidingen Aandeel overige zorg- en welzijnsopleidingen Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking Etil
Figuur 2.4 toont de instroom van leerlingen en studenten in de VOV-opleidingen zorg en WJK voor de periode 2006-2012. De totale instroom is vanaf 2009 toegenomen. In 2012 groeide de instroom tot ruim 2.680 leerlingen. Er is sprake van verschillen tussen de diverse opleidingsvormen. Het aandeel MBO-BOL (voltijds opleidingen) is de afgelopen jaren wat afgenomen, terwijl het aandeel MBO-BBL (combinatie werken en leren) groeide. Het aandeel leerlingen dat een HBO-opleiding volgt, was tussen 2008 en 2010 iets groter dan daarvoor en de afgelopen twee jaren. Mogelijke verklaring voor deze instroomontwikkelingen is de economische crisis, waardoor meer leerlingen voor een VOV-opleiding kozen in de zorg en WJK kiezen vanwege de betere baanperspectieven.
10
Figuur 2.4 Ontwikkeling instroom in VOV-opleidingen zorg en WJK naar leerweg, Drenthe, 20062012
100%
Ontwuikkeling totale instroom VOV-opleidingen naar leerweg
17%
18%
2.700 2.600
20%
20%
20%
18%
17%
80% 18%
21%
21%
23%
22%
25%
26%
60%
2.500 2.400 2.300
40% 64%
60%
59%
57%
58%
57%
56%
20%
2.200 2.100
0% 2006
2007
2008
MBO - BOL
2009
2010
MBO - BBL
2011 HBO
Procentuele verdeling VOV-opleiding naar leerwegl
2.800
2012 Totaal
Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking en prognoses Etil
Opleidingslocaties Figuur 2.5. laat zien aan welke ROC’s leerlingen wonend in de provincie Drenthe een MBO zorg- of WJK-opleiding volgen. Daarbij wordt de procentuele verdeling van het totaal aantal leerlingen zorg en WJK naar ROC 3 gegeven. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt wat belangrijke Mbo-opleidingslocaties zijn voor de zorg en WJK in Drenthe. Te zien is dat het ROC Drenthe College Emmen de instelling is met verreweg het grootste aantal leerlingen zorg en WJK: maar liefst 52% van de deelnemers volgt hier een opleiding. Figuur 2.5 Verdeling deelnemers aan opleidingen in zorg en WJK in Drenthe naar ROC in het schooljaar 2012/2013
2%
2%
2%
Deltion College Zwolle
4%
Lanstede Zwolle 16%
Noorderpoort Groningen
ROC Alfa-college Groningen 52%
ROC Drenthe College Emmen
22%
ROC Menso Alting Groningen Overig
Bron: Calibris, bewerking Etil
3
De gegevens hebben betrekking op de totale vestiging van het ROC en zijn momenteel nog niet beschikbaar op het niveau van nevenvestigingen.
11
Leerlingen Op 1 oktober 2011 staan bijna 17.500 MBO-leerlingen en bijna 8.500 HBO-leerlingen ingeschreven bij de verschillende onderwijsinstellingen in Drenthe. De samenstelling van de MBO- en HBO-populatie staat weergegeven in figuur 2.6. Het aantal MBO-deelnemers in de zorg en WJK-opleidingen die opleiden tot een VOV-kwalificatie, bedraagt in 2011 ruim 4.100 (aandeel van 23%). Van deze deelnemers volgen ruim 3.000 personen het BOL-traject (17%) en ruim 1.000 personen het BBL-traject (6%). Het aantal HBOdeelnemers in de zorg en WJK-opleidingen bedraagt in 2011 bijna 1.200; de opleidingen hebben daarmee een aandeel van 14% in de totale HBO-populatie. Figuur 2.6 Samenstelling MBO- en HBO-deelnemers in de VOV-opleidingen in Drenthe in het schooljaar 2011/2012
HBO-deelnemers 2011
MBO-deelnemers 2011
3.020 17%
1.090 6%
1.170 14%
Z&WJK BOL
Z&WJK HBO
Z&WJK BBL Overig MBO
Overig HBO
13.290 77%
7.290 86%
Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking Etil
Gediplomeerden In tabel 2.3 wordt het aantal gediplomeerden voor alle VOV-opleidingen en voor het MBO naar leerweg weergegeven4. In het schooljaar 2012/2013 bedraagt het aantal VOVgediplomeerden in het MBO en het HBO respectievelijk 1.490 en 220. Totaal zijn er dus 1.710 gediplomeerden in VOV-opleidingen voor de sector zorg en WJK. Bij de MBOgediplomeerden heeft 63% de leerweg BOL gevolgd en 32% de leerweg BBL. De overige 5% bestaat uit extranei. Extranei zijn studenten die alleen ingeschreven staan als examendeelnemer en dus geen lessen volgen van de betreffende opleiding.
4
Het aantal gediplomeerden in VOV-opleidingen zorg en WJK is geprognosticeerd voor het schooljaar 2012/2013.
