CIRCLE LINES DUURZAAM GOEDERENTRANSPORT in Randstad en achterland

Lokaal

CIRCLE LINES DUURZAAM GOEDERENTRANSPORT

in Randstad en achterland Havengebied

Short Sea Circle Line

Regionaal

Nationaal

Havengebied

- Learning by Doing -

Samenvatting Circle Lines: Duurzaam goederentransport in Randstad en achterland

C

ircle Lines is een nieuw logistiek bedrijfsmodel dat is opgezet om containertransport tussen zeehavens en bedrijven in het achterland duurzaam te maken. Circle Lines hanteert een compleet nieuwe aanpak waarbij alle partijen in de logistieke keten samen een deur-tot-deur transportketen exploiteren. Elke Circle Line is een samenwerking van bedrijven met een operationele taak in de keten, waaronder containerterminals in zee- en binnenhavens, transporteurs (wegtransporteurs, binnenvaartschippers en railbedrijf), een IT-supportorganisatie (Portnet/Miscobiva) en een grote verlader. Een verlader met een grote ladingstroom is van belang omdat die zorgt voor een basislading waarmee de Circle Line kan starten. De kern van het nieuwe systeem bestaat uit ‘cirkelvormige’ pendeldiensten (Circle Lines) tussen overslagpunten waar lading verzameld, gebundeld en overgeslagen wordt. De (dagelijkse) pendeldiensten tussen de overslagpunten worden onderhouden met binnenvaart, trein en kustvaart. Het deur-tot-deur transport tussen overslagpunt en eindgebruiker vindt grotendeels met vrachtwagens plaats. Het resultaat is een vervoerssamenwerking waarbij truck, schip en trein samenwerken als één intercitydienst met een vaste dienstregeling en met vaste transporttarieven. Door lading te bundelen dalen zowel de vervoerskosten als de milieu-

effecten aanzienlijk. Door het digitaliseren van alle transportdocumenten ontstaan extra kostenreducties. Circle Lines is een neutraal vervoerssysteem dat niet verbonden is aan een bepaalde containerterminal of een bepaalde rederij. Circle Lines levert een antwoord op de problemen in de Randstad met toenemende files en afnemende betrouwbaarheid in de bereikbaarheid van zeehavens en bedrijven. De ladingbundeling binnen Circle Lines levert bovendien zo veel extra transportcapaciteit op dat de verwachte verdubbeling in het wegvervoer grotendeels met bestaande schepen, vrachtwagens en infrastructuur kan worden opgevangen. Circle Lines is gebaseerd op pilots die al in verschillende landen in Europa in praktijk zijn ingevoerd in onderdelen van de logistieke keten. Vernieuwend is dat het samenwerkingsverband niet stuurt op verbeteringen bij individuele deelnemers maar op het eindresultaat van de gehele keten. Praktijkervaringen wijzen op kostenbesparingen tot 50 % en CO 2 -reductie’s van 20 tot 80 %. Door 100 % digitalisering van transportdocumenten komt meer informatie beschikbaar dan gebruikelijk waardoor verdere duurzame vernieuwingen in ketenverband mogelijk zijn.

De Londense metro is een zeer succesvol logistiek hub and spokes systeem. Het is een netwerk van Circle Lines met vaste tijden en vaste tarieven. Jaarlijks verplaatst het 1 miljard mensen. Metrovervoer is goedkoper en betrouwbaarder dan punt-punt-transport per taxi. www.BereikbaarOverWater.nl

Inhoud Samenvatting Inhoud en voorwoord

1

Analyse transportketen

1

Goederenvervoer over de weg heeft zijn grenzen bereikt

4

2

Achterlanddistributie kan schaalvergroting zeeschepen niet bijbenen

6

3

Wetgever legt modal shift op met nieuwe weten regelgeving

8

4

Bedrijven zoeken voordelen van ketensamenwerking

10

5

Extra vervoerscapaciteit scheppen met bestaande middelen

12

6

Achterlanddistributie kent geen systeemaanpak

14

Multimodale best practices

7

Succesvolle pilots om lading van weg naar water te verplaatsen

18

8

Lessen uit de praktijk en bestuurlijke best practices

22

Bedrijfsmodel Circle Lines

9

Circle Lines: Duurzaam goederenvervoer in Randstad en achterland

26

10

Waarom zijn Circle Lines goedkoper dan punt-punt-verbindingen?

30

11

Organisatie en financiering van Circle Lines

32

12

Circle Line Tools voor training & ketenmanagement

34

13

Elke verlader kan deelnemen aan Circle Lines

38

Voorwoord Circle Lines biedt mogelijkheden om de transportketen daadwerkelijk te verduurzamen. Zowel bedrijven, burgers als de overheid hebben daar baat bij. Dit inspiratieboek laat zien hoe het nieuwe Circe Lines bedrijfsmodel werkt en hoe het verschilt van de huidige praktijk. Alle ideeën en analyses zijn het resultaat van het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ waarin het Circle Lines concept is ontwikkeld en getest. Voor alle duidelijkheid: Circle Lines is geen theoretisch plan maar een werkend systeem, gebaseerd op initiatieven van grote verladers en containerterminals, dat op verschillende plaatsen in Europa in praktijk draait. Voor een grote doorbraak is echter meer transportvolume en meer samenwerking nodig. Door nieuwe Circle Lines op te zetten en ze met bestaande Circle Lines te verbinden kan één duurzaam Europees transportnetwerk worden gevormd. Met deze brochure willen we innovatieve, vooruitstrevende bedrijven inspireren om samen met regionale en lokale overheden een innovatief hub- en spokes-transportsysteem, zoals Circle Lines, daadwerkelijk te laten slagen. Doet u mee?

Herman Journée, Haven Amsterdam Strategische Ontwikkeling Projectleider ‘Pieken in Bereikbaarheid’ 2008 - 2012

CIRCLE LINES

1

Projectpartners ‘Duurzaamheid en innovatie in haven en achterlandtransport wordt voor de zeehaven steeds belangrijker. Wij zetten de komende jaren sterk in op een actieve rol in de logistieke keten in samenwerking met alle betrokken partijen.’

Stichting Logistics Platform

Circle lines wordt ondergebracht in de Stichting Logistics Platform. Dit is een bestaand neutraal samenwerkingsverband van grote verladers. De Stichting is enkele jaren geleden opgezet om operationele praktijkverbeteringen in de achterlandlogistiek van zeehavens en bedrijfsterreinen te ontwikkelen en in te voeren. Het uiteindelijke doel is om duurzame bereikbaarheid van havens en bedrijfsterreinen in praktijk te realiseren.

2

www.BereikbaarOverWater.nl

Koen Overtoom Haven Amsterdam Commercieel Directeur

‘We werken de komende jaren door aan een betere doorstroming van de containerbinnenvaart. En het kabinet blijft, samen met u, werken aan de acties uit het advies van het Topteam Logistiek. Zo moet de beladingsgraad in het Nederlandse goederenvervoer omhoog van 45 % naar 65 %.’ Melanie Schultz van Haegen Minister van Infrastructuur en Milieu

Connekt Congres ‘The Lean en Green Connektion’ (november 2011)

General Manager Business Development


Paul Ham ECT, Europe Container Terminals

‘Bij een ECT extended-Gate is de poort van de deep-sea terminal feitelijk verschoven naar het achterland. Het transport tussen de deep-sea terminal en de extended-gate kan met verschillende modaliteiten plaatsvinden: hoogfrequent, betrouwbaar, veilig en documentloos.’


‘Inland connectivity will play an increasingly important role. A neutral Hinterland Operator would be needed.’ Martin Poulsen Vice President APMT

Greenport conference Hamburg 2012

CIRCLE LINES

3

analyse transportketen

Goederenvervoer over de weg heeft zijn grenzen bereikt Bestaand wegennetwerk kan een verdubbeling van het wegverkeer niet aan

H

et goederenvervoer in Nederland is sinds de jaren zestig enorm gegroeid. De capaciteit van de wegen is in die jaren echter veel minder gegroeid. Dagelijkse files en stilstand op wegen zijn het gevolg. De logistieke centra van Nederland, vooral in de stedelijke havengebieden, worden steeds slechter bereikbaar. Door de files neemt de betrouwbaarheid van de reistijd af, terwijl de transportkosten stijgen.

Verdubbeling goederenstroom komende 20 jaar

De haven van Rotterdam is de grootste van Europa. Ook tijdens de economische crisis blijft de overslag van containers in Rotterdam groeien. Deze groei zal een extra impuls krijgen door de ingebruikname van de Tweede Maasvlakte (2013/2014) en de komst van megacontainerschepen. Ook de Amsterdamse haven (vierde zeehaven van Europa) en de luchthaven Schiphol (derde in Europa) rekenen op een forse toename van het goederenvervoer. De verwachting is dat door economische groei en globalisering de omvang van het goederenvervoer via Nederland naar Noordwest Europa de komende twintig jaar zal verdubbelen. Hoe kunnen de havens, de luchthaven en bedrijfsterreinen in Nederland bereikbaar worden gehouden, terwijl in de stad en de havengebieden de wegen steeds voller raken?

Groei van wegvervoer zeer beperkt

Het Nederlandse wegennet kan een verdubbeling van het wegverkeer niet aan. Er zijn ook geen plannen om de wegen zodanig uit te breiden dat ze zo’n verdubbeling kunnen opvangen. In de stedelijke havengebieden van de Randstad is bovendien geen ruimte beschikbaar voor de aanleg van nieuwe wegen. Tenslotte accepteren burgers en wetgever geen verdere milieuimpact voor stedelijke gebieden. Groei is alleen toegestaan als de milieubelasting niet verder toeneemt, ofwel groei met minder CO2 -uitstoot, minder brandstofverbruik en minder lawaai.

Alle containers met bestemming Schiphol e.o. (waar circa 60 Europese distributiecentra staan) worden over de weg aanen afgevoerd.

17 % Bijna één op de vijf vrachtwagens (17 %) vervoert afval.

72 %

11 % Eén op de negen vrachtwagens vervoert bloemen en planten.

4


1

7 7 % van al het goederenvervoer gaat nu over de weg

Onvoorspelbaar wegvervoer geeft problemen Onvoorspelbare aflevertijden van goederen die over de weg worden vervoerd veroorzaken problemen bij bedrijven in en om de Randstad. Onbetrouwbaar wegvervoer leidt tot onbetrouwbare productieplanningen en problemen met het nakomen van leveringsverplichtingen aan klanten.

*

Elke dag moet ook het grootste deel van alle zeecontainers dat in de Nederlandse havens aankomt of vertrekt, via de volle wegen van de Randstad worden aanen afgevoerd.

*

200

PROGNOSE GOEDERENVERVOER IN NEDERLAND

= in Europa. Bron: Eurostat, Artikel EC - Transport Modal Breakdown 11/4/12 160

120

V E R WA C H T I N G

80

40

0

1995

2000

2010

2020

2040

weg spoor binnenvaart pijpleiding index: 2000 = 100 ton.km bron 1995-2020: AVV

CONGESTIE 2030

Extra inwoner veroorzaakt extra container op de weg Alle bedrijven in Almere en Lelystad voeren al hun containers aan en af over de weg.

Vrijwel alle bouwmaterialen worden over de weg aangevoerd.

Almere heeft geen binnenhaven, zodat alle goederen over de weg worden aanen afgevoerd. Het huidige inwoneraantal van 150 000 moet verdubbelen naar 350 000 mensen in 2030. Met de vuistregel dat elke inwoner per jaar 1 container voor aanen afvoer veroorzaakt, leidt dit dagelijks tot een extra file van 4 km lengte (dit zijn 400 extra vrachtwagens per dag). Ook op dit moment heeft Almere al grote problemen met de bereikbaarheid.

CIRCLE LINES

5


Achterlanddistributie kan schaalvergroting zeeschepen niet bijbenen Megacontainerschepen veroorzaken piekaanbod in goederentransport naar achterland Containerzeeschepen worden steeds groter

I

n het internationaal transport van containers is een revolutie aan de gang. De nieuwste containerschepen (capaciteit 18 000 TEU) zijn drie keer zo groot als de schepen (6 000 TEU) die tot voor kort de grootste ter wereld waren. De transportkosten per container van deze megaschepen zijn lager, ze verbruiken minder brandstof en stoten minder CO 2 uit (ordegrootte reductie 50 %).

