Colofon. Jaargang 18 februari

Colofon

Jaargang 18 februari - 2006

Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob is de vereniging van en voor belangstellenden in de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela in Galicië. Aanmelding als lid en beëindiging geschieden schriftelijk of per e-mail aan het adres van het Genootschap. Het aanmeldingsformulier kan worden gedownloaded van de website www.santiago.nl. Het lidmaatschap loopt uitsluitend per geheel kalenderjaar. Beëindiging dient te worden gemeld vóór 1 december. Contributie: € 20,58 per kalenderjaar incl. het abonnement op de Jacobsstaf. Contributie voor "inwonend lid" € 15,44 zonder de Jacobsstaf. Eenmalig inschrijfgeld entreegeld van £ 10,29 per eerste lid per adres. Girorekening: 5 151146 IBAN: NL90 PSTB 0005 15 1146 BIC: PSTBNL21 Bankrekening: Rabobank Almere nummer 30.25.73.917 t.n.v. Het Nederlands Genootschap van Sint Jacoh Het Genootschap is gevestigd Lange Nieuwstraat 9A; 3512 PA Utrecht Tel: 030 231 53 9l;,fax: 030 231 82 81 e-mail: [email protected] internet: www.santiago.nl Openingstijden: Maandag van 14.00 - 16.00 uur, Donderdag van 19.00 - 21.00 uur, Vrijdag van 10.00 - 12.00 uur, 2e en 4e zaterdag van de maand van 11.00 - 15.00 uur.

'

Bestuur van het Genootschap Tijs Dorenbosch (voorzitter); Theo van Dijk (algemeen secretaris) Bas Brouwer (penningmeester); Ton Aarts; René Heinrichs; Cees Rooijackers; Gerard Zegers (leden). Regio's Het genootschap heeft Nederland verdeeld in regio's. De regio's en de regiocontactpersonen staan achter in dit blad. De regiocontactpersonen zijn het meest directe contact met de leden. Werkgroepen Het Genootschap kent de volgende werkgroepen: Cultuur en geschiedenis - Pelgrimswegen - Herbergenlhospitaleros - Spiritnaliteit - Koor ("El Orfeón Xacobeo") De Jacobsstaf is het orgaan van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en verschijnt viermaal per jaar. ISSN 0923-1 1458 O Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Redactie Sjef van Hulten (voorzitter en eindredactie); Rony de Jong (bureauredactie) Vera Meijers (eindredactie); Tieleke Huijbers (fotoredactie); Gerard van Poppel; Herman Stokmans; Cor van Vliet; José Wienk (leden). Redactieadres pla Elzenstraat 59, 5306 XK Brakel, e-mail: [email protected] Druk & graíìsche verzorging Drukkerij Berne BV, Heeswijk Ruud Conens (logo). Aanwijzingen voor de auteurs Bijdragen voor de Jacobsstaf dienen bij voorkeur in Word, maar in ieder geval digitaal, gezonden te worden naar het redactieadres. Illustraties, voorzien van onderschriften in de marge aangeven. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te weigeren. Meningen en feiten zoals die door auteurs worden weergegeven, vallen buiten verantwoordelijkheidvan redactie en uitgevers. Advertenties kan men inzenden via het redactieadres. Losse nummers (niet ouder dan de laatste twee jaar) zijn via de Ledenservice à £ 2,75 per stuk te bestellen.

IACOBSSTAF

-

2006

Inhoud op weg naar Santiago, je gekozen door de Elzas en in een groep pelgrims die uitnodigen om hen een rgezellen. Of je vrouw ere dag thuis en zegt te stela te willen; als thuistwikkelingen en je ringen op. Of je hebt acht, 's morgens dwaal je en plotseling sta je oog n grote zwarte waakhond. die aan de ketting, maar je it de verhalen die de redactie ie ditmaal in een wat uitgeiek Flarden vermeld staan. ingen van wandelaars en dactie een keuze moekon geplaatst worvoor alle inzendin-

2

Flarden

12

Gedicht: Meseta in maart Jan Galjé

13 Weg of doel? René Heinrichs 15

Column: De grenzen van een pelgrim John van Vliet

17 Interview: De passie van Jan Kerstholt Sjef van Hulten

19 Van Tallinn naar Santiago Zjs Dorenbosch 23

Register jaargang 17

30

De camino Norte? Niet doen ! De camino primitivo ? Doen ! Jan Galjé

33

www.santiago.nl André Brouwer

34

Het Genootschap

h af of dat wel juist is.

tot 20 maart 2006.

Een ex libris gemaakt door de Oekrainse kunstenaar David Bekker. Een collector? item me,t als thema Sint-Jacob van Peter van der Weerdt uit Oostzaan.

PAGINA 1

TALCOBSSTAF -

2006

Flarden Uheïa, Tous les matins nousprenons le chemin, Tous les matins nous allonsplus loin, jour aprèsjour la route nous appèlle, C'est la voie de compostelle, Uheïa! Uheia! E susseia, Deus adjuva nos.

De oproep in de vorige jacobsstaf om stukjes over wandelen of$etsen in te sturen hee$ tot een aantal leuke reacties geleid. De redactie dankt alle inzenders en hier volgt het resultaat. Een gedenkwaardige gebeurtenis in de Elzas

Op 23 juli 2003 komt Walter van Kersbergen aan in Mont-Ste. Odile in de Elzas. Ik besluit in het voormalige klooster (nu hotel) enkele dagen rust te nemen. Mont-Ste. Odile is gedurende de zomer een drukbezocht bedevaartsowrd met een kerk en enkele kapelletjes aan de ~ ~ 2 van n d en boven het Rijndal. Hier hee$ men een prachtig uitzicht over de omgeving. Tijdens de rustperiode besluit hij hier de GR 5 te verlaten (hij was van plan de GR 5 door de P'ogezen te vervolgen) en een minder zware route door het dal te nemen. Echter, de komende twee dagen zullen geheel anders lopen dan h.ij had kunnen voorzien. D e 25e juli komt een groep mensen aan die en- uitzien als pelgrims. Ik durf niet te vragen maar het doel van de groep. O p het terras wrordt onder het genot van een drankje het pielgrimslied gezongen.

PAGINA 2

groep blijkt eveneens op de Mont-Ste. Odile te verblijven. O p 26 juli, wanneer ik mijn tocht wil vervolgen, word ik bij de poort van het voormalig klooster aangesproken, door, wat later blijkt, de penningmeester André van onze regionale zustervereniging in de Elzas. Hij heeft de schelp op mijn rugzak gezien en vraagt me waar ik naartoe ga. Ik leg hem uit dat ik uit Nederland kom en op weg ben naar Santiago de Compostela. Verbaasd en aangenaam verrast nodigt hij mij uit de groep enkele dagen te vergezellen richting Kaysersberg. Uitgerekend vandaag en morgen (dat is natuurlijk niet geheel toevallig) zal de inauguratie van een gedeelte van de pelgrimsweg van Straatsburg naar Belfort plaatsvinden. O p enkele markante plaatsen op de route zullen festiviteiten plaatsvinden. De vereniging heeft voor dit project subsidie gekregen van de Europese Unie en diverse landelijke en lokale overheden. Het nu open te stellen gedeelte omvat het gedeelte Straatsburg Ka~sersberg.Met een mengeling van Duits en Frans en een beetje Nederlands raak ik met enkele groepsleden in gesprek. Het eerste deel van de tocht loop ik achterin met André en bestuurslid Maurice (hij loopt als laatste wandelaar van de groep met een bezem). O p uitnodiging loopt ook Iréne

JACOBSSTAF -

Strebel uit Zwitserland (een charmante dame van over de zeventig die een klein beetje Nederlands spreekt) mee. We raken wat verder achter, omdat enkele andere groepsleden fjaieke problemen hebben die behandeld moeten worden. Daarom komen we te laat voor de eerste festiviteit van vandaag, de onthulling van een ingemetselde schelp in een muur bij de kerk van Andlau. We missen helaas ook'hapjes en drankjes (wijn) die bij zo'n festiviteit horen. Ik word aan de voorzitter Jean Batist en enkele andere bestuursleden van de vereniging voorgesteld.

over me heen laten gaan en mag niets doen en niets betalen. Wat later op de avond wordt er een vergadering belegd om de gebeurtenissen van de dag door te nemen. Ik beloof in de rondvraag in mijn beste Duits dat ik te zijner tijd een stukje zal schrijven in 'onze Jacobsstaf' over deze belevenis. (Wel wat laat, maar het is er nu toch van gekomen.) De volgende dag wordt de tocht voortgeziet richting Kaysersberg. Het landschap is ongeveer hetzelfde als de vorige - dag. - Omdat in de loop van de dag d e a

Na de ontvangst lopen we door de wijngaarden en wijndorpjes richting Châtenois. Onderweg wordt diverse keren het pelgrimslied gezongen. We picknicken bij een kapel. Er is enige beroering als we een deel van de groep kwijt zijn (dit komt later weer goed). O p het eind van de dag, nadat we enkele pilsjes op het terras van een plaatselijk café in Châtenois genuttigd hebben, lopen we naar het nabijgelegen, regionale wandelcentrum (jeugdherberg) aan de rand van het stadje. In het centrum is overnachting voor de groep gereserveerd. Ook voor mij wordt plaats gemaakt. Het avondmaal wordt gezamenlijk genuttigd in het centrum. Ik moet alles maar

;pf-

<e J

~ F ; ~ weersomstandighe-

den verslechteren, besluit het bestuur n a een officiele ontvangst in de prachtige Jacobskerk (IT?gIise St. Jacques, met fresco's) van Hunawihr de tocht af te breken. (Er zit nog- iets in het vat in hlet negen kilometer verderop gelegen Kaysersberg.) Ik geef aan dat ik, 'zoals een echte

I C

een groep van circa . veertig personen door de bekende wijnstreek richting Ribeauvillé. In dit aardige stadje worden we in het prachtige raadhuis door de burgemeester ontvangen. We luisteren onder het genot van een drankje naar enkele toespraken. Ik begrijp er niet veel van, maar de voorzitter verwijst in antwoord op de toespraak van de burgemeester naar mijn aanwezigheid. Ik ben immers de eerste pelgrim op weg naar Santiago de Compostela die deze weg volgt!

2006

j<-

l # <

Leia?#-zFiL

In houtgemeden Jacobus in Kapersberg (1523)

PAGINA 3

pelgrim betaamt', mijn tocht te voet zal verze mij in de auto mee naar hun mooi gelegen volgen. Bestuurslid Maurice, die het gebied woning, temidden van de bergen (tevens o p zijn duimpje kent, zal me vergezellen. Het Chambre d'hôte) in Lapoutroie, circa tien kiweer blijkt mee te vallen, het blijft bij een lometer vanaf Kaysersberg. Tijdens de enkel buitje. We wandelen langs de stadsavondmaaltijd met het gezin worden zelfs poort van het bekende wijnstadje Riq~ewihr.~ mijn vuile kleren gewassen en gedroogd. Verderop proberen we een afkorting steil Jacques geeft me nuttige adviezen mee voor naar beneden, dwars door de wijnvelden. We onderweg en brengt me na d o o p van de gemoeten na enige tijd de beoogde afkorting zellige avond met de auto terug naar het onverrichterzake afbreken en het oorspronhotel in Kaysersberg. Na een heerlijk bad, kelijke pad vervolgen. Ondanks deze tegeneen goede nachtrust en een ontbijt in het slag komen we ruim op tijd (de groep is zelfs hotel vervolg ik de volgende dag solo mijn nog niet gearriveerd) in Kaysersberg aan. weg. Al met al een leuke belevenis op 'mijn Even later, horen we ze, het pelgrimslied zinweg' naar Santiago de Compostela, die ik gend, reeds van ver aankomen. niet licht zal vergeten. D e festiviteit omvar de onthulling van een monument(je) op een plein in Kaysersberg. Walter R.M. van Kersbergen Het monument(je) is omringd - door een aantal kaarsen in de vorm van schelpen en wordt door de plaatselijke geestelijke flestelijk ingewijd. Ook bij deze festiviteit zijn enkele notabelen aanwezig die hun zegje doen. Ik word ge:ïnterviewd door de eveneens aanwezige pers. Er wordt soep in van brood gemaakte kommen geserveerd. Enkele aanwezigen vragen me waar ik de nacht doorbreng. Ik heb nog geen verblijf geregeld, maar dat lijkt gelen probleem aangezien er voldoende overna~htingsmo~elijkheden zijn. Evenals Jacobus aan de Donau Radweg Riibeauvillé is ook Kaysersberg nogal toeristisch. Ik word door een aantal mensen desIn juli 2005 heeftJosé Wienk samen met haar ondanks uitgenodigd voor verblijf voor de man het eerste traject van deze beroemde route nacht. Na d o o p van de festiviteiten neem ik ge$etst. Weliswaar niet privé, maar met een dankbaar en met een goed gevoel, afscheid fietsvakantiereis. Enige weken voor vertrek van de groep. De directrice van het 'Ofice du kreeg zij al het routeboekje toegestuurd, zodat Toiurisme'van Kaysersberg, die ook bij voorzij, wat Jacobus betreft, beslagen ten ijs zouden noemde onthulling aanwezig is en tevens eikomen. Alle plaatsen aan de route werden opgenaar is van een van de plaatselijke hotels, gezocht in: Der Weg nach Santiago van biedt me een kamer met ontbijt in haar hotel Wolfgdng Lipp. Haar Tacobusbijbel' als het aan. De plaatselijke arts, Jacques Cogitore, Zuid-Duitsland betreft. De oogst bleek bedroevend weinig.. en. zijn vrouw tronen me vervolgens mee naar de: kerk in het centrum van Kaysersberg en tomen me het prachtige, in hout gesneden Het plaatsje Allmendshofen ten zuiden van beceld van St.-Jacob uit 1523. Hierna nemen ons startpunt Donaueschingen heeft wel een

PAGINA 4

TACOBSSTAF

St.Jakobkirche, maar bleek helaas voor ons niet haalbaar te zijn. Dankzij onze avontuurlijke inborst namen we te Immendingen het alternatief dóór het stadje via een steile brug over het spoor. Daar stonden we plotseling oog in oog met het beschilderde pand: Ehemaliger St.Blasianer Gutshof, A.D. 1322. In de hoofdschildering waren Jakobus en Blasius met in hun midden een enorm wapenschild te zien. Een ommetje loont!

2006

Vlakbij Ersingen ligt aan de andere kant van n de Donau het plaatsje O b e r d i ~ c h i n ~ een mijn 'bijbel' leert me dat daar nog niet zo heel lang geleden de 'Jakobsbrunnen' een nieuwe outfit gekregen heeft. Jacobus zelf houdt er pauze en nodigt elke pelgrim DonauwOrth uit hetzelfde te doen. Ais ik

In het plaatsje Nendingen aan de overkant van de Donau, luttele honderden meters van onze route, wacht ons de Oberdischingen kerk St.Peter und Jakob. Zelden zo'n zoete Jacobus gezien! Sigmaringen

-

Riedlingen

Gundefingen r

Dillingen

"/ ,

'Buriafingen

zo'n

niet

haast hafd gehad, was ik na de klim omhoog, gezellig even naast hem komen zitten. Maar ja, de bus wacht niet.. .

Mbhlheim Donaueschingen

Nendingen Inimendingen

Gelukkig staat hij heldhaftiger afgebeeld in een van de apostelmedaillons. In deze kerk steekt uit de muur boven de doopvont een fraaie sculptuur van de Doop van Christus. O p de wolk hierboven, ook uit de muur komend, ligt God de Vader dit tafereel welwillend te bezien. Via een steile klim naar Aitstadt Muhlheim komen we bij de oude St.Martinkirche, waarvan we de toren reeds van verre zagen. In de kerk bevindt zich een geheel beschilderd, vlak plafond. We zien diverse episodes uit het leven van Christus. Eén daarvan stelt, volgens mij, de uitzending van de apostelen voor; in degene met een ruime tas zou Jacobus te herkennen zijn. Er staat ook van alles bijgeschreven.

