Chocolade en Bloemen

Chocolade en Bloemen Berichtgeving in de Egyptische staatsmedia over de revolutie

S.C. Heijden 0414891 [email protected] Universiteit van Amsterdam Faculteit der Geesteswetenschappen Master Arabische Taal en Cultuur traject Midden-Oostenstudies Begeleider: dr. R.A.F.L. Woltering Tweede lezer: dr. E.W.A. Zack 16-7-2012

Foto op de voorpagina: Pagina 1 van de Egyptische krant al-Ahrām van 3 februari 2011

Inhoud Inleiding

1

Verantwoording onderzoek

4

Transliteratie en vertaling

5

Revolutie of opstanden?

5

Hoofdstuk 1: Kranten, censuur en propaganda in Egypte Mediacensuur onder Mubarak

7 10

Hoofdstuk 2: Het volk wil de val van de president: Analyse van de berichtgeving in al-Ahrām van 26 januari – 12 februari 2011

15

Theoretische achtergrond

16

Berichtgeving in al-Ahrām

19

Conflictframe

21

Economisch frame

38

Human interest frame

40

Verantwoordelijkheidsframe

41

Conclusie

42

Hoofdstuk3: Het volk wil de val van de maarschalk: 45 Analyse van de berichtgeving in al-Ahrām van 17 november – 4 december 2011 Berichtgeving in al-Ahrām

46

Conflictframe

47

Economisch frame

57

Human interest frame en Verantwoordelijkheidsframe

58

Conclusie

58

Hoofdstuk 4: Een revolutie in de berichtgeving? Conclusie

59 60

Literatuurlijst

63

Bijlage 1: Corpuslijst krantenartikelen

67

Bijlage 2: Censuur op de traditionele media sinds het jaar 2000

87

Inleiding ‘Grote protesten en ongeregeldheden in Libanon’ was de hoofdtitel waar de Egyptische krant al-Ahrām mee opende op 26 januari 2011. Het artikel werd vergezeld door de blikvanger van de voorpagina: een foto van een brandende satellietwagen te midden van een menigte demonstranten. Op 25 januari hadden deze protesten inderdaad plaatsgevonden in de Libanese hoofdstad Beiroet. Tot dusver lijkt dit niets opvallends, ware het niet dat voor de Egyptenaren in eigen land zich op 25 januari 2011 veel nieuwswaardigere zaken hadden afgespeeld. Al een aantal weken werd via Facebook en Twitter opgeroepen tot een ‘dag van woede’. Deze woede richtte zich aanvankelijk voornamelijk op corruptie en misstanden begaan door de politie en de machthebbers en werd mede daarom gepland op de nationale feestdag ter ere van de politie. Toevallig was ik de laatste week van januari 2011 in Cairo. Op maandagavond sprak ik oude vrienden, die mij op het hart drukten om vooral voorzichtig te zijn de volgende dag: ‘Er wordt opgeroepen tot protest morgen, maar je weet hoe dat gaat hier, dus het zal allemaal wel uitlopen op niets…’. Demonstraties in Egypte kwamen wel vaker voor, maar deze demonstraties bestonden meestal uit een paar honderd demonstranten omcirkeld door een enorme politiemacht. Op 25 januari zou echter al spoedig blijken dat dit keer alles anders was: Niet alleen in Cairo, maar ook in Alexandrië, Suez en andere steden kwamen duizenden mensen de straat op. De protesten waren misschien begonnen als uiting van onvrede over de omstandigheden waaronder de meerderheid van de Egyptische bevolking leeft, maar toen ik dinsdagavond net na middernacht op het Tahrīrplein was, was al duidelijk ‘Het volk wil de val van het regime’ en ‘Het volk wil de val van de president’ te horen. Na de historische demonstraties op 25 januari is het dan ook heel opvallend dat de grootste Egyptische krant de volgende dag opende met: ‫احتجاجات واضطرابات واسعة‬

‫ في لبنان‬Grote protesten en ongeregeldheden in Libanon. Aan de demonstraties in Egypte werd minder prominent op de voorpagina aandacht besteed onder de kop:

‫ األمن ينجح في تفريق المتجمهرين في ميدان التحرير‬De politie was succesvol in het uiteendrijven van de menigte op het Tahrīrplein. Direct daarnaast was het volgende bericht te lezen:

Pagina | 1 Chocolade en Bloemen

S.C.Heijden (0414891)

‫شيكوالتة وورد في عيد الشرطة‬ .‫ تعبيرا عن البهجة بأعياد الشرطة‬,‫تبادل المواطنون الشيكوالتة والورد مع رجال الشرطة بالمحافظات‬ ‫ وكان في‬,‫وشهدت المحافظات المختلفة إقباال كبيرا من المواطنين على نوادي الشرطة لتقديم التهنئة‬ ‫انتظارهم أعداد كبيرة من قيادات األمن التي قامت بتوزيع الحلوى على المواطنين الذين تسابقوا في‬ .‫ كما قامت اإلرادة العامة لشرطة ميناء القاهرة الجوى بتوزيع الورد على السائحين‬.‫تقديم الورد‬ Chocolade en bloemen op de Dag van de Politie Burgers wisselen, als uitdrukking van hun blijdschap op de Dag van de Politie, chocolade en bloemen uit met politiemannen in de provincies. In de verschillende provincies was een grote opkomst van burgers naar de politieclubs om felicitaties over te brengen. De burgers werden opgewacht door grote aantallen hoge politiefunctionarissen, die snoepgoed uitdeelden, terwijl de burgers hen probeerden voor te zijn door hen bloemen te geven. De politie van de luchthaven van Cairo deelde bloemen uit aan toeristen. Hoewel er grote protesten geweest waren tegen de rol die de politiemacht speelt, berichtte de krant over de festiviteiten rond de Nationale Politiedag. Dat onder president Hosni Mubarak propaganda in de staatskranten en censuur van de media voorkwam, was algemeen bekend (zie hoofdstuk 1). Na het aftreden van Mubarak op 11 februari 2011 is de leiding overgenomen door de legertop verenigd in de Supreme Council of Armed Forces (SCAF). Om aansluiting te vinden met de ‘Facebook jongeren’ van de opstand, publiceert de SCAF officiële aankondigingen via haar eigen Facebookpagina (www.facebook.com/Egyptian.Armed.Forces). Hierin uit de SCAF openlijk de retoriek van de demonstranten over meer democratie en vrijheden, waaronder de vrijheid van meningsuiting en onafhankelijke media. In het volgende fragment uit de op 27 april 2011 verschenen verklaring (nr. 42) stellen ze hierover: 1- ‫ يناير حرص المجلس األعلى على إأل يتدخل في السياسة اإلعالمية لكافة وسائل اإلعالم‬52 ‫منذ بدء ثورة‬

‫ و أن ما يتم نشره أو تداوله من خاللها إنما ينبع من سياساتها الخاصة في التعامل‬,‫المرئية والمسموعة والمقروءة‬ .‫مع األحداث‬ 2- ‫إن اإلعالم في مصر له الحرية المطلقة في نشر أو تناول أي حدث وأن يتحمل تبعيات هذا التناول أمام الرأي‬

.‫العام وطبقا لمصداقيته‬



(https://www.facebook.com/photo.php?fbid=210955645591359&set=a.191412 130879044.43504.191115070908750&type=3&theater).

1. Sinds het begin van de 25 januari revolutie heeft de Hoge Raad het streven om zich niet te bemoeien met mediapolitiek, betreffende de visuele media, de radio en de pers, datgene dat door hen gepubliceerd en verspreid wordt en dat wat voortvloeit uit het specifieke beleid met betrekking tot het omgaan met de gebeurtenissen. 2. De media in Egypte hebben complete vrijheid om ieder nieuws te publiceren of te verspreiden en dragen de consequenties voor de publieke opinie wat betreft geloofwaardige berichtgeving. Het lijkt alsof de SCAF een liberaler beleid ten opzichte van media voert. Maar de vraag is of er daadwerkelijk een verandering in de berichtgeving in de staatsmedia is opgetreden. Om dit uit te zoeken zal ik de berichtgeving over de demonstraties in de eerste dagen van de revolutie (26 januari 2011 tot en met 15 februari 2011) vergelijken met de berichtgeving in een periode van protesten tegen de Hoge Legerraad (17 november tot en met 4 december 2011). Om het onderzoek te beperken zal ik mij vooral baseren op de voorpagina’s van de grootste Egyptische staatskrant al-Ahrām. Allereerst zal ik hierna de afbakening van het onderzoek, de gekozen transliteratie en de gekozen term ‘revolutie’ verantwoorden. Vervolgens zal ik in hoofdstuk 1 achtergrondinformatie geven over de geschiedenis van de kranten in Egypte. Censuur en propaganda zijn onderdelen van de dagelijkse praktijk binnen de Egyptische media, daarom zal ik deze begrippen uitgebreid behandelen. In hoofdstuk 2 zal ik na een uitwerking van de gebruikte theoretische invalshoek beginnen met de daadwerkelijke analyse van de krantenartikelen uit al-Ahrām in de periode van de opstanden tegen Mubarak (26 januari tot en met 15 februari 2011), gevolgd door een hoofdstuk met een analyse van de krantenartikelen uit de periode 17 november tot en met 4 december 2011. Uiteindelijk zal ik in hoofdstuk 4 beide periodes met elkaar vergelijken om tot de conclusie te komen dat er nog veel stappen te maken zijn, maar dat het inderdaad lijkt alsof er een kleine verandering is opgetreden in de berichtgeving in al-Ahrām. Pagina | 3 Chocolade en Bloemen


Verantwoording onderzoek Het onderzoek is gebaseerd op de staatskrant al-Ahrām, omdat het de grootste Egyptische krant is waarvan de Egyptische staat met het grootste aantal aandelen eigenaar is. Hierdoor kan de Egyptische staat invloed uitoefenen op wat er gepubliceerd wordt in de krant. In een periode waarin het volk in opstand komt tegen het gevestigde establishment, kan de staatsmedia als geen ander meewerken aan de schepping en instandhouding van een alternatieve ‘waarheid’. Dit wordt niet alleen gedaan door de staatskranten, maar ook door de staatszenders op televisie en radio. Omdat deze scriptie in Nederland is geschreven, was het praktisch onmogelijk om de Egyptische staatstelevisie en staatsradio te volgen en is de keuze gevallen op de internationaal verspreide krant al-Ahrām als basis voor de scriptie. Om het onderzoek af te bakenen zal ik me focussen op de berichtgeving gedurende twee periodes, namelijk: 1. 26 januari 2011 – 12 februari 2011: de eerste dagen van de revolutie tot en met het aftreden van president Hosni Mubarak: 2. 17 november 2011 – 4 december 2011: een periode waarin demonstraties plaatsvonden gericht tegen de SCAF. Hoewel deze protesten voortduurden beperk ik mij tot de bovengenoemde periode, omdat het aantal van achttien dagen overeenkomt met die van de periode tot het aftreden van president Mubarak. Vanwege de tijdsdruk was het niet mogelijk om alle artikelen uit de gehele krant te analyseren en was een selectie noodzakelijk. Ik zal mij in de analyse beperken tot het voorpaginanieuws in al-Ahrām in bovengenoemde periodes. Op deze manier wordt het onderzoek beperkt tot een afgebakende, realistisch haalbare hoeveelheid te analyseren nieuwsartikelen. Ik kies er bewust voor om artikelen niet alleen te selecteren op het voorkomen van bepaalde termen als ‘demonstrant’ of ‘politie’ om de invloed van eventuele vooringenomenheid van mijn kant zo klein mogelijk te houden. Natuurlijk zijn niet alle artikelen even relevant voor deze scriptie en focus ik mij op de berichten die direct gerelateerd zijn aan de demonstraties, maar zoals hierboven al bleek kan het ontbreken van berichtgeving over de demonstraties of het minder prominent positioneren hiervan op de voorpagina, voor het onderzoek ook Pagina | 4 Chocolade en Bloemen


zeer interessant zijn. Wat niet wordt gezegd, is net zo goed het resultaat van een selectieproces. Peterson (2003: 81) beschrijft dit als volgt: ‘For everything that is said, there are other things that were not said. For every choice made, there are choices that are not made. For each overt connection, there are disconnections. Every text is as much about silences and absences as it is about representation and presence’. Daarom heb ik ervoor gekozen om niet via een database op steekwoorden artikelen te selecteren, maar om de voorpagina’s als geheel te bestuderen. Zie bijlage 1 voor een overzicht van de gebruikte artikelen. Transliteratie en vertaling: Het transliteratiesysteem binnen deze scriptie is gebaseerd op het systeem van de Library of Congress, met een aantal aanpassingen. Om de leesbaarheid in het Nederlands te bevorderen heb ik ervoor gekozen om de diakritische tekens onder de letters d, h, s, t en z, die aangeven dat het gaat om letters waar wij geen equivalent voor hebben in het Latijns schrift, weg te laten. In enkele Egyptische namen heb ik de ‫ ج‬getranslitereerd als ‘g’ in plaats van ‘j’, omdat deze in Cairo zo wordt uitgesproken. De namen van de presidenten heb ik in de meest voorkomende Nederlandse spelling weergegeven. Bij de verwijzingen naar literatuur en in de literatuurlijst heb ik ervoor gekozen om de namen van de auteurs weer te geven zoals zij dit zelf doen in hun boeken, zodat de literatuur gemakkelijk te vinden moet zijn. Vertalingen uit het Arabisch zijn, tenzij erbij vermeld, door mij gedaan.

Revolutie of opstanden? Gedurende de gehele scriptie wordt gesproken over de Egyptische ‘revolutie’. Deze term is aanvechtbaar. Onderzoekers zijn het er niet over eens of er over ‘opstanden’ of ‘revolutie’ moet worden gesproken. Het is misschien ook nog steeds wel te vroeg om hier duidelijk over te krijgen. In literatuur wordt er vaak over de ‘Arabische lente’ gesproken om dit probleem te omzeilen. Maar volgens Kawa Hasan is wat er aan de hand is in het Midden-Oosten en Noord-Afrika ‘a revolution in every sense of the word’ (2012: 2) en is het begrip ‘lente’ misleidend omdat het een korte transitieperiode naar een nieuw seizoen impliceert. Ik kies in deze scriptie voor het Pagina | 5 Chocolade en Bloemen


gebruik van de term ‘revolutie’ om de simpele reden dat de Egyptenaren zelf constant spreken over een revolutie (‫ )ثورة‬in zowel Arabische als Engelstalige media en in het dagelijks taalgebruik.



Hoofdstuk 1: Kranten, propaganda en censuur in Egypte Sinds het einde van de negentiende eeuw worden er kranten gedrukt in Egypte. Dit begon met publicaties van de staat, maar al snel kwamen daar onafhankelijke kranten bij. Veel van de toen opgerichte kranten bestaan vandaag de dag niet meer, maar de in 1876 opgerichte al-Ahrām is tegenwoordig de grootste krant van Egypte. De krant werd opgericht als een onafhankelijke krant door de uit het tegenwoordige Libanon afkomstige christelijke familie Taqlá (Osman 2011: 165). Al-Ahrām was een onafhankelijke krant, maar uit de gepubliceerde artikelen bleek de sympathie van de gebroeders Taqlá voor de kedive en de sultan en tegen de Britten (Vatikiotis 1992 [1969]: 186-187). Egypte was van 1882 tot 1952 onder Britse overheersing. Hoewel de Britten niet alles toestonden, was de journalistiek redelijk vrij in vergelijking met de periode erna. Toch had de regering het recht om kranten te sluiten en gebruikte dit. Volgens Vatikiotis (1992 [1969]: 180) was de rol van de journalistiek heel belangrijk in deze periode: ‘Especially since 1900, the Press in Egypt has reflected the conflict between conservative and modernist tendencies in social thought and life. It has served as a medium for the propagation of new ideas and movements for social, economic and political reform, feminism, secular liberalism, religious conservatism, trade unionism and so on’. Via de kranten waren ook oppositiegeluiden te horen, die weliswaar door de Britten in de kiem werden gesmoord, maar toch duidelijker naar voren kwamen dan in de volgende periodes. Na de revolutie van 1952 waarin de Vrije Officieren uiteindelijk de macht overnamen van de Britten en koning Fārūq veranderde dit snel. Oppositie werd verboden. Mowlana beschrijft Gamal Abdel Nassers aanpak van de media in de periode tot 1960 als volgt: He discredited media by telling the masses that the enemy would use it to spread rumors and false reports; at the same time, however, he expressed his pleasure at the media for promoting programs of the Egyptian Revolution (in Gerbner 1977: 74).



In 1960 werd de media onder directe staatscontrole gebracht. De Nationale Unie, de op dat moment enige overgebleven politieke partij en voorloper van de Nationaal Democratische Partij, werd eigenaar van alle kranten en magazines. Dit gold ook voor de uitgeverijen die tot 1952 in familiebezit waren en onafhankelijk van de staat functioneerden, waaronder al-Ahrām, Rose al-Yūsuf, Akhbār al-Yawm en al-Hilāl. Daarnaast gaf de regering zelf kranten uit via onder andere uitgeverij al-Tahrīr (ElBendary 2010: 10-11). Hierdoor kon de inhoud van de kranten perfect gecontroleerd en gemanipuleerd worden, zodat het een bijdrage kon leveren aan het verkondigen van Nassers ideologie (Waterbury 1984 [1983]: 346). Hoewel alle kranten gedomineerd werden door de regering was er toch een onderscheid tussen de kranten. Zo verkondigde al-Ahrām standpunten uit het politieke midden, al-Akhbār neigde meer naar rechts, terwijl Rose al-Yūsuf meer linkse standpunten verkondigde (Metz 1991: 260-261). Maar door de staatscontrole was dit wel minder prominent aanwezig dan in de periode voor 1952. Ook onder het bewind van president Anwar Sadat was de pers alles behalve vrij. Hoewel hij de schijn ophield dat de journalistiek relatief los van de staat stond, had de regering het recht om de eindredacteur van de grote uitgeverijen te benoemen. Zo werd in 1974 Muhammad Hassanayn Haykal, de toenmalige eindredacteur van al-Ahrām en voorheen een goede vriend van Gamal Abdel Nasser vervangen. Dit terwijl Haykal al sinds 1957 eindredacteur van de krant was. De eindredacteuren legden de krant zelfcensuur op om zo hun positie zeker te stellen. Op deze manier was de kans klein dat de kranten artikelen met kritiek op het beleid van de president en de regering zouden plaatsen (Metz 1991: 261-262). Toch stond Sadat, in tegenstelling tot zijn voorganger, wel in 1977 toe dat er oppositiepartijen werden opgericht. Geregistreerde politieke partijen hadden het recht om hun eigen kranten te publiceren, maar ze werden wel klein gehouden door de regering (LustOkar 2005: 87). Alle kranten en magazines moesten verantwoording afleggen aan een nieuw opgerichte Hoge Raad voor de Journalistiek. Van oppositiekranten die teveel kritiek uitten op het bewind werden publicaties geconfisqueerd of werden zelfs helemaal gesloten (Waterbury 1984 [1983]: 382 - 383). In 1979 en 1980 werden er nieuwe wetten uitgevaardigd die oppositie verder beperkten, waaronder de “Wet der Schaamte” (Wetnummer 95 van 1980) die op papier waarden en normen moest beschermen, maar die in de praktijk ervoor zorgde dat zelfs legale oppositiepartijen Pagina | 8 Chocolade en Bloemen


erg beperkt werden in hun kritiek (Lust – Okar 2005: 123). In wet nummer 48 van 1980 werd daarnaast vastgelegd dat de pers de belangen van het land en haar landgenoten moest dienen (ibid.: 232). Sinds de jaren ‘80 zijn de kranten in Egypte grofweg onder te verdelen in drie categorieën: staatskranten, kranten behorende tot een oppositiepartij en onafhankelijke kranten. Hoewel er meer dan 500 tijdschriften, kranten en publicaties worden uitgegeven, zijn er veertien grote dagelijkse Arabischtalige kranten. Daarvan zijn er zeven staatseigendom, twee van politieke oppositiepartijen en vijf in particulier bezit (el-Bendary 2010: 2). De kranten van uitgeverij Al-Ahrām vallen binnen de eerste categorie. Walter Armbrust beschrijft in Mass Culture and Modernism in Egypt (1996: 152) hoe hem de onafhankelijkheid van Ahram Weekly, de toenmalig op te richten Engelstalige zusterkrant van de voor deze scriptie gebruikte al-Ahrām, werd uitgelegd: ‘…al-Ahrām was nationalized during the time of Abdel Nasser, and yes, it is still a public-sector company, but this no longer means that the paper is censored. We have assurances from Ibrāhīm Nāfi' (the editor of the parent organization) that the English weekly will be fully independent. Our paper would, however, be run by al-Ahrām editors, would use al-Ahrām facilities and would carry al-Ahrām opinions on its editorial page’. Het eigendom van de staatskranten is in handen van de Shūrá Raad, de Eerste Kamer van het Egyptische parlement. Deze raad bestond voor twee-derde uit gekozen leden en voor één-derde uit door de president benoemde leden. In een democratie zou dit betekenen dat de kranten deels in handen zouden zijn van volksvertegenwoordigers en daarmee niet zozeer gericht op de belangen van één partij. In Egypte hield dit echter voornamelijk in dat de partij van Mubarak, de NDP, met een overgrote meerderheid het voor het zeggen had. De Shūrá Raad zorgde voor de benoeming van de eindredacteuren en de bestuursleden van de uitgeverijen van de staatskranten (el-Bendary 2010: 4). In de staatskranten werden artikelen over bepaalde onderwerpen vermeden. Kienle (2000: 103) schrijft hierover: ‘The fundamental direction of regime policies, Egypt’s regional ambitions, its honour or that of its armed forces, the ‘national interest’, ‘national unity’, ‘social peace’ or the fight against Islamist opposition forces were never Pagina | 9 Chocolade en Bloemen


questioned in periodicals published by the public sector or other regime agencies. More important, the president was never attacked or criticized’. Onafhankelijke kranten zijn in het privébezit van zakenmensen en staan daarmee los van de regering. Natuurlijk hebben onafhankelijke kranten nog steeds te maken met de regering en zijn ze voor de afgifte van licenties en voor het behouden van licenties afhankelijk van de regering. De kranten worden dan wel onafhankelijk genoemd, ze hebben toch te maken met controle van de staat op wat er geschreven wordt, zoals uit de volgende paragraaf zal blijken. Mediacensuur onder Mubarak Hoewel de journalistiek onder Mubarak iets minder beperkt was dan onder zijn voorgangers, stelt de grondwet die sinds mei 1980 in Egypte gold in artikel 48: ‘Freedom of the press, printing, publication and mass media shall be guaranteed. Censorship on newspapers is forbidden as well as notifying, suspending or cancelling them by administrative methods. In a state of emergency or in time of war a limited censorship may be imposed on the newspapers, publications and mass media in matters related to public safety or purposes of national security in accordance with the law’. Het wetsartikel begint veelbelovend met gegarandeerde persvrijheid, daarentegen worden in de tweede helft van het artikel beperkingen opgelegd in het geval van oorlog of noodtoestand. Na de moord op president Sadat in 1981 door de islamist Khālid al-Islāmbūlī werd de noodtoestand afgekondigd. Deze noodtoestand is nooit meer afgeschaft onder het regime van Hosni Mubarak en is volgens de regering noodzakelijk voor de strijd tegen het terrorisme (Sayf al-Dawla in al-Mahdi en Marfleet 2009: 131). Met bovenstaand wetsartikel is dan ook grondwettelijk vastgelegd dat de media best een beetje gecensureerd mogen worden. Censuur heeft onder het regime van Mubarak dan ook regelmatig plaatsgevonden. De Index on Censorship geeft ieder kwartaal per land een overzicht van toepassingen van censuur. Sinds 2000 zijn er veel gevallen van censuur op de traditionele nieuwsmedia bekend. Een overzicht hiervan is te vinden in bijlage 2. Uit de lijst blijkt dat journalisten regelmatig veroordeeld zijn tot celstraffen en boetes wegens smaad jegens leden van de regering of andere vooraanstaande figuren als Pagina | 10 Chocolade en Bloemen


zakenman Nagīb Sāwīris of Ibrāhīm Nāfi’, eindredacteur van al-Ahrām. Zo werden de eindredacteuren Ibrāhīm ‘Īsá (al-Dustūr), Wā’il al-Abrāshī (Sawt al-Ummah), ‘Ādil Hammūdah (al-Fajr) en ‘Abd al-Halīm Qandil (al-Karamah) in 2007 veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf en 20,000 pond boete wegens smaad jegens president Mubarak en andere leden van de NDP en voor het veroorzaken van onrust (Index on Censorship, vol 4, 2007: 185). Als protest hiertegen besloten een aantal onafhankelijke en oppositiekranten om op 7 oktober 2007 geen krant uit te brengen (el-Bendary 2010: 6). Hoewel deze uitspraak opvallend was omdat het tegelijkertijd over vier eindredacteuren van verschillende kranten ging, werden journalisten en eindredacteuren regelmatig beboet en veroordeeld tot celstraf. Daarnaast zijn ook regelmatig licenties van kranten en tv-zenders ingetrokken of tijdelijk opgeschort na het publiceren van kritische artikelen over de presidentiële familie, de regering en/of haar beleid. Ook voor het rapporteren over sociale misstanden, schending van mensenrechten of martelingen zijn verschillende celstraffen en boetes uitgedeeld, vaak onder het mom van dat de artikelen een gevaar zouden zijn voor de nationale veiligheid. Zo werd Al-Jazeera-journalist Huwaydā Taha Mitwallī op 8 januari 2007 opgepakt op het vliegveld van Cairo wegens het ‘participeren in acties die de natie schade berokkenen’. Dit gebeurde terwijl ze bezig was met het maken van een documentaire over martelingen in Egypte (Index on Censorship, vol. 2, 2007: 193). Op 2 mei werd ze veroordeeld tot 6 maanden celstraf en een boete van 20,000 Egyptische pond (Index on Censorship, vol. 3, 2007: 112). Op 11 februari 2008 werd de aanklacht dat ze de natie schade had berokkend toch weer ingetrokken, maar ze werd wel schuldig bevonden aan het in bezit hebben van materiaal dat ‘de foutieve indruk zou wekken dat er gemarteld wordt in Egypte’ (Index on Censorship, vol. 2, 2008: 183). Niet alleen journalisten maar ook intellectuelen zoals professor Sa‘d al-Dīn Ibrāhīm, die met zijn organisatie het Ibn Khaldūn Center werkte aan een project om de parlementsverkiezingen van 2000 te monitoren werd het moeilijk gemaakt. Op 30 juni 2000 werd hij opgepakt onder andere wegens verdenking van het verspreiden van propaganda en het schaden van de reputatie van Egypte, maar ook vanwege het spioneren voor de VS en het ontvangen van buitenlands geld. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot 7 jaar gevangenisstraf met dwangarbeid (Index on Censorship, vol. 5, Pagina | 11 Chocolade en Bloemen