Triple-E class: 18 000 TEU 50 % minder CO 2 dan gemiddeld op Azië-Europa-route 35 % minder brandstof per container dan 13 100 TEU schepen

Schaalvergroting containerschepen vereist schaalvergroting distributiesysteem

Omdat de nieuwe generatie containerschepen maar in enkele havens in Europa kan aanleggen (waaronder Rotterdam) ontstaat er op die locaties een enorm piekaanbod van goederen, die verder vervoerd moeten worden. Het logistieke distributiesysteem naar het achterland zal moeten meegroeien met de dimensie van de schepen. Aangezien het onmogelijk is om al die goederen via de weg af te voeren, moet extra vervoerscapaciteit worden gevonden.

Achterlanddistributie gefragmenteerd

Er is geen organisatie die alle goederentransport van haven naar het achterland regisseert. IT-systemen voor het achterland staan nog in de kinderschoenen. De logistieke sector is organisatorisch zeer gefragmenteerd met veel bedrijven en bedrijfjes die logistieke verbindingen organiseren, vooral op punt-punt-basis. Door deze fragmentatie vinden er veel onnodige handelingen plaats. Partijen verzetten zich tegen ordening. Doordat alle spelers zeer kortlopende contracten met elkaar afsluiten (containerterminals huren binnenvaartschepen in voor bijv. drie maanden, vrachtwagens worden op dagbasis ingehuurd) is er geen ruimte voor langetermijnvisie en innovatie. Het huidige logistieke systeem barst uit zijn voegen en is kwetsbaar voor storingen. Zodra er ergens een probleem optreedt (zoals recente treinbotsingen op de Betuwelijn of een gezonken schip bij Lorelei) loopt het systeem vast.

6


Foto: Maersk

DAILY MAERSK

Innovatief initiatief in ongeorganiseerd achterlandtransport

Als uitzondering op de regel hebben sommige internationale rederijen eigen transportlijnen opgezet voor hun klanten om deur-tot-deur transport te regelen. Zo startte Maersk eind 2011 met een unieke logistieke systeemaanpak: Daily Maersk. Een dagelijkse

containerverbinding tussen vier Aziatische en drie Europese havens (waaronder Rotterdam). Ruim 70 schepen vervoeren jaarlijks meer dan een miljoen containers. Maersk garandeert dat zij de containers op de afgesproken datum en tijd bij de klant aflevert.

3

GROOTSTE SCHIP TER WERELD

2013

SCHAALGROOTTE CONTAINERSCHEPEN Grootste binnenvaartschip 400 containers Er zijn nog maar een paar van deze schepen gebouwd.

Klein binnenvaartschip 24 tot 80 containers

DAGELIJKS IN ROTTERDAM

BINNENVAARTSCHEPEN 32 TEU Kempenaar Klasse

63m

200 TEU standaardcontainerschip

300 m

110m

470 TEU containerschip Jowi-klasse

135m

KUSTVAARDER

Piekaanbod van containers 18 000 TEU

1 TEU

2000 TEU Kustvaarder

200m

ONTWIKKELING CONTAINERZEESCHEPEN 500 TEU omgebouwde vrachtschepen 1956-1970

135m

congestie

1 TEU

4000 TEU Panamax Klasse 1980-1988

290 m

8000 TEU Post Panamax Plus 2000-2005

335 m

18000 TEU Triple E-Klasse 2013-2015

400 m

80 TEU

0

200 TEU Rotterdam Maasvlakte II

100

200

8 000 Containers Schepen zijn alleen geschikt voor vier tot vijf havens in Europa.

300

400 LENGTE (m)

18 000 Containers Schepen zijn alleen geschikt voor enkele havens in Europa, waaronder Rotterdam.

1 TEU 200 TEU

Achterlandtransport is een verzameling losse punt-punt-verbindingen

TwentyFeetEquivalentUnit is een standaardmaat van containers: 1 TEU is een container van 6,06 m lang (= 20-voet), 2,44 m breed en 2,6 m hoog. 2 TEU zijn twee 20-voets of één grote 40-voets container. CIRCLE LINES

7


Wetgever legt modal shift op met nieuwe weten regelgeving Europese Commissie wil duurzaam en concurrerend multimodaal goederenvervoer EU Witboek Transport: forse CO2 -reductie

I

n maart 2011 heeft de EC een nieuw beleid gepresenteerd dat moet leiden tot duurzaam en concurrerend goederenvervoer. De EC zal de benodigde veranderingen stimuleren met financiële programma’s (bijv. TEN-T) en afdwingen via weten regelgeving. De Europese strategie is ambitieus:

1 2

Een groot deel van het goederenvervoer over de weg (afstanden > 500 km) moet verschuiven naar water of spoor: 30 % in 2030, 50 % in 2050.

VERDELING GOEDERENVERVOER EU27

PRAKTIJK 2009

2030

2050

78 %

70 %

50 %

22 %

30 %

50 %

incl. trein

De uitstoot van het goederenvervoer moet in 2030 zijn gereduceerd tot 60 % van de huidige uitstoot.

Wetgever en burger wil ketensamenwerking

EU-REGELS

bron: Eurostat, Artikel EC - Transport Modal Breakdown 11/4/12

BESTAANDE REGEL

Milieuzone Gemeentes weren (vervuilende) vrachtwagens. In de ochtend- en avondspits worden vrachtwagens niet meer toegelaten bij bedrijven. Sommige stadscentra zijn door het instellen van speciale milieuzones helemaal niet meer toegankelijk voor vrachtwagens zonder speciale ontheffing. NIEUWE REGEL

Minder wegverkeer bij uitbreiding Bedrijven krijgen geen milieuvergunningen voor bedrijfsuitbreiding als dat tot een toename van goederenvervoer over de weg leidt. De EC eist dat het wegvervoer met 30 % daalt.

Transport is wereldwijd één van de grootste veroorzakers van CO 2 . De transportketen moet aan de consument laten zien hoe zij haar prestaties verbetert. Het is niet langer voldoende dat een individueel bedrijf de eigen bijdrage optimaliseert. Ook burgers eisen dat in de complete keten hetzelfde hoge kwaliteitsniveau wordt doorgevoerd: Security/douane Goederen met een AEO-certificaat worden minder vaak gecontroleerd door de douane en krijgen dan voorrang. Alleen bedrijven met 100 % gedigitaliseerde documenten in de hele keten worden gecertificeerd. Voedselveiligheid Kwaliteit is alleen gegarandeerd als het kwaliteitsmanagement voor de hele logistieke keten geldt: van zaadje in de grond tot eindproduct in de winkel. Milieu-impact Alle bedrijven in de transportketen moeten hun impact laten zien. Alleen als de ketenimpact aan de eisen voldoet, geeft de overheid een milieuvergunning af.

Fluisterboot in stadscentrum

Goederenvervoer zonder lawaai en vervuiling.

8


3

EC wil verandering: minder vrachtwagens, meer binnenvaart

NIEUWE REGELS TWEEDE MAASVLAKTE

Verplichte verdeling weg-, treinen binnenvaarttransport In 2013 is de Tweede Maasvlakte in Rotterdam gereed. In de terreinverhuurcontracten met containerterminals zijn harde afspraken gemaakt hoe het transport naar het achterland afgehandeld wordt. Deze verplichte modal-split is mede gebaseerd op Europese richtlijnen voor CO 2 -uitstoot en fijnstof. Goederenvervoer moet minder over de weg en meer via binnenvaart en spoor. Er geldt een limiet aan het aantal vrachtwagens dat jaarlijks containers mag halen en brengen bij een bedrijfsterrein. Containerterminals leggen deze verplichte modal-split op aan hun klanten. Bedrijven die meer vrachtwagens naar de terminal sturen dan hun quota toestaan, betalen per vrachtwagen een toeslag waardoor het wegtransport fors duurder zal worden. Een systeemaanpak is nodig om de benodigde modal-split te realiseren.

Praktijk Maasvlakte I 100 % 90 %

Modal split beïnvloedt vestigingsklimaat in steden Almere heeft geen inland-terminal. Een nieuw bedrijf dat zich wil vestigen in Almere moet alle lading met vrachtwagens vervoeren. Bij de verplichte modal split moet dit bedrijf voor elke vrachtwagen bijv. 100 euro extra aan de containerterminal in Rotterdam betalen (dit geldt nu al in speciale milieuzones). Hierdoor stijgt de prijs per m 2 bedrijfsterrein waardoor het bedrijf zich waarschijnlijk niet in Almere zal vestigen.

80 % 70 %

10 %

Contracten Maasvlakte II

20 %

30 % 45 %

60 % 50 % 40 % 30 % 20 %

60 % 35 %

10 % Foto: ECT

0%

CIRCLE LINES

9


Bedrijven zoeken voordelen van ketensamenwerking Betrouwbare reistijd, lagere kosten en lagere milieu-impact dankzij kwaliteitsmanagement

B

ehalve de wetgever eisen ook bedrijven van elkaar dat in de complete logistieke keten dezelfde hoge kwaliteitsstandaard wordt doorgevoerd. Bijvoorbeeld een globale speler zoals IKEA besteedt haar goederenvervoer alleen uit aan duurzame vervoerders die jaarlijks aantoonbaar duurzamer worden. Alleen een ketenaanpak waarbij alle spelers in de keten samenwerken maakt het mogelijk om forse verbeteringen daadwerkelijk te realiseren. Kosteneffectiviteit is daarbij een voorwaarde voor succes, want ketenpartners willen alleen meedoen als de kosten omlaag gaan. Steeds meer bedrijven voeren in de hele keten kwaliteitsmanagementsystemen in om bijvoorbeeld de milieu-impact te monitoren (o.a. ISO 14001). Consumenten willen dit weten omdat ze steeds vaker de voorkeur geven aan producten met een lage milieufootprint.

‘Sustainability is our generation’s defining issue.’ Procter & Gamble bundelt lading met Nike om tot volle voertuigen te komen. Nike wil de energie- en CO 2 -footprint van elk paar sportschoenen steeds verder te reduceren.

Mark Parker, CEO Nike

Nike Corporate Responsibility Report 2009

A

Losse ketenstappen De logisitieke keten bestaat uit een opeenvolging van transportstappen.

Haventerminal

B

Binnenvaartschipper

Inland terminal

C

‘Eén van de belangrijkste pijlers is het reduceren van de CO 2 -uitstoot.’ ‘Heineken ontwikkelt een groene visie op alle aspecten van haar bedrijfsvoering. Het verduurzamen van alle logistieke bewegingen speelt hierin een belangrijke rol.’

Fred Holvast, Heineken Nederland Directeur Customer Service & Logistics

Bedrijfsterrein

Marginale verbeteringen Traditioneel optimaliseren alle partijen hun eigen inbreng en bereiken daarmee kleine verbeteringen.

Wegtransporteur

Bedrijf/ Verlader

Structurele verbeteringen in de keten Er zijn echter veel grotere voordelen te behalen voor bedrijven, transporteurs, containerterminals en eigenaren van bedrijfsterreinen door de logistieke keten als geheel te optimaliseren.

‘Klanten zoals Adidas willen van elke getransporteerde container weten wat de CO 2 -voetafdruk is.’ ‘Wij gaan vanaf nu bij selectie van havens voor aanloop door onze schepen, de CO 2 -footprint van de haven meewegen. En we willen daarin jaarlijkse verbetering zien.’

Eivind Kolding, CEO Maersk TOC Conference Antwerpen 2011

Foto: Maersk

10


4 BEST PRACTICE

VEELBELOVENDE RESULTATEN

EXTENDED GATES

Ketensamenwerking reduceert totale kosten en verhoogt betrouwbaarheid

Betrouwbaarheid reistijd stijgt naar 98 % Het geïntegreerd concept ‘binnenvaartschip inclusief vrachtwagen’ haalt in 98 % de beloofde aflevertijd. Volledig transport per truck haalt maar in 70 % van de gevallen de beloofde aflevertijd.

Traditioneel brengen vrachtwagens vanuit heel Nederland containers naar de terminals in de Rotterdamse haven. Door files kan de truck maar in 70% de beloofde aflevertijd waarmaken. Vier concurrerende containerterminals hebben samen met wegen binnenvaarttransporteurs een pilot uitgevoerd met ‘extended gates’.