12
Tabel 2.3 Verwachte aantal gediplomeerden in de VOV-opleidingen zorg en WJK in Drenthe in het schooljaar 2012/2013 Kwalificaties Zorghulp (niveau 1)
Aantal 2012 Aandeel BOL 50 79%
Aandeel BBL 0%
Aandeel extranei 21%
Helpende zorg en welzijn (niveau 2)
320
75%
19%
6%
Verzorgende (niveau 3)
370
28%
69%
3%
Verpleegkundige (niveau 4)
120
76%
24%
0%
Verpleegkundige (niveau 5)
60 10
92%
8%
0%
Sociaal-pedagogisch werker (niveau 4)
360
72%
22%
6%
Pedagogisch werker (niveau 4)
140
80%
12%
8%
80
54%
34%
12%
Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4)
140
76%
24%
0%
Sociaal-pedagogisch werker (niveau 3)
270
73%
23%
4%
Pedagogisch werker (niveau 3)
180
81%
13%
6%
Oud-agogisch (niveau 3)
10
52%
48%
0%
Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3)
80
58%
42%
0%
Pedagogiek (niveau 5)
20
Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5)
80
Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5)
40
Cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5)
10 63%
32%
5%
Sociaal-cultureel werker (niveau 4)
Oud-agogisch (niveau 4)
Totaal zorg en WJK
1.710
Totaal zorg en WJK MBO
1.490 220
Totaal zorg en WJK HBO Bron: CBS Onderwijsstatistieken, raming Etil
Niet alle VOV-gediplomeerden gaan werken in de zorg en WJK. Een deel kiest voor een vervolgopleiding en gaat mogelijk pas later in de zorg en WJK werken. Dit geldt met name voor de lagere niveaus. Een ander deel gaat werken in een andere sector of wordt inactief. Hoeveel VOV-gediplomeerden uiteindelijk kiezen voor een baan in de sector zorg en WJK wordt uitgedrukt in het sectorrendement. Het sectorrendement wordt hieronder toegelicht samen met het onderwijsrendement. Onderwijs- en sectorrendement Het aantal leerlingen dat vanuit het onderwijs instroomt op de arbeidsmarkt van de sector zorg en WJK, is afhankelijk van het onderwijs- en sectorrendement van de VOVopleidingen. Het onderwijsrendement is de mate waarin studenten na instroom een diploma halen. Het sectorrendement is het percentage gediplomeerden van een VOVopleiding dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector zorg en WJK. Het regionale sectorrendement wordt bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Door het onderwijsrendement te vermenigvuldigen met het sectorrendement ontstaat een gecombineerd rendement dat aangeeft in welke mate leerlingen die in een VOV-opleiding instromen, later op de arbeidsmarkt van de sector zorg en WJK terechtkomen. Tabel 2.4 toont het onderwijs-, sector- en gecombineerd rendement per VOV-opleiding.
13
Tabel 2.4 Onderwijsrendement, sectorrendement en gecombineerd rendement van de VOVopleidingen in Drenthe Onderwijsrendement 64,0%
Sectorrendement 29,5%
Gecombineerd rendement 18,9%
Helpende zorg en welzijn (niveau 2)
62,2%
52,1%
32,4%
Verzorgende (niveau 3)
60,0%
90,8%
54,5%
Verpleegkundige (niveau 4)
46,2%
86,9%
40,2%
Verpleegkundige (niveau 5)
49,1%
92,5%
45,4%
Sociaal-cultureel werker (niveau 4)
52,9%
31,6%
16,7%
Pedagogisch werker (niveau 4)
50,3%
61,4%
30,8%
Oud-agogisch (niveau 4)
67,2%
59,2%
39,8%
Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4)
56,6%
91,7%
51,9%
Pedagogisch werker (niveau 3)
50,6%
71,5%
36,2%
Oud-agogisch (niveau 3)
57,8%
68,0%
39,3%
Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3)
61,0%
87,3%
53,2%
Pedagogiek (niveau 5)
59,5%
61,8%
36,8%
Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5)
47,7%
78,6%
37,5%
Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5)
46,5%
60,2%
28,0%
Cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5) Bron: CBS, bewerking Etil
36,1%
40,3%
14,5%
Zorghulp (niveau 1)
Uit tabel 2.4 blijkt dat het sectorrendement hoog is (meer dan 90%) voor de opleidingen tot verpleegkundige (niveau 5), medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) en verzorgende (niveau 3) (bijna 91%). Het sectorrendement voor de opleiding zorghulp (niveau 1) en voor de opleiding sociaal-cultureel werker (niveau 4) is laag. Het gecombineerde rendement is hoog (boven de 50% voor de opleidingen verzorgende (niveau 3) en medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3 en 4). Laag is het rendement voor de opleidingen cultureel-maatschappelijke vorming (niveau 5), sociaal-cultureel werker (niveau 4) en zorghulp (niveau 1). Nog geen 20% van de ingestroomde leerlingen in deze opleidingen vindt een baan in deze richting.
14
Pendel De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Veel werknemers pendelen dagelijks naar een andere gemeente (of zelfs provincie) dan waar ze woonachtig zijn. Dit komt onder andere door verschillen in de concentratiedichtheid van banen, regionale woningmarkten en woonvoorkeuren. De afgelopen jaren is het woon-werkverkeer toegenomen door een toename van de werkgelegenheid, maar ook door de problemen op de woningmarkt en een toename van het aantal tweeverdieners waardoor verhuizen naar de werkgemeente niet altijd mogelijk is. Bij pendel wordt normaliter onderscheid gemaakt tussen binnenlandse en buitenlandse pendel. Bij binnenlandse pendel gaat het om woon-werkverkeer binnen Nederland; bij buitenlandse pendel gaat het om grensoverschrijdend woon-werkverkeer. Veel van deze pendelgegevens worden jaarlijks door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) verzameld via registratie- en enquêtebestanden. Hierdoor heeft het CBS goed zicht op de pendelbewegingen van personen die in loondienst in Nederland werken. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in Nederland werken (inkomende buitenlandse pendel). Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van Nederland in het buitenland werkzaam zijn (uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Drenthe is sprake van een negatief binnenlands pendelsaldo van werknemers voor alle sectoren. In 2010 bedroeg het pendelsaldo voor alle sectoren -14.230. Het binnenlands pendelsaldo van werknemers voor de sector zorg en WJK is in Drenthe met 2.600 echter positief. Ruim 8.700 inwoners van Drenthe verlaten de regio om elders in de zorg en WJK te gaan werken, terwijl ruim 11.300 mensen de omgekeerde beweging maken. Per saldo komen er meer werknemers in de sector zorg en WJK naar Drenthe dan er vertrekken. Figuur 2.7 geeft de binnenlandse pendelstromen en –saldi grafisch weer voor de zorg en WJK en alle sectoren in 2010. Figuur 2.7 Binnenlandse pendel van werknemers in de sector zorg en WJK en alle sectoren, 2010 70.000
59.080
60.000 44.850
50.000 40.000 30.000 20.000
11.310
10.000
8.710 2.600
0 -10.000 -14.230
-20.000 zorg en WJK Drenthe Inkomende pendel
Alle sectoren Drenthe
Uitgaande pendel
Bron: CBS, bewerking Etil
15
Pendelsaldo
Tabel 2.5 toont de belangrijkste pendelbewegingen van en naar Drenthe voor de sector zorg en WJK. Uit deze tabel blijkt dat de populairste bestemmingen om vanuit Drenthe in de sector zorg en WJK te gaan werken, de naburige provincie Groningen en de regio IJsselvecht zijn. Werknemers die naar Drenthe pendelen om te werken komen ook vaak uit Groningen en IJsselvecht. Tabel 2.5 Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in zorg en WJK Drenthe, 2010 Inkomende pendel Regio van herkomst
Uitgaande pendel Regio van bestemming
Groningen
5.330 Groningen
5.210
IJsselvecht
2.350 IJsselvecht
1.640
Friesland
1.610 Friesland
670
Bron: CBS, bewerking Etil
Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel van werknemers. In totaal komen 2.920 mensen die in het buitenland wonen naar Drenthe om te werken. Daarvan hebben 140 mensen een baan in de sector zorg en WJK. Tabel 2.6 Inkomende buitenlandse pendel van werknemers, 2010 Zorg en WJK Nederland
Alle sectoren
9.780
179.160
140
2.920
Drenthe Bron: CBS, bewerking Etil
Mobiliteit van gediplomeerden Tot nu toe is de pendel van werknemers besproken. Daarnaast is het ook mogelijk dat gediplomeerden die de arbeidsmarkt betreden, in een andere regio gaan werken dan de regio waarin ze in het jaar van afstuderen woonden. In Drenthe betreden jaarlijks bijna 1.100 gediplomeerden de arbeidsmarkt. Van dit aantal komen ruim 200 gediplomeerden uit andere regio’s. Jaarlijks gaan er echter circa 180 gediplomeerden uit Drenthe aan het werk in andere regio’s, waarbij de bestemming vaak Groningen of IJsselvecht is. Per saldo wint Drenthe dus gediplomeerden vanuit andere regio’s.