2000: 96-97/ vol.6, 2000: 174 / vol 3, 2001: 105 / vol 4, 2001: 121). In 2008 werd hij opnieuw tot twee jaar celstraf veroordeeld vanwege het beschadigen van de reputatie van Egypte door het oproepen in buitenlandse kranten aan de regering van de Verenigde Staten om te helpen bij het tot stand komen van democratische hervormingen in Egypte (Index on Censorship, vol. 4, 2008: 179). Dit heeft niet direct te maken met censuur op de media, maar is wel een duidelijk teken dat intellectuelen in het land ook voorzichtig moesten zijn met wat ze naar buiten brachten. Sinds het midden van de jaren 2000 is in Egypte de rol van het internet ook erg belangrijk geworden. Via blogs en social media zijn er nieuwe manieren ontstaan om de traditionele censuur te omzeilen en om verslag te doen over sociale problemen, mensenrechtenschendingen en andere misstanden in de Egyptische maatschappij. Maar ook voor bloggers wordt het moeilijk gemaakt om zich kritisch te uiten over het regime of over sociale problemen (Glanville 2007: 2). Daarnaast worden ze in de traditionele staatsmedia regelmatig afgeschilderd als cyber-dissidenten en wordt bloggen gelijkgesteld aan activisme, terwijl blogs lang niet altijd politieke of sociale problemen aan de kaak stellen (Gharbeia 2007: 52). Bekende Egyptische bloggers waaronder ‘Alā’ Sayf al-Islām, ‘Alā’ ‘Abd al-Fattāh, Muhammad Sharqāwī, Karīm alShā‘ir, Karīm ‘Amr en Wā’il ‘Abbās werden meerdere malen opgepakt en gevangen gezet. Dit gebeurde vooral nadat ze zich kritisch hadden geuit over de president en zijn zonen, martelingen door de politie, het verlengen van de noodtoestand, de gang van zaken tijdens de presidentsverkiezingen van 2006 en/of hadden bericht over demonstraties tegen deze zaken (o.a. Index on Censorship, vol. 3, 2006: p. 104/vol. 3, 2007: 113). Een andere categorie van censuur die daarnaast ook veel werd toegepast in het afgelopen decennium was de censuur op onzedelijke en aanstootgevende berichten en op berichten die religie in een kwaad daglicht stelden. Uit het bovenstaande blijkt duidelijk dat de regering onder het bewind van Mubarak regelmatig gebruik maakte van hun grondwettelijk recht op censuur, wanneer zij of belangrijke zakenpartners niet op de voor hen juiste manier belicht werden in de media. Daarnaast zijn er in de Index on Censorship door de jaren heen verschillende berichten over journalisten die vaak vlak na het publiceren in kranten of op tv van kritiek over de regering op straat zijn aangevallen of hardhandig zijn weggewerkt bij het doen van verslag van belangrijke politieke evenementen (zoals de parlementsverkiezingen van 2000). Hoewel het niet te bewijzen is dat de staat Pagina | 12 Chocolade en Bloemen


hier iets mee te maken heeft, omdat de meeste van deze aanvallen door niet identificeerbare figuren werden gepleegd, lijkt deze timing toch wel iets té toevallig. Zoals al eerder genoemd, bestaan er naast onafhankelijke en oppositiekranten die regelmatig gecensureerd worden, in Egypte ook kranten waarvan de regering via de Shūrá Raad eigenaar is, waaronder al-Ahrām. In de volgende hoofdstukken zal ik analyseren hoe deze krant om is gegaan met de berichtgeving over de demonstraties tegen Mubarak, die uiteindelijk leidden tot zijn val op 11 februari 2011 en de demonstraties tegen de legertop in november en december 2011.





Hoofdstuk 2: Het volk wil de val van de president: Analyse van de berichtgeving in al-Ahrām van 26 januari – 12 februari 2011

Op 25 januari 2011 vonden er onder andere in Cairo, Suez en Alexandrië grote demonstraties plaats. Op dat moment was het natuurlijk nog niet duidelijk dat de demonstraties tot het aftreden van toenmalig president Hosni Mubarak zouden gaan leiden. Toch waren ze toen al opvallend, omdat er voor Egyptische begrippen enorme aantallen burgers aan deelnamen. Het werd al snel duidelijk dat de demonstraties zich richtten tegen de regering. Toch moesten de staatsmedia een manier vinden om met deze situatie om te gaan. Volgens Parenti (In Jensen 1997: 28) is het weglaten van informatie de meest voorkomende vorm van opzettelijke misrepresentatie in de media. Soms gaat het hierbij om details, maar ook soms om het totaal ontbreken van berichtgeving over bepaalde gebeurtenissen. De protesten waren op 25 januari echter al zo groot dat het voor de staatsmedia erg moeilijk werd gemaakt om er geen aandacht aan te besteden. Hoewel ze zelf misschien niet actief deel hadden genomen aan de protesten, hadden inwoners van de wijken waar de marsen doorheen trokken de demonstranten toch langs zien komen. Door verschillende Egyptische activisten werden de demonstraties wereldkundig gemaakt, onder meer via social media als Facebook en Twitter. Via internet en via onafhankelijke en buitenlandse media hadden de demonstranten zo de mogelijkheid om hun stem te laten horen. De keuze om als staatsmedia geen aandacht te besteden aan de demonstraties was dan ook niet voor de hand liggend. Volgens Parenti is het niet effectief om als vorm van propaganda regelrechte leugens te vertellen, maar is het veel slimmer om de waarheid te verdraaien: By bending the truth rather than breaking it, using emphasis and other auxiliary embellishments, communicators can create a desired impression without resorting to explicit advocacy and without departing too far from the appearance of objectivity. Framing is achieved in the way the news is packaged, the amount of exposure, the placement (front page or buried within, lead story or last), the tone of presentation (sympathetic or slighting), the headlines and photographs…’ (Parenti in Jensen 1997: 31).



Hoe al-Ahrām om is gegaan met de berichtgeving over de protesten tegen het regime van Mubarak is de vraag die centraal staat in dit hoofdstuk. Om deze vraag te beantwoorden zal ik na een introductie van de gebruikte theorie, de framingtheorie toepassen op de voorpagina’s van de kranten uit deze periode. Theoretische achtergrond Hoewel in de journalistiek vaak gezegd wordt dat er naar objectiviteit gestreefd wordt, staan nieuwsartikelen niet op zichzelf. Ze worden gemaakt door mensen, die in dit proces verschillende bewuste of onbewuste keuzes moeten maken over of en hoe over bepaalde gebeurtenissen gerapporteerd wordt. De kritische taalkundige benadering van onder andere Roger Fowler (1991) gaat ervan uit dat nieuws geen objectieve weergave van feiten over de wereld is, maar een sociale constructie. Wat uiteindelijk in de krant verschijnt, is geen objectieve reflectie van de belangrijkste zaken in de wereld, maar is het resultaat van een door mensen bedacht selectieproces. Hierbij spelen verschillende belangen een rol. Als een uitgeverij een volledig op zichzelf staand bedrijf is dat los staat van de staat, is het afhankelijk van inkomsten uit advertenties en is het daarmee afhankelijk van het bedrijfsleven. Als een uitgeverij in hoge mate afhankelijk is van de regering, heeft het motieven om bij te dragen aan het overdragen van de ideologie van de heersende partij (ibid.: 49). Voor Fowler is iedere linguïstische expressie in een tekst belangrijk, omdat er altijd verschillende manieren zijn om hetzelfde te zeggen. Iedere expressie is het resultaat van een (on)bewuste keuze en een weerspiegeling van geloof, waarden en normen van de auteur. Daardoor draagt het ideologische elementen met zich mee. Om de wereld om ons heen te duiden refereren mensen aan wat Fowler ‘stereotypes’ noemt. Deze stereotypes beschrijft hij als sociaal geconstrueerde mentale postvakjes waarin gebeurtenissen en personen kunnen worden geordend. Hij ziet deze stereotypes als categorieën die we gebruiken om de wereld te begrijpen, maar die we ook nodig hebben om de wereld te creëren. ‘…language objectifies the world, transforming the panta rhei of experience into a cohesive order. In the establishment of this order language realizes a world, in the double sense of apprehending and producing it. […] Thus the fundamental reality-maintaining fact is the continuing use of the same



language to objectify unfolding biographical experience’ (Berger en Luckmann in Fowler 1991: 57-58). De informatie die we tot ons krijgen via kranten draagt bij aan hoe mensen de wereld zien en daarmee aan de creatie van de ‘sociale werkelijkheid’ (ibid.: 17). Volgens van Ginneken (2002: 14-15) zijn de ‘verslaggeving, het onderwijs en het onderzoek als de viltstift die ons helpt bepaalde patronen te accentueren, hun coherentie en ‘logica’ te onderkennen, en ze vanaf dat moment als vanzelfsprekend waar te nemen’. Op welke manier de berichtgeving over gebeurtenissen wordt geformuleerd is daarom erg belangrijk en kan veel zeggen over de achterliggende motieven. De theorie van Fowler sluit aan op de in de communicatiewetenschap gebruikte framingtheorie. Het concept ‘framing’ wordt door Entman (2004: 5) omschreven als ‘selecting and highlighting some facets of events or issues, and making connections among them so as to promote a particular interpretation, evaluation, and/or solution’. Het maakt duidelijk verschil of berichtgeving over partijen in een oorlog wordt gedaan aan de hand van begrippen als ‘vrijheid’, ‘democratie’ en ‘veiligheid’ of in termen als ‘terrorisme’, ‘geweld’ en ‘oppressie’ (Reese in D’Angelo en Kuypers 2010: 26). Toch is het in veel gevallen mogelijk om, zonder grote leugens te vertellen, over een bepaalde gebeurtenis totaal verschillende berichtgeving te doen. Er zijn vaak verschillende interpretaties mogelijk. De bij framing gecreëerde invalshoek om mensen aan te moedigen om bepaalde situaties op die manier te interpreteren, wordt bewust of onbewust gemaakt. Het is niet zo dat het altijd een resultaat is van een bewust proces, omdat mensen niet altijd door hebben dat ze zelf vanuit een bepaalde invalshoek denken (Kuypers in D’Angelo en Kuypers 2010: 300). Als oorsprong van het onderzoek naar framing wordt vaak het werk Frame Analysis (1974) van Erving Goffman genoemd. Door middel van etnografisch onderzoek toonde hij hierin aan hoe mensen de wereld proberen te begrijpen aan de hand van interpretatieschema’s. We hechten als het ware labels aan alles wat er om ons heen gebeurt en proberen dat zo in te passen in mentale schema’s. Deze ‘schema’s van Goffman zijn te vergelijken met Fowlers ‘stereotypes’, zoals ze hierboven zijn genoemd. Ze helpen om de wereld te categoriseren en zo beter te begrijpen. Pagina | 17 Chocolade en Bloemen


‘Words, according to Goffman, are like triggers that help individuals negotiate meaning through the lens of existing cultural beliefs and worldviews’ (Nisbet in: D’Angelo en Kuypers 2010: 46). Dit zijn geen objectieve, vaststaande ‘schema’s’, maar veranderlijke, subjectieve categorieën. De framingtheorie binnen de communicatiewetenschap gaat ervan uit dat deze ‘schema’s’ te beïnvloeden zijn. Journalisten schrijven hun artikelen vanuit hun eigen ‘mentale schema’ en zijn zich lang niet altijd bewust van hun bias, toch spelen er in de media veel belangen mee en zijn er gevallen waarin artikelen bewust op een bepaalde manier geframed worden. Dit werkt als volgt: ‘Media frames work by connecting the mental dots for the public. They suggest a connection between two concepts, issues, or things, such that after exposure to the framed message, audiences accept or are at least aware of the connection. An issue has been successfully framed when there is a fit between the line of reasoning a message or news story suggests on an issue and the presence of those existing mental associations within a particular audience (Scheufele & Tewksbury, 2007)’ (Nisbet in: D’Angelo en Kuypers 2010: 47). Volgens Entman (in D’Angelo en Kuypers 2010: 336) hebben media frames vier functies, namelijk het definiëren van een probleem, het analyseren van de oorzaak, het geven van een moreel oordeel en het promoten van een oplossing. Hierbij wordt gebruik gemaakt van priming, het toeschrijven van belang aan bepaalde ideeën. Hierdoor worden mensen aangemoedigd om op een bepaalde manier te denken. Agenda setting, het definiëren welke onderwerpen het waard zijn om artikelen over te publiceren is een belangrijk onderdeel van de eerste functie. Onderwerpen waar veel over gepubliceerd wordt zullen ook prominenter besproken worden in het dagelijks leven. Dit houdt niet in dat mensen zomaar klakkeloos alles overnemen uit de media. Er wordt nog veel onderzoek gedaan hoe de relatie tussen het verkrijgen van informatie in een bepaalde vorm en het beïnvloeden van het ‘mentale schema’ met elkaar in verband staan. Hieruit komen uiteenlopende resultaten. Zoals Brewer en Gross concluderen: ‘… some frames matter, some of the time; citizens can be moved by framing but also resist it’ (in D’Angelo en Kuypers 2010: 180-181).



In een land als Egypte, waar de staat eigendom is van een groot aantal kranten, is het denkbaar dat het ten tijden van demonstraties tegen de regering op zijn minst geprobeerd wordt om de publieke opinie te beïnvloeden. Hamdy en Gomaa (2012) hebben de manier hoe de revolutie is geframed onderzocht en een vergelijking gemaakt tussen een aantal staatskranten, een aantal onafhankelijke kranten en berichtgeving via social media. Zij maken onderscheid tussen vier dominante frames om de demonstraties weer te geven: nadruk op conflict, op de emotionele aspecten (human interest), op verantwoordelijkheid en op de economische consequenties. In de volgende paragrafen zal ik aan de hand van bovenstaande theorieën uitwerken hoe al-Ahrām berichtte over de demonstraties tegen Mubarak en zijn regering in de periode van 26 januari tot en met 12 februari. Aan de hand van de door Hamdy en Gomaa geïdentificeerde frames en de hierboven beschreven theorie van Entman zal ik uitzoeken hoe in de artikelen de volgende aspecten naar voren komen: het definiëren van een probleem, het analyseren van de oorzaak, het geven van een moreel oordeel en het promoten van een oplossing. Berichtgeving in al-Ahrām Zoals in de inleiding al genoemd is, was het meest prominent gepositioneerde artikel op de voorpagina van al-Ahrām op 26 januari geen artikel over de opstanden in Egypte, maar een artikel over demonstraties in Libanon, met als titel ‫احتجاجات‬

‫‘واضطرابات واسعة في لبنان‬Grote protesten en ongeregeldheden in Libanon’. Middenin het artikel staat een grote foto van een in brand staande auto met veel mensen eromheen, vrij chaotisch door elkaar met als bijschrift ‘Libanese demonstranten staken gisteren de auto van een team van al-Jazeera in brand’. Deze foto is de blikvanger van de voorpagina. Het is niet vreemd dat deze demonstraties vermeld worden op de voorpagina van de krant, ze hadden namelijk daadwerkelijk plaatsgevonden de dag ervoor. Het is echter wel opvallend dat het onderwerp als hoofdonderwerp wordt gepositioneerd. Het lijkt alsof hier mee benadrukt wordt dat ook in andere landen soms hevige demonstraties plaatsvinden. Onder het openingsartikel begint met een artikeltje getiteld ‘Chocolade en bloemen op de Dag van de Politie’ de berichtgeving over de feestdag ter ere van de politie op 25 januari. Het volledige artikel is weergegeven in de inleiding (zie pagina 2). In het artikel wordt beschreven dat Egyptische burgers in verschillende provincies naar de politieclubs Pagina | 19 Chocolade en Bloemen


zijn gegaan om de politie bloemen te brengen om ze te feliciteren met de Dag van de Politie. Terwijl ze dit deden, deelden hoge politiefunctionarissen op hun beurt snoepgoed uit aan de burgers. Het is niet mogelijk om deze informatie nu nog vanuit Nederland objectief te controleren en het zou natuurlijk kunnen dat deze festiviteiten daadwerkelijk plaats hebben gevonden. Toch is deze berichtgeving met het oog op de demonstraties van 25 januari en de verdere berichtgeving daarover eigenaardig. Direct naast het artikel over de festiviteiten tijdens de nationale feestdag is de eerste berichtgeving over de demonstraties te vinden: De politie was succesvol in het uiteendrijven van de menigte op het Tahrīrplein. Martelaarschap voor één politierekruut in Cairo en voor twee jongens in Suez en tientallen gewonde politiemannen en demonstranten. De veiligheidstroepen zijn er, met behulp van traangas en waterslangen, na middernacht in geslaagd om protesterende demonstranten uiteen te drijven op het Tahrīrplein. [Dit gebeurde] na hun weigering om te luisteren naar de oprechte adviezen van de politieleiding om weg te gaan na het uiten van hun meningen. Door inspanningen hebben de troepen de controle over de situatie gehouden, na botsingen tussen hen [de demonstranten] en de politiemannen, waarbij verschillende gewonden zijn gevallen aan beide kanten. Duizenden namen gisteren deel aan de demonstraties in Cairo en een aantal provincies. Ze riepen leuzen die vroegen om vergroting van de kans op werk en bestrijding van de werkloosheid. Een bron uit de veiligheidsdienst heeft verklaard dat rekruut Ahmed 'Azzi van de centrale veiligheidstroepen als martelaar is gestorven als gevolg van zijn verwondingen aan het hoofd veroorzaakt door het gooien van stenen in de omgeving van het Tahrīrplein en Qasr al-'Aynīstraat. 36 andere politiemensen raakten gewond. Daarnaast vonden gisteren twee jongeren de dood en raakten tientallen burgers, officieren en leden van de veiligheidsdienst gewond in demonstraties in Suez. Het Ministerie voor Binnenlandse Zaken heeft de demonstranten opgeroepen om de samenkomsten te beëindigen om repercussies te voorkomen, die de algemene veiligheid schenden. De verklaring van het ministerie roept de samengeschoolden op om niet te worden meegevoerd door valse leuzen. De verklaring stelt verder dat het vanaf het begin van de gebeurtenissen de taak van de politie was om de plaatsen van het protest te beschermen en zich er niet mee te bemoeien, behalve dat ze gisterenmiddag na drie uur een groot aantal leden van de verboden Moslimbroederschap verdreven. [Dit gebeurde] vooral op het Tahrīrplein in Cairo, waar het aantal samengedromden tienduizend oversteeg. Ze vernietigden enkele faciliteiten en belemmerden het verkeer. De titel zegt al veel over de invalshoek van het artikel. De nadruk ligt niet op de demonstranten, maar op het volgens het artikel, geslaagde optreden van de politie Pagina | 20 Chocolade en Bloemen


tijdens de demonstraties. Het artikel wordt begeleid door een foto van honderden demonstranten. Hoewel de foto al snel vaag wordt naarmate er verder in de menigte wordt gekeken, is het wel duidelijk dat er veel mensen op straat lopen. Toch gaat het er schijnbaar heel ordelijk en gemoedelijk aan toe in vergelijking met de grotere foto van de demonstraties in Libanon bovenaan de pagina, waar zelfs een auto in brand is gestoken door demonstranten. Conflictframe In bovenstaand artikel wordt al een onderscheid gemaakt tussen aan de ene kant de beschermende politie, die zelfs nog oprechte adviezen uitgeeft, en aan de andere kant de demonstranten die dingen hebben vernield. Uit de studie van Hamdy en Gomaa (2012: 199) blijkt dat de door hen onderzochte artikelen in de staatskranten veruit het meest werden gepositioneerd in een conflict frame (60%). Dit is terug te zien in de verslaggeving in al-Ahrām over deze periode. Het definiëren van een probleem Volgens Hamdy en Gomaa (2012: 198) wordt het conflict frame gebruikt om de demonstranten minder menselijk te laten lijken en om de staat in de beeldvorming juist menselijker te maken. In de artikelen over de eerste dagen van de revolutie komt dit duidelijk naar voren. Op 26 januari lag de nadruk vooral op het volgens het artikel geslaagde politieoptreden en niet op de demonstranten. De demonstranten werden in het openingsartikel voornamelijk ‘demonstranten’ (‫ )المتظاهرون‬of ‘samengeschoolden’ (‫ )المتجمهرون‬genoemd. Als blijkt dat er toch echt blijvende aandacht besteed moet worden aan de demonstraties, worden de demonstranten in de berichtgeving van 27 januari met de term ‘relschoppers’ (‫ )مثيري الشغب‬beschreven en wordt er gesproken over ‘confrontaties’ (‫)المواجهات‬, ‘geweld’ (‫ )احداث العنف‬en ‘rellen’ (‫ )الشغب‬tussen de veiligheidsdiensten en de relschoppers die hebben geleid tot de dood van vier mensen, waaronder één agent. De politie wordt neergezet als passieve verdedigers, terwijl de ‘relschoppers’ actief en gericht gebouwen en de politie aanvallen. De politie heeft traangas gebruikt om de demonstranten uit elkaar te drijven en een aantal mensen opgepakt, maar dit zou pas zijn gebeurd na waarschuwingen van de politiemacht en haar verzoek aan de demonstranten om weg te gaan. Hiermee wordt de menselijkheid van de politie onderstreept. Daar tegenover staan de demonstranten, die autobanden en zelfs hele politieauto’s en een Pagina | 21 Chocolade en Bloemen


gebouw in brand hebben gestoken en auto’s en andere publieke en privé bezittingen hebben vernield en grote aantallen politiemannen hebben verwond door het gooien van stenen. Hoewel in de dagen erna de nadruk blijft liggen op de vernielingen die de demonstranten aanrichten, wordt de term ‘relschoppers’ niet meer zo systematisch gebruikt als op 27 januari en gaat het in de rest van de berichtgeving voornamelijk over de ‘demonstranten’ (‫)متظاهرون‬. Zo ook in het openingsartikel van 28 januari, waarin nog steeds de nadruk ligt op de beschermende rol van de politie. De foto van biddende demonstranten in Suez omringd door een grote politiemacht, die volgens het onderschrift, de demonstranten beschermt, past goed bij dit beeld. Het is binnen de artikelen niet altijd duidelijk wat de woorden zijn van journalisten en redacteuren van de krant en wat van de in het artikel geciteerde regeringsfunctionarissen. Op de voorpagina van 28 januari is een column gepubliceerd van al-Ahrāms hoofdredacteur Usāmah Sarāyā getiteld ‘De gebeurtenissen van 25 januari.. bedoeling en betekenis’. Dit zou de opinie van de krant weer moeten geven. Sarāyā schrijft in de column veel in de ‘wij-vorm’ en creëert hierdoor een gevoel van verbondenheid met ‘de Egyptenaar’. Sarāyā heeft het in zijn column over ‘enkele jeugdige Egyptenaren’ (‫ )بعض الشباب المصري‬die via internet hebben opgeroepen tot demonstraties. Dit konden ze volgens hem doen omdat ze in een land wonen dat de vrijheden en wensen van de bevolking respecteert. Ook schrijft hij dat de jongeren bewust hebben gekozen om hun demonstraties op de Dag van de Politie te houden om de orde en veiligheid te beschermen. De nadruk in de column ligt op het potentiële gevaar voor het afglijden in chaos (‫ ( الفوضى‬en destructie (‫)التخريب‬. Dit zal leiden tot doden en het verlies van energie, middelen, bezit en dat wat ‘we’ met bloed, zweet en tranen hebben opgebouwd, aldus Sarāyā. Hij sluit af met de mededeling dat de staat en de veiligheidstroepen tegemoet zijn gekomen aan de aspiraties van de jongeren om te demonstreren, zoals normaal is in het kader van het uiten van politieke standpunten in een democratie. Vrijdag 28 januari was door activisten uitgeroepen tot ‘Vrijdag van de Woede’ en de bevolking werd opgeroepen om massaal de straat op te gaan. Mochten mensen hiervoor hebben getwijfeld over de omvang van de demonstraties, op vrijdag waren deze gigantisch. Al-Ahrām van 29 januari opent met de hoofdtitel ‘Egypte brandt’ en ondertitel ‘Hevige demonstraties in Cairo en de provincies roepen om Pagina | 22 Chocolade en Bloemen