CO 2 -uitstoot per container daalt met 20 - 80 %

1

Full Supply Hub Amsterdam

2

2 congestie

2

Vrachtwagens leveren hun containers aan bij een ‘vooruitgeschoven poort’ van de containerterminal buiten het congestiegebied van de Randstad. De containers worden gebundeld in binnenvaartschepen (of trein) en worden dagelijks naar Rotterdam of Amsterdam vervoerd. In Rotterdam of Amsterdam wordt de container direct overgezet op een zeeschip.

Full Supply Hub Rotterdam

Extended Gate Duisburg

2 Extended Gate Antwerpen

1

1 De grootste afstand wordt gevaren. De deur-tot-deur aanen afvoer naar bedrijf is geïntegreerd en vindt per vrachtwagen plaats.

Extended Gate Venlo

1 CIRCLE LINES

11


Extra vervoerscapaciteit scheppen met bestaande middelen Bestaand vervoer en bestaande infrastructuur beter benutten door beter te organiseren Gebruik onbenutte capaciteit

I

n het huidige goederentransport blijft veel capaciteit onbenut. In Europa zijn vrachtwagens, treinen en binnenvaartschepen gemiddeld voor 43 % gevuld. Vrachtwagens staan stil om op lading te wachten, staan stil in de file of rijden retour zonder lading. Binnenvaartschepen varen half leeg om de vaste kosten te dekken. Er past gemiddeld meer dan twee keer zo veel lading in de vrachtwagens en schepen die nu rondrijden en varen.

Zeetransport o.a. megacontainerschepen

LADINGVOLUME 2020 = 200 % 2007 prognose

Goederen beter verdelen over weg, water en spoor

De verwachting is dat de goederenstroom door Nederland de komende twintig jaar twee keer zo groot wordt. Het is onmogelijk om al die goederen over de weg te vervoeren. Om de verdubbeling op te vangen moet de totale goederenstroom beter worden verdeeld over de bestaande wegen, vaarwegen en spoor. De Nederlandse vaarwegen hebben ruim voldoende capaciteit om een groot deel van het huidige goederenvervoer over water te laten gaan en om toekomstige groei op te vangen. Ook is er extra transportcapaciteit beschikbaar door het aansluiten van bedrijfsterreinen op nieuwe spoorrails (uitvoeringsperiode 25 jaar). Door lading van verschillende partijen te bundelen kan de bestaande transportcapaciteit volledig worden benut zonder extra infrastructuur te bouwen.

12


LADINGVOLUME 2007

1

Containerterminal zeehaven

Transport naar achterland

OVERSLAGCAPACITEIT 2020

TRANSPORTCAPACITEIT NAAR ACHTERLAND 2020

vereiste uitbreiding

vereiste 1 uitbreiding

OVERSLAGCAPACITEIT 2007

prognose

vereiste uitbreiding

Verdubbeling ladingstroom

Verdubbeling overslagcapaciteit (o.a. Maasvlakte II)

Gebruik bestaande binnenvaartcapaciteit Er past veel extra lading in binnenvaartschepen die nu gemiddeld half leeg rondvaren.

2

bestaande binnenvaartcapaciteit (onbenut in 2007)

30 %

binnenvaartcapaciteit gebruikt in 2007

60 %

wegcapaciteit 2007 (= wegcapaciteit 2020?)

10 %

spoorcapaciteit 2007

TRANSPORTCAPACITEIT NAAR ACHTERLAND 2007

vereiste 2 beter benutten bestaande capaciteit uitbreiding d.m.v. systeemaanpak (onbenut in 2007)

Vereiste verdubbeling achterlandtransport

Benut bestaande capaciteit beter door middel van systeemaanpak Door beter te organiseren in ketenverband, d.w.z. door lading van verschillende partijen te bundelen, kan de bestaande transportcapaciteit worden benut zonder extra infrastructuur te bouwen. In dit systeem is een belangrijke rol weggelegd voor overslaglocaties tussen water-, spoor- en wegtransport.

5

beladingsgraad vrachtwagens en binnenvaartschepen epen gemiddeld 43 % Door slimme samenwerking binnen de logistieke keten komt extra capaciteit beschikbaar en zijn grote kostenbesparingen mogelijk. Procter & Gamble Greenport logistics conference 2011

MODAL SPLIT IN 2030

Vrachtwagens blijven nodig Ook in de toekomst met de nieuwe modal-split blijven vrachtwagens hard nodig. Hoewel het aandeel wegtransport in het totale goederentransport procentueel afneemt, neemt het vervoerde goederenvolume over de weg toe (bij een verdubbeling van de goederenstroom). Groot verschil tussen nu en 2030 zal zijn dat de vrachtwagens andere trajecten zullen rijden: geen lange afstanden van A naar B, maar veel korte ritten van klant naar ladingoverslagpunt waar de lading wordt overgezet op binnenvaart of spoor.

Goederenvolume 2011 = 100 %

Goederenvolume 2030 = 2 x 2011

200 %

20 %

180 %

MODAL SPLIT IN 2030

160 %

Veel binnenvaart nodig

140 %

De goederenstroom in de Rotterdamse haven zal naar verwachting groeien van 11 miljoen TEU in 2008 naar 30 miljoen TEU in 2030. Om 45 % (zie tabel rechts: verplichte modal split) van deze 30 miljoen TEU met binnenvaart te vervoeren (= 13,5 miljoen TEU) zijn elke dag tientallen binnenvaartschepen van 500 TEU nodig. Op dit moment zijn er pas een paar van deze grote schepen in de vaart genomen.

45 %

120 % 100 % 80 %

10 % 30 %

60 % 40 % 20 % 0%

4x

meer volume per trein

3x

meer volume binnenvaart

10 %

60 %

35 %

2011

2030

meer volume over de weg

CIRCLE LINES

13


Achterlanddistributie kent geen collectieve systeemaanpak Goederentransport naar achterland bestaat uit aan elkaar geknoopte punt-punt-verbindingen Systeemaanpak bij zeescheepvaart en bij zeehaven-containerterminals

D

e internationale goederentransportketen bestaat uit drie onderdelen:

1

Internationaal containertransport over zee

2

Overslag in de zeehaven-containerterminal

1

ZEETRANSPORT

Internationaal containertransport

2

OVERSLAG

Overslag containers in de zeehaven-containerterminal

ACHTERLANDTRANSPORT

Transport tussen zeehaventerminal en bedrijven

Achterlandtransport naar bedrijven Door de logistieke keten als geheel te optimaliseren zijn grote voordelen te behalen. Bij het internationaal containertransport en de zeehavencontainerterminals is deze systeemaanpak in steeds grotere mate georganiseerd en toegepast, waardoor de transportkosten en de milieubelasting zijn gedaald.

Er is een nieuw logistiek systeem voor achterlanddistributie nodig

Voor goederentransport naar het achterland bestaat er op dit moment geen collectieve systeemaanpak. Het transport van containers tussen zeehavens en bedrijven in het achterland is grotendeels opgezet als een serie punt-punt-verbindingen die met tijdelijke contracten aan elkaar worden geknoopt tot een logistieke keten. Ook bestaat er geen algemeen IT-systeem om lading automatisch door te boeken van een containerterminal naar het achterland. De wegen staan vol, maar de binnenvaart heeft onvoldoende schaalgrootte om de benodigde modal shift van weg naar water te realiseren. Er is een nieuw logistiek achterlandsysteem nodig om de enorme vervoerscapaciteit van de binnenvaart te kunnen benutten.

14


SYSTEEMAANPAK

Lagere kosten zeetransport De systeemaanpak bij zeescheepvaart heeft tot een flinke daling van de ketenkosten geleid. De transportkosten per container met een megaschip (18 000 TEU) zijn 30 % lager dan met een gebruikelijk groot schip (6 000 TEU). Daarnaast zijn de administratieve ketenkosten en de milieueffecten fors lager. Wereldwijd zijn er circa tien rederijen die de bouw en exploitatie van de megaschepen kunnen financieren.

SYSTEEMAANPAK

Lagere kosten containeroverslag Ook containerterminals hebben met een efficiënte organisatie en vergaande automatisering grote kostenbesparingen gerealiseerd bij de overslag van containers van zee- naar achterlandtransport. Wereldwijd zijn er circa tien containerterminalbedrijven die de bulk van alle containeroverslag faciliteren.

GEEN SYSTEEMAANPAK

Hoge kosten achterlanddistributie De markt voor achterlanddistributie is zeer gefragmenteerd. Alleen al in Nederland zijn er heel veel kleine spelers (bedrijven met een paar vrachtwagens, schippers met een enkel binnenvaartschip). Tussenpersonen bemiddelen tussen verladers en transporteurs om het punt-punt-achterlandtransport te organiseren. Wel beginnen steeds meer bedrijven op individuele basis systemen in te voeren voor achterlandtransport. Deze systemen zijn echter niet onafhankelijk en werken niet sectorbreed waardoor de gerealiseerde verbeteringen en besparingen nog beperkt zijn.

6

Doordat transporteurs alleen eigen lading vervoeren, vindt er geen ladingbundeling plaats en blijven de transportkosten hoog.

A

B

B

Punt-punt-transport van A naar B is te duur geworden, slecht voor het milieu en leidt tot suboptimalisatie

Punt-punt-verbindingen worden meestal uitgevoerd door één wegtransporteur of één binnenvaartschipper. Elk logistiek bedrijf optimaliseert zijn vervoersprestatie voor de eigen punt-punt-verbinding. Maar de bereikte totaalsituatie is verre van optimaal. Doordat veel transporteurs hun eigen vracht vervoeren, vindt er veel minder ladingbundeling plaats dan mogelijk is. Twee transporteurs die elk met een half lege vrachtwagen van A naar B rijden, verdubbelen onnodig hun transportkosten. Bovendien veroorzaken ze files, tijdverlies en milieuvervuiling. Ook binnenvaartschepen varen vaak half leeg van A naar B waardoor het vervoer over water duur blijft en onvoldoende schaalgrootte bereikt.

A

A

A

B congestie

A

B

Foto: ECT

B A

B

Elk bedrijf huurt een individuele wegtransporteur of binnenvaartschipper in om lading tussen de containerterminal en het bedrijf te vervoeren.

Schaalvergroting distributiesysteem essentieel voor effectieve overslag

Overslagbedrijf ECT eist een minimum aantal containers aan boord van schepen of treinen om toegang te krijgen tot de terminal. Ook het aantal vrachtwagens op het terrein wordt begrensd om opstopping te voorkomen. Kleine binnenvaartschepen, kleine treinen en veel vrachtwagens kosten per container relatief te veel tijd waardoor de overslag te lang duurt en de aanen afvoer verstopt. Grote containerterminals in Rotterdam zullen in de toekomst geen kleine schepen meer in behandeling nemen. Het bundelen en verdelen van lading in regionale distributiepunten is dan essentieel. De Haven Amsterdam zet daar op in. CIRCLE LINES

15

‘Duurzaam maken van transport is een onderdeel van onze strategie. Dat gaat over kosten, milieu en samenwerken tussen mensen. Bundelen van lading met andere verladers zien wij als een goede mogelijkheid om ons transport duurzamer te maken, om hogere bezettingsgraden en een hogere frequentie van verbindingen te realiseren.’

‘Duurzaamheid en betrouwbaarheid van afleveren in achterlandtransport kan alleen worden gehaald in een nauwe samenwerking tussen alle partners in zeehaven en achterlandvervoer. Daarbij is een goed onderling vertrouwen in elkaars kwaliteit allesbepalend voor het resultaat.’ Nutte Visser, MCS, Multimodaal Container Services Directeur

Bert-Jan Westerik Tata Steel Europe

Manager Outbound Logistics

‘Wij hebben goede ervaringen met ketensamenwerking met grote terminals en rederijen in Amsterdam en Rotterdam waarbij het laatste stukje aanen afvoer per truck gaat in één systeem. Er wordt een hoge betrouwbaarheid gehaald in het afleveren van containers in de zeehavens als partijen samen kunnen werken in vertrouwen en in het leveren van een gelijke hoge kwaliteit. Daarmee kan vervoer op concurrerende wijze worden verplaatst van weg naar water.’ Bas Gort CTVrede-Steinweg Directeur

16


Directeur

Uitvoerder Circle Line Londen Regio–Amsterdam Regio

Multimodale best practices Multimodale best practices

Anton van Hattem SCS Multiport BV

‘In de samenwerking in de logistieke keten in een logistiek hub-and-spoke-systeem volgens de Circle Lines aanpak, moet het niet uitmaken welk vervoermiddel je kiest als de afspraken qua kosten, betrouwbaarheid en milieu maar worden nagekomen. En dat lukt met Circle Lines. Daarbij zijn de transportdocumenten ook nog vrijwel 100 % digitaal. Dit levert zoveel digitale keteninformatie dat daarmee nieuwe added-value oplossingen ontstaan.’