16
3. TOEKOMST ARBEIDSMARKT ZORG EN WJK Het kabinet Rutte II wil de kwaliteit van zorg en welzijn verbeteren door de burger centraal te stellen. Tegelijkertijd wil het kabinet de oplopende kosten van zorg en welzijn beteugelen. Om dit te bereiken is in het regeerakkoord5 een groot aantal maatregelen aangekondigd. In meerdere opzichten betekenen deze maatregelen een trendbreuk met het verleden. Niet alleen neemt het groeitempo van de uitgaven af, ook wordt de zorg (care) anders georganiseerd. In dit hoofdstuk geven we een eerste doorkijk van de verwachte arbeidsmarktgevolgen van het regeerakkoord voor de sector zorg en WJK in de regio Drenthe. Onzekerheden en interpretatie prognoses In het verleden was sprake van een gestage groei van het aantal werkenden in de zorg en WJK. Dit beeld gaat de komende jaren veranderen. Deze trendbreuk met het verleden en de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de uitvoering van de langdurige zorg en ondersteuning (care) brengt de nodige onzekerheid voor beleidsmakers met zich mee. De behoefte aan inzicht in toekomstige ontwikkelingen is daardoor groot. Momenteel is het echter lastig om de precieze gevolgen van het regeerakkoord inzichtelijk te maken, aangezien er nog veel zaken onzeker zijn. In de prognoses die in dit hoofdstuk worden gepresenteerd, maken we daarom gebruik van aannames over deze onzekerheden. Bij de interpretatie van de regionale prognoses dient hiermee rekening te worden gehouden. Het doel van de prognoses is dan ook niet om toekomstige tekorten of overschotten aan personeel exact te voorspellen, maar om de partijen op de arbeidsmarkt een eerste inzicht te geven in de arbeidsmarktgevolgen van het regeerakkoord voor Drenthe. Op basis van deze inzichten kan vervolgens het arbeidsmarktbeleid verder worden afgestemd, zodat vraag en aanbod van personeel beter op elkaar aansluiten. Bij de beschrijving van de prognoseresultaten wordt achtereenvolgens ingegaan op de uitbreidingsvraag (groei of krimp werkgelegenheid), de vervangingsvraag, het (toekomstige) aanbod van VOV-personeel en de confrontatie tussen vraag en aanbod. Gezien de onzekerheden worden de prognoseresultaten op hoofdlijnen beschreven. Uitbreidingsvraag naar VOV-personeel Uitbreidingsvraag is de vraag naar nieuwe arbeidskrachten die ontstaat door groei van de werkgelegenheid. De uitbreidingsvraag kan ook negatief zijn. Er is dan sprake van een krimp in plaats van uitbreiding van de werkgelegenheid. In de zorg en WJK wordt de uitbreidingsvraag, zowel landelijk als regionaal, sterk bepaald door beschikbare financiële middelen. Momenteel is het onzeker hoeveel middelen in de toekomst precies naar de verschillende branches gaan. Gemeenten kunnen namelijk zelf beslissen hoe de middelen die zij ontvangen van de rijksoverheid voor de verschillende zorg- en welzijnsfuncties, worden ingezet. Bij de prognoses van de uitbreidingsvraag hebben we de aanname gemaakt dat de beschikbare middelen worden ingezet voor de zorg- en welzijnsfuncties op de wijze waarop dat ook in het basisjaar 2012 is gedaan. Met andere woorden, er wordt door deze aanname geen rekening gehouden met de gevolgen van keuzes die gemeenten gaan maken over de inzet van middelen of met mogelijk hogere uitvoeringskosten bij de gemeenten zelf.
5
En daarop volgende akkoorden en plannen. In dit hoofdstuk zijn de ontwikkelingen verwerkt tot en met september 2013. In het algemeen is er op alle politieke niveaus nog besluitvorming gaande.