hervormingen, terwijl er een avondklok is ingesteld’ met daaronder een paginabrede foto van honderden demonstranten en een grote politiemacht omgeven door rooken/of traangaswolken. Onder de foto wordt in een volgende grote kop aangekondigd dat het leger samenwerkt met de politie in het uitvoeren van besluiten en het beschermen van de veiligheid. Daaronder wordt in drie kleinere titels samengevat waartoe de demonstraties hebben geleid: 1. ‘Vernieling en honderden gewonden, terwijl politieke machten deelnemen aan de demonstraties’; 2. ‘Inname van 11 politiebureaus en de ontsnapping van gevangenen’; 3. ‘Het verkeer is lam gelegd en de treinen tussen Cairo en Alexandrië rijden niet’. In het artikel onder deze titels is een kleine foto weergegeven van het brandende hoofdkantoor van de NDP. In de column van 28 januari waarschuwde hoofdredacteur Sarāyā nog voor chaos. In dit artikel wordt sterk de indruk gewekt dat Egypte nu inderdaad in die chaos is beland door de demonstraties in alle provincies. De nadruk wordt nog steeds gelegd op de beschermde functie van de politie die hierbij werd geholpen door het leger, terwijl er in enkele provincies rellen (‫)أعمال الشغب‬, wetsovertredingen (‫)الخروج على القنون‬, plunderingen (‫)أعمال النهب‬, vernielingen (‫)أعمال التدمير‬, brandstichtingen (‫ )أعمال الحرق‬en aanvallen tegen publieke en privé eigendommen (‫)االعتداء على الممتلكات العامة والخاصة‬ plaatsvonden. De demonstraties waren vreedzaam begonnen, maar ontwikkelden zich snel tot gewelddadige confrontaties (‫ )مصادمات عنفية‬tussen demonstranten en de centrale veiligheidsdiensten, die rubberen kogels en traangas gebruikten. De nadruk ligt absoluut op de chaos die ontstaan is, maar toch is het opvallend dat ook in dit artikel niet meer over ‘relschoppers’ wordt gesproken, maar over ‘demonstranten’ (‫)متظاهرون‬. De eerste twee hoofdtitels op 30 januari ‘ ‘Umar Sulaymān vicepresident van de republiek en Ahmad Shafīq premier’ en ‘Het leger roept de burgers op om zich te houden aan de avondklok’ zijn meer mededelingen, maar uit de derde hoofdtitel ‘Voortdurende demonstraties en chaos, overvallen (‫ )سلب‬en plunderingen in het hele land tijdens de afwezigheid van de politie’ blijkt duidelijk dat dit artikel binnen het conflict frame past. Onder een grote foto van een tank met soldaten erop en een groot aantal demonstranten die er rustig omheen staan in één van de zijstraten van het Tahrīrplein begint het artikel met de koppen ‘Noodoproepen van families nadat dieven inbreken in de huizen’ en ‘Ontsnapping van duizenden gevangenen vanuit politiebureaus’. In het artikel wordt gesproken over de ‘bloedige demonstraties en Pagina | 23 Chocolade en Bloemen


chaotische en gewelddadige gebeurtenissen’ (‫)المتظاهرات الدامية و أحداث الفوضى والعنف‬, die al hebben geleid tot de dood van tientallen burgers en politiemannen en tot meer dan 2500 gewonden. De volgende twee alinea’s stellen: ‫ والتدمير تمر بها البالد منذ‬,‫ والسرقة‬,‫وشهدت المدن المصرية والعاصمة القاهرة أسوا عمليات للنهب‬ ‫ وأقسام الشرطة‬,‫ ودمر المخربون واللصوص المرافق الحكومية‬,‫أكثر من نصف قرن إبان حريق القاهرة‬ .‫ ونهبوا كل ما بداخلها ثم أشعلوا النيران فيها‬,‫ واألسواق والمراكز التجارية‬,‫ودواوين المحافظات‬ ‫ وإلقاء الملفات الرسمية واألوراق‬,‫وتعرضت المحاكم والمؤسسات الحكومية إلى تدمير متعمد‬ ‫ وسط حالة من الفوضى العارمة والغضب والغموض ال‬,‫ وإشعال النيران فيها‬,‫والسجالت في عرض الشارع‬ .‫ مما منح البلطجية الفرصة لتهديد وترويع السكان‬,‫ وفي ظل غياب أمني كامل عن الوجود في الشوارع‬,‫مثيل لها‬ De Egyptische steden en de hoofdstad Cairo hebben de ergste gevallen van plundering, diefstal en vernieling ervaren in het land sinds meer dan een halve eeuw, terwijl Cairo in brand stond, hebben vandalen en dieven overheidsinstellingen, politiebureaus, provinciekantoren, markten en commerciële centra vernietigd, alles gestolen wat er binnen was en in brand gestoken. Rechtbanken en overheidsinstellingen stonden bloot aan opzettelijke vernielingen. Officiële documenten, dossiers en papieren werden op straat gegooid en in brand gestoken in een staat van enorme chaos, woede en onzekerheid, niet eerder gezien. Door de complete afwezigheid van de politie op de straten hebben criminelen de kans om de inwoners te bedreigen en intimideren. Mocht er enige twijfel geweest zijn over chaos in het land, dan is dat na het lezen van deze alinea wel weg. Hoewel de ‘dieven en vandalen’ in deze alinea niet rechtstreeks aan de demonstraties gekoppeld worden, is de overgang van de berichtgeving over de demonstraties in de regel erboven toch zeer suggestief. Verderop in het artikel wordt wel letterlijk beschreven dat demonstranten (‫ )متظاهرون‬gebouwen in brand steken. Alsof de chaos nog niet compleet is, zijn er daarnaast volgens het artikel alleen al uit de Abū Za‘bal gevangenis 300 gevangenen ontsnapt na het stichten van brand. Er wordt bekend gemaakt dat door de gebeurtenissen de examens zijn uitgesteld en de banken en de beurs zijn gesloten. Onder het hoofdartikel staat groot: ‘al-Azhar roept de jeugd op om de vrede en veiligheid in Egypte te beschermen’. Pagina | 24 Chocolade en Bloemen


Na de enorme nadruk op chaos in de krant van 30 januari, lijkt de toon op 31 januari veranderd. Mubarak heeft een bijeenkomst gehad met de legerleiding en heeft de gouverneurs van de provincies een mandaat gegeven om te voorzien in de basisbehoeften van de burgers. De politie zal weer haar werk gaan doen en zelfs de demonstranten die massaal bijeen zijn gekomen op het Tahrīrplein om hervormingen te vragen, verwerpen chaos. Bij het artikel zijn twee even grote foto’s geplaatst van demonstranten en van Mubarak tijdens zijn bijeenkomst. De foto van de demonstranten is opvallend omdat hij genomen is in één van de zijstraten naar het Tahrīrplein toe en niet op het plein zelf. Er zijn wel duidelijk tientallen demonstranten te zien, maar de echte menigte op het plein zelf is ver weg en zeer vaag, terwijl het volgens het onderschrift wel een foto van demonstranten op het Tahrīrplein is. Op de voorpagina staat nog een grote foto van zes gewapende militairen met, volgens het onderschrift, gevangen misdadigers die zullen worden voorgeleid voor de militaire rechtbank. Maar er worden in het artikel ook weer nieuwe gevangenisontsnappingen gemeld. Op 1 februari opent de krant met de beëdiging van de nieuwe regering en haar toewijding aan het herstellen van de veiligheid, het onder controle krijgen van de inflatie en het bestrijden van corruptie. Het artikel begint met de woorden ‘Antwoordend op de roep om hervorming van de menigte is het wiel van de verandering begonnen te rollen…’ ( ‫بدأت عجلة التغيير في الدوران تجاوبا مع مطالب اإلصالح من‬ ‫)الجماهير‬. Ondertussen gaat ook de berichtgeving over de demonstraties gewoon door. Volgens het artikel hielden in veel steden de demonstraties om hervormingen en verandering te eisen aan, waar enkele iconen van de politieke oppositie aan mee werkten (‫)بعض رموز القوى السياسية المعارضة‬. Er wordt wel expliciet aan toegevoegd dat deze demonstraties plaatsvonden onder de controle en complete beveiliging van het leger (‫)وسط سيطرة وتأمين كامل من قوات الجيس‬. Het leger waakt erover dat er geen dingen worden gedaan die de veiligheid en vrede van het vaderland doorbreken. Een legerwoordvoerder heeft gezegd dat ze hierbij de vrijheid van meningsuiting voor iedereen zullen accepteren en geen geweld zullen gebruiken tegen het volk. Er wordt in dit artikel daarnaast weer veel aandacht besteed aan ontsnapte gevangenen. Er loopt, volgens het artikel, nog een groot aantal gevangenen vrij rond, maar er zijn er ook alweer veel gevangen door de veiligheidstroepen en burgers. Het lijkt of de demonstranten in de berichtgeving een stuk serieuzer genomen worden. De nadruk Pagina | 25 Chocolade en Bloemen


ligt niet meer op de vernielingen die ze hebben aangericht, maar er wordt zelfs aandacht besteed aan hun eisen. Op de voorpagina van 2 februari zet dit door met de opvallende overzichtsfoto van het Tahrīrplein vol met demonstranten, die de bovenste helft van de pagina samen met de titel ‘Een miljoenendemonstratie roept om verandering’ geheel in beslag neemt. De dagen ervoor zijn er wel foto’s van demonstranten gepubliceerd, maar dit waren foto’s die genomen waren in zijstraten van het Tahrīrplein of waarop maar een klein gedeelte van de demonstranten goed te zien was. Op deze foto is de omvang van de demonstraties voor het eerst goed in beeld gebracht. Hoewel de kreten al veel eerder te horen waren wordt in dit artikel voor het eerst melding gemaakt van de eisen van de demonstranten voor het vertrek van de regering ( ‫رحيل‬ ‫ )النظام المصري‬en het aftreden van Mubarak (‫)تنحي الرئيس حسني مبارك عن السلطة‬. De demonstranten protesteerden volgens het artikel tegen de steeds slechter wordende politieke, sociale en economische situatie en riepen vijandelijke leuzen over de regering (‫)هتافات معادية للنظام‬. Verder wordt In een bijzin aan het eind van dezelfde alinea verteld dat er bij het televisiegebouw een steunbetoging voor Mubarak plaatsvond. Het is opmerkelijk dat hier verder niet op in wordt gegaan, terwijl dit in mijn ogen toch één van de gemakkelijkste manieren zou zijn om de regering te steunen. Maar de nadruk in het artikel ligt op een dialoog die gevoerd gaat worden tussen de regering en afgevaardigden van de demonstranten en op de woorden van premier Shafīq die gezegd heeft dat alles waar de jeugd over droomt werkelijkheid zal worden en zelfs meer dan ze verwachten (‫ بل وأكثر مما يتوقعون‬,‫ )كل ما يحلم به الشباب سوف يتجقق‬als de jeugd de regering ten minste een kans geeft. Daarna geeft het artikel weer een overzicht van ontsnappingen uit gevangenissen in verschillende provincies. In een klein artikel ernaast wordt door het leger gewaarschuwd dat burgers geen legerkleding aan mogen trekken, nadat een aantal mensen in legerkleding zijn opgepakt die voor verdeeldheid tussen burgers en het leger probeerden te zorgen en vuurwapens gebruikten om paniek te creëren. De demonstranten worden in de berichtgeving van de afgelopen dagen dus niet meer als vernielzuchtig neergezet, maar de algemene situatie die ontstaan is in Egypte is een staat van chaos en een afwezigheid van veiligheid, waar criminelen dankbaar gebruik van maken. Dit beeld is op de voorpagina van 3 februari (zie voorpagina scriptie) echter weer totaal omgeslagen. Op de pagina staan geen artikelen, alleen koppen en foto’s. Pagina | 26 Chocolade en Bloemen


Er wordt geopend met de hoofdtitel ‘Miljoenen gaan naar buiten om hun steun te betuigen aan Mubarak’, de ondertitel ‘Marsen en demonstraties in Cairo en de provincies ter verwelkoming van de beslissingen van de president’ en een paginabrede foto vol vreedzame demonstranten en spandoeken met steunbetuigingen aan het adres van Mubarak. Daaronder wordt het contrast duidelijk weergegeven met op de rechterhelft van de pagina onder de kop ‘Rellen tussen voor- en tegenstanders op het Tahrīrplein’ een foto met aan weerszijde stenen gooiende mensen, met als bijschrift: ‘Het Tahrīrplein: Een spijtige dialoog tussen stenen en keien’. Op de linkerhelft worden onder de kop ‘Dag van loyaliteit aan Mubarak in alle Egyptische provincies’ drie foto’s van vreedzame demonstranten met spandoeken en foto’s van de president afgebeeld. De foto’s worden begeleid door de teksten ‘Alexandrië: Wij zijn er voor u, Mubarak’, ‘al-Sharqīyah: Wij houden van u, president’ en ‘Opper-Egypte: Trouw aan de leider’. De pagina sluit af met de kop: ‘De menigte hernieuwd haar vertrouwen in de leider om te zorgen voor stabiliteit en veiligheid’. Het contrast tussen de ogenschijnlijk vreedzame massale steundemonstraties en de ongeorganiseerde, chaotische en gewelddadige oppositiedemonstraties komt hier tot een hoogtepunt in de berichtgeving in al-Ahrām. Op vrijdag 4 februari lijkt de toon van de berichtgeving weer gedraaid. De koppen van het openingsartikel luiden: ‘Mubarak en zijn zoon zullen niet meedoen aan de komende presidentsverkiezingen’, ‘Reisverbod voor al-‘Ādilī, ‘Izz, Jarānah en al-Maghrabī en bevriezing van hun rekeningen’, ‘De demonstranten op het Tahrīrplein gaan door met hun bezetting en eisen het vervullen van hun wensen’ en ‘Shafīq: Ik betuig spijt aan het Egyptische volk over de gebeurtenissen op het Tahrīrplein’ met daaronder een foto van een gewonde man die wordt weggedragen in de buurt van het Tahrīrplein en het bijschrift: ‘Demonstranten dragen een gewonde na de aanval die ze ondergingen (‫’)الحجوم الذي تعرضوا له‬. Terwijl het in de berichtgeving van de dag ervoor leek alsof de demonstranten actief verantwoordelijk waren voor het geweld in de omgeving van het Tahrīrplein, worden ze in dit artikel meer als slachtoffer afgebeeld. Premier Shafīq heeft zelfs aangekondigd dat er een uitgebreid onderzoek zal plaatsvinden naar de oorzaken van het geweld. Daarnaast worden, in de berichtgeving ten minste, de eisen van de demonstranten door de regering opeens heel serieus genomen: Er zal een dialoog plaatsvinden; de president zal zijn termijn afmaken, maar zich daarna niet meer verkiesbaar stellen en ook zijn zoon Pagina | 27 Chocolade en Bloemen


niet; de 25 januari beweging wordt erkend; politieke hervormingen zullen doorgaan; er zal onderzoek worden gedaan naar overheidsuitgaven en de ministerraad gaat overleggen over de eisen van de demonstranten. Net als de week ervoor staat er een column van eindredacteur Sarāyā op de voorpagina, dit keer getiteld ‘Dagen van verandering in Egypte’: In het artikel wordt de nadruk gelegd op de onzekerheid en crisis (‫ )االزمة الكبيرة‬en dat het voor buitenstaanders lijkt alsof Egypte in elkaar is gestort. Hij verwoordt de crisis als volgt: ‘Onze jeugd ondergaat een zware test, en ons leger een nog zwaardere, terwijl ons volk lijdt onder het stilstaan van het dagelijks leven en chaos en vernieling worden verspreid’ ( ‫ كما أن جيشنا‬,‫شبابنا في امتحان قاس‬

‫)في امتحان أقسى وشعبنا يعاني من التوقف الجزئي للحياة كلها حين تعم الفوضى وينتشر الخراب‬. Het belang van dialoog in het oplossen van de crisis wordt door Sarāyā benadrukt. Aan het eind van de column lijkt hij toch een soort respect voor de jeugd uit te spreken door te schrijven dat tien dagen daarvoor niemand rekening hield met de jeugd en hun behoeften en dat ze zichzelf goed in de spotlight hebben gezet. Net als de week ervoor worden de demonstranten in de column constant ‘onze jeugd’ (‫ )شبابنا‬genoemd. De dag erna, op 5 februari, is er op de voorpagina een column van ‘Abd alMun‘im Sa‘īd, de algemeen directeur van al-Ahrām gepubliceerd met de titel ‘Eén revolutie..!’. Hoewel de titel anders doet vermoeden gaat de column niet hoofdzakelijk over de demonstranten, maar roept hij erin op om een raad van zakenmannen en juristen op te richten met als doel ‘Gods tevredenheid’ (‫)رضاء وجه هللا‬ en ‘in dienst van het vaderland in kritieke tijden’ (‫)خدمة الوطن في لحظة عصيبة‬. De raad zou een midden moeten vormen tussen de regering of wat hij noemt “de revolutie”, ofwel haar mannen die samen zijn gekomen op verschillende plaatsen vooral op het Tahrīrplein’ (‫ او رجاالتها المتجمعين في أماكن شتي أبرزها ميدان التحرير‬,"‫)"الثورة‬. De column sluit af met een anekdote dat Sa‘īd twee van deze mannen had gesproken met zes totaal verschillende wensen, maar dat geen van hen tot één wens van “de revolutionairen” kon komen ("‫)ولكنهما لم يكن في جعبتهما مطلب واحد من "الثوار‬. Dit is de eerste keer dat de woorden “revolutie” en “revolutionairen” in al-Ahrām worden gebruikt om deze demonstraties te beschrijven, zij het tussen aanhalingstekens. De demonstranten gebruikten in hun berichtgeving regelmatig deze termen, maar hadden hier positieve associaties mee. In deze column wordt de term wel genoemd, maar direct belachelijk gemaakt. Het lijkt of Sa‘īd wil zeggen: Jullie noemen jezelf wel revolutionairen, maar jullie weten niet eens waar jullie voor staan en jullie zijn helemaal niet zo’n eenheid. Pagina | 28 Chocolade en Bloemen


De column is geplaatst naast het openingsartikel van de dag, waarin zowel melding wordt gemaakt van de demonstraties op het Tahrīrplein als van pro-Mubarak demonstraties op het Mustafá Mahmūdplein, waar volgens een ondertitel ‘Nee tegen vernieling.. Ja tegen stabiliteit’ werd geroepen. Het artikel wordt begeleid door een grote foto van een vol Tahrīrplein onder een Egyptische vlag. Onder deze foto staat een kleinere, veel verder ingezoomde, foto van een plein vol aanhangers ( ‫) المؤيدين‬ van Mubarak. Er wordt in het artikel ongeveer evenveel aandacht besteed aan de demonstraties voor als tegen Mubarak. In een kort artikel ernaast wordt dit nog apart gedaan voor een aantal provinciesteden. Hoewel in de column werd gesproken over ‘de revolutie’ is dat in dit artikel niet meer terug te vinden. In de krant van 6 februari ligt de nadruk op de maatregelen die de regering heeft genomen. In het artikel wordt ook beschreven dat het leger en de jeugd samenwerken om alles en iedereen die naar het Tahrīrplein wil te controleren om zo tegenstanders tegen te houden. Verderop in het artikel blijkt dat Shafīq heeft gezegd dat er een beperkt aantal buitenlandse elementen ( ‫ )العناصر االجنبية‬zijn opgepakt en dat de veiligheidsdienst zich met hen bezig zal houden. De laatste alinea gaat over de gewonden tijdens de demonstraties en de botsingen op 2 februari tussen voor en tegenstanders van president Mubarak. Het totaal aantal gewonden sinds het begin van de demonstraties is volgens het artikel 5500. Naast het artikel staat een foto van honderden demonstranten voor het Egyptisch museum (net naast het Tahrīrplein). In een kort artikeltje eronder staat dat er 5 buitenlanders zijn opgepakt bij demonstraties in Ismā‘īlīyah, waaronder 3 Palestijnen. Het belangrijkste nieuws van 7 februari is de bijeenkomst die vicepresident Sulaymān heeft gehad met de ‘jeugd van het plein’, moslimbroeders en politieke figuren. Daarnaast heeft de regering weer een aantal maatregelen genomen en zijn er veel ontsnapte gevangenen opgepakt. Terwijl de demonstraties ondertussen door gaan wordt, volgens het openingsartikel, ‘in een wonderschone scene de sterke aard van het Egyptische volk vertaald’ (‫)وفي مشهد رائع يترجم طبيعة الشعب المصري الراسخة‬, wanneer honderden Kopten waken over het plein op het moment dat moslimdemonstranten hun gebed uitvoeren. Door dit beeld van vreedzame protesten begint het dagelijks leven in Cairo weer langzaam op gang te komen. Dit wordt bevestigd door een kort artikeltje ernaast waarin wordt aangekondigd dat de banken weer open zijn. In de laatste zin van het artikel wordt vermeld dat de demonstranten leuzen tegen Iran Pagina | 29 Chocolade en Bloemen


riepen en daarmee de oproep van Khamenei tot een islamitische revolutie veroordeelden. Het lijkt dus in alles alsof er in dit artikel een vriendelijker beeld van de demonstranten wordt geschetst. Naast het openingsartikel van 7 februari is weer een column van Usāmah Sarāyā te vinden, die begint met de woorden ‘In Egypte heeft een volksrevolutie plaatsgevonden waarvan de nobelheid moet worden erkend, omdat vreedzaamheid de bedoeling was vanaf het begin…’ ( ‫حدثت في مصر ثورة شعبية يجب‬ ‫ وسالمة المقصد من قيامها‬...‫)االعتراف بنبلها‬. Het is volgens Sarāyā nu tijd voor de Egyptenaren om de vruchten van de vrijheid te plukken (‫)وحانت لحظة قطف ثمار الحرية للمصريين‬, en niet voor iemand die schade wil toedoen (‫ )متربص‬of voor mensen die hun macht hebben geërfd uit het verleden (‫)أي قوة من موروثات الماضي‬. De revolutionairen willen geen bemiddelaars. Maar volgens Sarāyā heeft de geschiedenis ons geleerd dat er een gevaar is dat ‘revolutionairen hun kinderen opeten’ en dat er vertrouwd moet worden op de wijsheid van de volwassenen en dat de gevaren en de moeilijkheden in deze harde en moeilijke tijd moeten worden erkend. Als dit zal gebeuren weet hij zeker dat hetgene waar ze van dromen werkelijkheid zal worden en dat Egypte zal veranderen. Hij voegt hieraan toe: ‘We zijn op een weg gezet, waar we niet nog een keer vanaf zullen vallen’ (‫)ويضعنا على طريق ال نسقط بعده مرة أخرى‬. Daarna roept hij de staat en belangrijke politieke figuren op om nederig te zijn (‫ )تتواضع‬en hun politieke egoïsme te beteugelen (‫ )وتلجم أنانيتها السياسية‬en om de ambities en dromen van de jeugd over te nemen (‫)وتستوعب طموح الشباب وأحالم الوطن‬. Hij sluit af met de woorden: ‘We hebben veel betaald voor de vrijheid, en op de zoektocht naar rechtvaardigheid, voorspoed en verandering op alle manieren vanaf het ontstaan van de republiek tot nu. Het is aan ons om succesvol te zijn en we keren niet terug’ ( ‫ وبحثا عن العدالة‬,‫فقد دفعنا الكثير من أجل الحرية‬