In Ulm regent het dat het giet. De bus werd in het centrum geparkeerd, zodat ieder zich kon reppen naar de Munster waar het binnen tenminste droog was. Jacobus staat er fier in grijze steen aan de pilaar. Jammer dat je niet dichter bij het schitterende Hutzaltaar kunt komen, waarop je op het linkerzijluik de kleine Jacobus met zijn schoolwerkje in de hand kunt zien. Gelukkig waren er kaarten! In de Konditorei, waar we wat gebruikten, lag de krant van maandag 25 juli met wel een, voor ons, zeer toepasselijke aanhef &.Jakob bat seinen Patron wieder. De vorige dag was het groot feest in het plaatsje Burlafingen, ongeveer vijf -kilometer ten Oosten van Ulm. De oude RoomsKatholieke St.Jakob, vanaf 11 juli 1965 als evangelische kerk ingewijd, kreeg toen alleen zijn patroon niet mee. Deze houten Jacobus bleef in katholieke handen, maar verhuisde ook niet mee naar de nieuwe rooms-katholieke Konradskirche. Enkele jaren geleden had de evangelische pastor deze oude houten

PAGINA j

IALCOBSSTAF - 2 0 0 6

Jacobus bij zijn rooms-katholieke collega op een trap zien staan. Later belandde het beeld zelfs op zolder. Maar deze dag werd St.Jakob door de Konradsparochie als langdurige leeng,ave aan de Jakobsgemeente geschonken. Sinds gisteren staat haar eigen houten St.Jakob weer in de reeds in 1275 kleine kerk in de Thalfinger StraBe te pronk~en.Als het niet zo lang geregend had, waren wij er zeker langs gefietst. Ons deel van de Donau Radweg eindigde in Donauwörth. José Wienk

IYZ2005 wandelden Alberdina Bakker en haar man Gossen van Maastricht naar Cbdlons en Champagne. Bij voorkeur overnachtten zij op campings ofparticuliere terreinen. Zo nu en d m maakten zij gebruik van andere slaapgelegenheden. Alberdina maakte van elke dag een verslag. Onderstaand volgt de confrontatie met een zwarte waakhond op 23 mei 2005. Heerlijk geslapen op een matras op de grond. N u eerst douchen, onze rugzakken inpakken en dan vlug naar beneden voor het ontbijt. D e keukendeur zit op slot. We dwalen door het gebouw, trap op, trap af. Weet je wat? Misschien is er iemand in de tuin. Dat hadden we beter niet kunnen doen. We kcomen oog in oog te staan met een grote, zwarte waakhond. Het beest zit aan een lange ketting. Terug kunnen we niet, hij gromt ver-

PALGINA6

vaarlijk als we naar de deur toegaan. Zijn haren staan recht overeind. "We moeten hem afleiden. Daar ligt een bal!" Gossen gooit de bal weg. De hond begint met zijn staart te zwaaien. "Aai hem over zijn kop," zegt hij. Ik steek mijn hand uit. Nog net op tijd kan ik mijn hand terugtrekken: "Hap," zegt de hond. Door het keukenraam zien we ons ontbijt staan. Ik roep luidkeels: "Help, please, help me, Ie chien, nous sommes dans le jardin!" Geen enkele reactie. We spreken af dat een van ons moet proberen te ontsnappen om hul^ te halen. Als de aandacht van de hond even verslapt, neemt Gossen een sprint en rukt de deur open. Ik blijf alleen in de tuin achter. De hond is weer waakzaam. Nauwlettend houdt hij mij in de gaten. Het huilen staat mij nader dan het lachen. Eindelijk hoor ik stemmen, de deur gaat open. Daar komt Gossen samen met een vrouw aanlopen. De tranen rollen over mijn wangen. De vrouw komt op mij af en wil de armen om mij heenslaan, maar ik ren naar mijn man toe. Zij troost en vraagt: "Willen jullie een kopje koffie voor de schrik?" We vertellen dat ons eten in de keuken staat. "Oh, zijn jullie pelgrims." De vrouw maakt ook de keukendeur voor ons open. Aan de ontbijttafel vertelt Gossen zijn bele-

De voormalige klooxterboerderij

TACOBSSTAF

venissen. Hoe hij werd verwezen naar de naastgelegen voormalige kloosterboerderij. Hoe hij de boerin moest uileggen wat er precies aan de hand was. Het was natuurlijk wel een heel vreemd verhaal. Ondertussen laten wij ons het ontbijt goed smaken. Zelfgemaakte jam, honing, bruin brood, melk en koffie. Alles gaat naar binnen, er blijft geen kruimel liggen. Gossen moet nog- even naar de boerin om geld te wisselen voor de vrije bijdrage. De boerin vertelt hem dat haar man nog maar een paar weken te leven heeft. Hij heeft longkanker. "Bid voor ons," vraagt ze Gossen. "Ik heb gezegd dat God haar zal helpen. Wist niet zo goed wat ik moest zeggen." Zoiets raakt je, zo'n geloof. Mooi om zo'n vertrouwen te hebben. We gaan nog even de kerk bekijken. Een gebouw waar wordt !gebeden, geleden en geloofd, al eeuwenlang. Alberdina Bakker

-

2006

29 augustus, Maastricht Ik ben al aardig gewend aan het alleen lopen.

7 september, Renwez (Fr.) Het alleen zijn is me de afgelopen dagen niet altijd meegevallen.

15 september, Vitry-le-Francois (Fr.) Onderweg komt de vraag bij me op of ik hlet lopen van deze tocht wel leuk genoeg vind om er nog tweeënhalve maand mee door te gaan. Het dag en nacht alleen zijn is anders dan ik verwacht had. Het begint er op te lijken dat ik elke dag in een ander decor hetzelfde programma afwerk: opstaan - ontbijten - evententueel boodschappen doen lopen - overnachtingsplaats zoeken - kleren wassen - eten - slapen.

16 september, Vitry-Ie-Francois (Fr.) Ik besluit te stoppen. Ik heb de planning en de kaart nog eens bekeken en het vooruitzicht om nog elf weken door te gaan met iets dat ik eigenlijk niet meer leuk vind, is weinig aantrekkelijk. l '-/september, Nijmegen Ik ben tevreden over het genomen besluit, maar de teleurstelling over het feit dat de tocht heel anders was dan ik me had voorgesteld, is groot.

1 oktober, Nijmegen

Op weg.. . terug en... opnieuw op weg!

]o Peeters ging in het najaar van 2005 op pelgrimstocht. Gaandeweg komt bij hem de vraag op is dit nog wel leuk, elke dag het zelfde programma in een ander decor. Hij besloot te stoppen, maar ging enkele weken later toch weer op stap.

Ik heb besloten mijn pelgrimstocht voort te zetten vanaf St.-Jean-Pied-de-Port, in de verwachting dat het dag en nacht alleen zijn (wat me in Noord-Frankrijk zo zwaar viel) daar minder zal zijn.

6 oktober, St.-Jean-Pied-de-Port Ik begeef me naar de refuge van het Franse genootschap. Als de ontvangst die me daar ten deel valt representatief is voor alle refugio's waar ik ga overnachten, ga ik een mooie PAGINA 7

TACOBSSTAF

-

2006

tijd tegemoet. Hier ben ik niet iemand die, zloals in België en Noord-Frankrijk, voor een nachtje een kamer huurt, soms voor veel geld. Maar hier ben ik een pelgrim die welkom wordt geheten.

21 oktober, Sahagun 'P am just a lonely pilgrim', schalt er uit de luidsprekers. Het is Bruce Springsteen en het lijkt wel of hij het voor mij zingt. Ik ben nu vijftien dagen onderweg in Spanje. Het gaat zeer voorspoedig. Ik vind het nog even geweldig als op de eerste dag (hoewel ik net twee regendagen achter de rug heb). Elke dag is er weer de keuze en de afweging tussen op eigen houtje bezig zijn en gezelschap krijgen of opzoeken. Lopen doe ik altijd in mijn eentje. Maar vrijwel in elke bar, restaurant of refugio tref ik mede-pelgrims, waar ik al dan niet bij kan aansluiten. Vier keer heb ik in de afgelopen vijftien dagen allieen zitten eten. Soms omdat het zo uith a m , soms omdat ik daar meer zin in had dan bij anderen aanschuiven. 29 oktober, Ferreiros Nog een dag of drie te gaan. Ik neem me vroor deze dagen zo veel mogelijk alleen te llopen (dat is er al een aantal dagen niet van gekomen), zodat ik op mijn gemak kan terugblikken op de afgelopen weken. Ook de binnenkomst in Santiago lijkt me fantastisch om alleen te doen. Jo Peeters H e t volledige verslag van mijn pelgrimstocht is te vinden op www.familie-peeters.nl

Soms heel bijzondere, zoals die met de waardin in Midden-Frankrijk, die toen wij vertrokken ons € 10 toeschoof om voor haar in Santiago de Compostela een kaarsje op te steken. Of met de man die ons bij Fromista vertelde waarom hij in Vézelay tot tranen toe geëmotioneerd raakte. Verrassende ontmoetingen ook met onverwacht 'opduikende' bekenden die eveneens de camino gingen. Overigens zijn de ontmoetingen van fietsende pelgrims meestal wat oppervlakkiger dan die van de wandelaar, denken wij. Dat zit m in de wijze van reizen. De fietser ontmoet als het ware meer in het voorbijgaan. Maar beiden ontkomen niet aan de ontmoeting met zichzelf. Hoewel Jeanne en ik elkaar regelmatig zien, rijd je al met al toch urenlang alleen. Volop tijd dus om over allerlei zaken na te denken. Niet in het minst over jezelf, je leven, je plaats in je gezin, in de maatschappij. Wie ben ik? Waarom dat getob in de eerste weken van de fietstocht? Waarom die twijfels? Als je spullen in orde zijn en je conditie mankeert niets, waarom zou je je dan zorgen maken? Waarom fiets ik hier? Ik zoek dé reden, maar ik vind haar niet. Is er wel een (één) reden?

Ontmoetingen

Iln 2001 $etste Jan van Rest samen met zijn tochtgenote naar Santiago de Compostela

In ons geval is er ook de ontmoeting met elkaar. Je staat er samen voor, samen overwin je moeilijkheden en samen bereik je het eind-

TACOBSSTAF

Portomarin, pel@msontmoeting Foto: Eeleke Huijben

doel. Dit schept een heel speciale band. Wekenlang, 24 uur per dag, op elkaar aangewezen zijn. Vooraf zijn geen afspraken gemaakt, want we weten zonder meer wat we aan elkaar hebben. Getweeën waren we aangewezen op de omgeving. O p de onbekende, meestal heel vriendelijke mensen, die wij onderweg aanspraken voor onze behoeften aan voedsel, drinken en onderdak. Deze waardevolle ervaringen blijven ons voor altijd bij. De zes weken die wij met elkaar actief doorbrachten, daarbij voortdurend nieuwe indrukken verwerkend, zijn voor ons een verrijking van het leven. 'Jullie huwelijk is in feite weer helemaal nieuw,' zei een vriend van ons, toen wij hem over onze belevenissen vertelden. We denken dat hij gelijk heeft.

-

2006

veel, erg veel. Een aantal jaren geleden deed ze dat voor een reisorganisatie, betaald en wel. Maar n u alleen nog maar voor haar plezier. Een jaar geleden, eind 20014, begon bij haar het plan post te vatten om naar Santiago de Compostela te gaan lopen. Mijn ervaringen na ruim 35 jaar huwelijk hebben geleerd dat zo'n plan dan ook wel doorgaat. Die bedevaart van haar komt er. Dat is alleen een kwestie van tijd. In eerste instantie was ik de enige die op de hoogte werd !gesteld van haar voornemen om dit te gaan doen. Maar na enige tijd vertelde ze haar plannen aan meer mensen en de meeste reageerden hier heel positief op. Als je zoiets gaat ondernemen, dan doe je dat niet lichtvaardig, maar weloverwogen na lang nadenken en praten met mensen uit je omgeving die je goed kennen. Gaandeweg krijgt je plan een plaatsje in je eigen leven en dat van je partner, want dat is de thuisblijver naar Santiago. De voettocht van Ida naar Santiago wordt háár verhaal. Wat u nu leest, is het verhaal van 'de thuisblijver naar Santiago de Compostela'.

Mijn vrouw, zegt G. Rijkers is van plan om in april te vertrekken om de tocht te voet te gaan maken en hij is dus de thuisblijver. Zijn gedachten en ervaringen vertrouwt hij aan het papier toe en een reactie van de kant van de lezer stelt hij zeer op prijs.

In het verleden wandelden Ida en ik veel samen, gewoon zoals zovelen, ongeorganiseerd en geheel vrijblijvend, maar altijd met veel plezier. Voor Ida kreeg het wandelen een buitengewoon leuke dimensie toen ze voor een reisorganisatie die zich gespecialiseerd heeft in avontuurlijke wandelreizen en lichte expedities, deze kon begeleiden. Na een paar jaartjes in Frankrijk en Engeland als chauffeur-kok te hebben gewerkt, begonnen voor haar de jaren van wandelreizen leiden, iets wat nooit lijden werd.

Mijn vrouw wandelt. Mijn vrouw wandelt

Toen onze kinderen ervoor zorgden dat wij

De thuisblijver naar Santiago

PAGINA 9

JACOBSSTAF

-

2006

opa en oma werden, nam Ida het besluit om de wandelreizen te laten voor wat ze waren, omdat ze zo veel mogelijk van de Meinkinderen wilde gaan genieten. Nu zijn we inmiddels vijf jaar en vier kleinkinderen verder, toch bij Ida blijkt het wandelbloed nog steeds te kruipen waar het niet gaan kan, met als resultaat de plannen om deze, voor haar ultieme, wandeling te gaan maken. Vanaf het eerste moment heb ik me voorgenomen om haar hierin op alle, voor mij mogelijke manieren, te steunen. Gevoelens van jaloezie heb ik nooit gehad of gekend. Maar nu heb ik een heel klein beetje last van deze gevoelens. Niet in ernstige mate, maar toch een onmiskenbaar ,gevoel van 'dat had ik ook nog graag een keertje willlen doen'. De realiteit gebiedt mij echter om meteen maar te zeggen dat dit voor mij absoluut niet meer weggelegd is vanwege mijn ernstige knie- en heupproblemen. In de toekomst zal een of andere chirurg hier wel een technische oplossing voor bedenken, maar ik wind niet dat ik Ida daarop moet laten wachten. Daarnaast hoorde Ida van een goede bekende dat die haar voornemen om naar Santiago te lopen voor eeuwig in de ijskast heeft moeten zetten, omdat ook zij lichamelijke Machten heeft gekregen. Nu gaan doen dus! Daarom vind ik het voor mezelf beter om als thuisblijver hiervan zo veel mogelijk te genieten door Ida lekker mee te helpen met haar woorbereidingen. Een goede schaakvriend wan me, Chris Brouwers, een van de inmiddels vele mensen uit onze omgeving die o p de hoogte zijn van Ida's plan, gaf me een aantal exemplaren van 'de Jacobsstaj'' mee voor Ida, om eens door te lezen zodat ze een indruk kon krijgen van de tocht die ze voornemens is te maken. Ik wist niet dat Chris de laatste 800 kilometer naar Santiago zelf in 2003 tijdens een vakantie gelopen heeft en

P A G I N A 10

lid was van het Nederlands Genootschap van Sint-Jacob. Schakers praten nu eenmaal meer over partijstellingen dan over een bedevaart. De eerste beslissing De datum van vertrek zal zijn 2 of 9 april 2006. De definitieve beslissing daarover is nog niet genomen, maar de eerste stap is al gezet. Het eerste, telefonische contact is geweest met Maria van Hassel-Maas, contactpersoon van de regio Breda-Tilburg. Het aanmeldingsformulier voor het lidmaatschap van het Genootschap lag enige dagen later in onze brievenbus. Het invullen van dit formulier heeft bij Ida veel emoties losgemaakt. Ik herinner mij dat nog zeer goed, want ze belde mij daarover op. Zelf zat ik die bewuste zondagmiddag aan de waterkant om te proberen een karper in mijn leugen te laten geloven. Voor mij was dit telefoontje voldoende reden om mijn hengel in te halen en naar huis te gaan. Het formulier zat in een dichtgeplakte enveloppe; we besloten om hem samen naar de brievenbus te brengen.

5 november 2005. Vanmiddag ben ik met Ida naar haar eerste bijeenkomst van 'het Genootschap' geweest. Eigenlijk zijn deze bijeenkomsten alleen voor leden, maar toch mocht ik als niet-lid aanwezig zijn en werd door iedereen behandeld alsof ik wel lid was. Misschien denkt u 'Nou én?' maar voor mij was het een bevestiging van iets wat ik eigenlijk al lang wist. Wandelaars en ook fietsers zijn vrijwel altijd en overal in staat om gemakkelijk contacten te leggen en hun ervaringen met anderen te delen. O p zo'n bijeenkomst krijg je te maken met wandelaars en fietsers, twee totaal verschillende gilden die elkaar niet voor de voeten rijden en ook niet in de wielen lopen. Heel veel informatie wordt er mondeling over je uitgestrooid door mensen die de tocht al gemaakt hebben. Veel

JACOBSSTAF

dingen klinken je bekend in de oren, maar ook praktische tips die je zelf nog niet wist, worden uitgewisseld. Dit alles in een uitermate ontspannen sfeer. Bij de rondvraag aan het eind van de bijeenkomst leg ik de aanwezigen uit dat ik iets op papier wil zetten als thuisblijver. Tot mijn verbazing schijnt dit in het verleden niet vaak voorgekomen te zijn. Enfin, u leest nu in elk geval mijn, vaak niet echt samenhangende, relaas als 'Thuisblijver naar Santiago. Wandelen voor onze kleindochter De tocht naar Santiago is Ida niet ingegeven door religieuze beweegredenen, maar zuiver om het lopen op zich. Ida loopt alleen maar voor zich zelf, al wil ze wel in overweging nemen om 'ergens voor te gaan lopen'. Ze wil echter niet gesponsord worden. Gisteravond hebben we nog even gekeken waar Le Puy ligt, omdat die plaats erg bekend is bij de Santiagogangers en voorlopig het eerste grote doel is in de voorbereidingen. Le Puy dus, een plaatsnaam die hier de komende tijd heel vaak zal vallen. 's Middags weer gesproken over wat er allemaal moet gebeuren als voorbereiding. Ook kwam het 'voor wie of wat loop je nu eigenlijk?' weer ter sprake. Ida zei dat ze eigenlijk wel voor mij en onze kinderen en kleinkinderen wilde gaan lopen, met een speciale intentie voor Janiek, onze jongste kleindochter. Zij lijdt aan het syndroom van Noonam en is soms best ons zorgenkindje. Lijkt mij een prima idee. Dinsdag 15 november. Vandaag zijn we samen -

-

-

2006

naar Breda geweest om eens rond te neuzen en ideetjes op te doen van wat er allemaal mee moet. Omdat ze er in het verleden ruime ervaring mee opgedaan heeft, zit het bij Ida allemaal wel in haar koppie, maar het is goed om ook eens wat rond te kijken en uit te zien naar spullen die je nog nodig hebt, zoals een lichtgewicht slaapzak en thermisch ondergoed. In een reisboekenwinkel vond ze een uitgave van de Topo Actief Wandelgids met veel informatie over het eerste deel van haar tocht. De titel is GR 654 St. Jacobsroute, de weg van Vézelay, een uit het Frans vertaalde routebeschrijving van Namen naar Névers. Zelf kocht ik twee Michelinkaarten, één van Frankrijk (daar staat het grootste gedeelte van Noord-België ook op) en één van Spanje. Die wil ik in de huiskamer aan de muur hangen, zodat ik haar tijdens haar tocht door middel van vlaggetjes op de landkaart kan volgen. Ook kan ik zo de vele binnenlopers, die-ik dan ongetwijfeld zal hebben, uitleggen tot hoever Ida dan is gevorderd.