17
Naast de beschikbare middelen zijn regionale ontwikkelingen in het ziekteverzuim, de zorgvraag, arbeidsproductiviteit en de deeltijdfactor van invloed op de uiteindelijke uitbreidingsvraag. Figuur 3.1 laat de verwachte uitbreidingsvraag voor Drenthe zien voor zorg- en WJK-branches. Figuur 3.1 Uitbreidingsvraag branches zorg en WJK, Drenthe, 2013-2017 Ziekenhuizen GGZ Overige zorg Gehandicaptenzorg VVT Kinderopvang Jeugdzorg WMD Totaal
10 -80 110 10 -900 -390 -130 -270 -1.640
-2.000
-1.500
-1.000
-500
0
500
Bron: Etil
De totale uitbreidingsvraag voor de sector zorg en WJK in de regio Drenthe is gedurende de periode 2013-2017 negatief met 1.640 personen (-4%). Er is wel sprake van een groot verschil tussen de zorgbranches en de WJK-branches. In de zorgbranches is in de regio Drenthe sprake van een afname van -2%, terwijl de afname in de WJK-branches met -17% veel sterker is. Hieronder wordt ingegaan op de gehanteerde aannames voor de uitbreidingsvraag in Drenthe naar branche. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is dat veel beleidsmaatregelen op een specifiek moment betrekking hebben waardoor de uitbreidingsvraag in een branche gedurende de periode 2013-2017 sterk kan fluctueren. Ziekenhuizen: in de ziekenhuizen is een nieuw bestuurlijk akkoord afgesloten, waarin afgesproken is de groeiruimte van de financiële middelen in 2014 en de drie jaren erna te beperken. Gezien deze afspraken en de aanname dat er in de ziekenhuizen sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%), gaan we ervan uit dat de uitbreidingsvraag in Drenthe binnen de ziekenhuizen beperkt positief zal zijn. GGZ: voor de GGZ is overeenstemming bereikt over de verlenging van het bestuurlijke akkoord 2013-2014 dat in 2012 is afgesloten. Ook in dit akkoord is afgesproken de groeiruimte in 2014 tot 1,5% en in de jaren erna tot 1% te beperken. Vanwege deze afspraken en de aanname dat binnen de GGZ sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%), gaan we ervan uit dat de uitbreidingsvraag in Drenthe voor de GGZ de komende jaren beperkt negatief zal zijn. Gehandicaptenzorg: in de gehandicaptenzorg gaan we voor de komende jaren uit van een bescheiden groei van de uitbreidingsvraag in Drenthe. In het jaar 2015 wordt de (negatieve) invloed van de beleidsmaatregelen voor de langdurige zorg en ondersteuning zichtbaar. VVT: de verwachting is dat de uitbreidingsvraag in VVT de komende jaren daalt. Bij de interpretatie van deze ontwikkeling is het van belang om te realiseren dat er in de VVT meerdere beleidsmaatregelen door elkaar heen spelen. In de langdurige zorg is er vanaf 2015 sprake van een verschuiving van intramurale naar extramurale zorg. Hierdoor nemen de middelen voor de thuiszorg toe en de middelen voor de intramurale verpleging en verzorging juist af. In de thuiszorg wordt ook huishoudelijk hulp verleend. Hierop wordt in het regeerakkoord met ingang van 2015 sterk bezuinigd (40%) 18
Het totale effect van de beleidsmaatregelen voor de thuiszorg is echter positief, waardoor we voor de thuiszorg in Drenthe uitgaan van een positieve uitbreidingsvraag. Kinderopvang: voor de kinderopvang wordt een negatieve uitbreidingsvraag in Drenthe verwacht. Tot aan 2015 wordt een aanzienlijke afname van de uitbreidingsvraag verwacht als gevolg van de hogere ouderbijdrage en een oplopende werkloosheid (onder ouders). Daarna is weer sprake van een beperkte toename van de uitbreidingsvraag. Jeugdzorg: de uitbreidingsvraag in de sector jeugdzorg staat onder druk als gevolg van de invoering van de nieuwe wet Jeugdzorg. Deze nieuwe met gaat gepaard met een landelijke korting op het budget die oploopt tot 15% in 2017. Voor Drenthe wordt een negatieve uitbreidingsvraag in de sector Jeugdzorg verwacht. WMD: de verwachting is dat de Drentse gemeenten net als in de afgelopen jaren blijven bezuinigen op de branche welzijn en maatschappelijke dienstverlening. Het gevolg hiervan is een negatieve uitbreidingsvraag voor de sector WMD in Drenthe. In tabel 3.1 is de vraag naar VOV-personeel weergegeven per kwalificatie. In 2017 is in Drenthe de vraag naar VOV-personeel ongeveer 1.200 werknemers lager dan in 2012. Voor de meeste VOV-kwalificaties neemt de vraag in de periode 2013-2017 af. De vraag naar zorghulpen (niveau 1) neemt het sterkst af, hetgeen het gevolg is van de budgettaire korting op huishoudelijke hulp. Ook de vraag naar helpenden zorg en welzijn (niveau 2) en sociaal-cultureel werkers (niveau 4) neemt met bijna 10% af. Niet voor alle zorgkwalificaties daalt uitbreidingsvraag. De vraag naar verpleegkundigen (niveau 4 en 5) neemt in Drenthe toe. Dit is het gevolg van de relatief gunstige ontwikkelingen in de ziekenhuizen en de GGZ, branches waar relatief veel verpleegkundigen werken. Daarnaast investeert het kabinet in de wijkverpleegkundigen waardoor de vraag naar verpleegkundigen in de thuiszorg fors toeneemt. Voor alle agogische kwalificaties daalt de vraag naar personeel. Tabel 3.1 Uitbreidingsvraag werknemers met een VOV-kwalificatie, Drenthe, 2013-2017 Werknemers Werknemers Verpleegkundige (niveau 5)
Abs. ontw.
% Ontw.