‫)والرفاهية والتغيير بكل اساليبه منذ قيام الجمهورية وحتى اآلن وعلينا أن ننجح وال نرتد للوراء‬. Hoewel in de andere artikelen op de voorpagina het woord ‘revolutie’ niet wordt gebruik, is het in de column prominent aanwezig. Vanaf 7 februari schrijft eindredacteur Sarāyā iedere dag een column over de situatie in Egypte. Op 8 februari beschrijft hij hierin dat iedereen het eens is over de legitimiteit van de eisen van de demonstranten, maar dat er onenigheid is over hoe ze uitgevoerd moeten worden. Van deze staat van woede en mobiliteit hebben verschillende krachten geprobeerd gebruik te maken om mee te liften met de revolutie en haar te sturen. Zo waren er volgens Sarāyā groepen Iraniërs die de revolutie wilden kapen om daarna een systeem van religieuze onderdrukking en het Pagina | 30 Chocolade en Bloemen


dictatorschap in te voeren. Er wordt gewaarschuwd voor buitenlandse en binnenlandse krachten die oproepen tot terrorisme (‫ )إرهاب‬of zich inzetten voor de rechten van de Palestijnen, of voor Irak, of de veiligheid in Libanon of de stabiliteit in de Golf, maar zulke dingen hoor je niet uit de kelen van de jeugd, die met hun leuzen buitenlandse oproepen en opportunistische pogingen afwijzen. Egypte zal de crisis doorkomen en de rust zal wederkeren aldus Sarāyā in zijn afsluitende alinea. In de krant van 6 februari was al even genoemd dat er dreiging was vanuit buitenlandse groeperingen. Dit wordt in deze column sterk benadrukt. In het openingsartikel naast de column ligt de nadruk op de pogingen van de ‘jeugd op het plein’ om een coalitie van de 25 januari revolutie op te richten. Het artikel sluit af met de mededeling dat de ‘jeugd van de revolutie’ (‫ )شباب الثورة‬met tienduizenden aanwezig was op het Tahrīrplein met een groot aantal tenten en dat ze het plein niet verlaten voordat al hun doelen waar zijn gemaakt. Het woord ‘revolutie’ werd eerder al in de columns gebruikt, maar komt hier voor het eerst ook in de nieuwsartikelen voor. In de afgelopen week is het conflict dat in de berichtgeving wordt geframed veranderd van een fysiek gevecht tussen de beschermende politie en de vernielende demonstranten tot een tegenover elkaar staan van chaos en stabiliteit. De openingstitel van 9 februari is hiervoor kenmerkend: ‘Sulaymān: Egypte heeft twee opties.. ‘de dialoog’ of ‘overhoop worden gegooid’. De demonstranten worden aanvankelijk als veroorzakers van de chaos aangewezen, maar al vrij snel worden er andere elementen aangewezen die gebruik maken van de chaos, en worden verschillende eisen van de demonstranten als legitiem gezien. Het openingsartikel begint met de woorden: ‘Gisteren stroomden golven van de zonen van het Egyptische volk naar het Tahrīrplein…’ ( ‫تدفقت موجات من إبناء الشعب المصري على ميدان‬ ...‫)التحرير‬. Dit deden ze om de 25 januari revolutie te steunen. Ze bezetten nu niet alleen het Tahrīrplein, maar ook de straat aansluitend aan het plein waar zich veel regeringsgebouwen bevinden. Ondertussen heeft ‘Umar Sulaymān een dialoog met afgevaardigden van alle politieke partijen en van de protestbeweging gehouden om een tijdschema op te stellen voor de overdracht van de macht op een vreedzame en georganiseerde wijze (‫ )بصورة سلمية ومنظمة‬en met respect voor de grondwet. Hij benadrukte dat hij geen problemen ziet in het implementeren van de eisen van de demonstranten en de legerraad heeft zich daarbij aangesloten. Er zijn volgens hem vier crises waar een oplossing voor moet worden gezocht: De tekortkomingen van de Pagina | 31 Chocolade en Bloemen


politie (‫)نقص الشرطة‬, de verlamming van de oude diensten voor de burgers ( ‫شلل الخدمات‬ ‫)المقدمة للمواطنين‬, grote tekortkomingen in de middelen van de staat ( ‫النقص الكبير في موارد‬ ‫ )الدولة‬en buitenlandse interventies om chaos in het land te creëren ( ‫التدخالت األجنبية‬ ‫)للوصول بالبالد في الفوضى‬. Hij verzekerde dat het systeem niet is ingestort en niet zal instorten en dat de dialoog met iedereen die van het land houdt voortgezet moet worden. Daarnaast zei hij dat er veel positieve aspecten aan de revolutie van de jeugd waren, maar dat de druk (‫ )الضغط‬en de provocaties (‫ )اإلثارة‬niet voordelig waren voor de samenleving, maar juist de vleermuizen van het donker en van de chaos (‫ )خفافيش الظالم والفوضة‬hebben opgeroepen om naar buiten te komen en de samenleving te intimideren. Op de vraag of Mubarak zal vertrekken antwoorde Sulaymān dat het woord ‘vertrek’ in strijd is met het Egyptische karakter en dat Mubarak één van de helden van de Oktoberoorlog was. Het artikel wordt afgesloten met de woorden van Sulaymān: ‘We moeten waakzaam zijn, omdat dieven en bendes nu zitten te wachten op de onrust van de jeugd en wij willen niet dat Egypte in stukken wordt gescheurd’ (‫ ونحن ال نريد لمصر أن تتحول إلى أشالء‬,‫)ويجب ان نأخذ حذرنا ألن في انتظار انقالب الشباب‬. In een ander artikel wordt aangekondigd dat Habīb al-‘Ādilī wordt beschuldigd van moord en opruiing tegen het volk en de demonstranten en het creëren van een veiligheidsvacuüm dat de veiligheid van de Egyptische samenleving in gevaar bracht en de stabiliteit in het hele land. Andere ministers zijn aangeklaagd voor corruptie en het verkwisten van publiek geld. Sarāyā’s column van 9 februari heeft de titel ‘Veranderingen en prioriteiten!’. Volgens hem gaan door de demonstraties de veranderingen met grote stappen, dit vindt hij niet verkeerd, maar toch is hij bang dat het dagelijks leven en de economie stilvallen, onder meer door de avondklok. Sarāyā vindt dat Egypte in plaats van de avondklok weer terug moet naar een afgescheiden verdeling tussen de veiligheidsdiensten en de politie, ‘die de steun en het wederzijdse respect van alle mensen nodig hebben’ (‫)الذين يحتاجون من كل الناس إلى التشجيع واالحترام المتبادل‬. Verder roept hij ‘onze jeugd’ op om de bescherming van de straten weer over te geven aan de politie. Het land heeft stabiliteit nodig om de moeilijke economische situatie op te lossen en om een einde te maken aan de angst. De angst is ontstaan door het ontsnappen van gevangenen, waaronder gevangenen die tot extremistische organisaties behoorden. Sarāyā vindt in de column absoluut dat er gestreefd moet worden naar grotere



vrijheid en een uitgebreider politiek systeem, maar om dit te bereiken is volgens hem nu allereerst veiligheid nodig. In de column van 10 februari vertelt Sarāyā waarom al-Ahrām over een ‘volksrevolutie’ schreef. Volgens hem is wat er in Egypte aan de hand is iets groots en vergelijkbaar met eerdere opstanden. Ook legt hij uit dat de Moslimbroeders aan de dialoog mogen deelnemen, omdat ze een stem vormen van het publiek, net als de afgevaardigden van de andere politieke stromingen. Verder zegt hij dat de veranderingen die plaatsvinden gepaard gaan met veel positieve energie, maar dat mensen vanuit het binnen- en buitenland proberen om dit om te zetten naar destructieve energie. Hij vindt daarom dat de veranderingen die plaatsvinden veranderingen moeten zijn door Egypte en niet alleen voor Egypte. Volgens het openingsartikel ernaast hebben de demonstranten hun greep versterkt op de straat waarin zich veel overheidsgebouwen bevinden. Daarom is de regering genoodzaakt om haar besprekingen in een buitenwijk te houden. De protesten blijven zich uitbreiden en de dag ervoor zijn er bij veel bedrijven in verschillende provincies, binnen verschillende vakgroepen en economische sectoren stakingen uitgebroken. Daarnaast wordt aangekondigd dat een aantal andere politieke figuren worden verdacht van corruptie en zullen worden vervolgd en dat de politie heeft bekend gemaakt dat er tijdens de demonstraties 99 politiebureaus in brand zijn gestoken en/of vernield en zes gevangenissen zijn aangevallen, voornamelijk op 28 januari. Het is nog niet bekend hoeveel gevangenen er precies zijn ontsnapt, maar er zijn meer dan 8400 ontsnapte gevangenen weer opgepakt. De nadruk op het conflict met de demonstranten lijkt in deze krant weg. Er wordt nu meer gesuggereerd dat zowel de regering als de demonstranten het beste voor hebben met het land, en dat anderen (ontsnapte gevangenen, buitenlanders) proberen het land te gronde te richten. ‘Een nieuw tijdperk in Egypte’ is de openingstitel van de krant van 11 februari met de ondertitel ‘Enkele uren voor de toespraak van Mubarak… is het leger klaar om het land te leiden en wordt het verwelkomd door de menigte’. Bij het artikel is een foto geplaatst die bijna de helft van de voorpagina beslaat, van hoge legerfunctionarissen die de menigte op het Tahrīrplein toespreken. In deze toespraak is gezegd dat de Egyptenaren binnen enkele uren goed nieuws kunnen verwachten. Het artikel begint met de woorden ‘Egypte heeft haar belangrijkste en gevaarlijkste Pagina | 33 Chocolade en Bloemen


uren in de recente geschiedenis beleefd..’. Mubarak zal over enkele uren een toespraak houden. Volgens belangrijke bronnen binnen de regering zal hij daarin aankondigen dat hij zal aftreden. In de eerste officiële aankondiging van de hoge legerraad (SCAF) wordt de verantwoordelijkheid van het leger, haar toewijding in de bescherming van het volk, de bescherming van de vrede en veiligheid van het vaderland en de inwoners en ook de bezittingen van het grootse Egyptische volk (‫ )شعب مصر العظيم‬door het leger aangekondigd. Daaronder wordt in een kort artikel aangegeven dat er gehoor is gegeven aan de oproep van de “25 januari revolutie” tot een vijfde miljoenendemonstratie in Cairo en verschillende provincies. Ook op 11 februari staat er weer een column van Usāmah Sarāyā op de voorpagina, waarin hij beschrijft dat Egypte in een nieuwe situatie is beland, doordat het volk is opgestaan om zaken te eisen en het politieke systeem de legitimiteit van deze eisen ziet en probeert ‘deze boze demonstranten’ (‫ )هؤالء الغاضبين والمعتصمين‬te beschermen. Het is, volgens Sarāyā, noodzakelijk dat de stappen op de weg naar hervormingen sneller gaan. Het gevestigde politieke establishment heeft erkend dat het volk zou moeten kiezen en gerespecteerd moet worden. De krant heeft gekeken naar alle posities, vanuit de jeugd en vanuit de president en hoopt dat de transitieperiode zonder chaos, overlast en hinder voor het volk en de samenleving zal verlopen. Op het politieke toneel komen in toespraken intenties naar voren om het politieke leven in Egypte te veranderen, aldus Sarāyā. De toespraak van Mubarak waar de krant van 11 februari over sprak, kwam ‘s avonds laat op 10 februari. Er werd van verschillende kanten verwacht dat Mubarak erin bekend zou maken dat hij zou aftreden, maar dit deed hij niet, wat leidde tot hernieuwde protesten. De toespraak kwam blijkbaar te laat om nog op te worden genomen in de krant van 11 februari. Op 11 februari werd om 18.00 ’s avonds (Egyptische tijd) via een korte televisie uitzending door vicepresident ‘Umar Sulaymān bekend gemaakt dat Mubarak was afgetreden als president. De voorpagina van al-Ahrām op 12 februari opende met de titel ’11 februari 2011.. de val van de regering Mubarak’. De rest van de pagina wordt bijna geheel ingenomen door een foto van demonstranten die een spandoek vasthouden met de teksten: ‘Felicitaties aan het Egyptische volk’; ‘We willen een oprechte regering’; ‘Het bloed van de martelaren is de loyaliteit aan het leger’. De foto wordt gevolgd door de koppen ‘De revolutie van de jeugd heeft een eind gemaakt aan 30 jaar hegemonie en Pagina | 34 Chocolade en Bloemen


het leger neemt het regeren over’ en ‘Het volk danst in de straten om het behalen van de “vredesbeker” te vieren’. Daaronder wordt beschreven: ‫ يناير في ميدان التحرير بالقاهرة "اسطورة" احتكار السلطة في‬52 ‫كسرت ثورة الشباب التي تفجرت يوم‬ ‫ بعد أن أعلن مبارك تخليه عن منصبه‬,‫ عاما متواصلة‬03 ‫ ونجحت في إسقاط نظام الرئيس حسني مبارك بعد‬,‫مصر‬ ‫وتسليم السلطة لقيادة المجلس األعلى للقوات المسلحة ليتولى شئون البالد استعدادا لدخول مصر العهد الجديد فوق أعناق‬ ."‫شبابها الشرفاء ووسط أرواح شهدائها األبرار الذين سالت دماؤهم على أسفلت "التحرير‬ ‫وبمجرد سماع القرار تدفق الماليين من مختلف األعمار – شبابا وشيوخا ونساء وأطفاال – نحو الميادين‬ ‫ ولم تمنع‬.."‫والشوارع في أنحاء مصر يرقصون فرحا بانتصار الشعب وإسقاط النظام بعد ان حصلوا على كأس " الحرية‬ .‫أجواء الفرحة عقول المصريين من التفكير بحذر في المستقبل القريب والبعيد‬ De revolutie van de jeugd, die uitbarstte op 25 januari op het Tahrīrplein, heeft de “mythe” van de hegemonie in Egypte doorbroken en is geslaagd in het doen aftreden van de regering van president Mubarak na 30 aaneengesloten jaren. Nadat Mubarak had aangekondigd dat hij zijn positie afstond en de macht overdroeg aan de leiders van de SCAF om de zaken in het land over te nemen en het land voor te bereiden op een nieuw tijdperk, boven de hoofden van haar nobele jeugd en te midden van de zielen van de rechtvaardige martelaren, wiens bloed is vergoten op het asfalt van het Tahrīrplein [of “van de bevrijding”; ambigu op te vatten in het Arabisch]. Bij het horen van het besluit stroomden miljoenen mensen van verschillende leeftijden – jongeren, ouderen, vrouwen en kinderen – de straten en pleinen op in alle uithoeken van Egypte en dansten van vreugde om de overwinning van het volk en het aftreden van de regering nadat ze de “vrijheidsbeker” hadden gewonnen. De vreugdevolle sfeer weerhield de Egyptenaren niet om behoedzaam na te denken over de nabije en verdere toekomst. De berichtgeving over de demonstraties is in de periode veranderd. De term ‘revolutie’ werd pas voor het eerst op 8 februari gebruikt in de nieuwsartikelen, een paar dagen ervoor voor het eerst in de column. Toen de krant van 11 februari werd gedrukt verwachtte iedereen dat Mubarak zou aankondigen dat hij op zou stappen. Er wordt in die krant ook al met meer respect over de demonstranten en het Egyptische volk geschreven, onder andere in de column. Zoals blijkt uit bovenstaand



artikel is dat, na het daadwerkelijk aftreden van Mubarak, in de krant van 12 februari helemaal zo. Het analyseren van de oorzaak In het eerste artikel over de demonstraties dat op 26 januari werd gepubliceerd werd vermeld dat de demonstranten leuzen riepen voor bestrijding van de werkloosheid, maar over andere eisen van de demonstranten werd niets vermeld. Er werd wel gewaarschuwd door het ministerie om niet te worden meegevoerd door ‘valse leuzen’ (‫)شعارات زائفة‬. In het hoofdartikel van 28 januari worden de eisen van de demonstranten in een bijzin benoemd als ‘het instellen van een minimum loon’, ‘daling van de prijzen’ en ‘grondwettelijke politieke hervormingen’. Op 31 januari worden daar ‘een verbetering van de omstandigheden’, ‘het verspreiden van vrijheid, waardigheid en mensenrechten’ en ‘het maken van economische winst’ aan toe gevoegd. In de eerste dagen wordt de oorzaak van de demonstraties vooral gezocht in de gebrekkige sociale omstandigheden van de Egyptische bevolking. Dit was ook terug te zien in de gepubliceerde reacties en besluiten van de regering, zoals in de eerste ondertitel van 31 januari ‘Mandaten voor de gouverneurs om te voorzien in de basisbehoeften van de burgers’. Daarnaast wordt corruptie als één van de oorzaken van de onvrede genoemd. Tijdens de demonstratieperiode worden verschillende voormalig ministers en zakenmannen ter verantwoording geroepen en verdacht van corruptie en eigen gewin ten koste van de staat. Er wordt echter in de eerste week niets geschreven over de eisen van de demonstranten dat Mubarak en andere regeringsfunctionarissen moeten aftreden. Dit is veranderd in het grote artikel over de demonstraties van 2 februari, waarin wordt benoemd dat het doel van de demonstratie is om het vertrek van de regering en het afstaan van de macht door Hosni Mubarak te eisen (‫)للمطالبة برحيل النظام المصري وتنحى الرئيس مبارك عن السلطة‬. Dit artikel is geplaatst in de krant van 3 februari, op de tiende dag van de revolutie. Voor die tijd zijn de demonstraties niet in verband gebracht met het functioneren van de president. Vanaf deze tijd wordt dit wel verschillende malen herhaald. In het openingsartikel van 7 februari wordt beschreven dat er in Cairo en Alexandrië leuzen werden geroepen om de leiding van de staat te veranderen, voor hervorming van verschillende aspecten van het politieke leven tot een volledige democratie en voor echt politiek pluralisme. Daarnaast werd ook de snelle berechting voor van corruptie verdachte ministers en zakenmannen en het bevriezen van hun rekeningen geëist. Pagina | 36 Chocolade en Bloemen


Het geven van een moreel oordeel Op 26 januari werd de politie geprezen voor het succesvol uit elkaar drijven van de demonstranten. De berichtgeving was toen duidelijk op de hand van de regering en veiligheidsdiensten. Dit is in de krant van 27 januari, waar de demonstranten regelmatig ‘relschoppers’ (‫ )مثيري الشغب‬worden genoemd, nog steeds zo. De term relschoppers komt in andere berichtgeving nog zelden voor, maar in de eerste week worden de demonstraties regelmatig gekoppeld aan plunderingen, diefstal, brandstichting en geweld. De nadruk ligt op de volgens de krant ontstane chaos in het land. Deze chaos is ontstaan omdat demonstranten de straat op blijven gaan, zelfs nadat dit van overheidswegen was afgeraden en later zelfs verboden door het instellen van een avondklok. Door de chaos zijn gevangenen ontsnapt en deze en andere criminelen maken gebruik van de chaos om hun slag te slaan. In de latere columns en in verschillende nieuwsartikelen worden de demonstraties niet direct veroordeeld, maar de chaos wel. Hiermee wordt indirect toch een moreel oordeel gevormd over de demonstranten. Wanneer blijkt dat de demonstraties langer aanhouden en dat er resultaten worden geboekt, verandert de toon van de berichtgeving en sijpelt er meer respect voor de demonstranten door. Het promoten van een oplossing De eerste dagen van de demonstraties lijkt de door de krant gesuggereerde oplossing voor de demonstranten om te stoppen met demonstreren en naar huis te gaan. In het openingsartikel van 27 januari wordt door de regering de hoop uitgesproken op een beschaafd en vreedzaam einde aan de protesten ( ... ‫الحكومة أعربت‬

‫)أنها كانت تأمل في أن تنتهى هذه االحتجاجات بصورة حضارية وسلمية‬. Al-Ahrām lijkt zich hierbij aan te sluiten. Daarnaast doet de regering toezeggingen waardoor ze aan enkele eisen van de demonstranten tegemoet komen. Deze maatregelen worden in de kranten uitgebreid behandeld, wat de kans dat demonstranten uiteindelijk daadwerkelijk naar huis zullen gaan iets groter maakt. In veel artikelen wordt de nadruk gelegd op het probleem van de chaos en de noodzaak van de terugkeer van stabiliteit in het land. Stabiliteit hangt in de meeste artikelen samen met een einde aan de demonstraties. In de eerste dagen wordt vertrouwd op de politie om deze stabiliteit terug te brengen, maar na de komst van het leger in de straten, komt het leger in de berichtvorming ook naar voren als de grote hoeder van de stabiliteit. Aan het begin van de tweede Pagina | 37 Chocolade en Bloemen


week van de demonstraties is het wel duidelijk dat de demonstranten niet zomaar naar huis zullen gaan en wordt er zowel in de nieuwsberichten als in de columns gehamerd op het belang van een dialoog tussen de regering en afgevaardigden van de protestbeweging, waarin een oplossing gevonden moet worden. Als oplossingen worden verder vrij abstracte termen gebruikt als ‘politieke, economische en sociale hervormingen’. Er wordt in geen van de berichten rechtstreeks geschreven dat het aftreden van de president of de regering een legitieme oplossing voor de protesten zou kunnen zijn. Economisch frame Na het conflict frame is volgens Hamdy en Gomaa (2012: 199) het economische frame (25%) het meest gebruikt door de staatskranten in de berichtgeving over de demonstraties. Artikelen met de nadruk op de economie komen ook terug in de berichtgeving in al-Ahrām. De dreiging dat er een sterkere economische crisis zal ontstaan door de demonstraties wordt duidelijk naar voren gebracht in de kranten. Het definiëren van een probleem In de krant van 27 januari wordt in het artikel ‘Scherpe daling op de beurs, en een verlies van 30 miljard pond’ vermeld dat de beurzen in één dag tijd zijn gedaald tot het laagste niveau in 5 maanden. In het artikel wordt dit niet direct verbonden met de demonstraties, maar door de plaatsing van het artikel onder en naast berichten over de demonstraties is het toch voor de hand liggend om de twee zaken aan elkaar te koppelen. De dag erna wordt al een verlies van 40,25 miljard pond genoemd. Door de onrust en de grote verliezen wordt de beurs op 30 januari gesloten en ook de banken blijven dicht. Op 6 februari wordt beschreven dat volgens een grote bank Egypte iedere dag 301 miljoen dollar verloor. Verder stond er op 2 februari als kop zonder artikel op de voorpagina dat Standard & Poor’s de kredietwaardigheid van Egypte heeft afgewaardeerd. Ten slotte staat er op 11 februari een artikel op de voorpagina over 55 Nederlandse journalisten die naar Hurghada zijn gevlogen om de toeristen thuis te laten zien dat de regio rustig is en dat ze gerust kunnen terugkomen. Dit is volgens het artikel gedaan omdat de toeristensector erg te lijden heeft onder de demonstraties.



Egyptes internationale betrekkingen worden vaak bij de economie betrokken, omdat buitenlandse investeerders erg belangrijk zijn voor de Egyptische economie. Ook hiervan zijn voorbeelden terug te vinden in al-Ahrām. Zo staat er op de voorpagina van 27 januari een kort artikel waarin wordt vermeld dat Mubarak een telefoongesprek heeft gehad met de koning van Bahrein. Hierin liet de koning weten dat stabiliteit in Egypte niet alleen belangrijk is voor Egypte zelf, maar voor de hele Arabische wereld. Met direct daarnaast een artikel waarin andere internationale reacties op de demonstraties worden besproken waaronder een oproep vanuit de Verenigde Staten aan de Egyptische regering om door te gaan met economische, sociale en politieke hervormingen. Ook al-Qadhāfī heeft volgens een artikel op 28 januari Mubarak gebeld om het belang van stabiliteit in Egypte te bevestigen. Hoewel het in geen artikel genoemd wordt sluit de voorpagina van 30 januari af met ‘Mubarak ontvangt telefoon van Obama, ‘Abdallāh, al-Qadhāfi en ‘Abbās’ in grote letters. Op 2 februari wordt aangekondigd dat Amerika haar ambtenaren terug zal halen uit Egypte. Twee dagen later, op 4 februari, wordt in een artikeltje met de titel ‘Obama bidt voor een einde aan het geweld in Egypte’ vermeld dat Obama gezegd heeft dat hij bidt voor vrede en dat de wensen en rechten van het Egyptische volk waarheid zullen worden en dat het ochtendlicht zal schijnen over Egypte en de rest van de wereld. Volgens een artikel op 6 februari heeft hij Mubarak opgeroepen tot een vreedzame overdracht van de macht, en hem gewezen op de noodzaak om naar de eisen van het volk te luisteren. Ook Minister van Buitenlandse zaken Clinton heeft opgeroepen aan de leiders in de regio om democratische hervormingen te versnellen zodat ze niet het gevaar lopen om de stabiliteit in de regio meer te destabiliseren. Als afgevaardigde van de EU heeft Papandreou aangekondigd dat hij naar Cairo zal gaan om met Mubarak te spreken. De Britse regering heeft op verzoek van de Egyptische regering beslag gelegd op de bezittingen van de in Egypte onder onderzoek staande oud-regeringsfunctionarissen. Op 8 februari wordt weergegeven dat Obama heeft opgeroepen tot een gekozen regering die het hele spectrum van het Egyptische volk zal vertegenwoordigen. Ondertussen heeft de Griekse minister en EU-afgevaardigde Papandreou zonder opgaaf van reden zijn bezoek aan Mubarak uitgesteld.