‘Een modalshift is nodig en een mental shift is noodzakelijk want dit levert echt ander gedrag en dus kostenbesparingen op.’ Edwin Wenink FloraHolland

Manager Supply Chain Development

CIRCLE LINES

17

multimodale best practices

Succesvolle pilots om lading van weg naar water te verplaatsen Achterlandpraktijk laat veel innovatieve successen zien

BEST PRACTICE

Green Lane concept

E

r zijn grote voordelen te behalen door de logistieke keten als geheel te optimaliseren. Best practices laten zien dat met een systeemaanpak forse kostenbesparingen realiseerbaar zijn, ondermeer doordat de bezettingsgraden van de vervoermiddelen flink toenemen.

Gedurende een jaar werden bij stuwadoor Ter Haak Groep in Amsterdam alle douaneafhandeling uitgevoerd. Er is getest welke tijden kosten-besparingen mogelijk zijn. BEST PRACTICE

Bier per binnenvaart

Sinds 2010 vervoert Heineken vrijwel al haar exportbier dat wordt gebrouwen in Zoeterwoude (via de binnenvaartterminal in Alphen aan de Rijn) per binnenvaartschip naar de havens van Rotterdam en Antwerpen. Heineken werkt samen met Zeeman voor het uitwisselen van schepen en containers.

Innovatieve bedrijven verkennen voordelen van ketenoptimalisatie

In de afgelopen jaren hebben vooroplopende bedrijven in binnen- en buitenland het gebruik van binnenvaart verkend en is men begonnen met het bundelen van vervoersstromen. In Nederland zijn grote verladers (o.a. Procter & Gamble, Siemens, Philips, Shell, Corus, IBM, Cisco, Flora Holland en Friesland Campina) en logistieke dienstverleners (ECT/Hutchison, DPWorld en PSA) pilots gestart, waarbij op kleine schaal ketensystemen voor achterlandlogistiek zijn ingevoerd. Een aantal van die innovatieve oplossingen waarbij lading is gebundeld en van weg naar water verplaatst is, functioneert nu succesvol in praktijk.

BEST PRACTICE

Fresh Corridor

Het project Fresh Corridor is in 2007 opgestart door producenten van versproducten en logistieke dienstverleners en richt zich o.a. op het stimuleren van containervervoer met groente en fruit via binnenvaart tussen de haven van Rotterdam, het Westland en inland-terminals in bijv. Tiel en Venlo. Overheden zijn betrokken om bijv. douane- en inspectieprocessen te stroomlijnen zodat het multimodale vervoer van de versproducten snel kan worden afgehandeld. BEST PRACTICE

‘Binnenvaart biedt zekerheid.’

‘Duurzaamheid is onze drijfveer.’

‘Door congestie op de weg wordt ons logistieke proces steeds vaker in de war geschopt. Binnenvaart biedt veel meer zekerheid. Maar we doen het ook voor het milieu. Je hebt 50 vrachtwagens nodig om te vervoeren wat op één binnenschip past. Per jaar zijn dat 100 000 ritten minder over het drukste tracé van Nederland.’

‘Wij doen deze modal shift met het oog op de toekomst. Randvoorwaarde voor Philips was dat het nieuwe vervoer niet tot extra kosten zou leiden. Congestie blijven wij voor, met duurzaamheid als belangrijke incentive.’

Harry Werkman, Heineken

Krzysztof Przesmycki, Philips

Logistiek manager export Heineken

18


Manager Global Commodity Strategy

Exportcontainers over water

Sinds 2010 vervoert Philips Lighting alle exportcontainers vanuit haar distributiecentrum in Roosendaal per binnenvaart naar de Rotterdamse Maasvlakte. Het gaat om circa 600 containers per jaar. De modal shift is de uitkomst van een ‘weg naar water’-pilot van Maersk Line, het Havenbedrijf Rotterdam en Philips. De pilot bespaart 80 000 km wegvervoer en voorkomt 200 ton CO 2 -uitstoot.

7

Innovatieve bedrijven nemen het initiatief

BEST PRACTICE

Multimodaal zuiveltransport

Friesland Campina vervoert koelcontainers vanuit fabrieken in Nederland, Duitsland en België per trein, kustvaarder en truck naar distributiecentra in Griekenland. De aflevertijd is gelijk of korter dan met truckverkeer, de kosten zijn lager, er is 50 % reductie van CO 2 -emissie in de keten en er vindt ketencontrole plaats (permanente metingen van o.a. de temperatuur en tracking & tracing van de containers).

BEST PRACTICE

European Gateway services

ECT wil de vrachtwagencongestie in de terminal in Rotterdam beperken. In samenwerking met inlandterminaloperators, rederijen, expediteurs en vervoerders verzorgt ECT het containertransport tussen Rotterdam en acht inlandterminals in Nederland, België en Duitsland. In containerverzamelpunten zoals Venlo, Antwerpen (Willebroek) en Duisburg leveren vrachtwagens hun containers af en worden binnenvaartschepen met uitsluitend containers voor ECT samengesteld. Zij varen in vaste diensten naar de zeehaventerminals in Rotterdam (en omgekeerd). De 100 % digitale transportdocumenten zorgen voor een naadloze doorverbinding van achterland naar zeeschip. Groot voordeel is dat al deze containers binnen de Randstad niet meer over de weg worden vervoerd. BEST PRACTICE

Extended Gate BEST PRACTICE

Bierboot en afvalboot reduceren lawaai en luchtverontreiniging in stadscentra Sinds 2010 vindt in Utrecht de aanvoer van horecagoederen en het afvoeren van afval in de binnenstad plaats met een elektrisch schip met een elektrische kraan. Ook in Amsterdam wordt sommig afval, bijv. van de RAI, over water afgevoerd.

Containers worden buiten de drukke Randstad overgezet van vrachtwagen op binnenvaart (zie pagina 11). Door het digitaliseren van alle logistieke informatie in één digitaal logistiek systeem zijn forse besparingen mogelijk op de behandelkosten van documenten (die kosten kunnen oplopen tot 50 % van de ketenkosten). Bovendien wordt zo voorkomen dat containers op de verkeerde plaats bezorgd en weggehaald moeten worden. Het herstellen van fouten kost tot 30% van de operationele transportkosten.

CIRCLE LINES

19


Weg-naar-water-pilots ‘Pieken in Bereikbaarheid’ Bedenken, organiseren en testen

Binnen het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ (2008 - 2012) zijn nieuwe initiatieven ontwikkeld voor betrouwbaar goederenvervoer over water en in de praktijk getest. In alle pilots is de werkwijze ‘learning by doing’ gehanteerd. De nadruk lag op het bijeenbrengen van bedrijven, het opzetten van een praktijkproef en het oplossen van knelpunten die zich tijdens de pilot voordeden door operationele mensen met praktische kennis en ervaring. Binnen het project zijn vijf pilots uitgevoerd.

4

1 ‘De pilot heeft laten zien dat het kan, nu moeten we het alleen nog willen.’ ‘De pilot was een succes, de ladingen werden op tijd afgeleverd en de kwaliteit van de planten was uitstekend. De binnenvaart is vrijwel even flexibel als het wegverkeer.’

Edwin Wenink

Manager ketenontwikkeling FloraHolland

20


2

P I E K E N P I L O T: A M S B a r g e

PIEKENPILOT

PIEKENPILOT

Binnenvaartschip met kraan

IJsselmeer Shuttle

Havenregio Shuttle

De Haven Amsterdam heeft samen met de Mercurius Scheepvaart Group het initiatief genomen om bedrijven in de Havenregio Amsterdam te verleiden om over te stappen van goederenvervoer over de weg naar water. Doelgroep waren bedrijven die aan vaarwegen liggen maar geen eigen kraan hebben. Er is een nieuw type binnenvaartschip ontwikkeld, Amsterdam barge, (AMSbarge), een containerschip met een eigen kraan dat containers zelf op en van boord kan tillen. De pilot van Albermarle en Hoyer in 2006 was geslaagd. In 2009 volgde een tweede schip. Beide schepen zijn met name actief in Rotterdam . Een nieuwe inzet van AMSbarge in Noord-Holland wordt voorbereid.

Op initiatief van de Haven Amsterdam is in oktober 2008 een tijdelijke containershuttledienst opgezet langs bedrijfsterreinen aan het IJsselmeer. Doel was om de bereidheid tot innovatie te stimuleren. De shuttle is uitgevoerd door een combinatie van Euro Shipping en BCA. Twee keer per week werden op ad hoc basis havens aangelopen als Amsterdam, Harderwijk, Urk, Kampen en Utrecht.

In 2010 hebben tien concurrerende containerterminals in het Noordzeekanaalgebied geprobeerd samen een ladingdienst op te zetten. De kritische succesfactor, voldoende onderling vertrouwen, kon toen niet worden gerealiseerd. Sinds januari 2011 is één van de deelnemers, Distripool Schiphol Holding, gestart met de Circle Line Havenline. Deze ladingophaaldienst biedt een verbinding over water tussen containerterminals, warehouses en producenten tegen een vast tarief.

7

EUROPESE BEST PRACTICES B E S T P R A C T I C E S V E R E N I G D KO N I N K R I J K

Afvaltransport Londen van weg naar water

4

1

Kampen

Amsterdam

Een dagelijkse binnenvaartdienst heeft 700 000 ton afval van weg naar water verplaatst. Resultaat is 100 000 vrachtwagenbewegingen per jaar minder in de stadsregio.

Ladingbundeling verhoogt beladingsgraad Acht truckbedrijven (Currie Europe, 1600 trucks) werken samen met onafhankelijke derde als coach. Het leegrijden is met 14 % verminderd.

5 Schiphol

Supermarktbevoorrading met binnenvaart

2

Harderwijk

Aalsmeer

LEARNING BY DOING

Utrecht

4

PIEKEN PILOTS 5

PIEKENPILOT

PIEKENPILOT IN VOORBEREIDING

Plantenshuttle

Schiphol Shuttle

Eén op de negen vrachtwagen op de Nederlandse wegen vervoert bloemen of planten. Tien bedrijven (o.a. kwekers, wegtransporteur, binnenvaartrederijen) hebben samen met FloraHolland in 2009/2010 een praktijkproef uitgevoerd om te testen of dit transport naar water en spoor kan worden verplaatst. Voor het eerst zijn planten in gekoelde containers per barge vervoerd. Planten werden bij de kweker in containers geladen, per truck naar Kampen vervoerd, over het IJsselmeer naar Amsterdam gevaren en van daar naar Aalsmeer gereden. De aanen afvoer vanuit de havens per vrachtwagens vormt een integraal onderdeel van het systeem. Deze praktijkproef heeft aangetoond dat multimodaal vervoer van planten mogelijk is en dat de betrouwbaarheid van dit vervoer hoog is. In 95 % van de gevallen werd de gegarandeerde aflevertijd gerealiseerd. Op dit moment wordt een permanente structuur opgezet waarin ook het bijboeken van andere lading mogelijk is.

Deze pilot onderzocht de aanleg van een overslagpunt bij Schiphol en het opzetten van een goederenshuttle over water tussen Schiphol en Amsterdam. Hiervoor is een private investeerdersgroep gevormd. De Provincie Noord-Holland, de gemeente Haarlemmermeer, Schiphol en het Waterschap werkten mee. Haven Amsterdam vervulde hierbij een Metropoolregio-containertransferfunctie.

Tesco Retailer zet binnenvaart-truck-combinaties in als alternatief voor wegtransport om leegrijden te beperken. De CO 2 -uitstoot is met 10% verminderd, 50% is haalbaar. BEST PRACTICES FRANKRIJK

Huishoudelijk afval over water In Lille is het vervoer van huishoudelijk afval grotendeels verplaatst van weg naar water.