G. Rijkers [email protected]

PAGINA 11

-

-

JIACOBSSTAF

-

2006

Meseta in maart Jun Galje'

de grijze lucht hangt laag boven het lege land de kilte is tot in mijn botten doorgedrongen de regen valt gestaag vanaf Tardajos en kleffe Mei zuigt gulzig aan mijn schoenen gezwollen is de rio van Hornillos de bar is net als vorig jaar weer dicht is dit moeras het pad? dit drijfzand de camino? wordt het Hontanas of toch maar Castrojeriz? mijn poncho heeft allang zijn pogen opgegeven heb ik nu tot mijn nek in een rivier gestaan? geen mens waagt zich vandaag op deze wegen die van Sambol heeft fijn zijn kachel aan de kosmos trekt zich rond mijn leden samen 't heelal wordt niet veel ruimer dan mijn huid geen voorjaarsstorm of lentehoosbui kan mij raken in de onkwetsbaarheid van mijn verborgen kluis pas wie hier al zijn weerstanden heeft opgegeven en milde koestering voor later heeft bewaard mag de onttakelde magie beleven van de meseta op een dag in maart

JACOBSSTAF

-

2006

Weg of doel? Ruimte voor de religieuze betekenis van de tocht

René Heinricbs Dit artikel is ingegeven door de jarenlange indoctrinatie van hen die het doel niet willen leggen bij het (vermeende) graf van de Heilige Jacobus, maar bij de ervaringen die onderweg z+ opgedaan, bij de Weg zelf: i k wil begrijpen, vanuit de zeer korte ervaringstijd van het Nederhnds Genootschap (pas 20jaar) en van de reacties van hen die de tocht naar Santiago de Compostela gemaakt hebben, dat de weg naar Santiago zeer indrukwekkend is. Zelfheb ik de pelgrimstocht drie keer mogen maken. Ik hoop vanaf dit jaar, mijn pensioenjaar, in de gelegenheid te zijn Santiago elk jaar te mogen bereiken.

Respect voor alle motieven De ontmoetingen onderweg, het vrij zijn, de onverwachte perspectieven die geboden worden, het weg-zijn van de zo vertrouwde eigen sociaal-psychische omgeving, de imposantie van de prachtige kerken (maar zijn dat alleen nog objecten die we als toerist en museumbezoeker bekijken of ondergaan we daarin ook nog iets anders dat langer doorwerkt in ons leven?) en de natuur raken mensen diep. Dat mag beleefd worden, gezegd worden. Daarvoor mag respect opgebracht worden. Maar heeft Santiago zelf dan helemaal geen religieuze betekenis meer? Is er dan werkelijk geen enkeling meer te vinden die omwille van religieuze motieven op weg gaat? Moeten we onder het juk door van hen die enkel de weg als doel propageren of mag er nog plaats zijn voor mensen die door het op weg zijn naar Santiago de weg (terug)vinden naar God? Er zou immers geen weg naar Santiago zijn zonder de Heilige Jacobus!

Als we alleen maar naar Santiago gaan omdat de weg het doel is, dan is dus het onderweg zijn het doel. Het mensbeeld dat hieronder ligt, is er een van een mens die zich niet kan overgeven aan een hogere zaak. Een mens (die steeds maar weer zoekende is; die nooit kan zeggen dat hijlzij het geluk, de vrede gevonden heeft. Dit is dan toch wel een depressief makend mensbeeld. We informeren mensen dat ze bij het pielgrimsbureau in Santiago de Compostela bij motivatie 'Religioso' moeten invullen, opdat ze de Compostela krijgen. Niet vanwege de aflaten (de vermindering van zonden die mensen hebben ten opzichte van God), maar om de trofee, het bewijs dat men de weg, of een gedeelte van de weg, heeft afgelegd, mee naar huis te kunnen nemen. Maar we weten allen dat er veel meer gebeurt met mensen onder de sterrenweg (raar weer, een woord dat wijst op de religieuze lading van de route). Zie de verslagen, de wetenschappelijke onderzoeken (o.a. De ziel gaat te voet van Martijn van Zon). We willen bijna allemaal dat 'bijzondere' van de camino behouden in ons leven als we thuis zijn teruggekeerd. We slagen er maar zeer !gede'eltelijk in. Wat is dat toch, dat we in Nederland terugschrikken om de religieuze lading van de weg naar Compostela voor het voetlicht te brengen? Is dat de frustratie die mensen met de kerken hebben opgelopen? Is dat de afkeer die veroorzaakt wordt door hen die de religie, terecht of ten onrechte, de schuld geven van allerlei conflicten in de wereld? Is dat de hedonistische levensstijl?

PAGINA 1 3

JACOBSSTAF

-

2006

Pelgrimszegen van het Genootschap Is het niet vreemd dat een pelgrimszegen niet door het Nederlands Genootschap geïnitieerd kan worden, maar dat deze is uitbesteed aan de Broederschap in Roermond (waarvroor overigens mijn respect)? Dit in tegenstelling tot het Vlaams Genootschap (ook een seculier instituut dat niet gekoppeld is aan de katholieke kerk), waar meer dan driehonderd pelgrims jaarlijks de pelgrimszegen krijgen bij gelegenheid van de voorjaarsvergadering

Waarom wel heel specifieke aandacht voor pelgrimswegen, de technische voorbereiding, de bibliotheek, maar zoveel schroom om het religieuze aspect van de weg onder de aandacht te brengen? Dus bewust onder de aandacht te brengen? Ik weet best dat er bijvoorbeeld 96 exemplaren van het Gebedenboekje in 2005 verkocht zijn! Ja, ik weet wel dat het Nederlands Genootschap geen kerkelijke instelling is. Dat vind ik ook juist, want de weg is van velen, ook van niet-kerkelijke mensen.En dat de zeggenschap over de route ligt bij de verschillende provincies en de staat is goed. Maar de schroom, zelfs de afkeer van het religieuze, vind ik merkwaardig- en niet goed te keuren. Net zoals er binnen ons Genootschap ruimte moet zijn om alle andere aspecten te bevorderen, zo mag er ruimte zijn om het religieuze aspect onder woorden te brengen. Ook al is het Genootschap een seculier instituut! De religieuze mens verdient die aandacht binnen de bijeenkomsten van het Genootschap. Daarvoor mag dan de andere groep ook respect opbrengen. Als dat niet kan, dan moet ik constateren dat de religieuze mens binnen het gedriscimineerd wordt en is het Genootschap daarvoor opgericht? u

en oot scha^

Voor hen die dit jaar op pad gaan, vraag ik God's Zegen over uw pad en een behouden thuiskomst. René Heinrichs is pastor en bestuurslid van het Genootschap.

JACOBSSTAF - 2 0 0 6

De grenzen van een pelgrim Column Wanneer wordt een avontuurlijk fietstochtje een pelgrimage? Bij de bepaalde hoeveelheid kilometers voor het Credencial? Waar wordt afiien een spirituele kwestie? Moet of mag je !gereformeerd, rooms-katholiek of atheïst zijn? Wat doet een inwoner van Erasmus' stad als hij via Mohammed Jacobus, zijn naamgenoot, opzoekt? O f gaat het toch om de ultieme grens: het voor-christelijke Finisterre? Waar komt hij zijn grenzen tegen? Het zijn nieuwe vragen die ik me stel tussen twee pelgrimstochten door. Zo worstelde ik met die vragen toen ik in 2001 op weg was naar de stad van Jacobus. Wat bedoeld was als avontuur, werd een pelgrimstocht. Hoewel, ben je dat wel als je vanwege je eerder gekochte vliegticket een stukje moet treinen, niet gelooft in die beenderen van die apostel, maar je sindsdien wel realiseert dat er een leven is vóór en ná Santiago? Hij droogde zijn tranen bij het Cruz de Ferro, kuste de mantel van Jacobus en schreef een reisverslag. Toch waren de grenzen niet bereikt en hij ging vier jaar sparen voor sabbatsverlof om in 2006 opnieuw te gaan ontdekken waar de grenzen dan wél liggen. Er zijn nieuwe, actuele vragen bijgekomen. Zal hij pelgrim worden als hij een omweg neemt, die van 'onbegrensd fietsen' over Barcelona, Sevilla, de Zilverroute naar Santiago? Wordt hij het onderweg wanneer hij pijn lijdt, geen slaapplaats vindt, afziet, filosofeert, juicht of huilt van eenzaamheid? Wanneer de mistral of de hitte van de braadpan van Europa hem vellen? Krijgt hij die ervaring in die startplaatsen van pelgrims, zoals

Vézelay, Le Puy, Sevilla of daar waar de islam duizend jaar lang de christenen bevocht bij Saint-Guilhem-le-Desert, Roncesvalles, Poitiers, Granada en een heel andere hadj kent? De reis als een metafoor van zijn leven, want opgevoed als gereformeerde in een dorpje, ging hij studeren en werken in de eens tolerante en multiculturele stad van Erasmus als docent geschiedenis. Hij werkte met moslimjongeren en geeft nu geschiedenis aan pabostudenten, de toekomstige cultuuroverdragers. Deze reis gaat via de Mozarabische steden naar het rooms-katholieke sterrenveld, maar ook weer terug naar de suburbs van Rotterdam. Maar is deze stad dan nog wel zo tolerant en welke cultuur wordt daar overgedragen? Plannen zijn eenvoudig te maken, grenzen snel uitgetekend. Maar ben je pelgrikaf als je het doel niet haalt, gewoon door een slijmbeursontsteking in je knieën of een ongeluk onderweg? Ben je alleen pelgrim als je boete doet, je caeditcard thuislaat, bidt, trouw je kaart van het Genootschap stempelt en aan'het eind van de rit een mooie spirituele rechtvaardiging vertelt aan de lieftallige Spaanse die beslist over je Credencial? Stel dat hij de steen uit de tuin van zijn overleden vader nu eens niet bij het Cruz de Ferro van zich af kan werpen? Misschien komen we dit jaar te weten waar de grenzen van een pelgrim in verleden, heden en toekomst liggen. John van Vliet

PAGINA 1 5

JACOBSSTAF - 2 0 0 6

Jacobusboek Hemvan Stokmans Christoph Kuhn: Die Pilgerfahrt nach Santiago de Compostela. Geschichte, Kunst u n d Spiritualitat. Herausgegeben von Christoph Kuhn. Plöttner-Verlag-Leipzig, 2005. ISBN 3-938442-01-8. Omvang: 19xl2x1,j cm. 175 pagina's. Prijs: £ 14.90. Dit boek is de eerste publicatie van de serie Poeregrinationes - Schrijîen zur Pilger- und Sakrallandschajî Mitteldeutschlands. Sedert een aantal jaren is in Sachsen, Sachsen-Anhalt eni Thuringen de interesse voor het pelgrimeren sterk toegenomen. Oude pelgrimswegen worden bewegwijzerd en bewandeld. In die context komen katholieke, lutherse en niet-kerkelijke mensen maandelijks op zaterdag bij elkaar, onder de noemer 'Samstagspilgern' om te zoeken naar het doel van hun leven. Scholen verzorgen projectdagen, evangelisch lutherse en katholieke kerkgemeenten ontdekken vanuit het pelgrimeren hun historische 'roots'. Het boek bestaat uit dertien hoofdstukken, waarvan de inhoud op een wetenschappelijke, 'deutsch-grundliche' manier is ingevuld. Wat opvalt is dat Kuhn teksten uit oude handschriften, de Bijbel e.a. theologische en juridische bronnen vrijwel volleldig citeert. De vele noten getuigen van een enorm archiefonderzoek. Kuhn gaat o.;a. uitgebreid in op de rol van de Abdij van C.luny bij de totstandkoming van diverse kerken in Castilië-León, waarvan een zevental aan de camino francés lagen. -

A

Wat de regio Midden-Duitsland betreft vermelden o.a. de Annalen van het kiooster St. Jakobus in Pegau (Kreis Leipziger Land) voor het eerst de pelgrimage naar Santiago de Compostela, medio 12e eeuw. Een grote verdienste van Kuhn's studie is de beschrijving van de bouwgeschiedenis van de kathedraal van Santiago de Compostela. Vergelijkingen worden gelegd tussen het in 1188 voltooide Pórtico de la Gloria en het hoofdportaal van de Cluniasenser abdij Sainte Madelaine in Vézelay, die eenzelfde architectuur vertoont. Uitvoerig wordt stilgestaan bij het bestaan van de Duitse Jakobswegen: de Via Regiaen de Via Imperii die over Zwickau, Nurnberg, Ulm en Konstanz naar Einsiedeln loopt. Hoofdstuk 9 handelt over 'Die Krise der Santiago-Fahrt und die Reformation in Deutschland' waarin wordt beschreven dar Jacobspelgrims gelijkgesteld werden met a-sociale typen. Bekend is dat Luther zich minachtend heeft uitgelaten over deze lieden. Dat betekende wel het einde van de pelgrimages naar Compostela voor de protestantse gebieden. Ongeveer 450 jaar later lopen of fietsen weer mensen vanuit die gebieden naar de stad van Jacobus, maar nu op een oecumenisch basis ! Wat de mogelijkheid geeft te komen tot een dialoog russen katholieken en protestanten. Met deze studie heeft Christoph Kuhn een stoutmoedig werk voltooid!

TACOBSSTAF

-

2006

De passie van Jan Kerstholt Interview Jan Kerstholt werdgeboren in Djakarta. Vdnaf 1926 groeit hij op in Haarlem. Zijn seminariejaren brengt hij door in Sint-Oedenrode en Vdlkenbu- bij depaters van de H, Harten. In 1949 volgt de priesterwijding. Hij is heel zijn leven in Nederland pastoraal bezig geweest. Hoe ben je op het spoor gekomen van Sint-Jacob? Rond 1980 las ik min of meer toevallig het boek van Hans Annink Een latepelgrim op de melkweg en daar werd ik enorm door geïnspireerd. In mijn herinnering leefde ook een Vlaamse toneelvoorstelling op het klein seminarie over 'de opgeknoopte, de afgeknoopte', het verhaal van de jongen die opgehangen werd in Santo Domingo de la Calzada. Na afloop van een landelijke bijeenkomst van het Genootschap in Den Bosch wist ik een aantal mensen (vijftien) te interesseren voor een pelgrimstocht naar Compostela. In café Het Pumke aan De Parade zijn de eerste plannen gemaakt. Mensen haakten om uiteenlopende redenen af en uiteindelijk bleven er vijf over. Een jaar hebben wij uitgetrokken om de tocht voor te bereiden. We hielden een proefwandeling van Eindhoven naar Breda door de acht zaligheden en dat ging allemaal heel voorspoedig. De conclusie was: 'wij kunnen het met elkaar wel aan.' Er waren nog geen beschreven routes zoals nu, maar wij namen de landkaart en trokken een rechte lijn van Amersfoort naar St.-JeanPied-de-Port en zo zijn we gaan lopen. Achteraf vind ik het jammer dat wij zo nadrukkelijk voor de kortste weg hebben gekozen. We hadden er gewoon de tijd voor moeten nemen.

Foto: Jan Kerstbolt. Vertrek uit Amersfoort

O p 1O april 1986 hebben wij een groots afscheid gevierd. Bij een plechtige dienst in een bomvolle kerk, werd de schelp uitgereikt en met klokkengelui zijn wij uitgezwaaid uit Amersfoort. Ik vond dat ook goed: als je die tocht maakt, moet je ook echt vertrekken. Je bent onderweg en je komt aan.

Hoe ging het wandelen met een groep? De voorbereiding was heel gondig geweest, maar met een groep op weg gaan, dat geeh toch problemen. Vijf mensen bij elkaar die

PAGINA 17

JACOBSSTAF

-

2006

allemaal verschillende invalshoeken hebben, dat eist veel onderlinge afstemming. Achteraf gezien was onze voorbereiding veel te technisch en te veel op prestatie gericht. We hebben wel een maand nodig gehad om aan elkaar te wennen. Ik had aanvankelijk het idee: pelgrimeren doe je samen, maar daar ben ik toch wel van teruggekomen. Ik geloof niet meer zo sterk in groepen. Wat wel mogelijk is, is dat jij je onderweg bij anderen aansluit. Maar daar kun je ook weer onderuit als je alleen verder wilt. Je moet een hele goede relatiie met iemand hebben om zoveel dagen met elkaar op te trekken. Ik heb later groepen mensen op weg geholpen, maar na een aanral dagen of weken blijkt zo'n groep toch uit elkaar te spatten. Onze samenleving is heel individualistisch geworden. O p 20 juli zijn we in Santiago aangekomen en wij hebben echt veel plezier gehad onderweg. De overnachtingen in België en Frankrijk deden wij op campings, vaak zeer plrimitief. Eenmaal in Spanje verbleven wij in refugio's en dat was in die tijd vergeleken met n u ook heel eenvoudig. Van 13 juni tot 20 juli liepen wij de camino francés, namen af en toe een rustdag. Wij waren ook niet meer zo jong! De tenten stuurden we terug naar Nederland. In Santiago aankomen is een hele belevenis. Het leggen van je hand op de zuil van Jesse, de verbondenheid met je christelijk-joods verledien. Miljoenen zijn je voorgegaan. Ik had me eir goed op voorbereid en ik wilde het wel religieus beleven.

Heel vaak wordt door pelgrims betoogd: dle weg is het doel. Ben je die mening ook toegedaan? E(enmaa1 thuis heb ik mijn pelgrimstocht verwerkt als een koe, die herkauwt en ben verder gaan invullen wat je onderweg hebt

beleefd. Daar heb je tijdens de tocht niet altijd de gelegenheid voor gehad. Door mijn pelgrimage heb ik leren relativeren ... Ben ik de eindigheid van het leven meer gaan zien ... De verbondenheid met het diepste in je bestaan.. . Door steeds onderweg te zijn voel je beter wat vreemdeling zijn is ... Door de taal heb je weinig toegang tot mensen, je bent iemand op doortocht ... Je leert open te staan om te ontvangen als een schelp. Onderweg waren we heel seculier bezig!

Hoe voelt het pelgrim te zijn? Het leven is een gaan ergens naar toe. Een pelgrim is geen zwerver. Een pelgrim is op weg naar een heilige plaats. Tijdens het pelgrimeren kun je loskomen uit je verleden. Veel mensen die op weg gaan, hebben een probleem of zitten ergens mee. Zo'n tocht biedt dan de mogelijkheid om daarvan los te komen en in te zien dat er meer is in de wereld. Pelgrim blijf je heel je leven. Mijn levenseinde nadert en boven mijn rouwbrief zal komen te staan: AANGEKOMEN! Ja, pelgrim blijf je heel je leven, Ultreïa!