Het analyseren van de oorzaak De bovengenoemde artikelen gaan voornamelijk over economische zaken, maar de slechte economische situatie wordt ook vaak alleen in een bijzin in een artikel over de demonstraties of over regeringsbesluiten benoemd. Vooral in de eerste dagen werd de verslechtering van de economische situatie rechtstreeks gekoppeld aan de demonstraties. Later kwam meer de nadruk op het ontbreken van stabiliteit en veiligheid in Egypte, wat weliswaar een indirect gevolg was van de demonstraties, maar niet rechtstreeks te herleiden valt tot de demonstranten. De buitenlandse leiders roepen aanvankelijk allemaal op tot stabiliteit. Hoe verder de demonstraties zijn gevorderd hoe meer aandacht er is voor de wensen van de demonstranten. Het geven van een moreel oordeel Het moreel oordeel van de krant komt vrij duidelijk naar voren, vooral in de columns van eindredacteur Sarāyā. Een economische crisis is slecht voor het land. Het gebrek aan stabiliteit zorgt voor de verslechtering van de economie en wordt daarom gezien als problematisch. Het promoten van een oplossing De oplossing die in de artikelen het meest wordt aangedragen is het terugkeren van de stabiliteit in het land. Hoe dat precies moet worden bereikt is op dezelfde manier als in het conflict frame: eerst wordt gehoopt op een spontaan einde aan de demonstraties, maar later wordt de dialoog aangemoedigd. Human interest frame De berichtgeving in de social media was, volgens Hamdy en Gomaa (2012: 199 200) vooral vormgegeven binnen het human interest frame, met veel berichtgeving over gewonden en overleden demonstranten en hun families. Maar ook 10% van de berichtgeving in de door hen onderzochte staatskranten was vormgegeven binnen dit frame. In tegenstelling tot de social media werd in de staatskranten juist gefocust op de gevoelens en de gezondheid van de president. Dit zien we heel weinig terug in de berichtgeving in al-Ahrām. Op 28 januari wordt in de hoofdtitel vermeld dat president Mubarak heeft gebeld met de gouverneur van Suez om te informeren naar de situatie van de burgers. Daarnaast wordt in sommige artikelen wel aandacht geschonken aan Pagina | 40 Chocolade en Bloemen


de overledenen, zoals in het openingsartikel van 27 januari waarin wordt vermeld dat de regering haar spijt betuigd over de dood van burgers en politiemannen. Maar er zijn verder weinig artikelen die binnen dit frame passen. Verantwoordelijkheidsframe Volgens Hamdy en Gomaa (2012: 199 – 200) gebruikten maar 5% van de kranten een verantwoordelijkheidsframe. Ook binnen al-Ahrām komt het frame niet veel voor. Op 27 januari 2011 staat er in dit kader wel een opvallend artikeltje op de voorpagina, waarin wordt vermeld dat de veiligheidsdiensten na een achtervolging twee mannen op een motor hebben opgepakt die de rellen in het centrum van Cairo zouden hebben aangesticht. Ze zouden de route hebben aangegeven en de leuzen hebben geleid voor een groep van 50 relschoppers. In het direct daarnaast gepubliceerde artikel ‘al-Sharīf: Handen af van de jeugd’ wordt verwezen naar uitspraken van Safwat al-Sharīf, de leider van de Shūrá raad, die in een televisietoespraak zou hebben opgeroepen aan ‘zij die speciale agenda’s hebben en proberen de jeugd uit te buiten om hun doelen te bewerkstelligen’ ( ‫بعض ذوي األجندات‬

‫ )الخاصة الذين يحاولون استغاللهم لتحقيق أهداف خاصة‬om de jeugd met rust te laten. Wie deze mensen zijn wordt verder niet gespecificeerd. In de krant van 28 januari wordt in het openingsartikel gesproken over het politiebureau dat bestookt wordt door demonstranten, maar waar tegelijkertijd nog steeds onderzoek wordt gedaan naar gevallen van vernieling (‫)اتالف‬, diefstal (‫ )سرقة‬en plundering (‫)نهب‬. Het is niet helemaal duidelijk of dit de woorden zijn van de in het artikel eerder aan het woord gelaten gouverneur of dat dit van de redactie van de krant komt, maar volgens het artikel zijn bovenstaande zaken uitgevoerd door ‘criminelen die geïnfiltreerd waren in de demonstraties’ (‫)اندسوا بين المتظاهرين من اللصوص‬. In februari worden de demonstraties ook wel afgeschoven op ‘buitenlandse elementen’. Deze beschuldigingen worden echter meestal alleen in een bijzin geformuleerd. Begin februari worden er ook door de regering in eigen gelederen schuldigen voor de slechte sociale situatie in Egypte aangewezen. Zo krijgen verschillende leden van de regering een reisverbod en worden hun rekeningen bevroren, terwijl er onderzoeken naar corruptie tegen hen lopen. Daarnaast trekken verschillende leden, waaronder Gamāl Mubarak zich terug uit de NDP of van hun ministersposten.



Een andere groep waarvan ik van te voren dacht dat ze in de berichtgeving veel in verband zouden worden gebracht met de demonstraties zijn radicale moslims. In het artikel van 26 januari werden de demonstraties al gekoppeld aan leden van de verboden organisatie van de Moslimbroederschap, die overigens niet direct tot de militante moslims te rekenen zijn. Er zullen ongetwijfeld individuele leden van de Moslimbroederschap aanwezig zijn geweest, maar aanvankelijk distantieerden de leiders zich van de demonstraties en riepen zelfs op om er niet aan deel te nemen. De vraag is dan ook of het terecht is dat ze expliciet genoemd worden in dit artikel. Boven de berichtgeving over de demonstraties wordt in een artikel teruggekeken op een toespraak van Habīb al-‘Adilī, die de dag ervoor bekend had gemaakt dat een Palestijnse groep verantwoordelijk was voor de aanslag op de kerk in Alexandrië, waarbij op nieuwjaarsdag 2011 23 mensen om het leven kwamen. In de toespraak prees al-‘Adilī ook de veiligheidsdiensten omdat ze 19 zelfmoordenaars zouden hebben opgepakt, voordat ze hun aanslagen op gebedshuizen konden plegen. Het tweede gedeelte van het artikel gaat over een Iraakse jihadistische groepering met banden met al-Qaida die de bomaanslag zou hebben opgeëist. Of de aanslag is gepleegd door Palestijnen óf toch door Irakezen lijkt niet zo belangrijk. De alomtegenwoordige dreiging van militante moslimgroeperingen en de rol die de politie bij de bestrijding daarvan speelt, komt echter wel duidelijk naar voren binnen dit artikel. Door de verwijzing naar de Moslimbroederschap en de positionering van dit artikel naast de berichtgeving over de demonstraties, had ik verwacht dat ‘het gevaar voor radicalen’ in de verdere berichtgeving over de demonstraties veelvuldig naar voren zou komen, maar dit was niet het geval. Pas in Sarāyā’s column van 9 februari komt dit thema weer terug. Hij beschrijft dat Egypte veel heeft meegemaakt in de laatste dagen om voor te vrezen, waaronder de ontsnapping van leden van Hezbollah en Hamas uit gevangenissen. Maar volgens hem is de grootste angst dat door de ontsnappingen andere extremistische organisaties met banden met al-Qaida er misschien opnieuw terrorisme en extremisme zal zijn ( ‫الخوف االكبر من هروب تنظيمات‬ ‫)متطرفة أخرى موالية القاعدة ربما تعيد سيرة اإلرهاب والتطرف من جديد‬. Conclusie De artikelen in al-Ahrām zijn niet altijd duidelijk in het geheel binnen één frame te plaatsen, omdat soms binnen één artikel elementen van meerdere frames gevonden worden. Net als in het onderzoek van Hamdy en Gomaa (2012) onder meerdere Pagina | 42 Chocolade en Bloemen


staatskranten, komen ook in al-Ahrām artikelen geschreven in het conflict frame duidelijk naar voren. De berichtgeving over de demonstranten is veranderd in de loop van de 18 dagen van de demonstraties. Allereerst werd er heel weinig aandacht besteed aan de demonstraties, daarna werden de demonstranten als relschoppers neergezet, of als onervaren jeugd, die gezorgd hebben voor chaos in het land. Op 1 en 2 februari leek dit beeld te draaien in een wat positiever beeld over de demonstranten. Wel kwam de nadruk meer te liggen op de chaos en het gebrek aan veiligheid, die heersten in het land onder andere door het ontsnappen van gevangenen. Criminele elementen zouden proberen om de demonstraties te infiltreren en voor nog meer chaos zorgen. Op 3 februari staat de krant opeens vooral in het teken van de vreedzame steunbetuigingen aan Mubarak die op 2 februari in het hele land hebben plaatsgevonden en de rellen van de anti-Mubarak demonstranten op het Tahrīrplein. Dit lijkt de ultieme poging te zijn geweest om de demonstranten als ongeorganiseerde relschoppers te portretteren, want de dag daarna worden ze al veel meer als slachtoffers van een aanval neergezet. De chaos in het land is wel een thema dat terug blijft komen. Vanaf 5 februari wordt meer aandacht besteed aan de eisen van de demonstranten, maar wordt ook in verschillende artikelen de verdeeldheid van de demonstranten en het gebrek aan gemeenschappelijke doelen benadrukt. Daarnaast wordt er in de berichtgeving in de tweede week van de demonstraties meer aandacht besteed aan de vermeende invloeden van ‘buitenlandse elementen’ op de demonstranten. Ook Hamdy en Gomaa (ibid: 199) komen tot deze bevindingen in hun uitgebreidere onderzoek naar de berichtgeving in verschillende staatskranten in deze periode: ‘Protestors in these newspapers were systematically portrayed as incapable, misguided youth who were helpless to resist foreign influence or to formulate a strategy. They were also characterized as hooligans who are unable to use any form of struggle but disorder to communicate their illegitimate message’. Het is opvallend dat in het definiëren van de oorzaak van de demonstraties allereerst werkloosheid wordt genoemd en verder niets. Later worden hier andere sociale problemen aan toegevoegd. Ook wordt corruptie van een aantal politici en zakenmannen aangevoerd als één van de oorzaken van de demonstraties en worden er tijdens deze periode ook verschillende ministers ter verantwoording geroepen. Pas op 3 februari wordt er voor het eerst melding gemaakt van de eis van Pagina | 43 Chocolade en Bloemen


de demonstranten voor het aftreden van Mubarak en een democratisering van het politieke systeem. De krant is aan het begin van de periode duidelijk op de hand van het regime, wat blijkt uit het prijzen van het optreden van de veiligheidsdiensten en de benoeming van demonstranten tot ‘relschoppers’. Later in de periode worden de demonstranten niet direct veroordeeld, maar de chaos die is ontstaan door hun toedoen wel. Als blijkt dat de demonstraties aanhouden en dat er door de politiek wordt geluisterd en zelfs op gereageerd verandert de berichtgeving langzaam in het voordeel van de demonstranten. De door de krant gepromote oplossing lijkt in de eerste dagen het naar huis gaan van de demonstranten te zijn om de stabiliteit te herstellen. De toezeggingen van de regering aan de demonstranten worden in de krant uitgebreid weergegeven. Als uiteindelijk duidelijk is dat de demonstranten niet zomaar naar huis gaan, wordt de nadruk gelegd op het belang van een dialoog tussen de regering en de demonstranten om zo tot een oplossing en een einde aan de chaos te komen. Het aftreden van de president wordt in geen van de columns of nieuwsartikelen rechtstreeks als legitieme oplossing voor de problemen gegeven. Wel worden er termen gebruikt als ‘politieke, economische en sociale hervormingen’, die niet verder worden uitgewerkt. Daarnaast komt ook het economische frame voor in al-Ahrām. In deze artikelen wordt de verergering van de economische crisis benadrukt en een doemscenario geschetst met onder andere buitenlandse investeerders die door de chaos ergens anders naartoe gaan en toeristen die niet meer terugkomen. De enige oplossing voor deze economische crisis is het terugkeren van de stabiliteit in het land. Het human interestframe en het verantwoordelijkheidsframe komen bijna niet naar voren in de berichtgeving in al-Ahrām in deze periode.



Hoofdstuk 3: Het volk wil de val van de maarschalk Analyse van de berichtgeving in al-Ahrām van 17 november – 4 december 2011

In het vorige hoofdstuk is de berichtgeving in al-Ahrām over de demonstraties tegen voormalig president Mubarak besproken. De voorpagina van de krant van 12 februari gaf een heel ander beeld over de demonstranten dan in de berichtgeving in de dagen daarvoor. Omdat al-Ahrām een staatskrant is, werd niet zomaar alle kritiek op de overheid geplaatst. Met het aftreden van Mubarak heeft de Supreme Council of Armed Forces de macht in Egypte overgenomen op 11 februari 2011. Deze hoge legerraad bestaat uit 20 leden en heeft onder andere de macht om wetten te maken, ze uit te laten voeren en om te vetoën, om beleid voor het land te ontwikkelen en uit te laten voeren, om ministers en leden van de Volksraad (Tweede Kamer) te benoemen, om het kabinet bij elkaar te roepen en om internationaal het land te vertegenwoordigen (Amnesty International 2011: 8). In hun officiële aankondigingen bezigden ze de retoriek van de demonstranten over meer liberale vrijheden. Eén van deze vrijheden is de vrijheid van meningsuiting. In de inleiding is een fragment geplaatst van de op 27 april 2011 verschenen verklaring nummer 42 (zie pagina 2-3) waarin ze aankondigen dat ze streven om zich niet te bemoeien met mediapolitiek en dat de media in Egypte de complete vrijheid hebben om ieder nieuws te verspreiden. Dit klinkt allemaal heel mooi, maar de vraag is of dit ook geldt op de momenten dat de SCAF zelf het onderwerp van de protesten is. De SCAF heeft in november 2011 een document uitgevaardigd waarin ze zichzelf veel macht toeschrijven in het vormen van de commissie die uiteindelijk de grondwet zal schrijven. Daarom werd er van te voren opgeroepen tot een miljoenendemonstratie op 18 november om hier tegen te protesteren. De demonstraties en reactie erop door de politie ontaardden uiteindelijk in een periode van botsingen tussen de politie / het leger en de demonstranten. In de volgende paragrafen zal ik aan de hand van de in het vorige hoofdstuk besproken theorieën de berichtgeving over de demonstraties tegen de SCAF in de periode van 17 november tot 4 december 2011 bespreken. In deze periode is ondertussen het management van al-Ahrām veranderd. In de vorige periode was de voorzitter van al-Ahrāms raad van bestuur dr. ‘Abd al-Mun‘īm Sa‘īd, dit is nu ‘Abd al-Fattāh al-Jabālī. Ook eindredacteur Usāmah Sarāyā is vervangen door ‘Abd al-‘Azīm Hammād. Hoewel de protesten voortduren heb ik ervoor gekozen om de periode met de krant van 4 december te beëindigen, omdat er op deze manier Pagina | 45 Chocolade en Bloemen


de tweede te onderzoeken periode even lang is, als de in het vorige hoofdstuk besproken periode. Berichtgeving in al-Ahrām Op 17 november, de dag voor het geplande protest, zijn invallen gedaan bij 36 nonprofit organisaties die geld uit het buitenland zouden ontvangen, aldus de voorpagina van 18 november. Verder wordt er op 17 en 18 november weinig aandacht besteed aan de geplande demonstraties, maar gaat het nieuws vooral over een nieuwe wet tegen corruptie. De voorpagina van 19 november opent met een artikel over de hernieuwde demonstraties met de ondertitel ‘De demonstranten vragen om het document met de grondwetsprincipes te laten vallen en tot een overdracht van de macht naar burgers’. In januari en februari duurde het lang voordat de eis van het vertrek van Mubarak in de artikelen werd benoemd. In deze periode is dit al direct in het eerste artikel en dan ook nog eens in een kop. In het artikel wordt gezegd dat na het mislukken van de onderhandelingen over het document de Moslimbroeders en salafisten hadden opgeroepen tot een miljoenendemonstratie en dat ze de dag ervoor samen met de jeugd en de liberalen de straat op zijn gegaan. Verschillende organisaties hebben volgens het artikel ‘gedreigd’ (‫ )هددت‬om op het Tahrīrplein te blijven ‘totdat de macht compleet is overgedragen aan een gekozen regering’ ( ‫حتى نقل‬ ‫ )السلطة كاملة لحكومة منتخبة‬en er zijn midden op het plein nieuwe tenten opgericht. Op de bijbehorende foto worden demonstranten getoond met Egyptische vlaggen maar ook met een spandoek waarop in het Arabisch en Engels staat: ‘ ‫ال وصاية ألحد على شعب‬ ‫ ’المصري‬/ No custody over the Egyptian people’. Ook hier lijkt het alsof er weinig rekening wordt gehouden met wat het leger van het publiceren van deze eisen zou vinden. In een klein artikeltje ernaast wordt door ‘een ingewijde bron’ verteld dat de SCAF de macht volgens agenda zal overdragen in december 2012. De SCAF is op dat moment ondertussen bijeen om opnieuw te overleggen over de besluiten over het vormen van een grondwetcommissie. Het overleg over het principe document is ook het hoofdnieuws van 20 november. Een regeringsfunctionaris heeft gezegd dat de demonstraties een negatief effect hebben op de pogingen tot het vinden van een oplossing.



Conflictframe Tot zover leek het even of er een verandering heeft plaatsgevonden in de berichtgeving en dat er in deze periode geen artikelen duidelijk te plaatsen waren binnen het conflict frame. Maar met een kleiner artikel daaronder met de titel ‘De veiligheidsdiensten hebben een bezetting van het Tahrīrplein door 200 mensen afgebroken’ is dat weer totaal veranderd. Het definiëren van een probleem Het artikel vermeldt dat er botsingen (‫ )مصادمات‬hebben plaatsgevonden op het Tahrīrplein. De bezetters (‫ )معتصمون‬bekogelden rekruten van de centrale veiligheidsdiensten met stenen, lege flessen en stukken hout en verwondden zo commandant Wā’il Hānī en zes gewone politiemannen. Daarnaast werden er vijf relschoppers (‫ )مثيري الشغب‬opgepakt, voordat het voor de veiligheidsdiensten mogelijk was om het plein te ontruimen. Later kwamen ongeveer 2000 relschoppers terug naar het plein en vielen de veiligheidsdiensten in de aan het plein aansluitende Muhammad Mahmūdstraat aan (‫)وقاموا بمهاجمة قوات األمن‬, hebben hun spullen gestolen (‫ )استولوا على بعض المعداتها‬en hebben een voertuig van de veiligheidsdiensten vernield (‫)قاموا بتحطيم سيارة لوري تابعة لألمن المركزي‬. De veiligheidsdiensten beschermden zichzelf met het gebruik van traangas. Verder hebben de relschoppers ervoor gezorgd dat het verkeer werd opgehouden en dat de winkels in de buurt sloten uit angst voor vernieling. Bij het artikel staat een kleine foto van een vernielde politiewagen met tientallen demonstranten en traangaswolken op de achtergrond. In dit krantenartikel wordt niets vermeld over wie deze 200 ‘bezetters van het Tahrīrplein’ waren die zijn weggejaagd van het plein. Activisten meldden dat hier onder andere de familieleden van mensen die in de demonstraties van januari/februari zijn omgekomen en de mensen die toen gewond zijn geraakt bij waren (Saad Zaghloul 2012). Deze mensen krijgen door activisten een bijzondere status toegeschreven en velen zien de ontruiming van het leger daarom als een symbolische provocatie. Maar niets van dit alles komt naar voren in de berichtgeving in al-Ahrām. Op de voorpagina van 21 november wordt dit conflict thema voortgezet met de titel ‘Egypte staat op een kruispunt’ en een paginabrede foto van een chaotisch Tahrīrplein met demonstranten tussen smeulende resten en rook en/of traangas wolken. In het artikel wordt verteld dat op de avond ervoor de politie en het leger Pagina | 47 Chocolade en Bloemen


samen het Tahrīrplein hebben ontruimd, maar zich daarna weer hebben teruggetrokken. De demonstranten zijn daarna weer teruggekeerd naar het plein en omliggende straten, waar de hevigheid van de botsingen en het geweld ( ‫المواجهات‬ ‫ )والعنف‬was toegenomen. Er werden traangasgranaten op de tenten in het midden van het plein gegooid, die in brand zijn gevlogen en daarbij zijn een dode en een aantal gewonden gevallen. Volgens de regering zijn er relschoppers (‫ )مثيري الشغب‬opgepakt die op de demonstranten hebben geschoten. De minister van Cultuur (‘Imax Abū GHz) is afgetreden uit protest tegen de manier waarop de regering met de situatie omgaat. Politieke figuren hebben het gebruik van buitensporig geweld tegen ‘het plein’ afgekeurd en opgeroepen tot een regering van nationale eenheid met als prioriteit het terugbrengen van de veiligheid en het doorgaan van de parlementsverkiezingen op het afgesproken tijdstip. In een klein artikeltje ernaast wordt aangegeven dat er 1194 gewonden zijn gevallen in de recente gebeurtenissen op het Tahrīrplein, van de kant van de politie 94. Een aantal van de gewonde rekruten zijn volgens het artikel beschoten met shotguns. Over de verwondingen van de demonstranten wordt verder niets vermeld. Ook de volgende dag zijn de protesten het hoofdnieuws met als titel ‘Derde bloedige dag op Tahrīr’ en een foto van een jongen met een grote hoofdwond en daardoor een gezicht vol bloed. Volgens het artikel hebben de politieke partijen hun inzet verhoogd om tot een oplossing van de crisis (‫ )ازمة‬te komen, terwijl er ondertussen al 35 doden en 1700 gewonden zijn gevallen. De demonstranten zouden hebben geprobeerd om via Muhammad Mahmūdstraat door te dringen tot het Ministerie van Binnenlandse Zaken, wat beschermd wordt door de veiligheidsdiensten. Er is even een moment van rust geweest, maar toen de demonstranten dachten dat de politie het plein zou aanvallen, begonnen ze weer met het gooien van stenen en molotovcocktails naar de veiligheidsdiensten en met pogingen om op te rukken naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De politie antwoordde hierop met traangas. Net als in de berichtgeving in het begin van de eerste periode ligt de nadruk op de passieve, verdedigende rol van de veiligheidsdiensten en op de aanvallen van de demonstranten. Er is volgens het artikel door verschillende organisaties opgeroepen tot een miljoenenprotest onder de naam ‘Miljoenenmars om het vaderland te redden’ om te benadrukken dat de parlementsverkiezingen door moeten gaan en dat er een onderzoekscommissie moet Pagina | 48 Chocolade en Bloemen


worden opgericht naar de gebeurtenissen van de laatste dagen. De SCAF heeft ondertussen een aanpassing van de wet tegen corruptie bekend gemaakt. De toon van de krant van 23 november lijkt te zijn veranderd. Er wordt geopend met de hoofdtitel ‘Miljoenen roepen: Maarschalk, de legitimiteit is op het Tahrīrplein’ met daaronder ‘5 nieuwe martelaren en 520 gewonden, terwijl de politie doorgaat met schieten’ en een grote overzichtsfoto van een vol Tahrīrplein. De dagen hiervoor werd over ‘doden’ gesproken, nu worden de overledenen benoemd als ‘martelaren’ (‫)شهداء‬. In het artikel wordt beschreven dat er meer dan een miljoen mensen op het Tahrīrplein bijeen waren en ook velen op de andere grote pleinen in de provincies om te vragen om een ‘regering om het land te redden’ op te richten en om te eisen dat het vertrek van de SCAF en de overdracht van de macht naar een burgerregering niet later dan begin mei zou plaatsvinden. Verder wordt er beschreven dat het door de demonstranten ingerichte veldhospitaal op het plein veel gewonden heeft moeten behandelen, waaronder veel mensen en zelfs kinderen met ademhalingsmoeilijkheden door traangas en met verwondingen van rubberen kogels. De Moslimbroeders die mee hadden gedaan aan de demonstraties van 18 november, hadden ditmaal opgeroepen om niet mee te doen aan het protest, maar om de machtsoverdracht via de geplande parlementsverkiezingen te laten plaatsvinden. In een artikel eronder over de uitkomst van een bijeenkomst van de politieke top wordt bevestigd dat er geen reden was om de parlementsverkiezingen van 28 november uit te stellen en dat de macht aan het eind van juni 2012 zou worden overgedragen aan een gekozen president. Daaronder staan twee opvallende stukjes over wat er in de New York Times en de Independent is geschreven over Egypte. In het artikel over de New York Times wordt besproken dat er is geschreven dat de gebeurtenissen de Amerikaanse regering in een moeilijke politieke positie hebben gebracht. Er moet volgens de krant in het Amerikaanse beleid een manier worden gevonden om de steun voor democratische veranderingen te verenigen met de wens voor stabiliteit en het wantrouwen tegen de islamisten, die een echte politieke macht zijn geworden. De New York Times heeft daar volgens dit artikel aan toegevoegd dat de gewelddadige botsingen tussen de demonstranten en de veiligheidsdiensten leken op die in februari, die resulteerden in het afzetten van Mubarak. Daarnaast wordt een artikel uit de Independent besproken waarin werd vermeld dat er weer vertraging heeft plaatsgevonden in het Egyptische Pagina | 49 Chocolade en Bloemen


hervormingsproces. Volgens de Independent zijn de mensen de straat op gegaan omdat er geen concrete hervormingen en veranderingen zijn doorgevoerd en dat de levensstandaard van de burgers zelfs is verslechterd, onder andere door vermindering van de opbrengst in de toerismesector. Al deze factoren hebben volgens de Britse krant bijgedragen in het opstapelen van frustratie en van gevoelens dat er niets zal veranderen. Het is opvallend dat er niet rechtstreeks door al-Ahrām over de achtergrond van de demonstraties wordt geschreven, maar dat dit wordt gedaan aan de hand van teksten van buitenlandse kranten.