2013-2017 180
2013-2017 8%
(VOV) 2012 2.170
(VOV) 2017 2.350
5.130
5.250
110
2%
7.680
7.200
-480
-6%
Verpleegkundige (niveau 4) Verzorgende (niveau 3) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Zorghulp (niveau 1) Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) Sociaal-cultureel werker (niveau 5) Sociaal-cultureel werker (niveau 4) Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) Sociaal-maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) Pedagogiek (niveau 5) SAW (niveau 4) SAW (niveau 3) Totaal VOV-personeel Bron: Etil
19
910
830
-80
-9%
1.240
760
-480
-39%
2.810
2.700
-100
-4%
280
260
-20
-6%
80
70
-10
-9%
990
940
-40
-4%
150
140
-10
-6%
610
590
-20
-3%
3.410
3.240
-180
-5%
1.600
1.510
-90
-6%
27.050
25.850
-1.200
-4%
Vervangingsvraag en wervingsbehoefte VOV-personeel Naast de uitbreidingsvraag ontstaat vraag naar personeel als gevolg van uitstroom van werknemers in zorg en WJK. Dit wordt aangeduid als vervangingsvraag. In het gehanteerde regionale prognosemodel worden meerdere bestemmingen van de uitstroom meegenomen, te weten: uitstroom naar overige bedrijfstakken (buiten zorg en WJK); uitstroom naar uitkering en inactiviteit; uitstroom naar pensioen; uitstroom naar opscholing (exclusief doorscholing); uitstroom naar een andere regio (pendel). Tabel 3.2 geeft een overzicht van de totale uitstroom van werknemers met een VOVkwalificatie. In Drenthe stromen gedurende de periode 2013-2017 ongeveer 9.260 werknemers met een VOV-kwalificatie uit de sector zorg en WJK, hetgeen ongeveer 34% is van het totale VOV-personeel in het realisatiejaar 2012 en gemiddeld 7% per jaar. Gedurende deze periode gaan in Drenthe ongeveer 1.490 personen, 16% van de totale uitstroom van werknemers, uit de zorg en WJK met pensioen. Bij het vaststellen van deze uitstroom is rekening gehouden met een toename van de gemiddelde uittredeleeftijd van 63,5 jaar naar 64,3 jaar in 2017. De uitstroom naar overige bedrijfstakken, uitkeringen en inactiviteit hangt samen met de ontwikkelingen in de vraag naar VOV-personeel. Indien de uitbreidingsvraag sterker afneemt, neemt de uitstroom van personeel naar deze bestemmingen sterker toe. Om een goed totaalbeeld te krijgen van de totale wervingsbehoefte van zorg- en welzijnsorganisaties zijn in tabel 3.2 ook gegevens opgenomen over de verwachte wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte is de som van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag (uitstroom van werknemers). Als de uitbreidingsvraag negatief is, wordt niet al het personeel dat uitstroomt vervangen. De totale wervingsbehoefte in de regio Drenthe in de sector zorg en WJK is gedurende de periode 2013-2017 ongeveer 8.100 personen (1.600 personen per jaar), hetgeen ongeveer 30% van het VOVpersoneel is in het jaar 2012 en gemiddeld 6 procent per jaar. Tabel 3.2 Uitstroom en wervingsbehoefte van werknemers met een VOV-kwalificatie, absoluut en uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers 2012, Drenthe, 2013-2017 werknemers (VOV) 2012 Verpleegkundige (niveau 5) Verpleegkundige (niveau 4) Verzorgende (niveau 3) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Zorghulp (niveau 1) Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) Sociaal cultureel werker (niveau 5) Sociaal cultureel werker (niveau 4) Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) Pedagogiek (niveau 5) SAW (niveau 4) SAW (niveau 3) Totaal VOV-personeel Bron: Etil
2.170 5.130 7.680 910 1.240 2.810 280 80 990 150 610 3.410 1.600 27.050
20
uitstroom werknemers 2013-2017 abs. % 470 22% 1.370 27% 1.860 24% 890 98% 1.050 85%
Wervingsbehoefte 2013-2017 abs. % 650 30% 1.480 29% 1.380 18% 810 89% 570 46%
850 110 40 390 70 300 1.090 750 9.260
750 90 30 350 60 280 910 660 8.060
30% 41% 55% 39% 50% 49% 32% 47% 34%
27% 32% 38% 35% 40% 46% 27% 41% 30%
Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie Tegenover de wervingsbehoefte van VOV-personeel staat de instroom van VOV-personeel op de arbeidsmarkt zorg en WJK. In het gehanteerde regionale prognosemodel bestaat de instroom uit meerdere aanbodcategorieën: instroom vanuit onderwijs/instroom vanuit andere kwalificaties (opscholing); instroom vanuit overige bedrijfstakken (buiten zorg en WJK); instroom vanuit uitkeringen en inactiviteit; instroom vanuit een andere regio (pendel). In tabel 3.3 is de totale (potentiële) instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie in Drenthe weergegeven voor de periode 2013-2017. Gedurende de periode 2013-2017 gaan we ervan uit dat ongeveer 13.400 werknemers (gemiddeld 2.700 per jaar) met een VOV-kwalificatie op de arbeidsmarkt zullen instromen in Drenthe. Vooral de lagere zorgopleidingen en de agogische kwalificaties hebben ten opzichte van het aantal werknemers in 2012 een relatief hoge instroom van werknemers. Gezien het grote aandeel van de aanbodcategorie instroom vanuit onderwijs is deze ook separaat in tabel 3.3 opgenomen. Opleidingen zorg en welzijn waren en zijn nog steeds populair onder leerlingen. Vanuit het onderwijs stromen daardoor in Drenthe ongeveer 7.200 nieuwe werknemers (1.400 personen gemiddeld per jaar) met een VOVkwalificatie in op de arbeidsmarkt van zorg en WJK. De instroom vanuit onderwijs is goed voor meer dan de helft van de totale instroom van werknemers met een VOVkwalificatie. De totale instroom vanuit het onderwijs neemt gedurende de periode 20132017 beperkt af, hetgeen vooral komt door de afname van de instroom uit de agogische opleidingen. Met uitzondering van de instroom van helpenden niveau 2 neemt de instroom op de arbeidsmarkt vanuit het onderwijs voor alle zorgopleidingen toe. Tabel 3.3 Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie, uit het onderwijs en totale instroom, absoluut en uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers in 2012, Drenthe, 2013-2017 VOV-kwalificaties
Werknemers (VOV) 2012
Verpleegkundige (niveau 5) Verpleegkundige (niveau 4) Verzorgende (niveau 3) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Zorghulp (niveau 1) Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) Sociaal-cultureel werker (niveau 5) Sociaal-cultureel werker (niveau 4) Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) Sociaal-maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) Pedagogiek (niveau 5) SAW (niveau 4) SAW (niveau 3) Totaal VOV-personeel Bron: Etil
21
Instroom vanuit onderwijs 20132017
Totale instroom 2013-2017
2.170
abs. 400
% 18%
abs. 690
% 32%
5.130
690
13%
1.380
27%
7.680
1.930
25%
3.460
45%
910
860
95%
1.020
112%
1.240
210
17%
1.450
117%
2.810
430
15%
1.150
41%
280
10
4%
100
36%
80
10
13%
40
50%
990
190
19%
430
43%
150
0
0%
70
47%
610
100
16%
360
59%
3.410
1.250
37%
1.870
55%
1.600
1.120
70%
1.360
85%
27.050
7.190
27%
13.350
49%