Nawoord Met een goede protestante vriend is Jan Kerstholt een paar jaar later naar Taizé gewandeld. Dat was ook een kleine duizend kilometer. Het met tweeën wandelen heeft hij heel anders beleefd. Later heeft hij, vanwege lichamelijke problemen, wat hij noemt 'btw-reizen' gemaakt: bus-, trein- en wandeltochten. Van Pamplona naar Santiago en van León naar Santiago. Een 2e en een 3e keer geeft toch weer verdieping. Hij heeft nog nauwe banden met het Genootschap. Elke maandag is hij in het Huis van Sint-Jacob in Utrecht; hij doet daar allerlei administratieve klussen en geeft informatie aan mensen die op reis willen gaan. Sjef van Hulten

JACOBSSTAF

-

2006

Van Tallinn naar Santiago, een eerste aanzet

Af en toe vindje in de literatuur over pelgrimages vermeld, dat er in de Middeleeuwen pelgrims in Santiago arriveerden vanuit de Baltische staten. Reisverslagen met betrekking tot deze pelgrims zijn echter niet bekend en van beschreven routes is ook al geen sprake. Desondanks intrigeerde het mij wel. Langzaam rijpte het plan om een poging te doen aan de hand van eventueel bestaande oude sporen een mogelijke weg vanuit het uiterste randje van het Europese vasteland te reconstrueren. In het voorjdar van 2004 vloog ik met mijn vrouw naar Tdllinn in Estland voor een voorzichtige verkenning. Het is niet de eerste keer dat we in Sdllinn zijn. In 2000 maakten we met de caravan een tocht door de Baltische staten, maar pelgrimssporen hebben we toen niet gezocht en niet gezien.

rechtstreeks van Tallinn naar de grens met Letland te lopen, maar een omweg over de eilanden voor de westkust te maken, waar mogelijk bij oude middeleeuwse kerken nog pelgrimssporen zijn te vinden. Bij twee van de kennissen kunnen we op dag een, respectievelijk dag twee, onderdak vinden. Daarna zoeken we onze eigen weg. Onze tent laten we in Tallinn achter; men denkt dat we altijd wel ergens een slaapplaats zullen vinden.

Lopen door Estland

Estland is dunbevolkt; het is iets groter dan Nederland en het aantal inwoners bedraagt ongeveer anderhalf miljoen. Zodra je de grote stad hebt verlaten, wordt het leeg. Er is veel bos (zeventig procent van het land), moeras en landbouwgrond. Het land is vlak. De verDeel l Dwars door Estland (2004) bindingswegen tussen kleinere plaatsen zijn In augustus 2004 zijn we weer in Tallinn. De (anno 2004) veelal halfverhard of onverhard. Voor wandelaars is het over het algemeen eerste twee nachten hebben we een kamer in het Piritaklooster, een nieuw gebouw naast aangenaam lopen. De bewegwijzering in het de majestueuze resten van het middeleeuwse binnenland is minimaal of afwezig. klooster. Hier hebben de zusters van de orde Toen we uit het Piritaklooster, even buiten van de heilige Birgitta van Zweden hun doTallinn gelegen, vertrokken, was het een hete micilie. Birgitta zelf ging in de 14e eeuw zomerdag. Een halve dag volgden we de samen met haar koninklijke echtgenoot op Piritarivier door een prachtig landschap met pelgrimstocht naar Santiago de ~ o m ~ o s t e l a . de rivier aanvankelijk beneden ons in een Haar man stierf op de terugweg. Zij stichtte dal. Het was het eerste en laatste geaccidende orde in wier klooster wij nu verblijven. teerde deel van onze tocht. Dat het droog Passender uitgangspunt voor onze tocht is was en heet, viel ook te merken op bovenverhier dunkt mij niet te vinden. melde zandwegen. De weinige auto's die ons passeerden, wierpen grote stofwolken op en In de namiddag van de tweede dag hebben aangezien het verschijnsel wandelaar hier olnwe hier een klein beraad georganiseerd met bekend is, is er ook geen gevoel voor wat die enkele kennissen om onze looproute definipersoon te verduren heeft. ~ e t z e l f d egeldt bij tief te bepalen en enkele praktische zaken te regenweer. regelen. Na dit beraad besluiten we niet Gelukkig kun je meestal je weg zo kiezen, dat -

PAGINA 1 9

JACOBSSTAF

-

2006

De ruiize van het Piritaklooster in Sallinn

je urenlang geen auto ziet, en ook geen mens trouwens. Ook na de eerste twee dagen, waar ons bedje al gespreid was en de sauna opgestookt (buitem was het meer dan dertig graden), verliep de tocht prima. We vonden vaak onderdak in een pastorie of gemeenschapshuis van de Lutherse kerk. Er bestaat in Estland een door de gezamenlijke kerken uitgegeven gidsje, wa.arin alle kerkgebouwen zijn opgenomen met enkele bijzonderheden. Ook wordt vermeld of er slaapaccommodatie is, wat regelmatig voorkomt. Die accommodatie varieert overigens van een matras op de vloer en een emmer water tot een tweepersoonskamer met douche. De behulpzaamheid die wij hebben ervaren, was groot en vaak wilde men geen vergoeding accepteren. In de weinige grotere steden en langs de kust vind je ook horelletjes en pensions.

P A G I N A 20

Wie van rust en stilte houdt, komt in Estland zeker aan zijn trekken, natuurliefhebbers eveneens. Rijk aan oude cultuur-historische monumenten is het land echter niet. Wij, op zoek naar oude pelgrimssporen en tekenen van een mogelijke Jacobsweg moesten dus met weinig tevreden zijn. De uit de Middeleeuwen daterende kerken staan verspreid over het land en zijn na de hervorming veelal ontdaan van beelden en afbeeldingen. Wat je hier en daar in kerken aantreft, is een in steen uitgehouwen kruis van de Duitse Orde: vier kruisarmen van !gelijke lengte, waarvan de zijden licht naar binnen gebogen naar het midden lopen. Die Duitse Orde heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van met name het westelijk deel van Estland, inclusief de eilanden. In de 14e eeuw was een groot deel van westelijk Estland en noordelijk Letland in het bezit van de orde, die nauw verbonden is met de geschiedenis van kruisvaarders en pelgrims. In Haapsalu, na een week lopen, is er, zegt men, in de oude domkerk een vroegere pelgrimsruimte. Voor pelgrims waarheen of waarvandaan is echter niet duidelijk. Identieke verhalen zullen we vaker horen, onder andere in de kerk van Suure Moisa op het eiland Hiiuma en in de Jacobskerk (jawel!) van Puha op het eiland Saarema. We kunnen die oude overnachtingsplaatsen, op de kerkzolders, zelfs nog bezichtigen. De pastor van de kerk in Puha is zo enthousiast over het feit dat hij 'echte pelgrims' op bezoek heeft, dat hij een hele ontvangst heeft georganiseerd, met pers, fotograaf en kerkeraad. Alles inclusief hapjes en drankjes en natuurlijk een speciaal voor ons geprepareerde

JACOBSSTAF -

sauna. Dat enthousiasme is kenmerkend voor de overwegend nog jonge bedienaren van het woord, die we op de eilanden ontmoeten. Ze proberen op allerlei manieren de kerk te revitaliseren en zien in onze aanwezigheid een teken van hernieuwde belangstelling voor hun 'kerkepad' en wellicht mogelijkheden om via meer verhoopt pelgrimsbezoek, het reilen en zeilen in hun ambtsgebied een duwtje in de goede richting te geven. Het aantal pelgrimssporen blijft echter mager en ook de burcht van de Duitse Orde in Kuuressaare levert (behoudens een aantal van de reeds vermelde kruisen) niets op. Dan komen we in Paernu-Jaagupi, met een naar Jacobus vernoemde kerk. In de kerk hangt een (nieuw) wapenschild met drie schelpen. Een duidelijke verwijzing naar Jacobus, maar de dame die ons in de kerk rondleidt, komt niet verder dan dat die drie schelpen symbolisch zijn voor de verbondenheid van de drie Baltische staten. Hierna komen we in Paernu, de oude Hanzestad en de bekendste badplaats van Estland. Hier is historisch wel wat te zien en ik heb ook nog die uitnodiging van de museumdirecteur om langs te komen. We vervoegen ons bij het museum. De goede man is er niet, maar wordt opgetrommeld terwijl wij het museum bekijken. Na een uur maken we kennis met Aldur Vunk, directeur van het museum van de Estse Hanzestad Paernu. Hij heeft grote belangstelling voor onze interesse en kan ons verrassen met de mededeling, dat ook in Paernu een middeleeuwse Jacobsschelp is opgegraven, die sinds kort in het museum te zien is. Verder heeft hij gepubliceerd over de schelpen die we in het museum van Tallinn hebben gezien en over een middeleeuws pelgrimsinsigne, in Paernu gevonden, waarop hij erg trots is, omdat het bevestig, dat Paernu een echte

2006

pelgrimsstad is geweest waar een eigen rellikwie, die van het zwarte kruis, werd vereerd. We hebben een levendig gesprek, over molgelijke pelgrimswegen, over andere Jacobalia in Estland - die zijn er niet, zegt hij, anders zou hij het weten - , over de plaatsen Paernu Jaagupi en de aanduiding 'Jaagupi', die ik op de kaart gezien heb, ergens langs de kust, waar we nog langs zullen komen, maar waar bij zijn weten niets te zien is, hoewel er archeologische restanten gelokaliseerd zijn, die echter nooit zijn onderzocht. Hij vermoedt een (Jacobs?)kerkje. Ik vertel hem van de Jacobus die we op een retabel in Tallinn hebben gezien. Hij is verbaasd, maar als ik hem de pientbriefkáart laat zien, herkent hij de afbeelding Alleen dat het hier een afbeelding van de heilige Jacobus betreft, was hem (en anderen) ontgaan. We moeten de volgende dag terugkomen, ondanks het feit dat het museum dan officileel gesloten is. Hij heeft dan een surprise voor mij: een handgemaakte zilveren replica van het in Paernu gevonden pelgrimsinsigne. Wat verbouwereerd aanvaard ik dit geschenk: Jacobus heeft toch indruk gemaakt in Estland. Ergens in mijn achterhoofd zit nog de gedachte, dat ik op onze eerste reis (met de caravan) door Estland, naar ik meen in de stad Tartu een Jacobusbeeld heb gezien. Ik vraag Aldur Vunk, de museumdirecteur, erna,ar. Hij denkt dat ik mij vergis. Hoewel er zich een apostelgroep aan de voorgevel van de Sint-Janskerk in Tartu heeft bevonden, was die in 2000, toen ik daar was, al wegens restauratie verwijderd. Verder maar weer. We arriveren twee dagen later bij het voormelde Jaagupi. Behalve elen oude fabriek voor visconserven is er niets te zien. In de buurt van wat plaatselijk 'de neus van Jacob' heet, een kleine landtong in zee,

PAGINA 21

JACOBSSTAF

-

2006

picknicken we. De kustweg ligt prachtig beschut in de bossen. Tot we aan de grens met Letland komen, is er niets anders.

De schelpen van Tallinn Het Piritaklooster in Tallinn werd van 1431' tolt 1577 bewoond door het convent van de orde van de heilige Birgitta van Zweden. Tussen de overblijfselen van het altaar en bij opgravingen op het voormalige kerkhof, respectievelijk in 1977 en 1979, werden twee pelgrimsschelpen gevonden. Later, in 1994, vond men in Tallinn, op de plaats waar vroeger de galg heeft gestaan, eveneens een pelgrimsschelp met gaatjes om hem aan kleding of hoed te bevestigen. Aldur Vunk kwam bij bestudering van de schelpen tot de conclusie, dat de schelp van onder de galg van een andere soort was, dan de twee die bij het

klooster waren gevonden. De laatste twee waren van het type 'pecten maximus', de andere was een 'pecten jacobeus'. Anders dan de naam doet vermoeden, komt de 'pecten jacobeus' niet voor in de Atlantische oceaan en kan hij dus ook niet afkomstig zijn van Finisterra, waar de pelgrim volgens de overlevering zijn schelp ging zoeken, als hij was aangekomen in Santiago, om die verder als teken van de voltooide bedevaart op zijn kleding te dragen. Bij Finisterra wordt wel de 'pecten maximus' gevonden. Aldur Vunk bestempelt de gevonden 'pecten jacobeus' als vals en hij denkt, (maar schrijft dat niet op in een wetenschappelijke publicatie) dat die schelp niet toevallig onder de galg terecht is gekomen. De 'pecten jacobeus' komt uit de Middellandse Zee, een stuk dichter bij huis (in dit geval Tallinn) dan Finisterre. Zou de pelgrim die er mee is teruggekeerd, voor straf naar Santiago de Compostela zijn gestuurd en 'een loopje' met zijn rechters hebben genomen, door zich in Zuid-Frankrijk een schelp aan te schaffen en rechtsomkeert te maken? Zou het bedrog zijn uitgekomen en werd de pelgrim daarom gehangen? Ondanks de 'pecten jacobeus' (overigens een naamgeving die pas van Linnaeus dateert) was de heilige er ditmaal niet om, zoals in de legende van Santo Domingo de la Calzada, de gehangene te ondersteunen en in leven te houden. Terecht ook, zou je geneigd zijn te denken.

Het pelgrimsinsigne van Paernu Pelgrims bezochten in de Middeleeuwen bij voorkeur heiligdommen waar iets bijzonders was te zien en te vereren. Ook onderweg naar de grote pelgrimsoorden als Rome en Santiago de Compostela deed men deze speciale plaatsen aan. Vaak waren op zo'n plaats ïèwacotta jacobsbeeld oorspronkelijk aan de voorgevel vam de kerk te T a m

PAGINA 2 2

lees verder op pagina 27

JACOBSSTAF -

metalen (meestal een tinlegering) insignes verkrijgbaar met een afbeelding, die voor dat heiligdom kenmerkend was. Zo'n insigne werd op mantel of hoed gespeld.

2006

van 2004, een beeld van Jacobus als pelgrim had gezien. Niemand in Estland wist waar ik het over had. De apostelgroep die de voorgevel van de Sint-Janskerk in Tartu had gesierd, waar natuurlijk Jacobus wel bij had gehoord, kon ik niet bedoelen. De beelden zouden al voor die tijd wegens restauratie verwijderd zijn. Toch trokken wij na onze voettocht alsn& met de bus naar'Tartu, voor alle zekerheid. Maar natuurlijk was er niets te vinden, hoewel ik mijn vrouw bijna gek maakte met mijn niet-aflatende omzwervingen door alle hoeken en gaten van de stad. Ja, de lege voorgevel van de kerk was te bezichtigen. Alleen een recente kopie van de tronende Heer was er nog, de apostelen hadden inderdaad de benen genomen. O p de laatste dag van ons verblijf in Tallinn bezocht ik nogmaals de Nicolaaskerk om een nieuwe prentbriefkaart te kopen met de af-

Pelcnimsinsime uit Paernu

In Paernu werd het zwarte kruis vereerd, een houten kruis, dat zwartgeblakerd, in de vroege Middeleeuwen een grote kerkbrand had overleefd. (Uiteindelijk werd het kruis toch nog door oorlogsgeweld in de vorige eeuw vernietigd.) In 199 1 werd een pelgrimsinsigne opgegraven met de afbeelding van dit zwarte kruis, geflankeerd door de figuren van Maria en Johannes en gekroond met een doornenkroon. Het insigne dateert op z'n vroegst uit de 14e eeuw en op z'n laatst van vlak voor de reformatie. Omdat vaak eeuwenlang dezelfde gietmal werd gebruikt, is exacte datering moeilijk te geven. Gedurende deze tijd moet Paernu een pelgrimsoord zijn geweest.

Het valse (Jacobus)beeld in mijn hoofd Ik dacht dat ik in het jaar 2000, ergens in Estland, in de stad Tart& die in het binnenland is gelegen en niet aan onze wandelroute

Terracottabeeldzonder hoofd, behorend bij een groep van drie @cobus, Maria en Johannes) uit de kerk van Ertu

PAGINA 2 7

JACOBSSTAF

-

2006

beelding van Jacobus op het retabelstuk. Juist o p dat moment bleek daar een tentoonstelling te zijn van de tijdelijk uit de kerk van Tartu verwijderde beelden. Tot mijn teleurstelling waren niet alle apostelen te bewonderen, ook Jacobus niet. Ik was er nu toch en bekeek de rest van de expositie wat nader. 1k stuitte op een beeldengroep van drie, met Jlohannes, Maria en daarnaast, zonder hoofd maar onmiskenbaar met een schelp op zijn kleed, Jacobus. Niet de Jacobus die ik ooit meende gezien te hebben (die vind ik heel ergens anders nog wel terug), maar wel, in een weer 'onbekende' setting, onze virtuele reisgenoot. Ik houd het maar op toeval.

Deel 2 Dwars door Letland (2005) Een jaar later staan we aan de grens tussen Estland en Letland om onze tocht voort te zetten. Vanaf de grensplaats Ainazi gaan we maar Salacgriva, hemelsbreed niet ver, maar we maken een omweg omdat we niet langs de autoweg, de 'via Balticg willen lopen. Door de bossen en langs de rivier de Salaca, die wel vlak in de buurt is maar door het struikgewas aan het oog wordt onttrokken. Pas op de brug in Salacgriva krijgen we er goed zicht op. We hebben een kamer in het plaatselijke hotel gereserveerd maar die blijkt al aan anderen toegewezen. Wel is er nog een veel duurdere kamer beschikbaar. Na enige discussie krijgen we die toch voor de eerder afgesproken prijs. De wegen in Letland zijn als die in Estland: lokale verbindingen zijn (nog) zandwegen, provinciale en nationale wegen zijn geasfalteerd. Zolang de landwegen niet te stoffig of te modderig zijn, is het er redelijk aangenaam lopen. We spreken wel echt van verbindingswegen. Ze zijn vaak kaarsrecht, erg lang en daardoor op den duur wel eens saai. Kleine slingerpaadjes, die wij bij voorkeur zouden lopen, zijn echter schaars voorhanden.