Voorpagina van 24 november

Op de voorpagina van 24 november (zie afbeelding) wordt met een grote foto en de hoofdtitel ‘Tahrīr brandt opnieuw’ weer duidelijk de nadruk op het conflict gelegd. Hoewel er op de foto boven de gasmaskers en rennende mannen uit een demonstrant een vredesteken maakt, heeft de indruk van een slagveld de bovenhand. In de ondertitels wordt het door de regering bepaalde tijdsplan voor verkiezingen bekend gemaakt, maar er wordt ook vermeld dat er opnieuw is opgeroepen tot een miljoenenprotest en dat de sjeiks van de Azhar hebben Pagina | 50 Chocolade en Bloemen


opgeroepen tot een staakt-het-vuren. Naast een foto van zwaarbewapende politieagenten, die half achter verschansing, ogenschijnlijk rustig toekijken staan vier zinnen: ‘Terugkeer van het geweld tussen de demonstranten en de veiligheidsdiensten na een verzoening van een uur’; ‘Bron uit de veiligheidsdiensten: Onbekenden gooien molotovcocktails naar het leger en de politie’; ‘Er is morgen op het Tahrīrplein een massale begrafenisceremonie om de martelaren te herdenken’ en ‘De Minister van Gezondheid: Ja, er is gebruik gemaakt van echte kogels in de confrontaties’. Er wordt op de voorpagina verder niet in artikelen uitgeweid over de demonstraties, maar het blijft bij alleen koppen. Daaronder zijn drie foto’s geplaatst van demonstranten in Syrië, Yemen en een gevangen Sayf al-Islām al-Qadhāfī in Libië. Het lijkt door de positionering alsof er wordt gesuggereerd dat er dan wel ongeregeldheden zijn in Cairo, maar dat ook andere landen daar last van hebben en dat de situatie in Egypte dus niet uniek is. Op andere dagen is er ook geschreven over de opstanden in andere Arabische landen, maar worden de artikelen niet zo duidelijk tegenover elkaar gezet als op 24 november. De krant van 25 november opent met een grote foto van prikkeldraad in de omgeving van het Tahrīrplein met aan de ene kant een rij soldaten en aan de andere kant demonstranten. Het bijbehorende artikel heeft de hoofdtitel ‘De laatste kans.. stabiliteit of chaos’. In het artikel wordt beschreven dat terwijl er vanuit de regering intensieve pogingen worden gedaan om de situatie rond het Tahrīrplein te kalmeren er voor vrijdag door 74 organisaties en bewegingen is opgeroepen tot een miljoenendemonstratie. Dit terwijl de SCAF het Egyptische volk heeft opgeroepen tot waakzaamheid (‫ )يقظة‬en voorzichtigheid (‫ )حذر‬en om een eenheid te vormen om te voorkomen dat het land in totale chaos (‫ )الفوضى الشاملة‬vervalt, wat de veiligheid en stabiliteit van het land bedreigt. Verder is er nogmaals aangekondigd dat de verkiezingen volgens plan door zullen gaan. In dit artikel wordt de scheiding tussen aan de ene kant het leger, de politie en de SCAF, die het beste voor hebben met het land en stabiliteit willen terugbrengen en aan de andere kant de demonstranten die chaos veroorzaken nogmaals benadrukt. De afgelopen dagen openden de kranten met foto’s die de chaos leken te benadrukken. Op 26 november worden naast elkaar twee foto’s weergegeven van het Tahrīrplein waarop de vreedzaamheid is teruggekeerd, rechts een overzichtsfoto en links een close-up van al-Barādi‘ī met de titel ‘Gevaar voor een splitsing’ en de Pagina | 51 Chocolade en Bloemen


ondertitel ‘Het plein wijst al-Ganzūrī af, terwijl enkele politieke machten hem steunen’. Er staat op de voorpagina geen artikel over de demonstraties, maar er wordt in drie kolommen daaronder duidelijk gemaakt wat de eisen zijn van de mensen op het Tahrīrplein, wat al-‘Abāssīyah (waar pro-regering demonstraties worden gehouden) wil en wat premier al-Ganzūrī heeft gezegd na zijn aanstelling om een nieuwe regering te vormen. Tahrīr wil een regering die wordt geleid door mensen van het plein; een snellere berechting voor degenen die verantwoordelijk zijn voor het doden van de ‘martelaren van de revolutie’; een einde aan de militaire rechtspraak; een snelle berechting voor de iconen van de corruptie; het ontbinden van de rest van de NDP en zuivering van de media. al-‘Abāssīyah wil echter dat de SCAF blijft; dat het tijdschema voor de machtsoverdracht wordt gevolgd; stemmen in met al-Ganzūrī als premier en willen dat mediafiguren die de woede van de menigte hebben aangewakkerd hiervoor verantwoordelijk worden gehouden. De in de hoofdtitel benoemde splitsing komt in dit tegenover elkaar zetten van de eisen van de verschillende groepen duidelijk naar voren. In de derde kolom wordt aangegeven dat al-Ganzūrī heeft gezegd dat zijn autoriteit verder gaat dan die van welke premier ook in 60 jaar tijd en dat hij erop vertrouwt dat de SCAF haar macht zal overdragen. Het leek even of het fysieke conflict van de dagen ervoor nu alleen nog een ideologisch conflict was geworden, maar op 27 november wordt onder een foto van een gewonde jongen die door andere mannen wordt weggedragen beschreven dat de onrust weer is teruggekeerd in de omgeving van het Tahrīrplein. De directe aanleiding hiervoor was dat voor de gebouwen van de ministerraad een nieuwe ‘martelaar’ is gevallen onder de wielen van een politietruck. Volgens het artikel hebben de demonstranten en het Ministerie van Buitenlandse Zaken tegenstrijdige verslagen van de gebeurtenissen gegeven, wat de gevoelens van de demonstranten hebben versterkt. De demonstranten die al een paar dagen hun kamp voor de gebouwen van de ministerraad hebben opgeslagen riepen vijandige leuzen tegen de militaire raad en tegen de benoeming van al-Ganzūrī, die voor hen een overblijfsel van het oude regime was. Ondertussen was weer opgeroepen tot een miljoenendemonstratie om de overdracht van de macht te eisen en om de steun voor het voorstel om een revolutionaire regering onder leiding van al-Barādi‘ī te vormen uit te spreken. In al-‘Abāssīyah werden nog steeds steundemonstraties voor de SCAF georganiseerd, omdat de SCAF volgens de demonstranten daar voor stabiliteit kan Pagina | 52 Chocolade en Bloemen


zorgen. Daarnaast wordt er in de krant aandacht besteed aan de verkiezingen van de dag erna. Op 28, 29 en 30 november is het grootste gedeelte van de voorpagina gewijd aan de parlementsverkiezingen, die volgens het hoofdartikel van 28 november het begin vormen van de democratische verandering en een overdracht van de macht naar burgers. Er wordt veel aandacht besteed aan de toespraak van maarschalk Tantāwī die onder andere heeft gewaarschuwd dat Egypte nu op een kruispunt staat en dat het kan slagen en de politiek, economie en samenleving veilig kan stellen of dat de gevolgen erg gevaarlijk zijn (‫ )ان تكون العواقب في منتهى الخطورة‬en dat dat niet zal worden toegestaan. Op 29 november wordt de atmosfeer van veiligheid, orde en transparantie die tijdens de eerste dag van de verkiezingen heerste benadrukt. Volgens het artikel hebben veel vrouwen en ouderen hun stem uitgebracht en waren er geen criminelen of werden er stemmen gekocht. Hiermee is volgens het artikel een einde gekomen aan jaren van fraude en zijn de deuren van de hoop geopend voor een nieuwe morgen met vrijheid, democratie en een echte volksvertegenwoordiging. Op de voorpagina van 30 november wordt aangekondigd dat het tellen van de stemmen is begonnen en wordt een toespraak van veldmaarschalk Tantāwī aangehaald waarin hij zijn vreugde heeft geuit over de grote opkomst en over de beveiliging van de stembureaus. Hoewel de demonstraties in de omgeving van het Tahrīrplein doorgingen, werd er op deze voorpagina’s niets over gemeld. Op 1 december zijn de verkiezingen nog steeds het hoofdnieuws. De officiële uitslagen zijn nog niet bekend, maar volgens de titel gaan de Moslimbroeders, de salafisten en het ‘Egyptische blok’ aan de leiding. Eronder staat na drie dagen weer een artikel over het Tahrīrplein waar ‘een waakzame rust’ (‫ )هدوء حذر‬is teruggekeerd. Dit wordt bevestigd met een foto van mensen die rustig aan het wandelen zijn terwijl straatverkopers hun waren proberen te verkopen. De rust is wedergekeerd na de niet in eerdere kranten benoemde gewelddadige botsingen (‫ )المصادمات العنيفة‬die volgens de krant op de avond van 29 november hebben plaatsgevonden tussen demonstranten (‫ )المعتصمين‬en straatverkopers (‫ )عدد من الباعة الجائلين‬en tot 108 gewonden hebben geleid. Volgens een ooggetuige was de meerderheid van de mensen die de confrontatie zochten met de demonstranten echter geen straatverkopers, maar mensen met als enig doel het bezoedelen van het beeld van het Tahrīrplein zodat het zou worden Pagina | 53 Chocolade en Bloemen


ontruimd zonder te schieten. Ze zouden openlijk drugs hebben gebruikt en verhandeld, ruzie hebben gezocht en vrouwen seksueel hebben geïntimideerd. Ze hadden tenten meegebracht en kampeerden op het plein om zichzelf legitimiteit te geven als demonstranten en verspreidden geruchten om de demonstranten op te hitsen tot geweld. De aanvallers hebben volgens de in het artikel geciteerde gewonde demonstrant Karīm Hasan, eerst molotovcocktails, stenen en lege flessen gebruikt om de demonstranten aan te vallen, maar schoten later zelfs willekeurig in het rond met een shot gun. Hasan is overtuigd dat het ging om ‘georganiseerde bendes’ (‫ )عصابات منظمة‬die het doel hadden om de demonstranten van het plein af te lokken. Deze berichtgeving sluit niet aan bij de berichtgeving van voor de verkiezingen over de demonstraties. Het zijn niet meer de demonstranten die zelf voor chaos zorgen, maar criminelen die geïnfiltreerd zijn tussen de demonstranten en de demonstranten opstoken en zo voor chaos zorgen. Voor de dag erna is opgeroepen tot een miljoenendemonstratie op het Tahrīrplein om de martelaren van de weken ervoor te herdenken, maar ook tot een miljoenendemonstratie in al‘Abāssīyah om de regering te steunen. In een artikel daar direct naast wordt teruggekeken op uitlatingen van premier al-Ganzūrī die onder meer heeft gezegd dat de prioriteiten van de regering liggen bij het creëren van stabiliteit in de veiligheid van het land, sociale rechtvaardigheid, eerlijke verdeling van middelen, het vergroten van de werkgelegenheid voor jongeren, een daling in de prijzen en ‘dat wat tot nu toe nog niet bereikt is’ (‫)هو ما لم يتحقق حت اآلن‬. In een artikel aan het einde van de pagina wordt aandacht besteed aan de op te richten adviesraad waarvan maarschalk Tantāwī heeft bekendgemaakt dat er van de twintig plaatsen acht zijn gereserveerd voor de ‘jeugd van de revolutie’. Op 2 december wordt zonder veel uitweiding in een kort artikel nogmaals vermeld dat er voor vandaag twee protesten gepland zijn, maar de verkiezingen zijn nog steeds het hoofdnieuws. Hoewel de officiële uitslagen nog steeds niet bekend zijn, zullen volgens het artikel de Moslimbroeders het in de volgende ronde moeten opnemen tegen de salafisten. Daarnaast wordt er een overzicht gegeven van de gekozen individuele leden. Op 3 december zijn deze demonstraties het hoofdnieuws in een artikel met de titel ‘Tahrīr eert de martelaars, terwijl al-‘Abāssīyah de verkiezingen viert’. De redactie had er net zo goed voor kunnen kiezen om een foto van de steundemonstratie voor de legerraad te publiceren, maar heeft ervoor Pagina | 54 Chocolade en Bloemen


gekozen om een grote foto te plaatsen van de demonstranten op het Tahrīrplein, die symbolisch voor iedere martelaar een doodskist dragen. In het artikel wordt vermeld dat ze niet alleen de doden eren, maar ook roepen om een snelle overdracht van de macht aan een burgerregering en dat ze de nieuwe ministerraad onder leiding van alGanzūrī afkeuren. Ondertussen is er, volgens het artikel, ook door leiding van de revolutionairen een oproep gedaan om de kampen op te breken om de bewoners en bedrijven om het Tahrīrplein de kans te geven op een normaal dagelijks leven. Op het plein in al-‘Abāssīyah waren er tegelijkertijd duizenden mensen bijeen die in hun leuzen riepen om eenheid in plaats van verdeeldheid, bescherming voor de volgende verkiezingsrondes en voor steun aan de legerraad tot het einde van de overgangsperiode. Daarnaast werd vooral het succes van de eerste ronde van de verkiezingen gevierd. In een apart artikeltje ernaast wordt de uitslag van de verkiezingen verder besproken. Eronder wordt in een artikel een reactie van de woordvoerder van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken op de verkiezingsuitslag besproken. Volgens de woordvoerder is het het allerbelangrijkst dat er recht is gedaan aan de democratische principes, zelfs als blijkt dat er uiteindelijk misschien een islamistische regering is gekozen. Op 4 december wordt er weer geopend met een artikel over de verkiezingen. Eronder wordt bekend gemaakt dat er afspraken zijn gemaakt over het oprichten van een adviesraad en wie daar in komen te zitten. In een artikeltje ernaast met een foto van een rij met ‘doodskisten’ in de kleuren van de Egyptische vlag en met namen van de martelaren erop wordt vermeld dat al-Ganzūrī de keuze voor enkele kandidaten voor zijn nieuw te vormen regering zal herzien. Ook heeft hij besloten om toch geen ministerie voor de gewonden van de revolutie op te richten, maar een hoge raad. De symbolische doodskisten zijn door de demonstranten in de straat voor het gebouw van de ministerraad gezet. Dit wordt in het artikel bijna niet besproken. Het is daarom extra opvallend dat er door de redactie is gekozen om deze foto bij dit artikel te plaatsen. Hoewel de demonstraties aanhouden heb ik ervoor gekozen om hier de periode te beëindigen, omdat er nu in beide periodes evenveel dagen zijn besproken. Het analyseren van de oorzaak In deze periode wordt de oorzaak van demonstraties al vanaf het eerste artikel benoemd als het verwerpen van het principe document over de te vormen grondwet Pagina | 55 Chocolade en Bloemen


en om een snelle overdracht van de macht van de SCAF naar een burgerregering te eisen. De dag erna is de berichtgeving opeens veel minder transparant. Activisten hebben melding gemaakt van het ontruimen van het kamp van de gewonden en familieleden van de ‘martelaren van de revolutie’ op het Tahrīrplein. In de krant wordt alleen vermeld dat de politie het plein heeft ontruimd en dat dat leidde tot botsingen, waarbij de demonstranten de politie aanvielen. De dagen erna wordt er weinig aandacht besteed aan de oorzaak van de botsingen, behalve dat er op 22 november wordt vermeld dat de demonstranten zouden willen doordringen tot het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit was ook de officiële lezing van de regering, maar is echter niet erg waarschijnlijk, omdat de gevechten tussen veiligheidsdiensten en demonstranten een aantal straten van het ministerie af plaatsvonden en omdat het ministerie via veel meer wegen bereikbaar is. Op 23 november wordt opeens veel aandacht besteed aan de achtergrond van de demonstraties, maar dit wordt niet gedaan in nieuwsartikelen over gebeurtenissen, maar in twee artikelen waarin de berichtgeving in de Amerikaanse New York Times en de Britse Independent worden besproken. Hoewel het niet rechtstreeks om de woorden van al-Ahrām gaat, maar om die van andere kranten, is het zeer opvallend dat ervoor is gekozen om deze twee artikelen te bespreken op de voorpagina van de krant. Op 26 november worden de eisen van de demonstranten op het Tahrīrplein wel in punten genoemd op de voorpagina. Ze worden hier echter direct afgezet tegen de eisen van de demonstranten op het plein in al-‘Abāssīyah. De nadruk in die krant ligt dan ook op de tweesplitsing. Na een aantal dagen zonder berichtgeving over de demonstraties wordt op 1 december de indruk gewekt dat criminele elementen in het kamp van de demonstranten zijn geïnfiltreerd en voor chaos hebben gezorgd. De dagen erna wordt echter niet meer teruggekomen op dit thema. Het geven van een moreel oordeel In de vorige periode werden af en toe columns op de voorpagina geplaatst waarin de standpunten van de krant wat duidelijker naar voren kwamen. Dat is in deze periode niet het geval. Er wordt niet direct een moreel oordeel geveld, maar dit is in een aantal artikelen wel tussen de regels door te lezen. Vooral in het begin ligt de nadruk op de beschermende rol van de politie en de vernielzucht van de demonstranten, die actief de politie aanvallen. Toch wordt meer naar het einde van de periode in een aantal gevallen ervoor gekozen om meer aandacht aan de demonstranten op het Pagina | 56 Chocolade en Bloemen


Tahrīrplein te besteden, dan aan die op het plein in al-‘Abāssīyah. Op geen enkele voorpagina in deze periode is een foto afgebeeld van de pro-regeringsdemonstraties. De afwezigheid van berichtgeving hierover zegt veel. Het promoten van een oplossing Er wordt in deze periode geen duidelijke oplossing voor de botsingen en demonstraties gepromoot. In de eerste dagen van de botsingen lag de nadruk op de chaos die er was veroorzaakt en op het belang van het herstellen van de stabiliteit. Suggesties hoe deze stabiliteit bereikt zou moeten worden, worden echter niet gegeven. De demonstranten op het Tahrīrplein zien als oplossing het directe overdragen van de macht van de SCAF naar een burgerregering met afgevaardigden van de demonstranten. In de krant wordt geen openlijke steun hiervoor uitgesproken. Toch wordt het ook niet direct afgewezen. Economisch frame In de eerder beschreven periode kwam in een aantal artikelen duidelijk de verslechterende economische crisis naar voren en de rol die de protesten en de ontstane chaos daarbij speelden. In deze periode is dit ook terug te zien, maar niet prominent aanwezig. Op 18 november staat in een kort artikel op de voorpagina dat de beurs 2,4 miljard pond heeft verloren onder invloed van buitenlandse koersen en in afwachting van de demonstraties. Op 19 november wordt in een artikel geschreven dat de regering door verslechterde economische situatie opties aan het onderzoeken is om geld te lenen, onder andere van het IMF. In de rest van de artikelen van deze week komt de economische factor niet naar voren. Pas op 30 november, na de parlementsverkiezingen, staat er weer een artikel op de voorpagina waarin wordt geschreven dat ‘de droom van democratie’ de Egyptische aandelen in de afgelopen drie dagen omhoog heeft doen schieten en dat daarmee 13 miljard pond wordt gecompenseerd van de eerder geleden enorme verliezen. In de vorige periode werd gehamerd op het belang van stabiliteit voor de economie. Hier wordt dit niet meer expliciet benoemd, maar uit bovenstaande artikelen blijkt wel dat dit nog steeds een belangrijk punt is.



Human interest frame en verantwoordelijkheidsframe Het human interest frame en het verantwoordelijkheidsframe waren in de vorige periode al weinig gebruikt, maar in deze periode nemen ze helemaal geen belangrijke rol in. Op 1 december wordt zoals hierboven besproken wel de betrokkenheid van buitenstaanders in het ophitsen van de demonstranten genoemd, waarmee dat artikel ook onder het verantwoordelijkheidsframe zou kunnen vallen. Conclusie Van de frames die Hamdy en Gomaa (2012) hebben geïdentificeerd in de berichtgeving in staatskranten over de demonstraties tegen Mubarak zijn alleen het conflict frame en het economische frame duidelijk te identificeren in de hierboven beschreven periode van demonstraties tegen de SCAF. Het economische frame wordt bijna niet gebruikt, maar in de paar artikelen die hierin passen ligt de nadruk op de economische verliezen door de chaos in het land en later de winst door de geslaagde eerste ronde van de verkiezingen. Binnen het conflict frame is ook in deze periode de berichtgeving in de loop van de dagen veranderd. De eerste dagen lag de nadruk op het aanvallen van de politie door de demonstranten, waarop de politie weer reageerde. De politie beschermde het Ministerie van Binnenlandse Zaken, waar de demonstranten tot door wilden dringen. Met behulp van foto’s en koppen lag de nadruk vooral in het begin op de chaos. Op 23 november lijkt dit te zijn veranderd, maar op 24 november is het geweld in de berichtgeving weer teruggekeerd. Door de opvallende positionering van de foto’s en artikelen over demonstraties in andere Arabische landen lijkt het alsof er wordt gesuggereerd dat er weliswaar onrust is in het land, maar dat er veel landen zijn die daar last van hebben. In de dagen voor de verkiezingen wordt vooral het gevaar van verdeeldheid en het belang van eenheid benadrukt. Tijdens de verkiezingen wordt er helemaal geen aandacht aan de demonstraties besteed, maar het eerste artikel dat na de verkiezingen verschijnt over de demonstraties is erg opvallend. Op 1 december wordt er in dat artikel besproken hoe elementen van buiten zijn geïnfiltreerd in het kamp van de bezetters van het Tahrīrplein en dat ze de menigte ophitsten tot geweld. Hier wordt in de onderzochte voorpagina’s van de dagen erna niet meer op teruggekomen.



Hoofdstuk 4: Een revolutie in de berichtgeving? Egypte bevindt zich momenteel in een proces van verandering. Deze fase is nog volop in gang en wijzigingen en protesten daartegen blijven zich in een hoog tempo opvolgen in alle sectoren. In de journalistiek is ook veel veranderd in de bijna tien maanden tussen de val van Mubarak en de botsingen in Muhammad Mahmūdstraat. Het Syndicaat van de Journalisten, de overkoepelende journalistieke organisatie, is zich voorzichtig steeds kritischer gaan uiten over de regering en de SCAF. Er zijn op 26 oktober voor het eerst verkiezingen gehouden binnen het Syndicaat van de Journalisten waar de NDP geen directe invloed op had. De vakbond wordt nu voorgezeten door Mamdūh al-Wālī, die geen directe links heeft met het regime. Terwijl het Syndicaat eerder vooral mededelingen deed om het regime te steunen, werden er al snel na de benoeming van al-Wālī kritische officiële berichten bekend gemaakt over de militaire rechtspraak voor burgers en het oppakken en lastig vallen van journalisten (Chammah 2012). Het Syndicaat lijkt een vrije pers te stimuleren. De SCAF lijkt in hun mededelingen ook een vrije pers te stimuleren, maar volgens een in november 2011 verschenen rapport van Amnesty International wordt dit in de praktijk maar matig nageleefd. Kritiek op de regering wordt onderdrukt door kritische uitgaven van kranten te confisqueren en door journalisten, bloggers en andere critici op te pakken en aan te klagen. Redacteuren en journalisten zorgen er daarom soms nog steeds zelf voor dat ze geen politieke gevoelige berichtgeving plaatsen (Amnesty International 2011: 6-11). Kienle schreef al ver voor de revolutie (2000: 4): ‘The evolution of Egypt, like that of other countries supposedly on the road to ‘democratization’, may be thought of as an alternation of periods of extending, stagnating and contracting liberties’. Met het aftreden van Mubarak en de ontdekking van de bevolking dat ze hun stem kunnen laten horen als ze het met de politiek niet eens zijn, is er veel veranderd. Er is nog een lange weg te gaan, toch lijkt het of er een lichte omslag in de berichtgeving heeft plaatsgevonden, zelfs in de staatsmedia. Volgens Ibrāhīm ‘Īsá was deze omslag helemaal geen verandering van strategie, maar alleen het vervangen van waar voor de revolutie ‘Mubarak’ stond door ‘het leger’ (Elisa 2011: 16). Dit zei hij in een interview met de Index on Censorship in juni 2011. Ook uit mijn onderzoek blijkt dat er in de berichtgeving in de eerste en tweede onderzochte periode veel overeenkomsten zijn te vinden, maar het lijkt er toch op of er een kleine omslag richting meer staatsonafhankelijk nieuws heeft plaatsgevonden. Pagina | 59 Chocolade en Bloemen


Of die omslag in de berichtgeving op tijd heeft plaatsgevonden om het lezerspubliek tevreden te stellen en het vertrouwen in een zo objectief mogelijke verslaggeving te herstellen valt nog te bezien. Dit zal in ieder geval onder activisten zeer moeilijk worden. Zoals Hamdy en Gomaa (2012: 208) in hun conclusie schrijven: ‘The decision by semiofficial newspapers to back the Mubarak regime will damage their credibility in Egypt for years to come, particularly because the very same newspapers made an abrupt 180° turn once they realized that the protest was succeeding in bringing political change. Under these circumstances, it will be difficult for many to view state supported media as anything but a propaganda arm of Egypt’s rulers whoever they may be for some time to come’ (Hamdy en Gomaa 2012: 208). Conclusie In de recente geschiedenis van de Egyptische media hebben censuur en propaganda een prominente rol gespeeld. Het is moeilijk om zonder ‘alternatieve bron van waarheid’ de krantenartikelen te analyseren en uitspraken te doen over de geloofwaardigheid van de artikelen. Er valt zelfs over te discussiëren of zulke uitspraken überhaupt wel gedaan kunnen worden, maar dit was ook niet de vraagstelling van deze scriptie. Op de vraag of er een verandering is opgetreden in de berichtgeving over de demonstraties tegen de respectievelijke machthebbers is ook moeilijk een allesomvattend antwoord te geven. Er zijn in de periodes een aantal punten duidelijk naar voren gekomen. In beide periodes zijn de meeste artikelen geschreven binnen een conflict frame en verandert de berichtgeving langzaam in de loop van de dagen van de demonstraties. De demonstranten worden in beide periodes eerst afgebeeld als relschoppers en vandalen. De politie en het leger hebben in deze berichtgeving vooral een beschermde, passieve rol, terwijl de demonstranten hen actief aanvallen. De door de demonstranten veroorzaakte chaos en het belang van stabiliteit voor het land worden benadrukt. In beide periodes komt naar voren dat het regime voor deze stabiliteit zou kunnen zorgen. Een ander thema dat terugkomt in de berichtgeving in beide periodes is de ogenschijnlijke verdeeldheid onder de demonstranten en in het Pagina | 60 Chocolade en Bloemen


land. Vooral in de tweede periode ligt de nadruk op het belang van eenheid voor de bevolking. Er wordt in de laatste week van de eerste periode daarnaast meerdere malen aandacht besteed aan de invloed van ‘buitenlandse elementen’ op de demonstranten. In de tweede periode komt deze buitenlandse factor eigenlijk niet meer voor. Halverwege de eerste periode wordt door middel van foto’s en koppen veel aandacht besteed aan de steunbetuigingen aan Mubarak. In de tweede periode wordt er wel melding gemaakt van pro-regeringsbetogingen, maar komen deze niet prominent naar voren. Er wordt in die artikelen zelfs meer aandacht besteed aan de demonstraties op het Tahrīrplein. Het is opvallend dat in het definiëren van de oorzaak van de demonstraties in de eerste periode vooral sociale problemen worden genoemd. Pas op 3 februari wordt er voor het eerst melding gemaakt van de eis om het aftreden van Mubarak en een democratisering van het politieke systeem. In de tweede periode wordt vanaf de eerste berichtgeving over de demonstranten direct de eis om de overdracht van de macht van de SCAF naar een burgerregering kenbaar gemaakt. De morele standpunten van de krant komen in de columns van de eindredacteur in de eerste periode veel duidelijker naar voren, dan in de nieuwsberichten in de tweede periode. Toch lijkt in beide periodes ook in deze standpunten een beweging te zitten van het totaal afkeuren naar een beetje sympathie voor de demonstranten. Stabiliteit in het land en politieke, sociale en economische hervormingen worden in beide periodes als oplossing aangedragen. Hoe dit concreet zou moeten worden uitgevoerd wordt bijna niets over gesuggereerd. Daarnaast komt ook het economische frame voor in beide periodes. In de eerste periode is dit echter prominenter dan in de tweede periode. In deze artikelen wordt de verergering van de economische crisis door de ontstane chaos benadrukt. De enige oplossing voor deze economische crisis is het terugkeren van de stabiliteit in het land. Het human interestframe en het verantwoordelijkheidsframe komen in beide periodes bijna niet naar voren in de berichtgeving. Of er daadwerkelijk een verandering in de berichtgeving heeft plaatsgevonden en of dit samenhangt met een liberalisering van het beleid door de SCAF valt te betwijfelen. Volgens Amnesty International worden er nog steeds journalisten opgepakt om het uiten van kritiek op de regering en is er dus nog geen vrij Pagina | 61 Chocolade en Bloemen


mediaklimaat. Toch lijkt het erop dat er zelfs in de staatsmedia een langzame beweging wordt gemaakt naar meer onafhankelijkheid. In de tweede periode had veel meer aandacht besteed kunnen worden aan de pro-regeringsdemonstraties, maar werd er toch voor gekozen om de demonstraties op het Tahrīrplein prominent weer te geven. De krant zal altijd belangen blijven houden bij het publiceren van nieuwsartikelen en complete objectiviteit is een mooi streven, maar komt in de praktijk niet voor. Maar het lijkt er wel op of de eerste kleine stapjes richting meer staatsonafhankelijkheid zijn gedaan. Of dit proces zal doorzetten kan alleen de tijd ons leren.