Vrachtwagenquotum in haven Marseille De haven van Marseille legt bedrijven op om de aanen afvoer van containers over de weg in de komende jaren te beperken en te vervangen door vervoer over water. BEST PRACTICE NOORWEGEN

Intermodaal goedkoper Multimodale verladers in Noorwegen hebben vervoerscontracten afgesloten van 3 jaar met vaste tarieven per jaar. ‘Langzame‘ goederen met lange houdbaarheid gaan over zee (weg-zee-weg), goederen met korte houdbaarheid per spoor (weg-spoor-weg) en spoedzendingen over de weg. Resultaat is dat alle vervoermiddelen een hogere beladingsgraad hebben en de logistieke kosten lager zijn. BEST PRACTICE BELGIË

Ladingoverslag buiten drukte Antwerpen Langs het Albertkanaal zijn overslagpunten aangelegd waar vrachtwagens hun lading voor de haven kunnen overzetten op binnenvaartschepen. Wegen in en om de haven van Antwerpen worden hierdoor ontlast.

CIRCLE LINES

21


Lessen uit de praktijk en bestuurlijke best practices Lessen geleerd in de pilots vormen de basis voor nieuw bedrijfsmodel van Circle Lines

U

it de verschillende pilots met multimodaal transport in Europa zijn lessen te leren, die de basis vormen voor elk nieuw bedrijfsmodel dat het containertransport tussen zeehavens en bedrijven in het achterland duurzaam wil maken. Verder zijn bij de praktijkproeven binnen het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ een aantal praktische en bestuurlijke knelpunten gesignaleerd en zijn oplossingen ontwikkeld om die te verhelpen. Een mental shift en de inbreng van nieuwe kennis staan daarin centraal.

LES 2

LES 3

Vooroordelen binnen transportsector belemmeren overstap

Grote verladers kunnen zelf overstap maken

Uit de best practices blijkt dat grote bedrijven als Philips, Heineken en Mars voldoende ‘eigen’ volume aan containerlading hebben om rendabel over te stappen op spoor- of binnenvaart. Zij zetten hun eigen multimodale transportketen op.

Groot obstakel voor een overstap van weg naar water is de forse weerstand van de transportwereld tegen de invoering van een deur-tot-deur systeemaanpak voor goederentransport van haven naar achterland. Deze weerstand heeft te maken met perceptie en vooroordelen:

Door felle concurrentie en wantrouwen gunnen transporteurs elkaar niet dat de ander een beter systeem gebruikt.

LESSEN UIT DE PRAKTIJK Transport tussen achterland en containerterminal zeehaven

Bedrijf Verlader

De perceptie is dat binnenvaart te duur is en dat de kwaliteit te laag is. Dit is onjuist. Best practices laten zien dat forse kostenbesparingen mogelijk zijn en dat binnenvaart binnen een intermodale keten hoge kwaliteit en hoge betrouwbaarheid levert.

LES 3

Men kent de voordelen van systeembenadering niet en er is een gebrek aan standaardisatie en organisatie. Er heerst een starre houding ‘eerst zien dan geloven’.

LES 1

Netwerk overslaglocatie’s te beperkt voor MKB Voor middelgrote en kleine bedrijven is de overstap naar multimodaal transport erg lastig. Zij hebben behoefte aan een netwerk van op elkaar afgestemde spoor- en binnenvaartdiensten waarmee zij containers kunnen vervoeren van en naar de mainports in Nederland. Hiervoor is het essentieel dat elk bedrijf binnen een straal van 20 km gebruik kan maken van een overslaglocatie om containers van weg naar water (en andersom) over te zetten. Hoewel het opzetten en reactiveren van overslagterminals in Nederland is begonnen, is het huidige netwerk nog te beperkt van omvang voor een echte doorbraak van containerbinnenvaart.

22


GROTE VERLADER

Transporteurs willen alleen rendabele punt-punt-verbindingen exploiteren tussen bedrijfsterreinen met veel goederenaanbod (‘de krenten uit de pap’). Ze willen geen nieuwe dienst opzetten die in de opstartfase weinig rendabel is.

LES 2

‘eigen’ multimodaal transport

LES 4

Achterlanddistributie vraagt om systeemaanpak

KLEINE VERLADER LES 4

lading bundeling

KLEINE VERLADER KLEINE VERLADER

LES 1

maximaal 20 km

netwerk van overslaglocatie’s

Voor een overstap van weg naar water moeten de kosten van binnenvaartvervoer lager zijn dan van wegtransport terwijl de kwaliteit, het risicoprofiel en het gebruiksgemak gelijk of beter moeten zijn dan van wegtransport. Best practices laten zien dat dit mogelijk is, maar dat vergt wel een compleet nieuwe organisatie van achterlandtransport. Samenwerking is de basis voor succes.

8

Voor de aanleg van een nieuwe binnenvaartoverslag zijn soms wel 40 vergunningen nodig PATSTELLING

2

KNELPUNT

Geen financiering van aanloopkosten

Er zijn geen ondernemers die de operationele aanloop- of onderbezettingverliezen van een nieuwe transportdienst willen dragen. Subsidieprogramma’s zijn noodzakelijk om bedrijven aan te moedigen om aan zulke innovaties deel te nemen. In Nederland bestaat geen subsidieregeling die dat risico beperkt. In België, Frankrijk en Duitsland bestaan zulke regelingen wel (met bijdragen tot 80 %).

KNELPUNT

BESTUURLIJKE BEST PRACTICE

Milieuvergunning overslaglocatie is zeer lastig te verkrijgen

Veel bedrijfsterreinen aan water hebben geen afmeermogelijkheid voor schepen. Er moet dan een kade of loswal worden aangelegd. Uit de pilots is gebleken dat er in bestemmingsplannen niets is geregeld over het uitbreiden van bedrijfsterreinen aan vaarwegen tot een overslaglocatie voor goederen van weg naar water. Gemeenten kunnen dan geen vergunningen afgeven.

OVERHEID

ONDERNEMER

Een ondernemer wil pas investeren als de overheid alle vergunningen en het bestemmingsplan garandeert. De overheid wil alleen een vergunning leveren als de ondernemer jarenlange goederenstroomgaranties kan garanderen.

1

OVERSLAGLOCATIE

1

2

Stuurgroep goederenvervoer

In Flevoland is een bestuurlijke stuurgroep ingesteld die alle zaken gerelateerd aan goederenvervoer, zoals de aanleg van overslagpunten, centraal bespreekt en de bevoegdheid heeft om operationele knelpunten op te lossen. In de stuurgroep hebben alle bestuurlijke spelers zitting (o.a. wethouders van Almere en Lelystad, het hoofd van de Milieudienst, ambtenaren van de Provincie Flevoland en van het Ministerie van I&M, het Hoogheemraadschap, de regionaal directeur van Rijkswaterstaat en de Haven Amsterdam). Op ambtelijk niveau is er een vergelijkbare uitvoeringsorganisatie. BESTUURLIJKE BEST PRACTICE

Businessplan Inrichten/re-activeren overslaglocatie.

Vergunningaanvraag

Behandeling Ambtenaar beoordeelt vergunningaanvraag.

KNELPUNT

Geen eenduidig aanspreekpunt bij de overheid

Ondernemers die met Provincie of Gemeente willen overleggen over de overstap van weg naar water kunnen niet één persoon benaderen die verantwoordelijk is voor goederenvervoer. Goederentransport heeft veel aspecten zoals luchtkwaliteit, lawaai bij overslag (vooral) in stedelijk gebied en inpasbaarheid in het bestemmingsplan. Hierdoor moet een initiatiefnemer voor elk van die aspecten apart overleggen met verschillende ambtenaren. Ook verschilt de behandeling en doorlooptijd van een milieuvergunning sterk per provincie.

Vergunningverlening

KNELPUNT

Geluidsoverlast in woongebieden

Milieuregels staan niet toe dat een overslaglocatie extra lawaai en luchtvervuiling veroorzaakt. De extra milieubelasting van een overslaglocatie weegt echter ruimschoots op tegen de milieuwinst die geboekt wordt in de hele keten doordat een binnenvaartschip veel minder vervuiling oplevert dan veertig vrachtwagens die niet meer over de weg rijden. Zonder uitbreiding van de geluidsruimte is de overslaglocatie niet realiseerbaar.

Verplaatsen bedrijven De overheid kan ondersteuning bieden door bedrijven te verplaatsen of door het beheersbaar maken van geluidsoverlast d.m.v. innovatieve oplossingen.

BESTUURLIJKE BEST PRACTICE

Stimulering multimodaal Transport

Twee stimuleringsprogramma’s in Noord-Holland hebben geleid tot initiatieven voor verbetering van vervoer over water. De Provincie Utrecht heeft met haar Blueports project een nieuwe strategie neergelegd die in het Piekenproject verder is uitgewerkt.

CIRCLE LINES

23

TREND

1

Schaalvergroting zeeschepen en containerterminals Containerschepen en containerterminals worden steeds groter. (zie pag. 6-7) Panamax Klasse 4000 TEU 1980-1988

290 m

Triple E-Klasse 18000 TEU 2013-2015

Rotterdam 400 m

Felixstowe

Hamburg

BEST PRACTICE

2

Unieke logistieke systeemaanpak Dagelijkse internationale containerdienst (70 schepen) tussen drie Chinese en drie Europese havens. Vaste gegarandeerde aflevertijden, vaste tarieven. (zie pag. 6) Foto: Maersk

Zeetransport Circle Line

PROBLEEM ACHTERLAND

Geen collectieve systeemaanpak

Containertransport tussen zeehavens en achterland bestaat uit punt-punt-verbindingen die met tijdelijke contracten aan elkaar zijn geknoopt tot een logistieke keten. Kenmerken zijn files op de wegen, lage beladingsgraden, onvoorspelbare aflevertijden en hoge kosten. (zie pag. 14-15) 24


4

BEST PRACTICE

London Metro

De Londense metro is een zeer succesvol netwerk van circle lines dat jaarlijks 1 miljard mensen verplaatst. Vaste rijtijden, vaste tarieven.

Passagiervervoer Circle Lines


Shanghai Ningbo Yantiam

Tanjung

5

ONTBREKENDE LOGISTIEKE SCHAKEL

Circle Lines Randstad en achterland Dagelijkse transportdiensten (combinatie van weg, rail en binnenvaart) tussen zeehavens en bedrijven in het achterland. Vaste aflevertijden, vaste tarieven. (zie pag. 26-27)


LOGISTIEKE S Y S T E E M A A N PA K

Achterlandvervoer Circle Lines

Alle partijen in de keten werken samen 100 % digitale documenten

CIRCLE LINES

25

bedrijfsmodel circle lines

Circle Lines: Duurzaam goederenvervoer in Randstad en achterland Rendabele business cases voor bedrijven en overheidsbeleid in praktijk gebracht

C

ircle Lines is een nieuw logistiek bedrijfsmodel voor het duurzaam uitvoeren van het goederenvervoer tussen zeehavens en bedrijfsterreinen en binnenhaventerminals in hun achterland.

WERKING CIRCLE LINE

1

Vrachtwagens verzorgen het containertransport tussen eindgebruiker en overslagpunt/hubs. (Als een eindgebruiker beschikt over een eigen kade kan dit ook met een binnenvaartschip.)

Circle Lines bundelt bewezen successen in nieuw logistiek netwerk

Circle Lines vindt het wiel niet opnieuw uit, maar is gebaseerd op recente initiatieven van grotere verladers en op beproefde praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland, waarbij lading van weg naar water en spoor is verplaatst. Een aantal van die oplossingen functioneert nu al succesvol in praktijk. Circle Lines wil bestaande initiatieven en pilots met elkaar verbinden tot één groot, duurzaam transportnetwerk.

Circle Lines is een synchromodale ketensamenwerking voor deur-tot-deur-transport

Circle Line hanteert een compleet nieuwe aanpak waarbij alle partijen in de logistieke keten samen een deur-tot-deurtransportketen exploiteren. Elke Circle Line is een samenwerkingsverband van bedrijven (soms concurrenten) met een operationele taak in de keten, waaronder: infrastructuur en overslagpunten o.a. containerterminals in zee- en binnenhavens logistieke dienstverleners wegtransporteurs, binnenvaartschippers en railbedrijf IT-supportorganisatie (Portnet/Miscobiva) cross-sectorale verlader Een cross-sectorale ‘grote’ verlader met een forse ‘eigen’ ladingstroom zorgt voor een basislading waarmee de exploitatie van de Circle Line van start kan gaan.

26


Deur-tot-deur transport met vrachtwagens

WERKING CIRCLE LINE

Circle Lines is een neutraal vervoerssysteem. Het is niet verbonden aan een bepaalde containerterminal of aan een bepaalde rederij.