Confrontatie vraag en aanbod (kwantitatief) In de voorgaande paragrafen is achtereenvolgens ingegaan op de prognoses van de uitbreidingsvraag, de vervangingsvraag en de instroom van werknemers met een VOVkwalificatie. Door deze onderdelen bij elkaar te brengen kan worden bepaald of er tekorten dan wel overschotten aan personeel dreigen te ontstaan. Figuur 3.2 geeft een overzicht van de verwachte overschotten aan werknemers met een VOV-kwalificatie in Drenthe in de periode 2013-2017 binnen de sector zorg en WJK. Voor het totaal van VOV-personeel dreigt in Drenthe in de komende jaren een overschot te ontstaan dat oploopt tot ruim 5.000 personen in 2017. Vooral in 2015, het jaar waarin veel beleidsmaatregelen uit het regeerakkoord worden ingevoerd, is het dreigende overschot aan VOV-personeel groot. Figuur 3.2 Overschot aan werknemers met een VOV-kwalificatie in periode 2013-2017 (uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers in 2012), Drenthe
80% 70% 60% 50%
53%
40% 30% 20% 10%
22%
17%
0% zorg
WJK
zorg en WJK
Bron: Etil
Figuur 3.2 geeft een eerste inzicht in de arbeidsmarktgevolgen van voorgenomen beleid voor Drenthe. Bij de interpretatie van deze onderzoeksresultaten dient rekening te worden gehouden dat er momenteel nog geen harde uitspraken gedaan kunnen worden over de omvang van de verwachte tekorten en overschotten naar branches en kwalificaties. De reden hiervoor is dat de onzekerheden daarvoor momenteel nog te groot zijn. De onzekerheden hebben met name betrekking op de keuzes van gemeenten en zorg- en WJK-organisaties naar aanleiding van de voorgenomen beleidsmaatregelen. Daarnaast is het ook lastig om de veranderde dynamiek in de sector zorg en WJK, van sterke groei naar krimp, te prognosticeren. Prognoses zijn namelijk voor een deel gebaseerd op historische gegevens. We kiezen er dan ook voor de verwachte tekorten/overschotten binnen de sector zorg en WJK weer te geven met behulp van de indicator kans op een baan. De indicator kans op baan geeft de kans weer van een werknemer met een VOVkwalificatie om een baan te vinden op de arbeidsmarkt van zorg en WJK. Om de waarde van de indicator te kunnen bepalen maken we gebruik van de regionale omvang van het tekort/overschot binnen een bepaalde kwalificatie als percentage van de totale werkgelegenheid in het uitgangsjaar 2012. Naarmate de overschotten aan personeel groter worden, wordt de kans om een baan te vinden kleiner. Het omgekeerde is het geval bij verwachte tekorten aan personeel. In tabel 3.4 is de gehanteerde afbakening van de indicator kans op een baan inclusief de bijbehorende namen van de categorieën weergegeven.
22
Tabel 3.4 Afbakening indicator kans op een baan Aandeel discrepantie t.o.v. werknemers 2012 1. Overschot > 15% van werknemers 2012 2. Overschot > 2,5% van werknemers 2012 & overschot ≤ 15% van werknemers 2012 3. Overschot ≤ 2,5% van werknemers 2012 & tekort < -2,5% van werknemers 2012 4. Tekort ≥ -2,5% van werknemers & tekort < -15% van werknemers 2012 5. Tekort ≥-15% van werknemers 2012
Symbool -
Toelichting Geringe kansen
=/-
Matige kansen
= =/+ +
Voldoende kansen Ruim voldoende kansen Goede kansen
Of er in de toekomst sprake is van overschotten of tekorten, en daarmee een geringe of goede kans op een baan, verschilt sterk tussen de verschillende VOV-kwalificaties. Tabel 3.5 geeft een overzicht van de baankansen van de verschillende VOV-kwalificaties in Drenthe. Bij de zorgkwalificaties zijn de baankansen het minst goed voor zorghulpen (niveau 1), helpenden zorg en welzijn (niveau 2) en verzorgenden (niveau 3). Ook voor werknemers met een agogische kwalificatie is de kans op het vinden van een baan matig of gering. De kans op het vinden van een baan is het klein voor personeel met een pedagogische kwalificatie. Personeel met dit type kwalificatie is vaak werkzaam in de kinderopvang, een branche waar de vraag naar personeel sterk afneemt. Het aanbod van personeel neemt echter nog steeds sterk toe, met geringe kans op het vinden van een baan tot gevolg. De enige kwalificatie waar sprake is van voldoende baankansen binnen de zorgkwalificaties is verpleegkundige (niveau 4 en 5). Voor deze kwalificatie wordt een beperkt tekort aan personeel verwacht in Drenthe, hetgeen het gevolg is van de relatief gunstige ontwikkeling van de vraag naar personeel in ziekenhuizen en GGZ. Daarnaast investeert het kabinet in wijkverpleegkundigen, waardoor de vraag naar deze kwalificatie in de thuiszorg toeneemt. Tabel 3.5 Indicatie kans op een baan voor instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie in de periode 2013-2017, naar VOV-kwalificaties, Drenthe VOV-kwalificaties Verpleegkundige (niveau 5) Verpleegkundige (niveau 4) Verzorgende (niveau 3) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Zorghulp (niveau 1) Sociaal-pedagogische hulpverlening (niveau 5) Sociaal-cultureel werker (niveau 5) Sociaal-cultureel werker (niveau 4) Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) Sociaal-maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) Pedagogiek (niveau 5) SAW (niveau 4) SAW (niveau 3) Totaal VOV-personeel Bron: Etil
Indicatie kans op een baan = = = = =/= -
23
Confrontatie vraag en aanbod (kwalitatief) Naast kwantitatieve verschillen op de arbeidsmarkt van zorg en WJK zijn steeds meer ontwikkelingen die leiden tot kwalitatieve discrepanties. Landelijke ramingen op het niveau van de branches en kwalificaties laten zien dat er voor sommige kwalificaties in de ene branche tekorten en in andere branches juist overschotten dreigen te ontstaan. Voor een deel zullen deze overschotten en tekorten elkaar opheffen. De mogelijkheden hiervoor hangen af van de gevraagde en aangeboden competenties. Bijvoorbeeld verpleegkundigen (niveau 5) kunnen zowel werkzaam in de ziekenhuizen als in de thuiszorg. De gevraagde competenties in beide branches verschillen echter wezenlijk van elkaar, zodat het niet waarschijnlijk is dat een mogelijk overschot in de ziekenhuizen het tekort in de thuiszorg zonder aanvullende opleiding kan opheffen. Een ander voorbeeld is de overheveling van de middelen naar het sociale domein van gemeenten waardoor mogelijk nieuwe vormen van zorgverlening gaan ontstaan. De wijkverpleegkundige heeft niet alleen verplegende taken, maar ze heeft ook te maken met de sociaal-maatschappelijke problematiek van cliënten. De verschuiving van intranaar extramurale zorg betekent een verschuiving in de gevraagde competenties. Denk bijvoorbeeld aan het coördineren en begeleiden van vrijwilligers mantelzorgers. Ook ontwikkelingen op het gebied van technologische en sociale innovatie zorgen ervoor dat er een beroep gedaan kan worden op andere professionele vaardigheden van medewerkers. Tevens kan het de duurzame inzetbaarheid van medewerkers verhogen en carrièrekansen bieden. Daarnaast kunnen, doordat taken van hoger opgeleide beroepsbeoefenaren verschuiven naar lager opgeleiden (jobcarving), nieuwe en andere functies ontstaan. Ook kan er al geanticipeerd worden op de toekomstig te leveren zorg, die zwaarder en complexer wordt, door werknemers op te leiden of aan te nemen met een hoger opleidingsniveau.