Literatuurlijst Al-Ahrām, Cairo: Uitgeverij al-Ahrām:

26 januari 2011 – 12 februari 2011 17 november – 4 december 2011 (zie bijlage 1)

Index on Censorship, Sage Publications: vol. 1, 2000 – vol. 3, 2011.

Amnesty International, 2011 Broken Promises: Egypt’s Military Rulers Erode Human Rights, Londen: Amnesty International Publications.

W. Armbrust, 1996 Mass Culture and Modernism in Egypt, Cambridge: Cambridge University Press.

M. El-Bendary, 2010 The Egyptian Press and Coverage of Local and International Events, Lanham: Lexington Books.

M. Chammah, 2012 Finding a Voice: Egyptian State Newspapers Post Uprising, Carnegie Endowment for International Peace, http://www.carnegieendowment.org/sada/2012/04/04/finding-voice-egyptianstate-newspapers-post-uprising/a6ec, laatst bezocht op 14-7-2012. P. D’Angelo en J.A. Kuypers, 2010 Doing News Framing Analysis: Empirical and theoretical perspectives, New York / Oxon: Routledge.

I. Eissa, 2011 ‘Mubarak’s nemesis’, in: Index on Censorship, vol. 2, 2011: pp. 14 – 22.



R. M. Entman, 2004 Projections of Power: Framing news, public opinion, and U.S. foreign policy, Chicago / Londen: The University of Chicago Press.

R. Fowler, 1991 Language in the News: Discourse and ideology in the press, Londen / New York: Routledge.

G. Gerbner, 1977 Mass Media Policies in Changing Cultures, New York / Londen / Sydney / Toronto: John Wiley & Sons.

A. Gharbeia, 2007 ‘Lost in Process: The campaign against Egyptian bloggers is beginning to take its toll on the community’, in: Index on Censorship, vol. 36, nr. 3: pp. 51-55.

J. van Ginneken, 2002 De schepping van de wereld in het nieuws: de 101 vertekeningen die elk 1 procent verschil maken, Alphen aan de Rijn: Kluwer.

J. Glanville, 2007 ‘False Truths’, in: Index on Censorship, vol. 36, nr. 3: pp. 1-2.

K. Hassan, 2012 Dignity Revolutions and Western Donors: Redefining Relevance, Hivos: http://www.hivos.net/Hivos-Knowledge-Programme/Themes/Civil-Society-inWest-Asia/Latest-News/Dignity-Revolutions-and-Western-Donors-RedefiningRelevance, laatst bezocht 15-7-2012.

N. Hamdy en E.H. Gomaa, 2012 ‘Framing the Egyptian Uprising in Arabic Language Newspapers and Social Media’, in Journal of Communication, nr. 62: pp. 195-211.



C. Jensen (en Project Censored), 1997 20 Years of Censored News, New York: Seven Stories Press.

E. Kienle, 2000 A Grand Delusion: Democracy and Economic Reform in Egypt, Londen / New York: I.B. Tauris Publishers. E. Lust – Okar, 2005 Structuring Conflict in the Arab World: Incumbents, Opponents, and Institutions, Cambridge: Cambridge University Press.

R. al-Mahdi en Phillip Marfleet, 2009 Egypt: Moment of Change, Cairo: The American University in Cairo Press.

H. C. Metz, 1991 Egypt: a country study, Washington: United States Government Printing. T. Osman, 2011 Egypte: Een geschiedenis van Nasser tot na Mubarak, Amsterdam: Uitgeverij Bulaaq. M.A. Peterson, 2003 Anthropology & Mass Communication: Media and Myth in the New Millennium, New York / Oxford: Berghahn Books. N. Saad Zaghloul, 2012 Mohamed Mahmoud Battle, http://zaghaleel.wordpress.com/2012/05/31/mohamed-mahmoud-battle/, laatst bezocht op 10 juli 2012. P.J. Vatikiotis, 1992 The History of Modern Egypt: from Muhammad Ali to Mubarak, Baltimore: Johns Hopkins University Press, eerste druk 1969. J. Waterbury, 1984 The Egypt of Nasser and Sadat: The Political Economy of Two Regimes, Princeton: Princeton University Press, 1e druk 1983.





‫‪Corpuslijst krantenartikelen al-Ahrām‬‬ ‫‪Periode 1:‬‬ ‫‪Woensdag 26 januari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫احتجاجات واضطرابات واسعة في لبنان‪ :‬تكليف ميقاتي بتشكيل الحكومة‪ ..‬والحريري يتمسك ‪Opening:‬‬ ‫بالسلم األهلي‬ ‫‪Met een foto van een woedende menigte en een in brand staande auto, met‬‬ ‫المتظاهرون اللبنانيون يشعلون النيران في سيارة فريق قناة الجزيرة في طرابلس أمس‪bijschrift: .‬‬ ‫رشيد‪ :‬ال نرغب في اتفاق تجارة حرة مع أمريكا‬ ‫اهتمام إعالمي كبير بحوار " األهرام" مع العادلي ‪ -‬جماعة عراقية سلفية تعلن مسئوليتها عن جريمة اإلسكندرية‬ ‫لسد احتياجات السوق المحلية من البوتاجاز ‪ 533 -‬ألف طن من ثنائي ميثيل األثير‬ ‫شيكوالتة وورد في عيد الشرطة‬ ‫األمن ينجح في تفريق المتجمهرين في ميدان التحرير ‪ -‬استشهاد مجند أمن مركزي بالقاهرة وشابين بالسويس‪..‬‬ ‫وإصابة العشرات من رجال الشرطة والمتظاهرين‬ ‫مئات من المتظاهرين أمام ‪Met een kleine foto demonstranten, met het onderschrift:‬‬ ‫مبنى ماسبيرو أمس‪.‬‬ ‫موظفان بمكتب عريقات سربا "وثائق الجزيرة" ‪ -‬التحقيق يبرئ دحالن‪ ..‬وانتقادات حادة لكبير المفاوضين‬ ‫البشير‪ :‬انفصال الجنوب بات واقعا‬ ‫اختيار قيادات التربية والتعليم إلكترونيا‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Donderdag 27 januari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫وفاة ‪ 4‬وإصابة ‪ 111‬مواطنة و ‪ 165‬شرطيا والقبض على ‪ 133‬بالقاهرة ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫والمحافظات‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫تجدد االشتباكات بوسط القاهرة بين المتظاهرين وقوات األمن ‪o‬‬ ‫توجية تهم التجمهر ومقاومة السلطات وأتالف الممتلكات ل‪ 64‬من مثيري الشغب ‪o‬‬ ‫الحكومة مستمرة في اإلصالحات وملتزمة بحماية حرية التعبير دون تجاوزات ‪o‬‬ ‫‪Met een foto van ongeveer 50 politieagenten in volle bepakking en een paar‬‬ ‫‪honderd demonstranten die voornamelijk lijken te staan kijken. In een kader‬‬ ‫‪een foto van een jonge man met een groot verband op zijn wang en mond,‬‬ ‫العشرات من المواطنين أمام مستشفى السويس للمشاركة في جنازات ضحايا ‪met het onderschrift:‬‬ ‫المظاهرة‪ ..‬و في االطار أحد المصابين في المستشفى‪.‬‬ ‫اهتمام عالمي بالمظاهرات في مصر‬ ‫حادث عالقة له بالمظاهرات ‪ -‬مصرع أمين شرطة وسيدة في تصادم بالقاهرة‬ ‫الشريف‪ :‬ارفعوا أيديكم عن الشباب‬ ‫في اتصال هاتفي مع مبارك عاهل البحرين‪ :‬استقرار مصر استقرار لكل الدول العربية‬ ‫شخصان على دراجة نارية يثيران الشغب بالقاهرة‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Pagina | 67‬‬ ‫)‪S.C.Heijden (0414891‬‬

‫‪Chocolade en Bloemen‬‬

‫الحكومة تنفى حجب تويتر والفيس بوك وال تشويش على المحمول‬ ‫الخبراء يدعون المستثمرين للتريث قبل البيع ‪ -‬هبوط حاد للبورصة‪ ..‬والخسائر ‪ 03‬مليار جنيه‬ ‫ميقاتي يبدأ مشاوراته لتشكيل الحكومة اللبنانية الجديدة‬ ‫أوباما يشدد الهجوم على إيران وكوريا الشمالية‬ ‫تونس تطالب اإلنتربول بضبط بن علي وزوجته وأقاربهما ‪ -‬العهد لجديد أفرج عن ‪ 5433‬معتقل‪ ..‬و‪ 11‬ألفا‬ ‫فروا من السجون‬ ‫أمريكا تطالب بطرد خبير باألمم المتحدة شكك في هجمات سبتمبر‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Vrijdag 28 januari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫مبارك يتابع األحداث ويتصل بمحافظ السويس لالطمئنان على المواطنين ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫تجدد المظاهرات في السويس واإلسماعيلية والشيخ زويد‪ ..‬واألمن يلتزم بضبط النفس ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van ongeveer 30 biddende demonstranten compleet omringd‬‬ ‫جانب من المتظاهرين أثناء ‪door rustig toekijkende oproerpolitie, met het onderschrift:‬‬ ‫تأدية الصالة في حراسة قوات األمن بالسويس‬ ‫أحداث ‪ 52‬يناير‪ ..‬المعنى والمغزى‬ ‫الرئيس يطلب وضع قضية البطالة والفقر واألسعار على رأس أولويات الحكومة ‪ -‬الشريف ينفى هروب بعض‬ ‫قيادات الحزب وال تعديل وزاريا مرتقبا – التوسع في البطاقات التموينية ودعم البوتاجاز والبنزين والكهرباء‬ ‫السيد صفوت الشريف ‪Met een kleine foto van Safwat al-Sharīf, met onderschrift:‬‬ ‫خالل حديثه في المؤتمر الصحفي‬ ‫فتحي سرور‪ :‬بيان لنظيف أمام مجلس الشعب األحد ‪‬‬ ‫الرئيس مبارك يفتتح معرض القاهرة للكتاب غدا ‪‬‬ ‫‪ 43,52‬مليار جنيه خسائر البورصة‪ ..‬والدوالر يواصل ارتفاعه ‪‬‬ ‫القذافي يعرب لمبارك عن ثقته في استقرار مصر ‪‬‬ ‫انهيار عقار بالحرفيين بعد إخالئه من السكان‪ -‬استشهاد ‪ 7‬من رجال الحماية المدنية بينهم عقيدان ‪‬‬ ‫رجال ‪Met een foto van reddingswerkers met een brancard, met onderschrift:‬‬ ‫االنقاذ خالل استخراج جثة أحد الضحايا‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zaterdag 29 januari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫مصر تشتعل – مظاهرات حاشدة في القاهرة والمحافظات تطالب باإلصالح‪ ..‬وفرض حظر ‪Opening:‬‬ ‫التجوال‬ ‫‪Met daaronder een foto waarop honderden demonstranten voor een enorme‬‬ ‫‪politiemacht staan omgeven door rook/traangas, met het onderschrift:‬‬ ‫المتظاهرون خرجوا باآلالف في القاهرة والمحافظات أمس‬ ‫‪Hieronder het artikel met de koppen:‬‬ ‫القوات المسلحة تشارك الشرطة في تنفيذ القرار والمحافظة على األمن ‪o‬‬ ‫مصرع وإصابة المئات‪ ..‬والقوى السياسية شاركت في المظاهرات ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬



‫االستيالء على أسلحة ‪ 11‬قسم شرطة وتهريب المساجين ‪o‬‬ ‫شلل في حركة المرور وقطع السكة الحديد بين المحطة مصر وسيدي جابر ‪o‬‬ ‫اعتداءات على مقار الحزب الوطني‬ ‫استثناء رجال اإلعالن واإلسعاف والحماية المدنية من قرار الحظر‬ ‫حركة الطيران لم تتأثر‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zondag 30 januari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫عمر سليمان نائبا لرئيس الجمهورية وأحمد شفيق رئيسا للوزراء ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫القوات المسلحة تطالب المواطنين بااللتزام بحظر التجوال ‪o‬‬ ‫استمرار المظاهرات وفوضى في أنحاء البالد وسلب ونهب في غياب األمن ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪Met daaronder twee foto’s van ‘Umar Sulaymān en Ahmad Shafīq en‬‬ ‫‪daarnaast een grote foto van legervoertuigen met soldaten erop tussen‬‬ ‫‪honderden demonstranten in één van de zijstraten naar het Tahrīrplein, met‬‬ ‫‪.‬الشعب يلتف حول القوات المسلحة في ميدان التحرير ‪als onderschrift:‬‬ ‫‪Voordat het artikel gaat beginnen staan opnieuw twee ondertitels:‬‬ ‫استغاثات األهالي بعد اقتحام اللصوص لحرمة المنازل ‪o‬‬ ‫هروب آالف المساجين من مراكز وأقسام الشرطة ‪o‬‬ ‫‪Vervolgens sluit het artikel af met de koppen:‬‬ ‫األزهر يدعو الشباب إلى الحفاظ على أمن مصر وسالمتها ‪o‬‬ ‫مبارك يتلقي اتصاالت من أوباما وعبد هللا والقذافي وعباس ‪o‬‬ ‫استقالة أحمد عز من الحزب الوطني‬ ‫تأجيل امتحانات الجامعات والمعاهد‬ ‫تعطيل العمل اليوم في جميع البنوك‬ ‫تعليق العمل في البورصة‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Maandag 31 januari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫اجتماع للرئيس مبارك مع القيادات العسكرية ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫تكليفات للمحافظين لتوفير االحتياجات األساسية للمواطنين ‪o‬‬ ‫حشود المتظاهرين بميدان التحرير تطالب باإلصالح وترفض الفوضى ‪o‬‬ ‫الشرطة تستأنف عملها ‪ ..‬والعادلي يتفقد معسكرات األمن ‪o‬‬

‫‪‬‬



‫‪Met na de hoofdtitel en eerste ondertitel twee foto’s naast elkaar:‬‬ ‫‪o Rechts een foto van demonstranten in een zijstraat van het Tahrīrplein.‬‬ ‫‪Er zijn wel tientallen demonstranten te zien, maar de echte menigte op‬‬ ‫متظاهرون في ميدان ‪het Tahrirplein in de verte is zeer vaag, met onderschrift:‬‬ ‫التحرير أمس‬ ‫‪o Links een foto van Hosni Mubarak in het bijzijn van ‘Umar Sulaymān en‬‬ ‫الرئيس مبارك يستمع إلى الفريق سامي عنان ‪Ahmad Shafīq, met het onderschrift:‬‬ ‫رئيس األركان وإلى جانبه السيد عمر سليمان نائب رئيس الجمهورية‬ ‫‪En na de ondertitels een foto met 6 gewapende militairen met voor hen zes‬‬ ‫مجموعة من البلطجية الذين ‪geknielde en geboeide mannen met als onderschrift:‬‬ ‫اعتقلتهم القوات المسلحة تمهيدا لمحاكمتهم عسكريا‬ ‫تكليفات الرئيس للحكومة الجديدة‬ ‫استعادة االستقرار‪ ..‬تخفيف األعباء عن الجماهير ومحاصرة البطالة‪ ..‬التصدي بحسم للفساد‪Ondertitel: ..‬‬ ‫خطوات جادة لإلصالح السياسي‬ ‫الطيب وشنودة يؤكدان ثقتهما في الرئيس‬ ‫‪ Met zijn foto.‬مراد موافي رئيسا للمخابرات العامة‬ ‫إمبابى محافظا للوادي الجديد وعبد الوهب لشمال سيناء‬ ‫طنطاوي يتفقد تأمين مبنى اإلذاعة والتليفزيون‬ ‫فريق طبي متطوع للحاالت الحرجة‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Dinsdag 1 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫حكومة جديدة بال "رجال أعمال" ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫مبارك يصدر تكليفاته لمجلس الوزراء بعد أداء اليمين ‪o‬‬ ‫األولوية القصوي الستتباب األمن تمهيدا لعودة الجيش لثكناته ورفع حظر التجوال ‪o‬‬ ‫العمل الفوري للتحكم في معدالت التضخم ومحاربة الفساد بكل صوره أيا كان مرتكبوه ‪o‬‬ ‫‪Met twee foto’s: Rechts een foto van de nieuwe regering, met het‬‬ ‫‪ En links‬الرئيس مبارك خالل اجتماعه أمس مع الحكومة الجديدة بحضور نائب الرئيس‪onderschrift: .‬‬ ‫‪daar gelijk naast een foto van een vol Tahrīrplein vanuit de verte genomen,‬‬ ‫جانب من المظاهرات التي اندلعت في ميدان التحرير أمس‪met het onderschrift: .‬‬ ‫مظاهرات بالقاهرة واإلسكندرية واإلسماعيلية ومحافظات أخرى ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫المتحدث العسكري‪ :‬القوات المسلحة لم ولن تلجأ الستخدام القوة ضد الشعب ‪o‬‬ ‫عودة رجال الشرطة إلى الشوارع وضبط ‪o‬‬ ‫‪ 0‬آالف مسجون هارب و ‪ 1033‬مثير للشغب ‪o‬‬ ‫‪Vervolgens sluit het artikel af met de koppen:‬‬ ‫المطالبة في مجلس الشورى بتعديالت دستورية لتكون الرئاسة على فترتين فقط ‪o‬‬ ‫أرصدة القمح تكفي لتلبية االحتياجات ثالثة أشهر ‪o‬‬ ‫شهامة المصريين تعيد مسروقات ب ‪ 133‬مليون جنيه إلى "مصر لألسواق الحرة" ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬



‫الكهرباء مستمرة في البالد وال صحة لنبأ قطعها‬ ‫البنوك والبورصة مغلقة اليوم أيضا‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Woensdag 2 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫مظاهرة مليونية تطالب بالتغيير‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een paginabrede foto van het Tahrīrplein gevuld met mensen,‬‬ ‫حشود المتظاهرين تغطي كل شبر من ميدان التحرير ‪met als onderschrift:‬‬

‫‪‬‬

‫‪En daarna de volgende ondertitels:‬‬ ‫مطالب المتظاهرين تصل للحد األقصى‪ ..‬والمعارضة ترفض الحوار ‪o‬‬ ‫رفض البرادعي واختيار عمرو موسى وزويل لعرض مطالب المحتجين ‪o‬‬ ‫شفيق‪ :‬كل ما يحلم به الشباب سوف يتحقق ‪o‬‬ ‫القوات المسلحة تحذر من ارتداء أي شخص الزي العسكري‬ ‫الخارجية األمريكية تطلب من موظفيها مغادرة القاهرة‬ ‫ستاندرد آند بورز تخفض التصنيف االئتماني المصري‬ ‫تعويد فوري ألصحاب المنشآت المضارين – صرف المعاشات بكروت الصرف اآللي اليوم‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Donderdag 3 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina bestaat alleen uit koppen en foto’s (zie voorpagina scriptie):‬‬ ‫الماليين يخرجون تأييدا لمبارك ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫مسيرات ومظاهرات بالقاهرة والمحافظات للترحيب بقرارات الرئيس ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een paginabrede foto vol vreedzame demonstranten met‬‬ ‫‪spandoeken met steunbetuigingen aan het adres van Mubarak, met groot‬‬ ‫‪ .‬مظاهرة مليونية في حب الرئيس بحي المهندسين وميدان مصطفى محمود ‪onderschrift:‬‬ ‫اشتباكات بين المؤيدين والمعارضين بميدان التحرير ‪Daaronder rechts: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een foto met aan weerszijde stenen gooiende mensen, met het‬‬ ‫ميدان التحرير‪ :‬حوار مؤسف بالطوب والحجارة ‪onderschrift:‬‬ ‫يوم الوفاء لمبارك في كل محافظات مصر ‪Links:‬‬ ‫‪Met daaronder drie foto’s met veel vreedzame demonstranten met‬‬ ‫‪spandoeken en foto’s van Mubarak, met de onderschriften:‬‬ ‫االسكندرية‪ :‬نحن معك يا مبارك ‪o‬‬ ‫الشرقية‪ :‬بنحبك يا "ريس" ‪o‬‬ ‫الصعيد‪ :‬الوفاء للقائد ‪o‬‬ ‫الجماهير تجدد عهدها للقائد لضمان االستقرار واألمن‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬



‫‪Vrijdag 4 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫‪Opening: Hoofdtitels:‬‬ ‫منع العادلي وعز وجرانة والمغربي من السفر وتجميد حساباتهم ‪o‬‬ ‫المتظاهرون بميدان التحرير يواصلون اعتصامهم ويطالبون بتحقيق مطالبهم ‪o‬‬ ‫مبارك وابنه لن يترشحا النتخابات الرئاسة المقبلة ‪o‬‬ ‫شفيق‪ :‬أعتذر للشعب المصري عن أحداث ميدان التحرير ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪Gevolgd door twee foto’s. Rechts een foto van een gewonde die wordt‬‬ ‫المتظاهرون يحملون أحد ‪gedragen door een groep mannen, met het onderschrift:‬‬ ‫‪ en links een foto van minister-president Shafīq, met‬الجرحي بعد الهجوم الذي تعرضوا له‬ ‫السيد أحمد شفيق خالل المؤتمر الصفحي‪het onderschrift: .‬‬ ‫‪Daaronder de ondertitels:‬‬ ‫الحوار مفتوح وبال سقف ويمكن لإلخوان المشاركة فيه ‪o‬‬ ‫لن يمنع أحد مظاهرات اليوم مادامت سلمية ومستعد للذهاب للميدان ‪o‬‬ ‫أيام التغيير في مصر‬ ‫عمر سليمان‪ 52 :‬يناير حركة وطنية استجاب لها الرئيس‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Gevolgd door een kleinere foto van een man die wordt tegengehouden door‬‬ ‫الشباب يحيط باحد المتورطين في احداث العنف ‪andere mannen, met het onderschrift:‬‬ ‫أوباما يقول إنه يصلى من أجل انتهاء العنف في مصر‬ ‫النائب العام‪ :‬التحقيق في االستيالء على المال العام‬ ‫أبو المجد‪ :‬نتفاوض حول مطالب الشباب‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zaterdag 5 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫مئات اآلالف في التحرير يطالبون بالتغيير ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫المشير يتفقد تأمين المتظاهرين‪ ..‬وشفيق يدعوهم إلنهاء اعتصامهم ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een grote foto van een vol Tahrīrplein met op de voorgrond een‬‬ ‫حشود غفيرة في ميدان التحرير ‪grote Egyptische vlag, met het onderschrift:‬‬ ‫‪En in het groot de ondertitels:‬‬ ‫المتظاهرون في ميدان مصطفى محمود يهتفون "ال للتخريب‪ ..‬نعم لالستقرار" ‪o‬‬ ‫عمر سليمان‪ :‬ال يمكن للرئيس أن يغادر منصبه اآلن حتى التعم الفوضى ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪Onder deze ondertitels en naast het artikel staat een foto van een plein vol‬‬ ‫‪aanhangers van Mubarak, wel een stuk meer ingezoomd dan bovenstaande‬‬ ‫وآالف المؤيدين للرئيس مبارك في ميدان مصطفى محمود ‪foto, met het bijschrift:‬‬ ‫ثورة واحدة‪!..‬‬