PAGINA 2 8

Steeds meer zie je, dat de oude houten huizen worden vervangen door nieuwe. Die zijn dan soms ook van hout en dan groot en mooi. Minder vaak wordt een oud huis gerestaureerd. Vaak bouwen ze gewoon een nieuw huis naast het oude, dat dan op den duur door de elementen wordt gesloopt. Aan het einde van de dag moeten we terecht kunnen in een 'country house' zoals het in een foldertje is geafficheerd. Bij aankomst in het dorpje Vijkene, blijkt dat ons onderdak nog vijf en een halve kilometer verderop ligt. Ervaren rotten onder u hoef ik het gevoel dat zich van je meester maakt als je zoiets hoort, niet te beschrijven. Vanuit Vijkene, waar de u allen welbekende Letse componist Karlis Baumanis heeft gewoond , arriveren we dan bij onze gastheer en gastvrouw, die ons een eigen huisje toewijzen, waar de sauna al is opgestookt. We kunnen als we willen meteen de houten kuip in. De gastvrouw verzorgt een goede maaltijd. De gastheer geeft nog een rondleiding in de omgeving, onder andere naar het meer van Astere waar in het begin van de 19e eeuw een Duitse baron, die de buurt in eigendom had, een 'Egyptische' obelisk heeft laten plaatsen, met, naar men zegt, in hiërogliefen het opschrift 'Ptolemeus', ter herinnering aan zijn in het meer verdronken dochter. Het blijkt een troosteloos geheel. Fraai gelegen, dat wel. O p de dag dat we van Vijkene naar Jelgavkrasti lopen, raken we vast in de taiga, een mengeling van bos, kreupelhout, hoog gras, moeras, wilde frambozenstruiken, dorenbossen, brandnetels, jonge dennen elzen essen berken en hazelaars. We 'tuinden' er als vanzelf in. De eerste twee loopuren ging het vlot over de bekende zandwegen. Het wordt wel iedere dag stoffiger dankzij het zonnige weer. De gelukkig maar spaarzaam aanwezige

JACOBSSTAF

-

2006

automobilisten kennen geen mededogen, zodat je je tijdig af moet wenden om niet een tijdje zand te hoeven happen. Enfin, op een gegeven moment zouden we een dun lijntje op onze stafkaart volgen, dat aanvankelijk ook keurig met een pad correspondeerde. (De stafkaarten zijn prima, maar door de opheffing van veel kolchozen raken nogal wat kleine verbindingsweggetjes in onbruik, zo heb ik het althans later voor mijzelf verklaard.) Toen het pad verdween, hadden we natuurlijk rechtsomkeert moeten maken, maar ja, het avontuur lokt, en zo hebben we letterlijk uren rondgeploeterd voordat we weer vaste grond onder de voeten hadden. Moe maar voldaan gingen we op weg naar onze slaapplaats, die echter ook nog eens tien kilometer verderop bleek te liggen, zodat van die voldoening uiteindelijk niet veel meer over was. Van Jelgavkrasti gaan we de volgende dag naar Skultes Muiza, alwaar we in een soort jeugdherberg overnachten, waar we zelf eten kunnen koken. De volgende etappe, naar het kasteel van Berini, voert ons door een aangenaam landschap. Het Letse bevalt ons beter dan het Estse; er is hier wat meer afwisseling in begroeiing en af en toe glooit het zelfs lichtelijk. Ooievaars alom en nu, bij het mooie weer dat we hebben, kan zelfs ik de krekels af en toe horen. Mijn schoenzool raakt los, maar eerst met tape (altijd handig in de rugzak) en later met tien-secondenlijm is het euvel gauw en goed verholpen. In Berini treffen we tot onze verbazing een stel op de fiets (dat is hier al uitzonderlijk; wandelaars zie je al helemaal niet) uit Nederland. De twee andere gasten die met ons de volledige bezetting van het hotel uitmaken, blijken ook uit Nederland te zijn. Behalve in Riga zijn we nergens landgenoten tegengekomen. Hier zijn we met zijn zessen

De heilige]acobus met Maria in de Nicolaaskerk in Tallinn

in hetzelfde bijgebouw ondergebracht. In het hoofdgebouw woedt een bruiloftsfeest met vuurwerk toe. Langzamerhand raken we in de buurt van Riga, waar we onze caravan op de camping hebben achtergelaten. Daar lopen we morgen naar toe, om dan weer door te gaan naar het zuiden. Voor dat gedeelte heb ik alleen maar twintig jaar oude Russische stafkaarten kunnen bemachtigen, die overigens heel betrouwbaar blijken te zijn. In Riga hebben we al enkele dagen rondge-

PAGINA 29

IACOBSSTAF

-

2006

lopen, deels gepland en deels gedwongen, olmdat al onze papieren en wat geld waren gestolen. Inmiddels zijn de papieren terug, mede dankzij de voortreffelijke medewerking v.an de Nederlandse ambassade. De Jacobskerk van Riga is het enige dat ons oip deze tocht aan de goede heilige heeft herinnerd. De pastoor kon ons historisch gezien niet verder helpen, leek ook weinig geïnteresseerd en het hele 'pelgrimsgebeuren' was, toen wij in Riga waren, gefocust op het Mariaheiligdom in Aglona, zo'n tweehonderd kilometer ten zuidoosten van Riga. De pilechtige mis werd vandaaruit op 15 aug,ustus rechtstreeks door de Letse televisie uitgezonden. En dat in een land waar men, als men iets is, protestant of Russisch-orthodox is en maar zelden katholiek. Vanaf Riga is het voor ons nog een dag of vier lopen naar de grens met Litouwen. Mede dankzij het prachtige zomerweer en ook vanwege het feit dat er toch wat meer overntaLhtingsmogelijkheden zijn dan in Estland, komen we op de voorlaatste dag 'op ons gemakkie' in Bauska aan, zij het dat we de laatsre dertien kilometer toch de autoweg moeten volgen. De berm is meestal royaal genoeg. De weg is enkelbaans, doorgaand naar Litouwen en redelijk, zij het niet overmatig druk. Er is echter voornamelijk vrachtverkeer, zodat je niet echt van een wandelroute kunt spreken. Bauska is ook niet bepaald opwindend, het is ruim aangelegd en juist daardoor maakt het

PAGINA 3 0

,

--

----

-

--

-

de indruk van een groot dorp. Het kasteel wordt gerestaureerd. Het is vooral groot en merendeels leeg O p een hoek in de stad ligt een hele grote steen. Hierop zouden ooit tsaar Peter de Grote en de Zweedse koning hebben gezeten. Het gouden bestek waarmee ze aten ligt, naar men zegt, onder de steen begraven. Wij hadden al mes en vork bij ons. Op de laatste dag lopen we tot aan de grens met Litouwen. De route die we hebben uitgestippeld voert niet naar een duidelijk gemarkeerde grenspost; 'ergens' loop je hier vanzelf Litouwen in. Even voorbij de laatste bushalte staat een bord waarop is aangegeven, dat we nu in het grensgebied zijn aangeland. Dit is het duidelijkst aangegeven punt en hier houden we het voor gezien. De bus zal ons straks terugbrengen naar Bauska en vandaar nemen we een andere bus naar Riga. We gaan op zoek naar een cafeetje tussen het dozijntje huizen hier en vinden een soort combinatie van kruidenierszaak en dorpszaal. Er is hier niet op ons gerekend, wel op een aantal gasten later op de dag. Maar na even babbelen worden we onthaald op een zeer uitgebreide lunch met allerlei eigengemaakte producten. De eigenares, Russische van huis uit, blijkt de voormalige kokkin van de plaatselijke kolchoz te zijn, die de hele handel voor eigen rekening heeft overgenomen. We praten, eten en drinken en van de bus nemen is geen sprake. We worden door de dochter des huizes met de auto naar de stad gebracht en de rekening wordt weggewuifd, net als wijzelf.

JACOBSSTAF - 2 0 0 6

De carnino norte? Niet doen! De camino primitivo? Doen!

Het meest gmndioze kustwandelen doeje in dit deel van de wereld: langs het South-West Peninsular Coast Path, dat de zuidkust van Engeland markeert van ongeveer Bournemouth tot Lands End. Dat is zon 300 mijl oceaan aan je linkerhand, alsje tenminste westwaarts wandelt, wat, net als op de camino fiancés, met de zon in je rug het mooiste is. Met aan je rechterzijde het g m en het gman tot aan de rand van de clzf En geen snelweg; die heefi men langs de zuidkust van Engeland goddank de nodige mijlen van de waterlijn verwijderd gehouden. De camino norte moet geen camino de Santiago willen zijn Wie, net als ik, de constipatie van de camino francés wil ontlopen en dan verwacht om langs de noordkust van Spanje een vergelijkbaar wandelen te beleven, komt toch wel zwaar bedrogen uit. Steden als San Sebastian, Bilbao, Santander en Gijon laten hun industrialisatie~als olievlekken uitvloeien tot ver langs hun kustlijnen. Ook verstedelijking en een explosieve ontwikkeling in de toeristenindustrie verstenen de kuststrook in hevige mate. Maar zonder meer rampzalig voor vredig wandelen zijn de 'carretera N632lN634' en de zich daaruit ontwikkelde 'autopista A8', die over honderden kilometers, zich als spaghexislierten om elkaar heen slingerend, vrijwel hermetisch de kustlijn volgen. Natuurlijk hebben de verschillende regionale 'Asociaciones' braaf hun best gedaan om een wandelpad te creëren, dat dit asfalt zo veel

mogelijk ontwijkt. Maar het resultaat van die inspanningen heeft toch niet kunnen voorkomen dat de wandelaar langs het overgrote deel van de camino norte voortdurend in contact blijft met het voortrazend snelverkeer. De camino beleeft men dan ook niet primair als een ad dat de pelgrim nimmer aflatend voortstuwt in de richting van de grote magneet Santiago, maar als een aaneenschakeling van soms wel zeer krampachtige pogingen om in de vorm van een reuzenslalom het asfalt van de snelweg zo veel mogelijk te vermijden, soms zelfs in zuidoostelijke richting.. . Als je over zo weinig natuurlijke basiskwaliteiten beschikt als de camino norte dan moet je gewoon geen camino de Santiago willen zijn. De tweede helft van de camino norte kent twee varianten. 1. De noordkust volgen tot Ribadeo en daarna in zuid-westelijke richting afbuigen naar Arzúa. 2. Even voor het bereiken van Gijon afbuigen naar Oviedo en dan de camino primitivo volgen naar Lugo. Voorbij Lugo vindt men de kortste weg naar Santiago de Compostela over Palas de Rei, evenals een interessante variant over de magistrale, gastvrije en doodstille trappistenabdij Sobrado dos Monxes. De eerste variant biedt meer van hetzelfde en is dus niet erg aan te bevelen als je op het eerste deel van de camino norte bent afgeknapt. Maar de tweede variant is werkelijk een heel mooi alternatief voor de camino francés!

PAGINA 3 1

JACOBSSTAF - 2006

El Salvador

Oudste Spaanse jacobsweg D e camino primitivo geldt als de oudste onder de Spaanse Jacobswegen. De geschiedenis verhaalt hoe koning Alfonso I1 (789842), El casto (De kuise), reeds aan het begin van de 9e eeuw een pelgrimage ondernam vanuit zijn Asturiaanse hof nabij Oviedo naar Iria Flavia (thans El Padron), de zetel van de toenmalige bisschop Theodemir. Volgens de legende zouden hier de leerlingen van Jacobus, na zijn translatie uit Jerusalem, in een stenen schip ('sic') met zijn dode lichaam aan land zijn gegaan. In de buurt zou het lichaam van Jacobus voor de eerste maal zijn begraven.

PAGINA 32

Tussen Oviedo en Lugo loopt geen grote N-route, maar slechts een bescheiden 'carretera' die bovendien niet gebukt gaat onder hoogfrequent autogebruik. De camino primitivo volgt hoofdzakelijk deze weg op enige afstand. Geforceerde omleidingen, zoals die langs de camino norte aan de orde van de dag waren, blijven hier gelukkig achterwege. Als gevolg van het feit dat tussen Oviedo en Lugo een aantal hoogtes (Altos, Puertas) moet worden bedwongen, vertoont de weg hier en daar een grillige vorm. Het overwinnen van de hoogtes kan steeds geschieden via korte en luisterrijke, maar steile bergpaden. Wie echter, zoals ikzelf, uit oudheidsoverwegingen terugdeinst voor de onherbergzaamheid en steilte van de bergpaden, -moet dit bekopen met vele, hoewel rustige, asfaltkilometers extra. De camino primitivo is een schitterende wandelweg- die alles heeft wat een camino 'behoort te hebben': rust, boerenland, ruimte, dorpen, stilte, bergen, water, eenvoud en refugio's op redelijke afstand van elkaar. Binnen het universum van de camino primitivo bekleedt de stad Oviedo, en met name haar kathedraal San Salvador, een centrale positie. In deze kathedraal bevindt zich een uit de I l e eeuw stammend, uitzonderlijk fraai en wellicht ook zelfs miraculeus beeld van haar patroonheilige, Christus als de Redder, El Salvador, van het menselijk geslacht. Duizenden pelgrims hebben voor dit beeld de knie gebogen. De aspiraties van Oviedo ten aanzien van dit beeld waren trouwens dermate aanmatigend, dat men zelfs de pelgrims langs de camino francés vanaf León tot een omweg langs Oviedo probeerde te verleiden. Een oeroud rijmpje luidt dan ook:

JACOBSSTAF

-

2006

320 km. Voor pelgrims die niet zomaar even

Quien va a Santiago y no va al Salvador visita al criado y olvida al Sefior

zes weken weg kunnen en dus camino's in stukken wandelen, heeft de camino primitivo de charme dat men in een dag of veertien tóch een authentieke en gandioze camino in zijn geheel kan afwerken.

Wie gaat naar Santiago en niet naar El Salvador bezoekt de vazal en vergeet de Meester

Rond deze camino's zijn minstens drie Spaanstalige wandelgidsen voorhanden: 1. Anger Gonzales, El camino de Santidgo por la Costa

De camino primitivo is ten slotte uitstekend bewegwijzerd en beschikt over refugio's van divers kwalitatief gehalte (soms geen stoelen, soms geen slot op de voordeur, soms geen water uit de kraan) op ondelinge afstanden van circa 25 km. Wat trouwens ook aardig is aan de camino primitivo, is zijn lengte, zo'n

Compostela por San Salvador de Oviedo, verkrijgbaar in de refugio van Oviedo (alleen de camino primitivo, redelijk).

3. El camino de Santiago del Norte, Fundación Gaiicia (goed).

NAAR SANTIAGOIN 2006 Door het succes van voorgaande jaren wordt deze Cultuurhistorische reis opnieuw aangeboden van

Pied a terre

ZATERDAG 22 APRIL T/M VRIJDAG 5 MEI De heenweg gaat via Vézelay, Limoges, Souillac, Moissac, pas van Somport naar Jaca, bezoek aan San juan de la Pena en verder langs de camino. Er worden zo mogelijk stukjes gelopen in de Pyreneeën, op de meseta, naar San Juan de Ortega. Het is niet verplicht mee te lopen. De wandeling over de meseta is voor velen een hoogtepunt. Na Leon, Astorga en het bezoek aan Santiago gaat de terugweg langs de Spaanse Noordkust, We bezoeken na Oviedo met preromaanse monumenten het historische Covadonga. In Bilbao brengen we een extra bezoek aan het Guggenheimmuseum en rijden naar San Sebastian. Door Frankrijk via Poitiers, Tours en Parijs.

kaarten en gidsen voor actieve vakanties

Singel 393 1012 WN Amsterdam tel (020) 62744 55 fax (020) 620 89 96 E-mail [email protected] Gelegen in het centrum, achter het Spui. Tramlijnen 1, 2 of 5. Open: ma - vr 10.00 - 18.00 uur za 10.00 - 1 7 0 0 uur koopavond: donderdags van april tím augustus 18.00 - 21.00 uur

I Globale catalogus: www.piedaterre.nl 1 Postorderservice

o camino Norte, Editoriai Everest S.A. (matig). 2. J.L.Galán Gonzáles, De León a Santiago de

1

Vervoer per luxe Oad touringcar Royal Class. Overnachtingen in uitstekende hotels; ook in het voormalige pelgrimshuis, nu luxe Parador San Marcos in Leon. Nog enkele plaatsen beschikbaar. Informatie: Ria Janson 035-53867 13 e-mail: [email protected] website: www~janson.demon.nl

PAGINA 33

JACOBSSTAF - 2 0 0 6

Wellicht is het eens goed om stil te staan (gek w'oord eigenlijk voor een pelgrim) bij de site van ons genootschap. Het internetteam heef; d e laatste maanden hard gewerkt aan de site. Zto hard, dat uw eindredacteur zelfs helemaal vergeten was een stukje voor de vorige Jacobsstaf in te leveren zodat de lezer van dit harde werken niet zo veel heeft meegekregen.

zoekt, als u materialen voor de voet- of fietstocht te koop aanbiedt of juist vraagt, als u informatie zoekt, bijvoorbeeld ervaringen van anderen op een bepaald gebied. Uw eindredacteur nam de voorwaarde van de link met de camino erg letterlijk en heeft enkele zoekertjes van mensen die een maatje voor een tocht naar Rome zochten afgewezen.

Werd de site vroeger nog door sommigen als een hobby van het internetteam gezien, tegenwoordig merken we aan het aantal reacties dat de site steeds meer gaat leven biinnen (en buiten) ons genootschap. O p d e site is informatie te vinden over onze vereniging, de voorbereiding van de tocht, tips voor onderweg, bijvoorbeeld overnachtinigsadressen in het buitenland waar men Nederlands spreekt. Algemeen nieuws over pelgrimeren, nieuws uit de regio, u kunt online winkelen in de winkel van Sint Jacob. Enfin, u moet zelf maar eens kijken als u dat al niet deed.

Inmiddels hebben we binnen het team besloten dat een tocht naar Rome ook een soort camino is. Mocht u een van die mensen zijn die om die reden is afgewezen, mea culpa en stuur opnieuw in, zou ik zeggen. De redactie van de site kijkt verder of de aangeboden zoekertjes voldoen aan de fatsoensnormen, maar is verder niet verantwoordelijk voor de inhoud. Als u reageert op artikelen die te koop worden aangeboden, moet u zelf beoordelen of prijs en kwaliteit met elkaar in verhouding zijn.