2

Netwerk van overslagpunten

Voor een goede werking van Circle Lines is een dicht netwerk van overslagpunten van groot belang. Elk bedrijf moet binnen een straal van circa 20 km gebruik kunnen maken van een overslaglocatie waar een vrachtwagen een container kan overzetten van weg naar water (en ook weer kan ophalen). Bedrijven bundelen hier hun lading om tot volle binnenvaartschepen te komen. Bedrijfsterreinen met veel wegvervoer die aan of nabij water liggen zijn bij uitstek geschikt als overslaglocatie omdat de aanleg van een kade de enige benodigde voorziening is.

WERKING CIRCLE LINE

Goederenstromen bundelen en verdelen tussen water en spoor

Bij een overslagpunt wordt lading verzameld, gebundeld en overgeslagen op pendeldiensten. Deze pendeldiensten onderhouden vaste, betrouwbare, frequente ‘cirkelvormige’ transportlijnen (= Circle Lines) tussen de overslagpunten. De pendeldiensten worden uitgevoerd met binnenvaart, trein en kustvaart. Idealiter vindt een dagelijkse pendeldienst plaats met vaste tarieven en vaste vaar- en rijtijden waarop goed kan worden gepland. Het resultaat is een vervoersverbinding waarbij truck, schip en trein samenwerken als één intercitydienst tussen bedrijven, bedrijfsterreinen, binnenhavens en zeehavens.

9 Circle Lines is een netwerk van hub and spoke-containervervoer via binnenvaart (en op termijn spoor) in plaats van traditionele puntpunt- verbindingen.

Internationaal containertransport

6

KENMERKEN CIRCLE LINES dagelijkse transportdienst tussen deelnemende overslaglocaties en terminals met vaste vaartijden vaste aflevertijden en vaste tarieven

2

Containerterminal Zeehaven

Overslaglocatie

Eindgebruiker

0

met 100 % digitale documenten 95 % gegarandeerde aflevertijd onafhankelijk toezicht

1 Circle Line 1 Circle Line 2

WERKING CIRCLE LINE

Circle Lines vormen samen een logistiek netwerk

Door individuele Circle lines in knooppunten met elkaar te verbinden, ontstaat één deur-tot-deur logistiek systeem met vaste aflevertijden. In de knooppunten wordt lading overgezet van de ene op de andere Circle Line.

CIRCLE LINES

27


Circle Lines vormen logistiek netwerk Dagelijkse vervoersdiensten over water op vier niveaus

1

Lokale Circle Line Pendeldienst bijv. in havengebied Een dagelijkse lijndienst haalt op vaste tijden containers op bij een netwerk van overslaglocaties en bedrijfsterreinen (bijv. in het havengebied van Amsterdam). Het binnenvaartschip vaart de container naar een regionaal overslagpunt (=hub).

C

ircle Lines zijn opgezet op vier schaalniveaus. Binnen deze niveaus wordt met een vaste frequentie een vervoersdienst aangeboden langs vaste overslaglocaties. De vier niveaus zijn:

1

Lokale Circle Line

2

Regionale Circle Line

UK

Nationale Circle Line Internationale Circle Line Circle Lines zijn onderling verbonden als metro-logistiek.

Felixstowe Tilbury

Short Sea

100 % DIGITALE TRANSPORTDOCUMENTEN Alle keteninformatie 24 per uur online

Portbase, de IT-supportorganisatie van de havens van Amsterdam en Rotterdam, heeft samen met MISCobiva een IT-supportsysteem voor achterlandvervoer ontwikkeld. Het systeem combineert logistieke informatie (bijv. aankomsten vertrektijden van zeeschepen, laad-lostijden van binnenvaartschepen en GPS-informatie over de locatie van schepen en vrachtwagens) met omgevingsinformatie (bijv. waterstanden, stroomsnelheden, sluisgebruik en windsnelheden). Het nieuwe systeem laat d.m.v. tracking en tracing op een landkaart zien waar schepen en vrachtwagens zich bevinden. Met dit IT-supportdashboard kunnen alle ketenpartners het

28


London transport real-time volgen. Het systeem richt zich o.a. op het plannen van goederenoverslag en de uitwisseling van gedigitaliseerde laaddocumenten. De gegevens worden continu aangeleverd door alle betrokken partijen. Het systeem is een essentieel middel voor transparantie, onderling vertrouwen en ketensamenwerking. Ook overheden zoals haveninstanties, douane en voedsel- en warenautoriteiten hebben toegang tot alle documenten voor het uitvoeren van hun controle- en beheerstaken. Dit innovatieve 24/7 online transportmanagementsysteem met 100 % digitale documenten voor de hele logistieke keten wordt sinds oktober 2011 in praktijk getest.

Internationale Circle Line Amsterdan/R’dam - UK/Noord-Europa Internationale Circle Lines verzorgen verbindingen tussen Rotterdam en Duisburg (het belangrijkste verdeelpunt voor de rest van Europa) of short sea (kustvaart) verbindingen tussen London-Amsterdam of Felixstowe-Moerdijk.

9

2 Lokaal

Coevorden

1 Short Sea Circle Line

Havengebied

4 Schiphol

2

Meppel

Regionaal

Regionale Circle Line Pendeldienst langs bedrijfsterreinen Vrachtwagens en kleine binnenvaartschepen leveren hun containers af bij een regionale hub (logistiek centrum/bedrijfsterrein) buiten de congestie van Randstad. Bedrijven bundelen hier hun lading om tot volle binnenvaartschepen te komen (bijv. door het combineren van zeecontainers met containers vol afval of bouwmaterialen). Grote binnenvaartschepen varen langs regionale hubs (bijv. pendeldienst Kampen-Amsterdam) richting een groot containertransferium (Full Supply Hub) waar de regionale en nationale Circle Line met elkaar zijn verbonden.

Kampen

Full Supply Hub Amsterdam

Nationale Circle Line Amsterdam - Schiphol - Rotterdam Nationaal Circle Line

Havengebied

4

Full Supply Hub Rotterdam

4

De mainportpendel verbindt de havens van Rotterdam, Amsterdam en Schiphol. Extended Gate Duisburg

Moerdijk Extended Gate Venlo Extended Gate Antwerpen

Overslaglocaties Bedrijfsterreinen gelegen aan water Overslagpunt van weg naar water (of naar spoor, en omgekeerd)

CIRCLE LINES

29


Waarom zijn Circle Lines goedkoper dan punt-punt-verbindingen? Extra transportkosten Circle Lines wegen ruimschoots op tegen voordelen van ketensamenwerking Onvolledige kostenvergelijking

Bij traditioneel goederentransport vindt transport naar en van een zeecontainerschip plaats door wegvervoer. Bij multimodaal goederenvervoer met Circle Lines vindt dit voor- en natransport plaats door een samenwerking van vrachtwagens, binnenvaartschepen en treinen. Deze extra transportstappen leiden tot extra overslagkosten. Bij een snelle vergelijking van de transportkosten wordt vaak alleen gekeken naar de kosten van het fysieke transport ( 1 versus 1 + 1a ). Op basis van zo’n onvolledige vergelijking lijkt punt-punt-wegvervoer goedkoper dan multimodaal transport met Circle Lines.

1a

UNIMODAAL TRANSPORT DOOR WEGVERVOER

Extra overslagkosten

REKENVOORBEELD MET GEFINGEERDE CIJFERS Leverancier 1

Leverancier 2

De overstap van weg naar intermodaal transport levert extra kosten op, bijvoorbeeld extra overslagkosten of aanpassingskosten van de organisatie.

Leverancier 3

€ 1000 Producent = Grote verlader

1

2

KOSTEN FYSIEK TRANSPORT

€ 250

KOSTEN TRANSPORTDOCUMENTEN

€ 250

Vergelijken van totale ketenkosten

Voor een eerlijke vergelijking moeten de kosten van de complete keten worden meegenomen. Door alle handelingen in een keten bij elkaar op te tellen blijkt dat de ketenkosten van Circle Lines lager zijn dan die van punt-punt-transport met wegvervoer. Zeehaven VERSCHIL MET BESTAAND GOEDERENVERVOER

Sturen op ketenresultaat In het huidige goederenvervoer optimaliseren bedrijven hun eigen rol en bereiken daarmee kleine verbeteringen. Circle Lines redeneert vanuit de verlader en stuurt op het resultaat van de hele vervoersketen. Praktijkervaringen laten zien dat er grote kostenbesparingen en milieuverbeteringen mogelijk zijn als er wordt geoptimaliseerd op het resultaat van de totale logistieke keten in plaats van op het resultaat van individuele bedrijven. Om dit mogelijk te maken is een systeemaanpak en ketensamenwerking zoals Circle Lines nodig, omdat alleen dan alle informatie uit de hele keten beschikbaar is. 2


Ontvanger 2

2

KOSTEN INTERNE LOGISTIEKE ORGANISATIE

Zeehaven

Ontvanger 1

30

traditionele logistieke keten met punt-puntvoor- en natransport door wegvervoer

Ontvanger 3

Documentkosten De kosten voor het maken en behandelen van transportdocument zijn soms even groot als de fysieke transportkosten. Voor het aanmaken van één document (invulformulier met lading, ontvanger, verzekeraar etc.) wordt door vervoerders € 35 in rekening gebracht. Er zijn minimaal vijf van dit soort documenten nodig. Vervoerders maken weinig winst op het fysiek transport. Het administratietarief voor documentverwerking maakt het vervoer winstgevend.

Logistieke kosten

€ 500

HOGE KETENKOSTEN

De ‘verborgen’ kosten van productie- en logistieke activiteiten van de verlader worden zelden meegenomen bij de berekening van transportkosten. Werknemers op niet-logistieke afdelingen (bijv. planning of productie) die zich ook met logistieke aspecten bezighouden, blijven doorgaans helemaal buiten beschouwing.

10

1

Sturen op ketenresultaat verlaagt kosten Door alle keteninformatie van alle partners binnen Circle Lines te combineren, ontstaan nieuwe inzichten in verbeteringen. Deze vertrouwelijke keteninformatie is alleen beschikbaar voor een onafhankelijke procesinnovator.

1

Planning door één partner Als één consortiumpartner voor alle deelnemers (vervoerders en verladers) de vervoersplanning uitvoert, dalen de kosten van vervoersplanning aanzienlijk.

MULTIMODAAL TRANSPORT

1a

1 2 logistieke keten met multimodaal transport

Leverancier 1

Leverancier 2

KOSTEN TRANSPORTDOCUMENTEN


Producent = Grote verlader

KOSTENREDUCTIE 5 - 50 %

Binnenhaven

KOSTENREDUCTIE 50 - 75 %

1

€ 250

extra overslag

€ 250

Zeehaven

€ 500

Ontvanger 1

2

Binnenhaven

Ontvanger 2

€ 100

EXTRA OVERSLAG

1a

€ 125

FYSIEK TRANSPORT

€ 75

DOCUMENTEN

1 2

€ 250


Ontvanger 3

VOORDELEN CIRCLE LINES Lagere transportkosten Samenwerking tussen alle ketenpartners levert besparingen op die anders niet mogelijk zijn. Door lading te bundelen stijgt de beladingsgraad van schepen en vrachtwagens van 43 % naar 70-80 % waardoor kostenverlagingen van 5-50 % haalbaar zijn (aangetoond in praktijkvoorbeelden). Deze besparingen bestaan voor 50 % uit efficiënter transport en voor 50 % door het verbinden van logistieke systemen en activiteiten van de verschillende partners.

Lagere milieubelasting

kostenreducties zijn mogelijk dankzij de ketenregisseur

€ 550 Zeehaven

extra overslag

HOGE KETENKOSTEN

Circle Lines wil deze kosten met 50-75 % reduceren door alle documenten te digitaliseren en via internet te delen en behandelen.

Leverancier 3

EXTRA € 100 OVERSLAG KOSTEN FYSIEK TRANSPORT

Lage documentkosten

CIRCLE LINES: SYNCHROMODAAL HUB- EN SPOKE SYSTEEM

€ 1100 EXTRA KOSTEN 5 - 15 %

2

Naast economische zijn er grote milieuvoordelen. Ladingbundeling leidt tot een lagere milieubelasting per container. Best practices laten CO 2 -reductie’s en dalingen van energieverbruik zien van 15-50 %.