24
CONCLUSIE De sector zorg en WJK is met 23% van de totale werkgelegenheid een belangrijke sector voor de provincie Drenthe. Tot 2011 was er sprake van een sterke groei van de werkgelegenheid in de zorg en WJK in Drenthe. De sector is in al die jaren in staat gebleken om voldoende geschikt personeel naar zich toe te trekken. Opleidingen zorg en welzijn waren - en zijn ook nu nog - populair, terwijl er in de overige sectoren sprake was van minder positieve ontwikkelingen als gevolg van de economische crisis. De arbeidsmarkt zorg en WJK gaat echter veranderen. Als gevolg van de ontwikkelingen in de financiële middelen is van een sterke groei van de vraag naar VOV-personeel zoals dat in het verleden het geval was, in de regio Drenthe geen sprake meer. Er is hierbij wel sprake van een groot verschil tussen de zorgbranches en WJK-branches. In de zorgbranches in Drenthe is per saldo sprake van een bescheiden afname van de werkgelegenheid, terwijl de werkgelegenheid in de WJK-branches juist sterk afneemt. De manier waarop de zorg georganiseerd wordt, verandert ook. Het kabinet streeft ernaar om mensen langer thuis te laten wonen, indien nodig met professionele ondersteuning. Voor de verpleging, verzorging, gehandicaptenzorg en GGZ betekent dit een verschuiving van intra- naar extramurale zorg. Omdat de benodigde competenties en kwalificaties voor extramurale zorg anders zijn dan voor intramurale zorg heeft dit ook gevolgen voor de toekomstige samenstelling van de werkgelegenheid. Door de overheveling van middelen naar het sociale domein van gemeenten gaan mogelijk nieuwe vormen van zorgverlening ontstaan. Mensen blijven langer thuis wonen met ondersteuning van hun omgeving en professionele zorgverleners. De perspectieven op een baan in de sector zorg en WJK worden de komende jaren minder gunstig. Vooral voor de lagere kwalificaties en voor de agogische kwalificaties neemt de vraag naar personeel sterk af. Dit dreigt, in ieder geval tijdelijk, voor overschotten te zorgen. Ondanks de rem op de groei blijft het toekomstige aanbod van personeel een belangrijk thema binnen de Drentse sector zorg en WJK. Als gevolg van de demografische trends van ontgroening en vergrijzing komt er in de toekomst minder nieuw aanbod beschikbaar voor de arbeidsmarkt, terwijl meer personeel uitstroomt naar pensioen. Verder blijven kwalitatieve discrepanties binnen de sector zorg en WJK een belangrijk aandachtspunt. Met behulp van de prognoses hebben we een eerste inzicht proberen te geven van de gevolgen van het regeerakkoord voor de sector zorg en WJK in de regio Drenthe. Op basis van deze eerste inzichten kan het arbeidsmarktbeleid verder worden afgestemd, zodat vraag en aanbod van personeel beter op elkaar aansluiten.
25
BIJLAGE 1
BRONNEN EN DEFINITIES
Bronnen Betrouwbare arbeidsmarktinformatie is van belang voor de personeelsplanning en -voorziening van zorg- en welzijnsorganisaties. ZorgpleinNoord werkt in RegioPlusverband samen met andere regionale werkgeversverbanden om cijfers over gerealiseerde ontwikkelingen en verwachte middellangetermijnontwikkelingen binnen de sector zorg en WJK in kaart te brengen. ZorgpleinNoord en RegioPlus maken hierbij gebruik van gegevens uit het landelijke onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW). Het onderzoeksprogramma AZW wordt uitgevoerd door Panteia, SEOR en Etil. Dit AZW onderzoeksprogramma beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in zorg en WJK. Naast landelijke arbeidsmarktinformatie voorziet het nderzoeksprogramma ook in regionale cijfers. Gezien de relevantie van regionale arbeidsmarktinformatie wordt binnen het onderzoeksprogramma alle informatie beschikbaar gemaakt via een databank. Het idee hierachter is dat AZW de belangrijkste cijfers levert en regio’s hier zelf rapporten van kunnen maken als daar behoefte aan is. Definities Bevolking De geregistreerde bevolking van een gebied. Groene druk De verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. Grijze druk De verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar en ouder en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. Potentiële beroepsbevolking Alle personen van 15 tot 65 jaar. Beroepsbevolking De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. Arbeidsparticipatie Het aandeel van de beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking (= bevolking van 15 tot 65 jaar) weergegeven als een percentage. Arbeidsparticipatie wordt ook wel bruto participatiegraad of beroepsdeelneming genoemd. Arbeidsreserve Het aantal mensen dat momenteel niet werkt, maar wel minimaal 12 uur of meer per week wil werken. De arbeidsreserve bestaat zowel uit personen die actief als niet-actief op zoek zijn naar werk voor 12 uur of meer per week. Zelfstandigen Persoon die op enig moment in een jaar geregistreerd staat als zelfstandige (definitie CBS). Aantal werknemers Het aantal personen dat een arbeidsovereenkomst werknemer-werkgever heeft.