Zoekertjes Graag wil ik elke keer een apart onderdeel van de site onder de aandacht brengen. Als u door deze Jacobsstaf bladert ziet u aan het eind de zoekertjes. Ook de site biedt de mogelijkheid een zoekertjes te plaatsen. Voordeel is dat u niet hoeft te wachten tot het volgende nummer voor uw zoekertje wereldkundig wordt gemaakt. Als u lid bent van ons genootschap kunt u een advertentie zetten. voorwaardeis dat deze een link met d e camino naar Santiago heeft. Zo kunt u een zoekertje plaatsen als u reisgenoten

-

,

Webmaster De advertentie in de vorige Jacobsstaf, waarin het internetteam om een webmaster vroeg, heeft twee reacties opgeleverd. Niet veel zult u zeggen, maar zoals mijn onderwijzer op De school met den Bijbel vroeger al zei: "Niet het vele is goed maar het goede is veel." De kwaliteiten van beide kandidaten waren dan ook hoog. Eén kandidaat heeft ons team inmiddels versterkt, met de andere reflectant hebben we nog een gesprek. Graag tot ziens op www.santiago.nl André Brouwer.

JACOBSSTAF - 2006

Camino-festival en Algemene Ledenvergadering Den Bosch, 25 maart 2006 De voorjaarsvergadering van het Genootschap wordt dit jaar gehouden op zaterdag 25 maart 2006. Deze keer niet in Utrecht maar in Den Bosch. De gebruikelijke locatie in Utrecht was dit jaar nog wel beschikbaar, maar het lyceum wordt volgend jaar gesloopt, zodat we op termijn toch naar een andere locatie moeten uitkijken. Het bestuur heeft daarom besloten dit jaar de Algemene Ledenvergadering te houden in de Jacobskerk, Hinthamerstraat 175 in den Bosch, op circa 15 minuten loopafstand van het centraal station. De traditionele voorjaarsvergadering krijgt dit keer een ander, wat experimenteler karakter en zal onderdeel uitmaken van het Camino-festival met als motto: - Ontmoeting - Muziek - Beleving Informatie. Het programma van het festival ziet er in hoofdlijnen als volgt uit: ontvangst met muziek en welkom vanaf 09.30 uur opening door de voorzitter van het festival om 10.00 uur sluiting met het traditionele Café Saint-Jacques om 16.30 uur. Centraal staat een grote festivalmarkt met 35 tot 50 stands met informatie, pelgrimspresentaties, handige spullen voor uw pelgrimstocht, hapjes en drankjes. De stands worden verzorgd door de ledenservice en verscheidene werkgoepen van het Genootschap, door diverse andere organisaties en door individuele leden. Rond de markt wordt een aantal workshops georganiseerd. In de workshops wordt, met andere belangstellenden, dieper ingegaan op de voorbereiding van uw ~el~rimstocht. Denkt u hierbij aan de algemene voorbereiding voor wandelaars en fietsers, de keuze en het pak-

ken van uw rugzak, het verzorgen van uw voeten, de verzorging en uitrusting van uw fiets en het eten en slapen onderweg De thema's van het festival krijgen tijdens het programma verder aandacht, zoals bij: Ontmoeting - Pelgrims ontmoeten elkaar en kunnen hun verhaal delen in de speakerscorner, een nieuwe vorm van de traditionele Pelgrimsparade. Na afloop van het festival: uitzwaaien van de vertrekkende pelgrims. Napraten in Café Saint-Jacques vanaf 16.30 uur. Muziek - Meerdere optredens van muziekgroep Tuna Universitaria de Maastricht. Optreden van 'De pelgrim met accordeon', Thijs Hanrath. Thijs is al meerdere keren op pelgrimstocht geweest en zal op zondag 26 maart a.s. wederom vertrekken naar Santiago. Zie ook zijn presentatie van zijn boek en CD. Beleving - Pelgrimservaringen, inspiratie en ervaringen van de thuisblijvers. Fotowedstrijd (nadere informatie in deze Jacobsstaf en op onze website). Informatie - Doelstellingen en prioriteiten van ons Genootschap, commerciële en niet-commerciële stands, workshops en activiteiten binnen en buiten het festival. In de middag zijn er de gebruikelijke werkgroepen, zoals spiritualiteit, herbergen, pelgrimswegen en geschiedenis & cultuur. Maar ook een bezoek aan de Sint-Jan, een rondvaart over de Binnendieze en een cultuurhistorische stadswandeling (Zie voor een overzicht van activiteiten en aanmelding de achterzijde van de adresdrager.) Deelname is gratis voor de festivalbezoekers. Voor enkele programmaonderdelen kan een maximum worden gesteld aan het aantal deelnemers. Tijdens het festival kunt u tegen betaling volop eten, drinken, proeven van het aanbod in het restaurant of de tapasbar.

PAGINA 3 5

w -

Kunt u ook meedoen? Uiteraard kunt u meedoen aan een aantal activiteiten, zoals dit is aangegeven in de adresdrager van deze Jacobsstaf. Maar er is meer. Wij willen u ook vragen om reacties en suggesties voor én . .: een bijdrage aan het programma. Er zijn immers veel leden die heel intensief met de camino bezig zijn, vóóraf maar ook achteraf. Bijvoorbeeld in de vorm van: persoonlijke verslagen, prachtige foto's, levende muziek en boeiende voordrachten. De organisatie nodigt u graag uit om uw enthousiasme te delen met de bezoekers van het festival. Dle organisatie is in handen van een werkgroep, dile bestaat uit: Bas Brouwer, Bets Everts, Fons Boink, Gerard Goudriaan, Herman Holtmaat, Tijmen Stoof en Ton Aarts. Uw vragen, reacties e n suggesties kunt u mailen aan Bas Brouwer: [email protected]

AUgemene Ledenvergadering Naast het festival vindt de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering plaats. De ALV is uitsluitend totegankelijk voor leden (vooraf aanmelden via aanmeldingsformulier op achterzijde adresdrager!). Deze vergadering wordt gehouden in een aplarte ruimte en begint om 10.15 uur. O p de agenda staan o.a.: de reglementair voorgeschreven punten, zoals het verslag van de vorige vergadering, de balans per 31 december 2005, rekening en verantwoording 2005, verkiezing bestuursleden* en overige onderwerpen. Na aanmelding worden de vergaderstukken aan u toegezonden. * Het bestuurslid Gerard Zegers treedt af i.v.m. vertrek naar het buitenhm4 het bestuur stelt ter vergadeaing voor de heer Huub van Alem (Nieuwerkerk a/d IJssel) als bestuurslid te benoemen.

PAGINA 3 6

Tegenkandidaten kunnen zich uiterlijk 2 3 maart 2006schrz$elijk ofper e-mail aanmelden bij de secretaris (Theo van Dijk, Oosteres 26, 7607 AN, Almelo, e-mail dijk. [email protected]. Het bestuur heeft gemeend op genoemde manier een aantrekkelijker, flexibeler en dynamischer opzet te kiezen voor de traditionele Algemene Ledenvergadering. Na afloop van het festival zal een enquêteformulier worden verstrekt, waarin u uw ervaringen met deze nieuwe opzet kunt kenbaar maken. Met de uitkomst van deze enquête zal het bestuur de nieuwe opzet evalueren en (via de Jacobsstaf) naar u terugkoppelen. Het bestuur nodigt u dus van harte uit ons festival te bezoeken en stelt uw aanwezigheid zeer op prijs.

Aanmelding Aanmelding voor uitsluitend het bezoek aan het Camino-festival is niet nodig. Het festival is toegankelijk voor iedereen: leden, introducés en niet-leden. Wilt u echter deelnemen aan een van de activiteiten (zie achterzijde adresdrager.) dan is dat mogelijk door het vóór 5 maart a.s. opsturen van de volledig ingevulde adresdrager van deze Jacobsstaf aan het adres: Nederlands Genootschap van Sint Jacob, Lange Nieuwstraat 9a, 35 12 PA Utrecht. Adresdrager zoek? Stuur een brief of mail naar [email protected], maar vermeld dan duidelijk uw naam, adres, woonplaats en, indien mogelijk, lidnummer. Mede namens de Werkgroep Voorjaarsvergadering 2006, Theo van Dijk algemeen secretaris

JACOBSSTAF -

2006

Fotowedstrijd

Binnen ons Genootschap wordt eindeloos veel gefotografeerd. Vele jacobspelgrims willen hun indrukken en ervaringen in beelden vastleggen voor thuis en later. O p landelijke vergaderingen en regiodagen gaat een keur aan fotoboeken van hand tot hand. Dia-, powerpoint- en videopresentaties zijn alomtegenwoordig op talrijke bijeenkomsten. Er moeten onder de leden van ons Genootschap tienduizenden caminofoto's in omloop zijn. Dit gegeven heeft het bestuur van het Genootschap doen besluiten om in het kader van het Camino-festival op zaterdag 25 maart 2006 in Den Bosch een fotowedstrijd te organiseren. Voor deelname aan deze wedstrijd gelden de volgende voorwaarden. De wedstrijd staat slechts open voor leden van het Genootschap. Als thema's voor de wedstrijd gelden de begrippen %Ontmoeting','Muziek' en 'Beleving'. Iedere deelnemer dient zich uirerlijk op 10 maart 2006 te hebben aangemeld op een van de volgende wijzen. Per post d.m.v. de adresdrager naar: Nederlands Genootschap van Sint Jacob, Lange Nieuwstraat 9a, 35 12 PA Utrecht. Per e-mail naar: [email protected] Per deelnemer kan slechts 1 foto worden ingeleverd. De indiening van de foto vindt plaats: per post vóór 18 maart 2006 naar het onder punt 3 genoemde adres O p 25 maart 2006 tot 11.00 uur op een bij binnenkomst van de festivalaccommodatie duidelijk aangegeven plaats. De foto dient op een formaat van 18 x 24 cm en op karton sgeplakt te worden aangeboden. O p de achterzijde dienen naam en adres van de inzender

te zijn vermeld. De foto's worden beoordeeld door een jury, bestaande uit Tieleke Huijbers, José Wienk en Jan Galjé, die de winnaar van de derde, de tweede en de eerste prijs zal aanwijzen. De prijzen zijn waardebonnen van 100, 50 en 25 euro. De foto's worden tijdens de middagsessie van het festival vanaf 15.00 uur tentoongesteld. De 3 winnende foto's zullen ook in de Jacobsstaf worden gepubliceerd. De ingezonden foto's blijven eigendom van het Genootschap. Wij hopen dat velen onder u aan deze wedstrijd zullen deelnemen en dat daardoor een fraai overzicht geschapen wordt van de beeldende creativiteit waarmee ontmoetingen, muziekuitingen en bijzondere belevingen met betrekking tot de Jacob~pel~rimage door u zoal op de gevoelige plaat zijn vastgelegd. Bas Brouwer en Jan Galjé

Foto: Sjefvan Hulten

PAGINA 37

JACOBSSTAF

-

2006

Ván de voorzitter Ejs Dorenbosch Voor de periode 2006 - 2008, heeft het bestuur een stuk vastgesteld, dat ertoe moet bijdragen; ons genootschap in die periode goed in de vaart te houden. Het zestien pagina's tellende stuk, bedoeld als beleidsplan voor het bestuur, is voor ieder belangstellend lid opvraagbaar bij het informatiecentrum te Utrecht. Voor diegenen die snel enig zicht willen hebben o p de bestuursvoornemens voor de nabije toekcamst, geef ik hier een persoonlijke selectie uit bcavenvermeld document. Het bestuur wil: 1. Beter zicht geven op het Nederlands traject naar Santiago de Compostela door: de historische route(s) door Nederland te onderzoeken en te beschrijven een of meer pelgrims(wande1)routes door Nederland richting Santiago te beschrijven en ook daadwerkelijk uit te zetten het stichten van overnachtingsmogelijkheden langs deze routes te stimuleren en te entameren. 2. Een opvang bedenken en realiseren voor (niet alleen) Nederlandse pelgrims die in Santiago aankomen en daarmee tegemoetkomen aan de problemen die daar soms worden ondervonden: taalproblemen, onpersoonlijke benadering, gebrek aan waardering, afkickverschijnselen, moeizame terugreisoplossingen. 3. Eventueel als alternatief voor het bovenstaande opnieuw onderzoek doen naar de mogelijkhed tot het stichten van een Nederlandse refugio elders langs het traject. 4. Het gastheerschap van genootschapsleden langs de route stimuleren.

PAGINA 3 8

l

-

5. Het informatiecentrum in Utrecht verderverankeren in het genootschap en de organisatie verder stroomlijnen. 6. De communicatie naar de leden en van de leden naar de organisatie waar nodig verbeteren. 7. De communicatie van het genootschap naar buiten waar nodig verbeteren en uitbouwen. Het genootschap is onderverdeeld in regio's. De komende periode zal met de regiocontactpersonen (RCP's) bekeken worden of en hoe de lokale organisatie kan worden versterit en of de regioomvang hier en daar aanpassing behoeft. Internet is een snel en actueel medium; de vorm en inhoud van onze website moeten dan ook zo actueel mogelijk zijn. Hiervoor is ook periodieke afstemming met ons andere publiciteitsmedium, de Jacobsstaf, nodig. Het bestuur wenst structureel aandacht te besteden aan een fundamenteel aspect van het pelgrimeren. de spiritualiteit. De werkgroep spiritualiteit is het gremium bij uitstek waarlangs de verdieping gerealiseerd kan worden. Het bestuur wil de gegevens over Jacobalia in Nederland, zoals die door de werkgroep geschiedenis en cultuur zijn en worden geïnventariseerd, voor de leden toegankelijk maken via internet. Hetzelfde geldt voor andere cultuur-historische en religieus-historische onderzoeksresultaten. Ook zullen de reeds verschenen nummers van de Jacobsstaf via het internet voor leden toegankelijk worden gemaakt. Dit zijn zo enkele krenten uit de pap, misschien genoeg om trek te krijgen!

JACOBSSTAF -

2006

Regioberichten Regio BredaITilburg O p 30 december jl. kwam een 25-tal Santiagogangers van de afdeling BredaITilburg in de Kogelvanger samen om gezamenlijk naar de Jacobskapel in Galder te wandelen. Daar werd een dienst gehouden met het thema: dank voor dit bijzonder Vlinderjaar. René Heinrichs, onze voorganger, heette iedereen van harte welkom. In

Waarschijnlijk is op dat moment de nieuwe zaal bij de Jacobuskerk in de Hinthamerstraat beschikbaar. Zo niet, dan vindt de bijeenkomst in de Jacobuskerk zelf plaats, waar inmiddels de verwarming goed functioneert. Aanvang is 14.00 uur, zaal c.q. kerk is geopend vanaf 13.30 uur. Als gastspreker hebben we Jeroen Gooskens, auteur van het boek 'Ver Onderweg' uitgenodigd. Hij zal ons op zijn geheel eigen wijze meenemen van Nederland en andere plaatsen tot aan Santiago. Daarna zullen we voorlichting aan vertrekkende wandel- en fietspelgrims verzorgen. Voor de fietsers hebben we hiervoor Thomas Sanders weer bereid gevonden. De middag wordt afgesloten met het Café Saint-Jacques. De regioleden ontvangen nog een persoonlijke uitnodiging. Nelly en Rony de Jong

Regio Noord-Holland benoorden Het IJ BijeenkomstJacobskapel Galder

zijn overweging ging hij dieper in op hoe je geluk voor jezelf kunt bereiken. Iedereen kreeg de gelegenheid om naar voren te komen om een persoonlijke gedachte of gebed uit te spreken en kon daarbij een lichtje aansteken. Na afloop kregen alle aanwezigen een kerstboomdecoratie, gemaakt door onze regiocontactpersoon Maria van Hassel, die op deze dag ook nog jarig was. Fien, de kosteres, werd bedankt voor haar werkzaamheden. Hierna wandelden allen weer terug naar de Kogelvanger, alwaar iedereen genoot van een heerlijke kop snert. Als afsluiting deelde Maria een koudvuur sterretje uit om aan te steken en zo dit jaar gezamenlijk af te sluiten. Rinus Machielsen

Regio 's Hertogenbosch O p 5 maart a.s vindt de regiobijeenkomst plaats.

Zaterdag 11 maart is de voorjaarsbijeenkomst weer in ons vertrouwde stamlokaal: het Trefpunt, Louise de Colignystraat 20, Alkmaar. 's Ochtends hebben we ons vaste programma met de pelgrimsparade, S middags is Jeroen Gooskens, auteur van het boek 'Ver onderweg' te gast. Hij zal ingaan op de spiritualiteit van het wandelen. André Brouwer

Regio Utrecht-ZuidIRivierengebied Onze regio manifesteert zich dit jaar met een volle agenda. O p zondagmiddag 15 januari was het direct al raak met een goed bezochte bijeenkomst in Leerdam, waar vooral de vertrekkende fietsers en wandelaars volop aan hun trekken kwamen. Jan van Os en Huub de Gier spraken enkele tientallen verlangende pelgrims toe over hoe te fietsen en hoe te lopen. De repatrianten onder de aanwezigen konden onder leiding van Tijmen Stoof napraten; schier eindeloos kunnen we doorgaan over onze ervaringen in de velden!