Hogere afleverbetrouwbaarheid Ervaringen met de systeemaanpak bij grote bedrijven laten zien dat de betrouwbaarheid van het transport toeneemt: deur-tot-deur-transport door ‘binnenvaartschip geïntegreerd met vrachtwagen’ realiseert in 95 98 % van de gevallen de gegarandeerde aflevertijd in de Randstad, terwijl een vrachtwagen in de Randstad daar maar in 70 % van de tijd in slaagt. Gegarandeerde aflevertijden leiden tot additionele kostenbesparingen bijvoorbeeld omdat grote containerterminals ‘gegarandeerde overslagwindows’ leveren.

Extra capaciteit met bestaande infrastructuur

weg-, treinen binnenvaarttransport tussen hubs

Ladingbundeling levert veel extra transportcapaciteit op waarmee een fors deel van de voorspelde groei in het wegvervoer met bestaande schepen, vrachtwagens en infrastructuur kan worden opgevangen.

Kennisgroei, organisatie- en procesverbetering Alle operationele mensen in de transportketen kennen elkaars taken en delen hun kennis met elkaar. Als de Circle Line goed draait kan geld worden vrijgemaakt voor het verbeteren van de kwaliteit van de logistieke keten, bijv. door training van personeel van de deelnemers (‘permanent learning’) of door het vernieuwen van IT-apparatuur en –software.

LAGE KETENKOSTEN CIRCLE LINES

31


Organisatie en financiering van Circle Lines Aanloopverliezen gezamenlijk opvangen en systeemwinst eerlijk verdelen Coöperatieve organisatie

Elke Circle Line wordt georganiseerd als een zelfstandige coöperatie van bedrijven die samen hun eigen deur-totdeur-transportketen exploiteren. Alle partijen (o.a. containerterminals, transporteurs, eigenaren bedrijfsterrein/onroerend goed) die een uitvoerende taak hebben bij de Circle Line of voordeel ondervinden van de Circle Line, worden lid van de coöperatie. Intreden en uittreden is goedkoop en eenvoudig.

COÖPERATIEVE ORGANISATIE Haventerminal Inlandterminal Binnenvaartschipper Wegtransporteur

Onafhankelijke toezichthouder/procesinnovator

Het instellen van een neutrale toezichthouder is een belangrijke factor voor het slagen van Circle Lines. Deze onafhankelijke partij fungeert in opdracht van alle deelnemers als samenwerkingsscheidsrechter en zorgt dat aan alle voorwaarden is voldaan om een Circle Line te laten functioneren. De toezichthouder heeft inzage in alle keteninformatie en kan daardoor voorstellen voor procesverbetering ontwikkelen. De toezichthouder is niet de regisseur van het vervoer, dat regelen de deelnemers zelf (iemand uit het consortium vervult de rol van versvoersplanner). De toezichthouder:

Railbedrijf Eigenaar bedrijfsterrein IT-support Grote verlader

Partijen exploiteren samen de Circle Line realiseren vervoer, regisseren de keten benoemt

ziet in opdracht van de samenwerkende partijen toe dat het dat het onderling vertrouwen tussen de deelnemers in stand blijft coördineert de samenwerking tussen alle partijen zorgt voor kostenbesparingen en ontwikkelt logistieke procesverbeteringen organiseert een winstverdelingssysteem

Circle Line

ONAFHANKELIJKE TOEZICHTHOUDER & PROCESINNOVATOR trusted third party

organiseert trainingen bij overheden en bedrijven

Opbrengstverdeelsysteem tussen ketenpartners Er is een methode ontwikkeld om kosten en opbrengsten van samenwerking binnen een Circle Line op eerlijke wijze te verdelen tussen alle partijen. In het EU-project CO3 wordt een dergelijke methode uitgewerkt (www.co3-project.eu).

32


Toezichthouder coördineert de samenwerking namens de coöperatie o.a. IT-support, training, winstverdeling

11

Investeringskansen met uitzicht Een nieuw financieringsmodel voor duurzaam goederenvervoer

Er is een specifiek model ontwikkeld om de financiering van de investeringen in het binnenvaart vervoerssysteem van Circle Lines mogelijk te maken. Alle coöperatieleden storten een jaarlijkse bijdrage in een gezamenlijk fonds. Daarnaast wordt het fonds gevoed vanuit de dagelijkse operaties (vaste bijdrage per container). Het fonds wordt gebruikt voor de financiering van een aantal zaken:

1

Aanloop- en onderbezettingsverliezen In de opstartfase zullen de binnenvaartschepen door een lage beladingsgraad niet kostendekkend zijn. Met het fonds worden de aanloop en onderbezettingverliezen van het binnenvaartdeel betaald. Dit is nodig om de Circle Line structureel in de markt te houden als een soort openbaar vervoer voor goederen.

‘De discussie wie de regisseur is in de keten, is niet relevant. De hele keten moet hierin samenwerken.’

2

Onafhankelijke toezichthouder Kwaliteitsverbetering logistieke keten Als de Circle Line goed loopt kan geld worden vrijgemaakt voor bijv. de training van personeel van de deelnemers of door het vernieuwen van ITapparatuur en –software. Als het fonds wordt aangevuld met subsidies kan het ook worden aangewend voor het ontwikkelen en testen van nieuwe duurzame logistieke systemen tussen zeehavens en eindgebruiker.

‘De huidige gedachte heerst dat als iets goed is voor de één, het iemand anders geld moet kosten. Dat is niet waar. De grote truc zit in wisseling van perspectief: leer te denken vanuit netwerken. Als je dat lukt, verbetert dat meteen de prestatie van je keten.’

Paul Ridderhof, Mars Nederland Logistiek manager

In Nederland bestaan veel bedrijventerreinen die al over binnenvaart- en spooraansluitingen beschikken. In de praktijk worden deze kades en spoorlijnen niet gebruikt omdat ze slecht zijn onderhouden. In het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ is een inventarisatie gemaakt van de meest kansrijke overslaglocaties in Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Een overslagpunt is niet persé een binnenhaven maar kan ook een eenvoudige afmeerplaats zijn waar binnenvaartschepen goederen kunnen overnemen van wegvervoerders. Voor 22 overslaglocaties is een analyse gemaakt hoe de aanleg of verbetering van infrastructuur (zoals een overslagpunt voor de binnenvaart) de resultaten van Circle Lines verder kunnen vergroten. Bij drie grotere bedrijfsterreinen (Schiphol, Almere en Lelystad) is een investeerdersgroep gevormd en is een aanlegplan voor een overslagpunt in voorbereiding genomen. Over andere bedrijfsterreinen, zoals Nieuwegein, vinden nog oriëntaties plaats.

‘Perfect bereikbare bedrijfsterreinen behouden hun waarde beter en stijgen sneller in waarde.’ ‘Bereikbaarheidsgarantie levert voor een logistiek terrein of logistiek vastgoed meer kwaliteit op en een betere garantie op een behoud van waarde.’

Bert Angel, Prologis

Global developer industrial real estate

CIRCLE LINES

33


Circle Line Tools voor training & ketenmanagement Praktische instrumenten die Circle Lines tot een succes moeten maken Vertrouwen, transparantie en kostenreductie

Het slagen van een nieuw logistiek bedrijfsmodel als Circle Lines staat of valt bij een gedegen implementatie in de markt. Uit best practices is geleerd dat ketensamenwerking in de transportsector alleen mogelijk is bij wederzijds vertrouwen tussen alle partners. Verder moet de samenwerking (deels tussen concurrenten) volledig transparant zijn, zodat iedereen elkaars taken, plichten en verantwoordelijkheden kent. Tenslotte moeten kostenreducties en de onderlinge verdeling daarvan glashelder zijn: Circle Lines kan alleen succesvol zijn als het voor elke partner voordelen oplevert ten opzichte van het huidige goederenvervoer. Om een succesvolle marktimplementatie te bevorderen en vooroordelen en knelpunten weg te nemen, zijn in het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ een aantal praktische tools en instrumenten ontwikkeld.

A

Tools voor Bewustwording & Training

Het organiseren van goederentransport in ketenverband is nog niet erg gebruikelijk. Om zo’n nieuwe aanpak te volgen moet een vertrouwde aanpak worden verlaten. Allereerst is er een mental shift nodig die er voor zorgt dat alle partijen niet alleen rekening houden met het eigen transportgedeelte, maar ook met dat van alle andere uitvoerders in de keten. Verder is professionele samenwerking tussen alle partijen alleen mogelijk als zij hetzelfde beeld hebben van ketenlogistiek. Alle deelnemers moeten elkaars rol kennen en zien welke verantwoordelijkheid elke deelnemer heeft voor de kwaliteit van hun onderdeel in de keten. Deze basiskennis zorgt dat er begrip ontstaat voor elkaars handelen. Circle Line deelnemers kunnen trainingen bijwonen om de benodigde kennis op te doen en om die kennis up-to-date te houden.

34


1

BEWUSTWORDING & TRAINING

Kostenmodel logistieke keten Transportkosten en documentkosten

Er is een rekenmodel ontwikkeld waarmee een bedrijf zelf een vervoersketen kan samenstellen met verschillende transportmiddelen. Het model berekent de transportkosten, het milieueffect en doorlooptijd en vergelijkt de uitkomsten tussen bijvoorbeeld volledig transport per truck en transport deels per schip en deels per vrachtwagen. Daarbij komen nog de documentkosten.

‘Mijn plan om een overslagpunt te reactiveren werd in de eerste instantie afgewezen door de gemeente. De milieuambtenaar koos voor een negatieve interpretatie van de wet, terwijl met goede wil ook een positieve interpretatie mogelijk was. Dankzij de vergunningwijzer weet ik dat mijn voorstel wel kans van slagen heeft.’

2


Digitale vergunningwijzer Wegwijzer voor realisatie van nieuwe overslaglocaties

Het is lastig voor ondernemers om overslagpunten en kades te ontwikkelen omdat vaak niet duidelijk is welke vergunningen vereist zijn. Ingenieursbureau Haskoning heeft een digitale vergunningenwijzer ontwikkeld. De vergunningwijzer geeft aan welke vergunningen moeten worden aangevraagd (en bij wie) en schat de globale doorlooptijd. De vergunningenwijzer geeft ondernemers inzicht voordat zij naar de Milieuautoriteit gaan. Tegelijkertijd helpt de wijzer ambtenaren van EZ en Milieu doordat ze een vergunningenoverzicht krijgen aangeboden dat ze zelf niet altijd beschikbaar hebben.

De vervoerskosten van een container bestaan voor 50 % uit behandelkosten van alle benodigde documenten

GAMEN

12

ONDER WERKTIJD?

De kosten van het vervoeren van een container bestaat vaak maar voor 50 % uit fysieke transportkosten (varen, rijden, hijsen). De andere 50 % bestaat uit kosten voor het behandelen van de vele documenten die nodig zijn voor het transporteren van een container. Zo bedragen de fysieke transportkosten van een container per schip tussen Amsterdam en Rotterdam circa €25. De extra kosten van bijvoorbeeld een T1-formulier zijn circa €35.


Vertrouwen door training Zeehavens, containerterminals, binnenhavens, wegtransporteurs en binnenvaartschippers die nu elkaars concurrenten zijn, gaan binnen een Circle Line met elkaar samenwerken. Dit blijkt niet eenvoudig. Ook de samenwerking tussen de commerciële ketenpartners en overheden gaat niet vanzelf. Een essentieel onderdeel voor ketensamenwerking is het ontwikkelen van vertrouwen tussen alle samenwerkende partijen. Gemeenschappelijke training is een belangrijk praktisch middel om wederzijds vertrouwen op te bouwen.

Serious games Bewustwording van de multimodale vervoersketen

Er zijn twee internetgames ontwikkeld om bedrijven en overheden bewust te maken van de mogelijkheden van multimodaal goederenvervoer. Het eerste spel (www.portsandplay.nl) laat zien wat intermodaal vervoer inhoudt. Het tweede spel (www.circlelines.eu) gaat meer de diepte in en geeft inzicht in de effecten van Circle Lines op de transportkosten en het milieu. Deze ‘serious games’ kunnen worden gebruikt om de bewustwording van elkaars rol te verbeteren en ketensamenwerking te trainen. Alle operationele mensen van alle deelnemende bedrijven en overheden zouden moeten worden getraind in de uitvoering van multimodaal goederenvervoer als logistiek ketensysteem.

CIRCLE LINES

35


B

Tools voor Ketenmanagement

‘Klanten hebben behoefte aan een online monitor-systeem, waarbij ze het transport van hun containers kunnen volgen, zodat ze bevestigd zien dat de afgesproken afleverdatum en tijd gerealiseerd wordt’.