26
Branche Overige Zorg De branche overige zorg is een verzamelnaam voor instellingen die niet bij de overige zorgbranches konden worden ondergebracht. Kort gezegd vallen hier de volgende zaken onder: medische praktijken (huisartsen, psychiaters, tandartsen, verloskundigen, fysiotherapeuten et cetera), instellingen voor curatieve zorg (abortusklinieken, gezondheidscentra), medische laboratoria en ambulancediensten. Allochtoon Personen van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Hieronder worden zowel westerse als niet-westerse allochtonen verstaan. VOV-personeel Verpleging, Opvoedkundig en Verzorgend. In plaats van de term opvoedkundig wordt tegenwoordig meestal de term sociaal-agogisch gebruikt. Wanneer gesproken wordt over VOV-personeel dan is het ondersteunend personeel (bijvoorbeeld in administratieve functies, ICT, etc.) buiten beschouwing gelaten. Instroom in het onderwijs Aantal personen dat staat ingeschreven in een zorg- of welzijnsopleiding van het bekostigd onderwijs op peildatum 1 oktober per jaar en voor die tijd niet stond ingeschreven voor een dergelijke opleiding. Als uitgangspunt voor het meten van instroom geldt de woonplaats van de leerling. Overige zorg- en welzijnsopleidingen Alle aan zorg- en welzijn gerelateerde, niet VOV-opleidingen in het mbo (bijvoorveeld apothekers-, dokters- en tandartsassistentenopleidingen). Onderwijsrendement Het percentage studenten dat is ingestroomd in een bepaalde kwalificatie in jaar t dat binnen x+1 jaar het bijbehorende diploma heeft behaald, waarbij x de reguliere studieduur in jaren is. Het regionale onderwijsrendement wordt berekend op basis van de woonregio van de student in het instroomjaar t. Sectorrendement Het percentage gediplomeerden (met een behaalde kwalificatie zorg & WJK) in jaar t dat in jaar t+1 werkzaam is in de sector zorg & WJK. Het regionale sectorrendement wordt berekend op basis van de woonregio van de gediplomeerde in jaar t. Gecombineerd rendement Het gecombineerde rendement is een combinatie van het onderwijs- en het sectorrendement. Het geeft het percentage studenten weer dat is ingestroomd in een bepaalde kwalificatie en na het behalen van hun diploma werkzaam is in de sector zorg en WJK. Inkomende binnenlandse pendel Het aantal personen dat in een bepaalde regio komt werken maar woonachtig is in een andere regio binnen Nederland. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Uitgaande binnenlandse pendel Het aantal personen dat in een bepaalde regio in Nederland woont maar werkt in een andere regio binnen Nederland. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren.
27
Uitbreidingsvraag Uitbreidingsvraag is de vraag naar nieuwe arbeidskrachten die ontstaat door groei van de werkgelegenheid. De uitbreidingsvraag kan ook negatief zijn. Er is dan sprake van een krimp in plaats van uitbreiding van de werkgelegenheid. Vervangingsvraag Naast de uitbreidingsvraag ontstaat vraag naar personeel als gevolg van uitstroom van werknemers uit zorg en WJK. Dit wordt aangeduid als vervangingsvraag. In het gehanteerde regionale prognosemodel worden meerdere bestemmingen van uitstroom meegenomen: overige bedrijfstakken, uitkering, inactiviteit, pensioen, opscholing en pendel. Totale wervingsbehoefte De wervingsbehoefte is de som van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag (uitstroom van werknemers). Als de uitbreidingsvraag negatief is, wordt niet al het personeel dat uitstroomt, vervangen. Instroom vanuit onderwijs Het aantal gediplomeerden (met een behaalde kwalificatie zorg en WJK) dat instroomt op de arbeidsmarkt binnen de sector zorg en WJK. In de prognoses van de instroom vanuit het onderwijs worden alleen de door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bekostigde opleidingen meegenomen. Dit geeft echter geen volledig beeld omdat instellingen in de zorg en WJK zelf ook personeel opleiden. Dit is vooral relevant voor de thuiszorg waar veel werknemers functiegerichte opleidingen volgen en afronden. In het prognosemodel zijn voor zorghulpen aannames gemaakt over de werknemers die een functieopleiding met succes afronden. Totale arbeidsmarktinstroom De instroom van personeel op de arbeidsmarkt zorg en WJK. In het gehanteerde regionale prognosemodel bestaat de instroom uit meerdere aanbodcategorieën: onderwijs, instroom vanuit andere kwalificaties (opscholing), overige bedrijfstakken, uitkering, inactiviteit, pendel. Opscholing Onder opscholing wordt de instroom verstaan van mensen die voorheen werkzaam waren als VOV-personeel, maar dan met een andere (meestal lagere) kwalificatie. Tekorten/overschotten De tekorten/overschotten zijn het saldo van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag minus de arbeidsmarktinstroom (UV + VV - AMI). De tekorten/overschotten hebben betrekking op de gehele periode 2013-2017. Indicator kans op een baan De indicator kans op een baan geeft de kans weer van een werknemer met een VOVkwalificatie om een baan te vinden op de arbeidsmarkt van zorg en WJK. Om de waarde van de indicator te kunnen bepalen maken we gebruik van de regionale omvang van het tekort/overschot binnen een bepaalde kwalificatie als percentage van de totale werkgelegenheid in het uitgangsjaar 2012. Naarmate de overschotten aan personeel groter worden, wordt de kans om een baan te vinden kleiner. Het omgekeerde is het geval bij verwachte tekorten aan personeel.
28