PAGINA 3 9

JACOBSSTAF

-

2006

N a de pauze declameerde en zong de Utrechtse straatmuzikant en Santiagopelgrim Thijs Hanrath enkele van zijn pelgrimsliederen, waarander een fraaie vertaling van het overbekende lied van Conques: Ultreïa. Levende muziek tijdens een regiobijeenkomst: hoe mooi! Nadiep mam Jan van Os de aanwezigen mee op een diavoorstelling langs de Ruta de la Plata. Tot slot laafden velen zich aan de uitstekende rode wijn. In februari kunnen de regioleden drie avonden maar een bij- of nascholing Frans voor pelgrims. O p zaterdag 15 april 2006 gaan we wandelen van Leerdam via Beesd naar Buurmalsen, alwaar de bijzonder fraaie Jacobusschildering in de Nederlands-Hervormde kerk bezichtigd wordt. V700r 25 juli staat een speciale Jacobus-zangavond o p de agenda, ook in de kerk van Buurmalsen, waar we onder deskundige leiding enkele mooie lilederen gaan instuderen. De najaarsbijeenkomst van de regio wordt gehouden op zondagmiddag 22 oktober in Driebergen. Meer informatie ontvangen of aanmelden? Dan kunt u terecht bij de regiocontactpersoon: [email protected]. Tbt 25 maart vertoeft hij echter in een zeker buitenland. B ram van der Wees

Regio Den Haag Terwijl onze regiodagen in de afgelopen jaren nooit meer dan circa dertig deelnemers zagen verschijnen, mochten wij ons vandaag, op 3 december 2005, verheugen in de toestroom van niet minder dan 54 betrokkenen. Hiermee dreigde onze vaste en zo gewaardeerde plaats van samenkomst, de parochiezaal van de Sint-Jacob aan de Parkstraat, uit haar voegen te barsten. Hoewel wij ons tot nu toe steeds verzamelden rond een grote taifel, wat de gemoedelijkheid, de intensiteit en de cammunicatie niet weinig ten goede kwam, werden wij nu genoodzaakt ons te modelleren in de zo~genoemde'theateropstelling', dat een eufemiisme is voor 'in rijen achter elkaar zitten'. Na de bekende vreudevolle weerzienen en begroetingen, was, in lijn met ons inmiddels gehar-

PAGINA 40

naste en enorm bevredigende programmaconcept, het eerste woord aan Cees. Hij bracht ons, zo kennen wij hem, in een even beeldenrijke als ongeremde woordenvloed op de hoogte van het vele wel en weinige wee binnen het reilen en zeilen van ons geliefd Genootschap. Als bestuurslid weet hij natuurlijk nét even iets meer dan de modale regiocontactpersoon, hoewel er toch nauwelijks gesproken kon worden van een 'ongeoorloofd uit de school klappen'. De 'vrije ronde' van het uitwisselen van ervaringen, belevenissen en informatie was weer levendig en ongebreideld als altijd. Zij is en blijft toch hét hoogtepunt van onze regiodagen. Onze nestor Joop Piët (91) ging in 1976 naar Sint-Jacob onder omstandigheden die wij ons heden ten dage niet meer kunnen voorstellen. (Hij kwam in Frankrijk nog in de krant, zelfs tot driemaal toe! Kom daar vandaag de dag nog maar eens om ...) Anne deed zijn uiterste best om niemand van ons op de weg van Alicante naar Santiago te krijgen. Ludo bracht de enigszins spirituele camino-versie van 'You never walk alone ...' en Jos, die al jaren lid is maar nog steeds niet was gegaan, hield ons tien minuten lang geboeid met het bij hem ontbreken van welke camino-ervaring dan ook. Ook de échecs kregen ditmaal ruime aandacht. Wout keerde tweemaal ontijdig huiswaarts, een keer met een onmenselijke blaar en een keer met een rottige botvliesontsteking. Van Agnes wilde een van haar knieën op de fiets niet meedoen, maar zij wist toch nog zeer te genieten van de noodgedwongen Loire-fietstocht huiswaarts. En ook Ben moest honderd kilometer na Vézelay terug vanwege een dwarse knie, niet van hemzelf maar van zijn zoon en reisgenoot. Allen gaan of gingen zij echter, ongebroken, binnen afzienbare tijd opnieuw op weg. Na de (door onszelf bereide) lunch werden er in twee groepen onder leiding van twee Haagse stadsgidsen een paar interessante Haagse binnenstadskerken bezocht. Inmiddels werd het zaaltje omgebouwd van 'theateropstelling' tot 'kroeg-

JACOBSSTAF - 2 0 0 6

opstelling'. Het 'Café Saint-Jacques' dat na terugkomst van de deelnemers aan de middagexcursie losbarstte, wilde ditmaal maar niet tot een einde komen. Sommigen konden nauwelijks geloven dat je hier zomaar om niet en onbekrompen van mooie wijnen mocht genieten ... Tot slot tóch maar eens een innig dankwoord aan onze twee steeds maar weer zo getrouwe en zorgzame gastvrouwen: Lore Olgers en Gea Mulder! Jan Galjé

Regio Amsterdam De jaaragenda van de regio Amsterdam kende ook in 2005 jaar weer de gebruikelijke activiteiten. O p vrijdag 18 februari was er een bijeenkomst voor mensen die van plan waren het voorjaar naar Santiago te gaan, te voet of te fiets. O p de themabijeenkomst 11 maart maakten we kennis met Leo Baeten met zijn documentaire 'In de Palm van haar Hand'. De film en Leo's presentatie maakten diepe indruk. O p 21 oktober was er de najaarsbijeenkomst met de traditionele pelgrimsparade. De plek van samenkomst was ook dit jaar weer, buurthuis De Reiger in de Hugo de Grootbuurt in Amsterdam. Het buurthuis gaat echter sluiten en we zullen noodgedwongen naar een nieuwe locatie zoeken. De Regio Amsterdam is qua aantal leden een van de grootste van het land, maar kent traditiegetrouw naar verhouding een lage opkomst. Toch neemt het aantal leden dat op de bijeenkomsten komt, gestaag toe. Dit jaar gemiddeld méér dan dertig mensen, met een Meine kern van 'al langer geïnteresseerden' en een grotere groep nieuwe belangstellenden. Niet verwonderlijk: het aantal fietsers neemt toe. Beide groepen blijken telkens weer tevreden over de gang van zaken. Vooral de informatie over voorbereiding van de tocht en het uitwisselen van de verhalen over opgedane pelgrimservaringen worden zeer gewaardeerd. Nieuw is echter dat gaandeweg de afgelopen jaren een min of meer vaste groep van geïnteresseerde leden is ontstaan die als 'kaderleden' bereid zijn mee te denken en bovendien als contactpersonen willen fungeren voor het

verstrekken van informatie aan binnenkort vertrekkende lopers en fietsers. Herman Holtmaat en Esther van Doorn

Regio Groningen/Drenthe Verslag huiskamerbijeenkomst regio Groningen1 Drenthe op vrijdag 25 november 2005. Uitgesproken op de dag dat ons goede land bedolven werd onder sneeuw, regen en gladde wegen en er files ontstonden van wel 800 kilometer, was onze bijeenkomst gepland. Het vermoeden bestond van een grote opkomst, reden waarom naar een ruimere locatie was uitgeweken o m aldaar de veelbesproken film 'In de palm van haar hand' van Leo en Tiny Baeten te aanschouwen en te luisteren naar hun verhaal. Deze keer waren de ruim meer dan honderd regioleden, die ooit in het verleden te kennen hadden gegeven niet in de regioactiviteiten geïnteresseerd te zijn, per convocatie ook uitgenodigd. Wij mochten met negen van hen op deze avond kennismaken. Van de 88 aanmeldingen ontvingen wij van zeventien bericht van verhindering vanwege het slechte weer. Ondanks dat de weergoden ons deze keer in de steek lieten, mochten wij iets later dan gepland, Leo en Tiny welkom heten, vergezeld van Nelly en Rony de Jong, de regionale contactpersonen van Den Bosch die op diverse plaatsen in de organisatie van ons Genootschap behulpzaam zijn. Tegen 20.00 uur was het hele instrumentarium geïnstalleerd, waarna de opening op een spirituele manier plaatsvond door de klanken van een meditatiebel, het ontsteken van een kaars die geplaatst werd voor een icoon met de afbeelding van de Heilige Jacobus, geschilderd door een onzer leden, Anje Noorman. Vervolgens werd een pelgrimslied uit de 13e eeuw ten gehore gebracht. Na de overschakeling van het heden naar het verleden volgde een korte lezing uit het boek met de titel 'Naar het land dat ik u zal wijzen' van Herman Andriessen, dat over de pelgrimswegen gaat met tegenstellingen en verloren reisgenoten. Metaforen van hedendaagse gebeurtenissen. Na deze introïtus werd een ieder hartelijk welkom ge-

PAGINA 4 1

JACOBSSTAF -

2006

heten waarna enige mededelingen volgden. Het goede nieuws had betrekking op de consumpties, die zoals gewoonlijk, gratis waren, maar bij de uitgang kon men een vrijwillige bijdrage in een strategisch opgestelde bloemenvaas kwijt. Vervolgens vermelding van de leden die zich hadden afgemeld en nog een apart welkom voor Paul Burm die amper 48 uur geleden terug was gekeerd uit Vézelay en de geur nog bij zich had van deze plaats. Vervolgens werden de lopers en daarn a de fietsers die de tocht naar Santiago de Compostela hadden volbracht, gevraagd op te willen staan. Zo konden de aanwezigen zich met hen in verbinding stellen in de pauze en tijdens het café Saint-Jacques voor het geven en ontvangen van informatie. Ook dan zou er gelegenheid znjn om de informatiestand annex winkeltje van ons Genootschap te bezoeken, gerund door Nelly e n Rony. Zoals we in de Jacobsstaf nr. 58 en 60 hiebben kunnen lezen, behoeft er geen uitgebreid e recensie meer geleverd te worden over de voortreffelijke op professioneel niveau gemaakte film door Leo Baeten met het bijbehorende verhaal. Je moet maar durven, zoals het in de convocatie stond vermeld, om tegenover anderen je ziel open te leggen, wat jou is overkomen. De eerste keer dat Leo naar Santiago ging, had hij helemaal geen reden om te gaan. Hij wist het niet ... Persoonlijke gebeurtenissen hadden hem in een duister gebied gebracht. Voor hem hoefde er eigenlijk helemaal niets meer! Doch Tiny, zijn vrouw, zei: "Waarom ga je niet met die vriend van jou mee naar Santiago de Compostela?". En zo geschiedde het. Na afloop van de film kon Leo vele vragen beantwoorden, maar ook nadere toelichting geven over zijn ervaringen die niet allem.aal in de film verwerkt waren. Hierop kwamen weer reacties en vragen die beantwoord werden. Tegen 22.30 uur werd Leo bedankt met wat woorden en presentjes waarin ook zijn vrouw werd betrokken. Daarna werden glazen geheven en1 vorkjes geprikt en tegen half twaalf liep de avond ten einde. Hulpvaardige handen hielpen mee om de zaal te ontruimen, waarna om 24.00

PAGINA 42

uur de sleutel aan de beheerder van de kerkboerderij kon worden overhandigd. Het was goed om elkaar weer te ontmoeten. Thom Oosterhof.

Regio Oost-Nederland O p zondag 8 januari 2006 namen zestien Nederlanders en zeven Duitsers deel aan de vijfde Nieuwjaarswandeling van het Genootschap van Sint-Jacob voor de regio Oost-Nederland op het Jakobskerkenpad. Hiervan waren slechts negen lid van het Genootschap. Voorwaar een grote opkomst. Toen we om circa 10.00 uur op de parkeerplaats bij het station van Gronau aankwamen, hadden onze Duitse vrienden van het eerste uur, Clemens, Manfred, Fritz en Heinz er reeds voor gezorgd dat er twee auto's bij het eindpunt in Nienborg stonden. Daarnaast namen ook Anke, Josef Frintrop (broer van de voorzitter) en een vriend deel. Onze vaste gids, Clemens Roters, leidde ons langs de Dinkel de stad Gronau uit. Daarna gingen we via de X-7 en X-10 met een grote boog om Epen heen. Het gebied was van oorsprong natte heide en venen. Hier en daar is door de landgoedeigenaren van o.a. Haus Schwarzbach en Gut Flörbach het bos goed in stand gehouden. Duidelijk was de schade nog te herkennen van de hevige sneeuwval van 25 november 2005. Gelukkig waren op de wandelweg de takken reeds opgeruimd, zodat er veilig kon worden gelopen. Ook hier heeft de intensieve landbouw toegeslagen met als gevolg uitgestrekte kale maïsvelden. Aan de horizon staan moderne windmolens om onze behoefte aan energie te dekken. Ondergronds wordt het steenzout uitgespoeld door de firma Rheinsalz. In de hierdoor ontstane ondergrondse zoutkoepels wordt ons aardgas opgeslagen door Thyssen Gaz. Ze dienen als buffer om de druk bij strenge vorst op peil te houden. In het 'Plietker Naturschutz Gebiet' viel echter veel te zien. Ondanks de grote groep zagen we regelmatig reeën in koppels van twee of vier stuks. Ook waren er onderweg genoeg fazanten en patrijzen te zien, die de jacht voor Kerstmis

hadden overleefd. Na circa tien kilometer hielden we pauze bij een bushokje. Helaas waren er niet genoeg zitplaatsen voor iedereen. De meegenomen koffie en broodjes smaakten er niet minder om. We vervolgden onze tocht door het Lastefeld en de Wichumermark. Hier troffen we een oude markesteen aan uit 1763 van de heren van Heek. De volgende stop vond plaats in een schuilhut. Omdat ik wist dat het droog maar wel koud weer zou worden, had ik een fles Jagermeister meegenomen. Dit aperitief uit een plastic medicijn glaasje vond gretig aftrek. Na deze hartversterking was het nog circa vijf kilometer lopen. De kerktoren van Nienborg kwam echter al gauw in zicht. Dit gaf moed aan met name de ouderen onder ons. De vervolgens hoorbare autobaan A31 snijdt het dorp doormidden. Via een voetgangerstunnel bereiken we het bos van Haus Wohnung. In de verte zien we al de 'Borg' liggen omcirkeld door de Dinkel, die we buiten Gronau hadden verlaten. Via de brug over de Dinkel en de Epenerstrasse trokken we Borg binnen. In de Borg is een prachtige toegangspoort tussen de 'Muurhuizen' bewaard gebleven. De kerk, het Langes Haus met daarin de hogere muziekschool van Westfalen en het Hohes Haus Burg Nienhaus zijn prachtig bewaard gebleven monumenten. Het Hohes Haus wordt bewoond door een exburgemeester van Delden, Jonkheer von Heyden. Na zijn pensionering heeft hij de taak op zich genomen om dit voorvaderlijk slot in zijn geheel te restaureren. In de Burgschanke vielen we met de neus in de boter. Elke zondagmiddag is hier een 'Kuchenbuffet'. Voor vijf euro kan men net zo veel gebak, sneetjes boerenbrood met fijne vleeswaren als men wil. Een kop koffie, chocolademelk, cappuccino of diverse soorten thee krijg je er ook nog bij. De chauffeurs konden er minder lang van genieten. Ze moesten immers de auto's nog halen. Met weemoed kijk ik terug op de laatste vier jaar waarin we vanaf 2002 twee keer per

jaar een wandeling organiseerden op het Jacobskerkenpad. Was het in het begin om t~e testen of we op de goede weg waren qua projectering, later werd het meer een promotietoer. Ilk zelf heb er een aantal fijne wandelvrienden aam over gehouden, zowel in Nederland als im Duitsland. Samen met Clemens organiseren wie de komende jaren voor onze wandelvrienden bij eenkomsten in Haaksbergen of Borken. Huub Steins

Credencial

PAGINA 4 3

JACOBSSTAF

-

2006

Agenda regio S-Hertogenbosch: voorjaarsbijeenkomst regio GroningenlDrenthe: huiskamerbijeenkomst regio Limburg: regiodag in het Katoenen Dorp regio Nijmegen: wandeling Pelgrimsgroep Genootschap: Camino-festival in 's-Hertogenbosch regio Rotterdam: wandeling vanuit Rhoon landelijke Pelgrimsmis in Kathedraal Roermond regio Utrecht-ZuidIRivierenland: wandeling van Leerdam naar Geldermalsen regio Friesland: voorjaarswandeling/6etstocht regio Nijmegen: wandeling Pelgrimsgroep regio GroningenIDrenthe: zand-camino regio Utrecht-ZuidIRivierenland: Jacobus-zangavond in Buurmalsen regio Friesland: wandel- en fietsweekend Regio GroningenIDrenthe: klei-camino regio Friesland: najaarsbijeenkomst regio Utrecht-ZuidlRivierenland: najaarsbijeenkomst regio GroningenIDrenthe: huiskamerbijeenkomst

5 maart 17 maart 18 maart 18 maart 25 maart 2 5 maart 2 april 1 5 april

13 mei B3 mei 2 0 mei 2 5 juli 3 en 10 september 16 september 114 oktober 22 oktober 1O november

Oproep! Een leuke ervaring, een onverwachte gebeurtenis: schrijf het op en stuur het (digitaal) naar: [email protected] eventueel een afbeelding bijvoegen. I

Planning uitgaven Jacobsstaf 2006 70

71

72

Kopii inleveren

20 maart

17 juli

30 oktober

1

Verschijning

15 mei

11 september

18 december

1

Nummer Jacobsstaf I

I

P A G I N A 44

JACOBSSTAF

-

-

2006

Werkgroep Herbergen

Hospitaleren in Spanje Iets doorgeven of iets teruggeven van de hartelijkheid die je zelf hebt ervaren op weg naar Santiago de Compostela? Dat kan: door als hospitalero te werken in Roncesvalles. Deze regels uit de folder 'hospitaleren in Spanje', uitgegeven door de Werkgroep Herbergen, vormen vaak het motief van onze hospitaleros om enige weken per jaar als 'vrijwilliger' in Roncesvalles te gaan werken. Ook dit jaar zaten we weer ruim in de aanmeldingen voor Roncesvalles. De lijst van aanmeldingen was zelfs zo groot, dat we diverse hospitaleros hebben moeten teleurstellen. Een fenomeen dat eigenlijk ieder jaar terugkomt en ons als werkgroep erg aan het hart gaat. Soms is dit probleem op te lossen -door toekomstige hospitaleros te attenderen op alternatieve hospitalero-mogelijkheden. Denk hierbij vooral aan de Refugio L'Esprit du Chemin in Saint-Jean-Pied-de-Port, de Refugio 'NOS Repos' in Augy sur Aubois en de 'Albergue Municipal' in Salamanca.