‘Klanten willen hun containers online kunnen volgen.’ Eivind Kolding, CEO Maersk Line TOC Antwerp 2011

4

KETENMANAGEMENT

Circle Lines IT-support Digitaal plannen en aansturen

Portbase, een samenwerking van de havens van Amsterdam en Rotterdam, heeft een keteninformatiesysteem ontwikkeld voor bedrijven en autoriteiten in de havens. Dit systeem richt zich op digitalisering van laaddocumenten, elektronische laad-lostijden in havens, informatieuitwisseling voor empty depots en aankomsten vertrektijden. Portbase heeft samen met Miscobiva een IT-supportsysteem gebouwd waarmee een Circle Line digitaal gepland en aangestuurd kan worden. Alle transportdocumenten worden 100% digitaal verwerkt. De belangrijkste voordelen van het IT-systeem zijn:

I T- V O O R D E E L 1




Monitoring, rapportages en controle

Transparantie en kwaliteitsgarantie

Fors verlagen documentkosten en reduceren foute aflevering

Efficiënt doorboeken naar achterland

Met het IT-supportsysteem kunnen rapportages worden gemaakt die nodig zijn voor de uitvoering van weten regelgeving, maar ook voor communicatie van bijv. milieueffecten naar stakeholders. Ook ISO-certificering vereist het monitoren van elementen zoals kosten en doorlooptijd. De rapportages dragen bij aan de reputatie van overheden en bedrijven op het gebied van duurzaamheid. Circle Lines biedt verder handvaten voor het verbeteren van risicomanagement van de keten omdat alle relevante controlegegevens 24/7 beschikbaar zijn binnen het IT-systeem.

36


Het online systeem is volledig transparant zodat alle deelnemers 24/7 alle gegevens kunnen volgen. De ketenpartners hebben permanent inzicht in elkaars handelen zodat er geen misverstanden ontstaan die de keten (en de aflevergarantie) nadelig beïnvloeden.

Uit analyses blijkt dat de kosten van het vervoeren van een container van verzender tot eindgebruiker in veel gevallen voor de helft bestaan uit kosten van transport (varen, rijden, hijsen) en voor de helft uit het behandelen van alle documenten die nodig zijn voor het transporteren van een container. Bij de behandeling van die documenten worden regelmatig fouten gemaakt zodat een container op een verkeerd adres wordt bezorgd. De kosten van herstel van dit soort fouten kunnen oplopen tot 30 % van de bedrijfskosten. Door de documenten 100 % te digitaliseren kan dit foutenpercentage flink worden teruggebracht. Verder worden bij 100 % digitale documenten de behandelkosten aanzienlijk verlaagd.

Het nieuwe IT-supportsysteem koppelt transportgegevens van het zeetransport (en de containerterminal) met het verdere transport naar het achterland. Hierdoor is het mogelijk aflevertijdgaranties te geven zodat er een naadloze aansluiting is tussen het achterlandtransport en internationaal zeecontainertransport. Dit maakt het plannen en doorboeken van goederentransport van deur-tot-deur mogelijk.

12 KETENMANAGEMENT

Maatwerkaanpak voor verladers: Overstapplan van weg naar water

Het is voor bedrijven niet eenvoudig om daadwerkelijk over te schakelen naar het gebruik van de binnenvaart, zelfs als er veel potentie is. In samenwerking met ‘Bureau Voorlichting Binnenvaart’ is binnen het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ voor een aantal verladers met veel volume een op maat gesneden aanpak ontwikkeld die inzicht geeft in de kosten en opbrengsten van omschakeling van weg naar water.

KETENMANAGEMENT

Organisatie en financiering van een Circle Line (zie vorige hoofdstuk)

Het instellen van een neutrale toezichthouder is één van de succesfactoren voor het slagen van Circle Lines. Verder zijn een coöperatieve organisatievorm met bijbehorend financieringsmodel ontwikkeld om bijv. de kosten en opbrengsten van samenwerking binnen een Circle Line op eerlijke wijze te verdelen tussen alle betrokken partijen.

KETENMANAGEMENT

Juridisch advies over contracten Aansprakelijkheid/liability bij ladingbundeling

In samenwerking met Nederland Distributieland is een eerste oriëntatie gemaakt van de juridische vastlegging van de aansprakelijkheid van verladers en transporteurs zodra zij containers met verschillende typen lading gaan bundelen in een binnenvaartschip om tot hogere bezettingsgraden te komen. Wetgeving op dit punt is vaag of ontbreekt.

KETENMANAGEMENT

ISO-Certificering Bewijs van duurzaam ketenmanagement

In samenwerking met Lloyds Register is een certificeringsysteem opgezet voor duurzaam ketenmanagement. Ketendeelnemers komen hiervoor in aanmerking als ze aan een minimum aantal basiseisen voldoen op het gebied van kennis en uitvoering van duurzaamheid in transport als die wordt gerealiseerd in een ketensamenwerkingsverband. KETENMANAGEMENT

Voor het vervoer van voedingsmiddelen tussen producent en winkel zijn in de hele keten circa 150 documenten vereist (225 pagina’s) Food Safety Wet- en regelgeving

Workshops voor overheden Rollenspel ketenpartners in duurzaam goederenvervoer

Bij het toepassen van weten regelgeving gericht op het verduurzamen van goederenvervoer doen zich dagelijks problemen voor. Door verschillen in interpretatie werken regels elkaar tegen of blijken ze in praktijk onwerkbaar. Circle Lines organiseert workshops waarin ambtenaren van bijv. douane en vergunningverlenende instanties inzicht krijgen in het effect van regels. Begrip voor elkaars rol biedt een basis voor het vinden van oplossingen.

CIRCLE LINES

37


Elke verlader kan deelnemen aan Circle Lines Doe mee en maak duurzaam goederentransport zoals Circle Lines tot een succes

B

est practices op het gebied van duurzaam goederenvervoer in binnen- en buitenland en pilotprojecten met Circle Lines hebben laten zien dat forse reducties mogelijk zijn in ketenkosten en milieueffecten. Voor een grote doorbraak is echter meer transportvolume en meer samenwerking nodig. Het opzetten van nieuwe Circle Lines begint bij de verladers. Zij vormen de drijvende kracht achter een Circle Line.

www.easyContainer Eenvoudig boeken van A naar B via internet. Je weet direct hoeveel het transport kost en

Traditioneel punt-punt-transport is te duur

wanneer de container op zijn bestemming is.

Een bedrijf dat een punt-punt-transport boekt, betaalt te veel voor dat transport. In de transportprijs is ook de lege retourrit verwerkt. Europese vrachtwagens en binnenschepen zijn gemiddeld maar voor 43 % gevuld.

1

Grote Verlader ... met fors eigen ladingvolume

Een grote verlader die zorgt voor een gegarandeerde bezettingsgraad van de Circle Line met circa 20 % kan met een eigen Circle Line van start gaan.

Kleine verladers liften mee

- Deze advertentie toont de toekomst volgens het Circle Lines Consortium -

2

Start een Circle Line

100 % digitale documenten

= samenwerking van bedrijven

... zorgt voor extra ketenwinst

De verlader gaat een samenwerkingsverband aan met een groep logistieke bedrijven, waaronder containerterminals, wegtransporteurs, binnenvaarders en een IT supportorganisatie (Portbase en MISCobiva). De groep bedrijven zorgt samen voor deur-tot-deur containertransport met vaste dienstregeling, vaste aflevertijden en tegen vaste tarieven.

... op de ladingstroom van grote verladers Circle Lines bundelt containers van verschillende partijen zodat de bezettingsgraad van de binnenvaartschepen en vrachtwagens stijgt en de transportkosten per container dalen. Via een neutrale boekingssite (gefaciliteerd door de onafhankelijke toezichthouder van Circle Lines) kunnen kleine verladers hun lading bijboeken op de Circle Line waardoor de bezettingsgraad stijgt tot minstens 70 % of 80 %.

38


Volg online het transport van je container!

Circle Line

Doordat alle transportinformatie digitaal beschikbaar is, kan er in de hele keten veel beter gestuurd en gecombineerd worden dan bij traditioneel containervervoer. Hierdoor kan het transport efficiënter, sneller, duurzamer en goedkoper plaatsvinden. Belangrijke voorwaarde is dat alleen de neutrale toezichthouder toegang heeft tot alle keteninformatie. Deze onafhankelijke derde zorgt voor slimme retourladingen en grijpt in voordat het mis kan gaan.

13

Binnenvaartschip met afval scheelt 40 tot 100 vrachtwagens 0p de weg In de huidige praktijk wordt het overgrote deel van al het afval in Flevoland per vrachtwagen naar de energiecentrale in Alkmaar vervoerd. Op dit moment vervoert bijna één op de vijf vrachtwagens (17 %) die u op de snelweg tegenkomt, afval. Als pilot is dit afval enige tijd per binnenvaartschip vervoerd. De reukdichte perscontainers bevatten veel meer afval (door het persen) dan vrachtwagens met los gestort afval.

2012 - 2015

Follow up Circle Lines

Duurzaam goederenvervoer Metropoolregio Amsterdam Het Circle Lines consortium neemt als bedrijfsleven het initiatief om in overleg met gemeenten en provincies het Circle Lines-netwerk van overslagpunten en netwerkdiensten verder uit te bouwen. Deze aanpak past goed bij de strategie van de recent ingestelde Metropoolregio Amsterdam waarin gemeenten en Provincies van Noord-Holland en Flevoland samenwerken om duurzamer gebruik van de infrastructuur uit te zetten. Circle Lines is een logistiek systeem voor goederenvervoer dat bij uitstek geschikt is om de verwachte groei van het containervervoer in deze metropoolregio duurzaam te accommoderen.

2008 - 2012

Pieken in Bereikbaarheid

‘Als je toch gaat, neem dan altijd iets mee terug’. Met 100 % digitalisering is binnen Circle Lines permanent bekend waar een container zich bevindt en waar hij heen moet. Een binnenvaartschip of vrachtwagen die een container in een terminal aflevert gaat nooit met ‘lege handen

terug’ maar neemt altijd retourlading mee. Bij traditioneel transport staat een container vaak dagen op de wal voordat een transporteur hem komt ophalen. Deze efficiëntieslag zorgt voor een extra systeemwinst die alleen door slim

ketenmanagement geïncasseerd kan worden. Bij stuwadoors die al met 100 % gedigitaliseerde documenten werken is zoveel keteninformatie beschikbaar dat de productiviteit flink stijgt door een betere inzet van dezelfde middelen.

Het project ‘Pieken in Bereikbaarheid’ had als doel om een netwerk voor containervervoer over water tussen Noord- en OostNederland te ontwikkelen, te testen en operationeel in de markt te zetten (en zo de bereikbaarheid te vergroten). Hiervoor werd een samenwerkingsverband gevormd tussen drie provincies (Noord Holland, Flevoland en Utrecht) en 14 gemeenten met bedrijfsterreinen met veel vervoer over de weg. Het project werd gesteund door veel bedrijven, o.a. met deelname aan innovatieve pilots. Naast de deelnemende overheden ondersteunden de EU en het ministerie van EZ het project financieel. Haven Amsterdam was projectleider.

CIRCLE LINES

39

KENMERKEN CIRCLE LINES dagelijkse transportdienst tussen deelnemende overslaglocaties en terminals met vaste vaartijden vaste aflevertijden en vaste tarieven

1 2

Integraal systeem van weg-, rail- en watervervoer Samenwerking tussen alle operationele spelers in de keten Vervoerscapaciteit delen en bezettingsgraad verhogen Sturen op eindresultaat van de hele keten

met 100 % digitale documenten 95 % gegarandeerde aflevertijd

Milieubelasting aantoonbaar lager dan van wegvervoer

onafhankelijk toezicht minder CO 2 -uitstoot, minder fijnstof en minder verkeerslawaai

Colofon Uitgever

Haven Amsterdam

Contact: [email protected]

Tekst, illustraties en ontwerp Illustraties

Druk

C

2012 Verdult - Kennis in Beeld

Verdult - Kennis in Beeld www.kennisinbeeld.nl FWA, Zoetermeer

Niets uit deze uitgave (geen illustraties, grafieken, tabellen, infographics) mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke (digitale) wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van Verdult - Kennis in Beeld.

CIRCLE LINES DUURZAAM GOEDERENTRANSPORT in Randstad en achterland

Recommend Documents