Als werkgroep beseffen we terdege dat dit niet voldoende is. We hebben daarom ingestemd met het plan om als Nederlands Genootschap van Sint Jacob, bij voldoende draagvlak, met ingang van het nieuwe seizoen 2006 in Santiago de Compostela (Seminario Menor) te gaan hospitaleren. Dit betekent dat wij, als Werkgroep Herbergen, bereid zijn de organisatie van de verwezenlijking van bovengenoemd plan ter hand te nemen. We proberen in eerste instantie te gaan

hospitaleren à la Roncesvalles, om later, na enkele aanpassingen van de huidige accommodatie, ook aan de spirituele behoefte van de pelgrims uitgebreider aandacht te besteden dan tot nu toe. We realiseren ons dat er nog veel werk aan dle winkel is, voordat we kunnen starten met d e 'echte werkzaamheden' in Santiago d e Compostela en dat de tijd dringt. Niettemin zijn we erg blij dat ons, het Nederlands Genootschalp van Sint Jacob, de mogelijkheid wordt gebodein om in Santiago de Compostela te gaan hospitalcren. O m nu deze uitdaging tot een goed einde te bremgen is uw hulp als hospitalero van cruciaal belang. Daarom luidt onz'e vraag: Wilt u gedurendte de maanden mei t / m september 2006 enkelie weken in Santiago die Compostela hospitaleren? Wij schrijven u graag in! Tijdens het Camino-festival op 25 maart a.s. in Den Bosch zal er zowel 's morgens in het gebruikelijke kraampje van de werkgroep, als 's middags tijdens een workshop informatie over hospitaleren in Santiago de Compostela worden verstrekt. Heeft u nu al belangstelling om in Santiago de Compostela aan de slag te gaan of wilt u meer informatie, richt u dan tot het secretariaat van de werkgroep: Cor Slegers, Cort van der Lindenstraat 18; 5121 H V Rijen tel: (0161) 22 33 79 e-mail: [email protected]

PAGINA 45

I

JACOBSSTAF -

2006

Het Compostelaregister In het Compostelaregister van het Genootschap zijn per begin november jl. 2800 compostela's opgenomen. Daarvan zijn er incl. onderstaande lijst 2375 gepubliceerd. Daarnaast zijn er nog ca. 100 compostela's ontvangen maar nog niet geregistreerd. $s u een kopie van uw compostela heeft ingezonden en uw naam is nog niet gepubliceerd, heb dan nog even geduld. De publicatie vindt plaats op volgorde van aankomstdatum. In verband met de beschikbare ruimte in de Jacobsstaf worden per nummer ongeveer 200 namen gepubliceerd.

Naam Keijsers, L. Dodemont, W. Pierik, N. Kooij, H.R. Ruigtok, J.A.G. Waaijmakers, G.H. Koning, D.W.J. de E-Iecker, T.A.J.M. Maas, L. van der Reeze, A.A. Reijenga, S. Harten, E.A.J. van Jonkman, R. Buur-Paulissen, M. Groot, W.P.J. Hauser-Heere, C.C.Q. Passeniet, D. Wsseniet-Landa, A.C.J Velden, H.J. van der Sieben, H.M. Sieben-Kroon, A. Vkgter, L. Vrcrschuren-Peulen, E. Hoogendoorn, G. Pluym-Brasser, E.J. v.d Jacobs, L.H.M. Jacobs-Engels, C. Bmoom, H.J. Domen, F. Heetman, A.J.A. Jong, W. de Nlimwegen, G.C. van Oiirschot, H.J. van Rousseau, F. Veer, J.C. van 't Veer-Hoeke, G.H.C. van 't Eertwegh-Gubbels, E. van den Ju'ch, H.R.D. Jutch-Kamperbeek,A. Klleijberg H.J.

Woonplaats Hellevoetsluis Vlijmen Nijmegen Limmen Amsterdam Tilburg Betlicum Amstelveen Dongen Houten Houten Zandvoort Middelburg Velsen-Zuid Oisterwijk Hellevoetsluis Halsteren Halsteren Delft Rekken Rekken Steenwijk Papendrecht Capelle ald IJssel Strijen Nijmegen Nijmegen Apeldoorn Herkenbosch Rotterdam Lage Mierde Rotterdam Bergen (L) Maastricht Oostkapelle

Aankomst 07-mei-04 08-mei-04 08-mei-04 09-mei-04 09-mei-04 12-mei-04 13-mei-04 14-mei-04 14-mei-04 14-mei-04 14-mei-04 16-mei-04 17-mei-04 18-mei-04 18-mei-04 18-mei-04 18-mei-04 18-mei-04 18-mei-04 19-mei-04 19-mei-04 19-mei-04 19-mei-04 20-mei-04 20-mei-04 21-mei-04 21-mei-04 24-mei-04 24-mei-04 24-mei-04 24-mei-04 24-mei-04 24-mei-04 24-mei-04 24-mei-04

voet fiets fiets fiets fiets voet voet fiets fiets voet voet voet fiets voet voet voet fiets fiets fiets fiets voet voet voet fiets fiets voet voet voet fiets voet voet voet voet

Oostkapelle

24-mei-04

voet

Den Haag Wageningen Wageningen Hoogeveen

25-mei-04 25-mei-04 25-mei-04 25-mei-04

voet voet voet fiets

Reis voet

Boom, J. van den Naam Lute, Th. Lute-Stet, M. Gorris, M. Koopman, J. Breemen, P.H.J. Haan, W.G. de Ham, C.M.H.L. van den Jongen, J.C.M. Jongen-Rinkens, H.J. Levisson, A.L. Ooststroom, A.l? van

Linden Woonplaats Castricum Castricum Roermond Woerden Haarlem Den Haag

26-mei-04 Aankomst 26-mei-04 26-mei-04 27-mei-04 27-mei-04 28-mei-04 28-mei-04

voet Reis voet voet fiets fiets voet voet

Haarlem Eijgelshoven Eijgelshoven Den Haag

28-mei-04 28-mei-04 28-mei-04 28-mei-04

voet fiets fiets voet

Smink, H.L. Lagendijk, C.H. Lagendijkvan Egmond, I? Rijnbende, H.J. Rijnbende, J.E Dulk, J.C.P. den Kappel-Naber, Ph. van Kiesel, M.M. Koekkoek, W. Peek, A. Peeters, W. Pigmans, M. Vugt, L. van Bosman, CF! Kleine Punte, J.H. Nol, J. van der Nol, M. van der Koopmans, R. Langejan, C.J. Lintelo, H.G. te Muijnck, H. de Spaan, A.M. Lintelo, J.M. te Tilburg, B. van Vermeden, W.B.M. Hooijmaijers, C.

Balkbrug Heemstede

fiets fiets fiets

Heemstede Rheden Rheden Eindhoven Zaandam Eindhoven Enschede Enschede Budel-Schoot Budel-Schoot Voorburg Rotterdam Eibergen Vlaardingen Vlaardingen Diemen Alphen ald Rijn Rosmalen Kortgene Heeze Oldenzaal Roosendaal Maarn Roosendaal

fiets fiets fiets voet voet voet fiets fiets fiets fiets voet voet fiets voet voet fiets fiets fiets Sets fiets fiets fiets fiets voet

Bergen op Zoom

JACOBSSTAF

Horsten, R.J.B.M. Reeuwijk-Koomen, J.A. Speeckaert, M. Verschuren, Pi? VerschurenTijssen, F.G.M. Santing, A. Santing-Hulsman, M.G. Schepers, J. Sueters, J.H.M. Brandsen, H. Does, J.C. van der Doms, J.J. DomsRoyackers, M.W.F.M. Kool, M.N.G. Tol, C. Heijden, H.M. van der Nelen, M.C.J.G. Strooij-Snoek, F.W. Clercq, A.P.M. de Clercq-Bonte, R. de Soyer, W.J.M. Soyer-Krumme, G.H. Blanken, C.J.M. Entrop, J.F. Kleemans, J.A.M. Kleemans, P.A.M. Poeteren, A. van Roes, A. Rutten, PH. Rutten, T.L. Hijmans, J.A. Peters, H.M. PetersWientjes, A.M.M. Rooij, H.J. van Mooijman, K.C. Mooijman-Esser, J. Ottenheim, H.E. Ottenheimde Wit, A.M. Vos, F.W. Dolder, K.W.H. van Helden, A.G. van der Heldenvan Mil, M. van der Vrenssen, M.H.J. Paasschen, A. van Post, L.R.M.

Heythuizen Lisse Roosendaal Helmond

fiets fiets voet voet

Helmond Ursem Ursem Stein Arnhem Kortenhoef Woerden Boxtel

voet voet voet voet voet fiets fiets fiets

Boxtel Den-Bosch Volendam Eindhoven Etten-Leur Amersfoort Kioosterzande Kloosterzande Amsterdam Amsterdam Vessem Landsmeer Bussum Vught Drachten Vessem Tegelen Horn Sneek Groesbeek

fiets fiets voet fiets voet fiets fiets fiets fiers fiets fiets fiets fiets fiets voet fiets fiets fiets voet voet

PostSchuurmans, T.M.H. Reijnders, W.G. Loo, P.P.J.A.M. van de Exel, G S . Mooren, H.H. Burremans, J.F.E. Meije, J. Meijer-Vrijsen, Th. Bos, M.C. Kraykamp, H.J. Kraykamp -van Liempt, M.T. Buys, A. Tekstra, R. Huiben, K.J.C. Hoogendijk, E.A.T. Aders, B.H.J.

Limmen Badhoevedorp Maastricht Heeswijk Bergen op Zoom

-

20806

fiets fiets voet voeg

Ossendrecht Roosendaal Roosendaal Bedum Den-Bosch

voet fiets fietis fietis voe,t voelt

Den-Bosch Oude Tonge Heeg Dongen Zeist Castricum

voer fiets VOeK voet fiets voet

&

Groesbeek Heer!en Lisserbroek Lisserbroek Helmond

19-jun-04 voet 19-jun-04 voet 21-jun-04 &fiets 21-jun-04 fiets 22-jun-04 fiets

Helmond Breda Nijmegen Tiel

22-jun-04 22-jun-04 24-jun-04 24-jun-04

fiets fiets voet fiets

Tiel Uden Wageningen Limmen

24-jun-04 24-jun-04 26-jun-04 26-jun-04

fiets fiets fiets fiets

Compostela verkregen bij aankomst

Pelgrims kunnen, na thuiskomst uit Santiago, een kopie van de Compostela inzenden aan het Genootschap ter registratie en vermelding in de Jacobsstaf. Stuurt u dan tevens de ingevulde achterkanlt mee van de brief die u bij de pelgrimspas ontving met gegevens over de gevolgde route en de reiswijze. Daarmee kunt u ook de Jacobsspeld bestellen. Hebt u de brief niet meer, dan kunt u een formulier aanvragen bij de Ledenservice ([email protected]).

PAGINA 4 7

-1

JA'COBSSTAF

-

2006

Zoekertjes

'Te koop gevraagd l-pers. lichtgewicht tent (niet zwaarder dan 2 kg). John van Riel, e-mail. [email protected], tel. (01 18) 62 85 05. Direct aan de fietsroute in het zuidwesten van Frankrijk ligt onze mini-camping. Route Villebois Lavalette-Mont Moreau. Wij bieden o p aanvraag ook maaltijden en broodservice aan voor de volgende dag. Peter Franken, e-mail [email protected], d.06 51 28 29 49.

G. van Tongeren (61 jaar) uit Deventer zoekt een gezellige reisgenoot voor fietstocht naar Santiago in mei 2006. Overnachtingen in tent of eventueel refugio. E-mail [email protected], tel. (0570) 61 64 21. * Te voet naar www.Verweg.de

Gezocht een 2e hands pakezel op wielen, tel. (0561) 45 28 05. Pelgrims kunnen onderweg gratis overnachten

z- --

Via Francigena. Vrouw, 62 jaar, zoekt reisgeno(o)t(e) voor voettocht van Florence naar Rome. Tijd: medjuni van dit jaar. Bettie Blankendaal, tel. (050) 313 07 31. Toon Boland, 65 jaar, zoekt reisgenoot om 'De zilverroute' te fietsen in de maand mei 2006. E-mail [email protected], tel. (0316) 26 14 47.

Santiago? Kijk eens op

Wie als pelgrim 'n slaapplaats zoekt tussen Leuven en Brussel kan terecht in Duisburg bij Rene Sterckx. GSM 04-78 88 37 13, e-mail [email protected]. Opvang gebeurt in ons gezin of bij vrienden. Dit jaar is ook onze parochiekerk in Duisburg weer open. (Je weet wel, Sint-Jakob staat er met de ontschorste twijg). De openingsuren zijn aansluitend met de zondagsmis om 10.30 uur tot 18.00 uur en dit gedurende de periode van het zomeruur.

PAGIINA 48

aan de GR 1 3 . 0 ~ongeveer 100 km ten zuiden van Vézelay. Bij Koen Dircksens/'Onze Drôme'ILes ChaiseslF-71990 S T PRIX1 Frankrijk. Wel van tevoren laten weten wanneer je ongeveer komt, want we verhuren ons gastenverblijf ook (per week). E-mail [email protected], website http:l/onzedrome.perso.wanadoo.fr

In maart a.s. verschijnt de Duitstalige Outdoorgids 'Caminho Portugues' van uitgeverij Stein. Deze gids zal dan verkrijgbaar zijn bij de Ledenservice in de Lange Nieuwstraat te Utrecht. Zie ook website http://www.caminho-portugues.de Wil dit jaar het St.-Fransiscuspad lopen van Assisië naar Rome (max. 17 wandeldagen). Zoek een (eventueel meerdere) wandelmaatje(s). Liefst in het voorjaar, anders najaar, niet tijdens de hitte van de zomer! Thea M. van Wijk, tel. 06-51 54 14 48. Goedkope lokale prepaid gsm-kaarten voor Frankrijk en Spanje? Kijk eens op de website wwwsim-ple.nl

Adressen regiocontactpersonen Amsterdam

1000 tlm 11 19 1160 - 1199 1300 - 1399 1420 - 1439 NH benoorden 't IJ 1 120 - 1 1 59 1440 - 1999

Herman Holtmaat, Wouwermanstr. 20 111, 1071 LZ Amsterdam 020 679 1262, [email protected] Esther van Doorn, Westervenne 243, 1444 WL Purmerend 0299 438361, [email protected] Adrie Dik ,Oude Hoeverweg 1, 18 17 BL Alkmaar 0725 12 80 67, [email protected] Jan Louter, Dorpstraat 65, 1689 ER Zwaag 0229 236 5 12, [email protected]

Midden Nederland 1200 - 1299

Fons Boink, Oude Arnhemseweg 373, 3705 MJ Zeist 030 699 02 12, [email protected]

Bollenstreek/ Rijnland

Nelia Musters, Polderpeil 176, 2408 R H Alphen ald Rijn, 0172 43 04 39, [email protected] Gerard Ticheler Cees Rooijackers, Vondelstraat 136, 25 13 EX Den Haag 070 360 24 42, [email protected] Jan Galjé, Archimedesstr. 3 1, 25 17 RP Den Haag, 070 363 84 3 1 Aart en Mieke Ligthart, Bermweg 264, 2906 LH Capelle ald IJssel 010 458 23 65, [email protected] Bram van der Wees, Poortstraat 83, 3572 H E Utrecht 030 273 23 00, [email protected] Arno en Dianne Melis, Doeldreef 25, 4724 BL Wouw 0165 30 27 88, [email protected] Maria van Hassel- Maas, Heuvelbrink 1 , 48 12 G N Breda 06 42 07 98 13, [email protected] Nelly en Rony de Jong, Elzenstraat 59, 5306 XK Brakel 0418 67 19 66, [email protected] Bart Leemrijse, Pasteurlaan 57, 5644 JB Eindhoven 040 21 1 94 12, [email protected] Tinus Jansen, Vennekerhei 33, 5508 VB Veldhoven, 040 253 O9 61 Thom Kentgens, Ireneweg 7 , 6065 EC Montfort 0475 35 00 22, [email protected] Harrie Maessen, Zuidsingel 60, 6051 CJ Maasbracht,

Den Haag Rotterdam Utrecht-Z / Rivierengebied ZW-Nederland

Den Bosch Eindhoven1 Helmond Limburg

0475 46 12 35

Arnhem/ Nijmegen Oost-Nederland Groningen1 Drenthe Friesland

Huub Amkreutz, Lambertistraat 8, 6461 JK Kerkrade, 045 535 39 80, [email protected] Greet Udink, Rembrandtweg 22, 7004 AD Doetinchem 0314 34 29 80, [email protected] Wolter van der Zweerde, Riemsdijkstraat 17, 6701 BC Wageningen 031 741 5389, [email protected] Gé Westgeest, Ganzenmarkt 22, 7631 EN Ootmarsum 054 1 29 33 5 1, [email protected] Gerrie te Nijenhuis, 0545 29 43 17, [email protected] Thom Oosterhof, Mozartstraat 31, 9722 EB Groningen 050 525 5144 Jan Aanstoot, Rixt van Doniastrjitte 3, 9036 LK Menaldum 0518 45 15 80, [email protected] Jan Opdam, De Hare 15, 8375 GE Oldemarkt 0561 45 16 91, [email protected]

CPT-Cultuurreizen bv Stationsstraat 5 1 5751 HB Deurne Holland Tel.: 0031-493-318261 Fax: 0031-493-318274 [email protected] www.cpt-cultuurreizeil.nl

Ook in 2006 maken wij Culturele rondreizen per luxe touringcar de wegen, zoals de Europese Jacobswegen.Het gekozen thema van de r dat uw reis begmt bij het"0pstappunt"en niet pas ergens in Frankrijk,

Uw fiets retour vanuit Santiago de Compostela naar Nederland en Belgie ! In samenwerking met het Spaanse bedrijf Tournride verzorgt Soetens Transport elke vrijdag het vervoer met fietsen vanuit Santiago de Compostela naar Vessem (NL). Vanuit het distributiecentrum in Vessem wordt uzvfiets door heel Nederland en Vlaanderen thuis afgeleverd. U betaalt voor de verzelering, de stalling in Santiago de Compostela en h vervoer naar huis éénmalig £ 119,- incl. btw. Vraag naar de mogelijlthede SOETENS TRANSPORT Tel. 0031 (0)497 591673 kantoor gsm 0031 (0)653713539 fax 0031 (0)497 541076