‫‪‬‬



‫منع رشيد من السفر وتجميد حساباته بالبنوك‬ ‫حشود كثيفة في المنصورة‪ ..‬وهدوء في السويس وكفر الشيخ‬ ‫ساويريس يشرف على إذاعة الثورة!‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zondag 6 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫استقالة الشريف وجمال مبارك وعزمي وعز وشهاب وهالل من أمانة الوطني ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫حسام بدراوي أمينا عاما جديدا ورجب للتنظيم وعبدالاله لإلعالم وهيبة للشباب وكمال للتثقيف` ‪o‬‬ ‫شفيق‪ :‬وضع االحتياجات األساسية والمواد الغذائية والوقود مطمئن وأحوال األمن تتحسن ‪o‬‬ ‫منع الوزراء السابقين من السفر والتحفظ على أموالهم لوجود "تحقيقات جارية" بناء على بالغات ‪o‬‬ ‫نائب الرئيس يجري حوارا إيجابيا مع القوى السياسية‪ ..‬ونفى أنباء تعرضه لمحاولة اغتيال ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪Gevolgd door een foto van honderden demonstranten voor het Egyptisch‬‬ ‫المعتصمون في ميدان ‪museum (net naast het Tahrīrplein), met het onderschrift:‬‬ ‫التحرير لليوم الثاني عشر التوالي‬ ‫باباندريو في القارة لنقل ‪ met ondertitel:‬أوباما‪ :‬مبارك رجل وطني وعليه اتخاذ القرار الصائب‬ ‫أوروبية‪ ..‬وبريطانيا مستعدة لوقف تهريب األموال المصرية‬ ‫ضبط ‪ 2‬أجانب بمظاهرات األسماعيلية بينهم ‪ 0‬فلسطينيين‬ ‫رشيد يقرر العودة إلى مصر‬ ‫أربعة ملثمين أجروا الحراس على ‪ met ondertitel:‬تفجير محطة تغذية خط الغاز المتجه إلى األردن‬ ‫مغادرة المحطة قبل تفجيرها‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Maandag 7 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫شباب الميدان يحاور سليمان‪ ..‬واالعتصام مستمر ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door twee foto’s naast elkaar. Rechts een foto van ‘Umar Sulaymān‬‬ ‫‪in overleg met een aantal mannen en links een foto van prikkeldraad met‬‬ ‫سليمان ‪daarachter tientallen demonstranten (in close-up), met één onderschrift:‬‬ ‫ينصت إلى آراء الشباب في حواره معهم أمس‪ ..‬بينما احتشد مليونا مصري في ساحة ميدان التحرير‬ ‫اإلخوان ينضمون إلى الحوار ألول مرة ‪Daaronder de ondertitel:‬‬ ‫عقل الثورة‬ ‫‪ %12‬عالوة خاصة للعاملين وأصحاب المعاشات من إبريل‬ ‫األموال العامة تحقق مع عز والمغربي وجرانه ورشيد‬ ‫البنوك بدأت العمل ونشاط البورصة متوقف غدا‬ ‫‪ 1257‬طعنا أمام دوائر محكمة النقض لسرعة البت‬ ‫إعانات للعاملين بالمنشآت المتضررة بنسبة ‪ %123‬من األجر‬ ‫اإلفراج الفورى عن المزارعين في سداد مديونياتهم‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫إسرائيل تعجل بإنشاء السياج األمني على الحدود مع مصر‬ ‫ضبط ‪ 513‬مسجونين هاربين و‪ 561‬قطعة سالح ناري‬ ‫أسامة الشيخ ينفي استقالته‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Dinsdag 8 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫محاوالت لتشكيل ائتالف ثورة ‪ 52‬يناير ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫المتظاهرون يطالبون بمحاكمة الفساد‪ ..‬وأنباء غير مؤكدة باإلفراج عن وائل غنيم ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van Usāmah al-Bāz op het Tahrīrplein omringd door drie‬‬ ‫أسامة الباز في ميدان التحرير بعد غياب سنوات عن األضواء ‪mannen, met het onderschrift:‬‬ ‫كهنة الخارج‬ ‫المالحقة الشعبية للفساد و الفاسدين مستمرة‬ ‫بالغات جديدة ضد عز والمغربي وجرانة ‪Ondertitel:‬‬ ‫مبارك يعقد اجتماعين لبحث األوضاع الداخلية وتنفيذ اإلصالحات السياسية‬ ‫رئيس الوزراء اليوناني ‪ met de ondertitel:‬أوباما يدعو لحكومة نيابية منتخبة تمثل الشعب المصري‬ ‫يرجئ زيارته للقاهرة‬ ‫مجهولون يطلقون قذائف " آر‪ .‬بي‪ .‬جي" على معسكر لألمن المركزي برفح‬ ‫حظر التجوال من ‪ 1‬مساء حتى ‪ 6‬صباحا من أمس‬ ‫البورصة تستانف عملها األحد المقبل‬ ‫في أول اجتماع للحكومة‪ :‬الوزراء يقفون حدادا على أرواح شهداء المظاهرات‬ ‫تشمل معاشات السادات وغير المنتظمين ‪Boventitel:‬‬ ‫العالوة الخاصة من أول أبريل دون حد أقصى ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫عالج مجاني طوال اليوم في الئحة المستشفيات الجديدة‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Woensdag 9 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫سليمان‪ :‬مصر بين خيارين‪" ..‬الحوار" أو اإلنقالب" ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Met een paginabrede foto van duizenden mensen op het Tahrīrplein, met het‬‬ ‫تدفق ال يتوقف من المتظاهرين على ميدان التحرير ‪onderschrift:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫نائب الرئيس في حوار مع رؤساء التحرير‪ 0 :‬لجان لتعديل الدستور و المتابعة وتقصى حقائق ‪o‬‬ ‫"األربعاء األسود"‬ ‫االعتداء على المتظاهرين بالميدان إساءة للوطن كله ‪o‬‬ ‫ال مشكلة في تلبية مطالب الشباب والقوات المسلحة تضمن ذلك ‪o‬‬ ‫المظاهرات تتجاوز ميدان التحرير وتلتف حول مجلس الوزراء و لشعب والداخلية ‪o‬‬ ‫‪ 9‬قروش تراجعا في سعر الدوالر بعد تدخل البنك المركزي‬ ‫اتهام العادلي بالقتل العمد والتحريض‬ ‫الجبلي وحسين سالم ينضمان إلى قائمة بالغات الفساد ‪Ondertitel:‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫فودافون مصر‪ :‬المساهمون معروفون ومقيدون بالبورصة‬

‫‪‬‬

‫‪Donderdag 10 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫المتظاهرون يجبرون الحكومة على نقل اجتماعاتها إلى مصر الجديدة ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫االتفاق على تعديل ‪ 6‬مواد بالدستور‪ ..‬قابلة للزيادة ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een paginabrede foto van demonstranten die een meterslange‬‬ ‫الحشود تفترش العلم في ‪Egyptische vlag met zich meedragen, met het onderschrift:‬‬ ‫شارع مجلس الشعب‬ ‫امتداد اإلضرابات إلى عشرات الشركات والنقابات والمصالح الحكومية بالقاهرة والمحافظات ‪Ondertitel:‬‬ ‫التغيير لمصر ال عليها‬ ‫قرار تجميد ‪ met de ondertitel:‬تكليف األجهزة الرقابية بجمع األدلة والمستندات عن المتورطين في الفساد‬ ‫حسابات ‪ 4‬مسئولين سابقين يقتصر على ارصدتهم الشخصية فقط‬ ‫‪ 99‬قسم شرطة تعرضت للحرق والتدمير‬ ‫استهداف ‪ 6‬سجون خالل األحداث‪ ..‬وضبط ‪ 1433‬سجين هارب ‪Ondertitel:‬‬ ‫مستشارو النيابة اإلدارية يعترضون على تشكيل لجنة تعديل الدستور‬ ‫تأجيل الدراسة بالمدارس والجامعات أسبوعا‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Vrijdag 11 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫عهد جديد في مصر ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫قبل ساعات من خطاب مبارك‪ ..‬الجيش يتأهل لقيادة الدولة وسط ترحيب الجماهير ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een bijna paginabrede foto van verantwoordelijke uit het leger, die‬‬ ‫اللواء أركان حرب حسن الرويتي قائد المنطقة ‪demonstranten toespreken, met onderschrift:‬‬ ‫العسكرية المركزية يتحدث إلى المتظاهرين في ميدان التحرير يبلغهم بأتهم سيتلقون أخبارا سارة خالل ساعات‬ ‫ضمير مصر‪ ..‬يقود التغيير‬ ‫مظاهرات غاضبة بالقاهرة والمحافظات وعدد من المصالح الحكومية‪Hoofdtitel:‬‬ ‫شفيق‪ :‬لجنة تقصى حقائق بشأن "موقعة الجمل" واالنفالت األمني ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van duizenden demonstranten met Egyptische vlaggen, zonder‬‬ ‫‪onderschrift.‬‬ ‫بالغ للمحامي العام باإلسكندرية حول أمالك نظيف‬ ‫األهرام تنقذ ملفات محكمة دمنهور بالكامل‬ ‫‪ 22‬صحفيا هولنديا في الغردقة‪ ..‬اليوم‬ ‫الفريق سعد الدين الشاذلي في نعمة هللا‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫‪Zaterdag 12 februari 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina bestaat uit één artikel:‬‬ ‫‪ 11‬فبراير ‪ ..5311‬سقوط نظام مبارك ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een foto van demonstranten die een spandoek vasthouden met‬‬ ‫مبروك لشعب مصر‪ ,‬عايزين حكومة شريفة‪ ,‬دم الشهداء امانة الجيش ‪de tekst:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫ثورة الشباب أنهت ‪ 03‬عاما من احتكار السلطة‪ ..‬والجيش يتسلم الحكم ‪o‬‬ ‫الشعب يرقص في الشوارع احتفاال بالحصول على كأس "الحرية" ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪Periode 5:‬‬ ‫‪Donderdag 17 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫قانون اإلفساد السياسي يصدر قريبا والمشاورات مستمرة حول وثيقة السلمى ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫استمرار االنقسام حول مليونية الغد بين اإلسالميين والليبراليين واليسار ‪Ondertitel:‬‬ ‫مقتل ‪ 16‬وهجمات على سفارات خليجية وغربية‪ ..‬وتركيا تحذر دمشق من العزلة ‪Boventitel:‬‬ ‫وزراء الخارجية العرب يسعون لحل أزمة سوريا دون تدخل أجنبى ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Met een foto van al-‘Arabī en Sjeikh Hamad bin Hāsim.‬‬ ‫السعودية تطالب إدانة األمم المتحدة مؤامرة الغتيال سفيرها‬ ‫‪ 10‬ديسمبر الحكم في دعوى المخاصمة في قضية رد قاضي مبارك‬ ‫ومازن يلتقى مع مشعل بالقاهرة ‪ 50‬نوفمبر‬ ‫حيل خسائر شركات السياحة والمقاوالت ‪ 2‬سنوات‬ ‫تنظيمية الثورة تتجه للتصعيد ومخاوف من فشل مهمة المبعوث األممي ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫تعزيز االستعدادات العسكرية بصنعاء تحسبا لمواجهات بين صالح ومعارضيه ‪Ondertitel:‬‬ ‫يمنيون معارضون خالل ‪Met een foto van gewapende mannen, met het onderschrift:‬‬ ‫مظاهرة ضد الرئيس صالح‬ ‫سودان يتهم أمريكا بالتخطيط إلسقاط نظامه‬ ‫‪ 11‬ألف طالبة وطالبة يؤدون االمتحانات بالسعودية‬ ‫فريق مصري يفوز بجائزة "انتل" العالمية للكشف المبكر عن فيروس "سي"‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Vrijdag 18 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫العزل والحرمان من الحقوق السياسية للفاسدين في مصر ‪Opening:‬‬ ‫‪ 06‬منظمة مجتمع مدني تلقت تمويال مشبوها‬ ‫واشنطن دخلت سيرك التسوية في اليمن‬ ‫‪Met een foto van Jemenitische mannen die op zandzakken staan om‬‬ ‫‪demonstraties te filmen.‬‬ ‫البورصة تخسر ‪ 5.4‬مليار جنيه قبيل جمعة "الوثيقة"‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬



‫رئيس الجالية المصرية في السعودية ل"األهرام"‪ :‬أدعو لمد فترة التسجيل واعتماد "اإلقامة" كبديل للتصويت‬ ‫أمير الكويت يرأس اجتماع الحكومة لبحث تداعيات الموقف ‪Boventitel:‬‬ ‫تعليق جلسات مجلس األمة في أعقاب اقتحام المحتجين له ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫حركة "احتلوا وول ستريت" يعدون بالرد على طردهم من حديقة نيويورك‬ ‫إخطار قانوني لمحتجي حركة (احتالل لندن) لفض اعتصامهم‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zaterdag 19 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫اإلخوان والسلفيون احتكموا إلى الميدان ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫المتظاهرون طالبوا بإسقاط وثيقة المبادئ وتسليم السلطة للمدنيين ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van demonstranten met Egyptische vlaggen en een spandoek ,‬‬ ‫المتظاهرون بالتحرير يرفعون شعارات عديدة منها‪ ..‬ال وصاية ألحد على شعب ‪met onderschrift:‬‬ ‫المصري‬ ‫عودة العمل بميناء دمياط‬ ‫الحكومة تبحث االقتراض من صندوق النقد‬ ‫مصدر مسئول‪ :‬تسليم السلطة سيتم وفقا لإلعالن الدستوري‬ ‫أمير الكويت‪ :‬بالدنا لن تكون ساحة للفوضى‬ ‫سقوط ‪ 124‬شهيدا في تعز منذ بداية الثورة ‪Boventitel:‬‬ ‫مجلس األمن يبحث بعد غد سبل حل األزمة اليمنية‪Hoofdtitel:‬‬ ‫انتهاء المهلة العربية لدمشق دون نتائج والجامعة تعلن خطة تحركها خالل ساعات‬ ‫‪Met een foto van vrouwen met Syrische vlaggen.‬‬ ‫فلسطيني يفوز بجائزة اليونسكو للتسامح والالعنف‬ ‫ال خلوة شرعية بعد اليوم في سجن العقرب‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zondag 20 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫الحكومة تواصل مشاوراتها حول وثيقة المبادئ ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫المادة ‪ 9‬بعد تعديلها‪ :‬يؤخذ رأي القوات المسلحة في تشريعاتها ‪Ondertitel:‬‬ ‫اعتقال سيف اإلسالم القذافي‬ ‫‪Met foto van de gevangen Sayf al-Islām al-Qadhāfī‬‬ ‫قوات األمن تفض اعتصام ‪ 533‬شخص في ميدان التحرير‬ ‫‪Met een kleine foto van honderden demonstranten naast een kapotte‬‬ ‫‪politievrachtwagen met op de achtergrond een grote traangaswolk, met‬‬ ‫فض اعتصام ميدان التحرير أمس ‪onderschrift:‬‬ ‫دمشق تطالب تعديل ‪ 11‬بندا في الوثيقة العربية‬ ‫الجيش يبدأ عملية إنتشار على الحدود التركية ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van honderden Syrische demonstranten die een groot spandoek‬‬ ‫‪dragen.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬



‫اندالع أعمال شغب جديدة في البحرين‬ ‫اتجاه لتأجيل جلسة مجلس األمن إلى ‪ 51‬نوفمبر‬ ‫إحالة ملف محاولة اغتيال الرئيس اليمني إلى النيابة ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van twee schreeuwende oude Jemenitische mannen met lange‬‬ ‫‪baarden.‬‬ ‫بان كي مون‪ 633 :‬مليون أفريقي بال خدمات الطاقة الحديثة‬ ‫خمس سكان الشرق األوسط وشمال إفريقيا من الشباب‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Maandag 21 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫مصر في مفترق طرق ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬ ‫تصاعد المواجهات بين األمن والمتظاهرين في التحرير ‪o‬‬ ‫الثوار يعودون إلى الميدان بعد إخالئه بالقوة‪ ..‬واستقالة وزير الثقافة عماد أبو غازي ‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪Met een paginabrede foto van honderden demonstranten op het Tahrīrplein‬‬ ‫‪tussen smeulende resten en met rookwolken/traangaswolken op de‬‬ ‫ميدان التحرير بعد احتراق خيام المعتصمين ليل أمس ‪achtergrond, met het onderschrift:‬‬ ‫ارتفاع اعداد المصابين إلى ‪1194‬‬ ‫قذائف صاروخية على مبنى "البعث" في دمشق‪ ..‬واألسد‪ :‬لن نرضخ ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫الجامعة العربية ترفض التعديالت السورية على وثيقة المراقبين‪ ..‬ووزراء الخارجية يجتمعون ‪Ondertitel:‬‬ ‫الخميس‬ ‫‪Met dezelfde foto als op 20 november van Syrische demonstranten‬‬ ‫وزير الداخلية الكويتية‪ :‬ساحة اإلرادة مفتوحة لكن المسيرات ممنوعة‬ ‫اعتقال عبد هللا السنوسي رئيس مخابرات "القذافي"‬ ‫‪Met een kleine foto van hem.‬‬ ‫السلطة والمعارضة تقتربان من إتفاق نهائي للتسوية السياسية في اليمن‬ ‫‪Met een foto van president Sālih in overleg met militairen.‬‬ ‫‪ 11‬دولة تشارك في سمبوزيوم شرم الشيخ الدولي األول‬ ‫‪ " :5315‬أولمبياد سياسية كبري" تحدد ميزان القوى لعشر سنوات قادمة‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Dinsdag 22 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫يوم ثالث "دام" في التحرير ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫مقتل ‪ 02‬وإصابة ‪ ..1733‬ودعوة إلى مليونية اليوم وإصدار مرسوم بقانون "إفساد الحياة ‪Ondertitel:‬‬ ‫السياسية"‬

‫‪‬‬



‫‪Met een grote foto van een jongeman met veel bloed op zijn hoofd die door‬‬ ‫شاب في عمر الزهور ‪een andere jongeman wordt gedragen, met het onderschrift:‬‬ ‫يعاني من جراحه خالل اشتباكات أمس‬ ‫قبيل اعالن تشكيل الحكومة الجديدة اليوم ‪Boventitel:‬‬ ‫رأيس تجري مباحثات مع مسئولين في المجلس االنتقالي الليبي ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫أردغان لألسد‪ :‬ليس هناك كرسي دائم ‪Boventitel:‬‬ ‫مقتل ‪ 14‬شخصا برصاص قوات األمن‪ ..‬وخطوات تصعيدية ضد دمشق للوزارى العربي بعد ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫غد‬ ‫‪Met een foto van jongemannen met een Engelstalig spandoek waarop ze‬‬ ‫‪vragen waarop de internationale gemeenschap aan het wachten is.‬‬ ‫" بن عمر" يمدد زيارته إلى صنعاء‪ ..‬وأمر ‪ 033‬جندي من الحرس الجمهوري‬ ‫الزعنون‪ :‬نرفض دعوات الوطن البديل‬ ‫ألمانية تعترف بإلقاء طفلها من نافذة الطابق الخامس‬ ‫هل ينهار الحلم في قيام أوروبا الموحدة؟‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Woensdag 23 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫الماليين تهتف‪ :‬يا مشير‪ ..‬الشرعية في التحرير ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪ 2‬شهداء جدد و‪ 253‬مصابا‪ ..‬والشرطة تواصل إطالق الرصاص ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een paginabrede foto van een afgeladen Tahrīrplein, met het onderschrift:‬‬ ‫حشود الثوار مألت ميدان التحرير في مليونية "إنقاذ الوطن"‬ ‫عاشور والعوا وأبو الغار عقب االجتماع مع عنان‪ :‬حكومة إنقاذ وطني وانتخابات رئاسية قبل نهاية يونيو‬ ‫‪Met een foto van de legerraad in overleg met anderen, met het onderschrift:‬‬ ‫االجتماع المشترك بين المجلس األعلي للقوات المسلحة وزعماء األحزاب والشخصيات السياسية‬ ‫البرادعي لم يشارك في االجتماع‬ ‫شرف بعد خروجه من مجلس الوزراء‪ :‬نفذنا مطالب الشارع‬ ‫صالح يوافق على خطة نقل السلطة في اليمن‬ ‫المجلس التأسيسي في تونس يعقد أولى جلساته‬ ‫نيويورك تايمز‪ :‬أحداث مصر تضع واشنطن في مأزق سياسي صعب‬ ‫إندبندنت‪ :‬التباطؤ نحو اإلصالح وراء ثورة المصريين مرة أخرى‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Donderdag 24 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina: Eerste helft geen artikel, alleen een grote en kleine foto en grote‬‬ ‫‪koppen, met daaronder drie foto’s van demonstranten in Syrië en Yemen en een‬‬ ‫‪gevangen Sayf al-Islām al-Qadhāfī en artikelen uit die landen onder de foto’s :‬‬ ‫التحرير يشتعل مجددا ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Ondertitels:‬‬

‫‪‬‬



‫إعداد الدستور ‪ 13‬أبريل واالستفتاء عليه ‪ 03‬مايو‪ ..‬والترشح للرئاسة ‪ 16‬إبريل والتصويت ‪53‬‬ ‫يونيو‬ ‫غدا مليونية الفرصة األخيرة‪ ..‬وشيخ األزهر يدعو لوقف إطالق النار ‪o‬‬ ‫عودة العنف بعد مصالحة لمدة ساعة بين المتظاهرين واألمن ‪o‬‬ ‫مصدر أمني‪ :‬مجهولون يرشقون قوات الجيش والشرطة بالمولوتوف ‪o‬‬ ‫جنازة جماعية لتشييع الشهداء من ميدان التحرير غدا ‪o‬‬ ‫وزير الصحة‪ :‬نعم تم استخدام ذخيرة حية في المواجهات ‪o‬‬ ‫‪Met een paginabrede foto van rennende en stenen gooiende jongemannen‬‬ ‫‪omgeven door rook/traangas, terwijl daarboven uit een man staat die een‬‬ ‫امواج الثورة الثانية توقفت في شارع محمد محمود ‪vredesteken maakt, met het bijschrift:‬‬ ‫واشتباكات في شوارع مجاورة‬ ‫‪Met een kleine foto van zwaarbewapende oproerpolitie die rustig op een rijtje‬‬ ‫‪staat te kijken, half achter verschansing‬‬ ‫الجامعة‪ :‬وزراء الخارجية العرب في مواجهة نظام األسد‬ ‫‪Met een foto van een man met een spandoek met een foto van een gewonde‬‬ ‫مقترح لحل حزب البعث أحد ‪, met het onderschrift:‬إصالحات بشار ‪baby met daaronder‬‬ ‫إصالحات األسد‬ ‫صالح والمعارضة يوقعان المبادرة الخليجية‬ ‫الثورة اليمنية في انتظار ‪Met een foto van jonge demonstranten, met het onderschrift:‬‬ ‫محطة تنحي صالح‬ ‫حكومة جديدة‪ ..‬وامكانية محاكمة سيف القذافي بليبيا‬ ‫‪Met een foto van een bewaakte Sayf al-Islām al-Qadhāfī, met het onderschrift:‬‬ ‫سيف االسالم فقد والده واصابعه‬ ‫‪o‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪Vrijdag 25 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫الفرصة األخيرة‪ ..‬أستقرار أو فوضى ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫العسكري يطالب الشعب باليقظة‪ ..‬واالنتخابات في موعدها‪ ..‬والثوار يواجهونه ب ‪ 9‬مطالب ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door een paginabrede foto met demonstranten die aan de‬‬ ‫‪prikkeldraadafscheiding staan te trekken en aan de andere kant van het‬‬ ‫سلك ‪prikkeldraad militairen die afstand lijken te houden, met het onderschrift:‬‬ ‫شائك للعزل بين المتظاهرين وقوات األمن في شارع محمد محمود‬ ‫أبو مازن ومشعل يبحثان سبل إنهاء االنقسام الفلسطيني وتطبيق بنود اتفاق المصالحة‬ ‫بدء مشاورات تشكيل الحكومة اليمنية الجديدة برئاسة المعارضة‬ ‫وزراء الخارجية العرب يمهلون سوريا يوما لتوقيع بروتوكول بعثة المراقبين‬ ‫‪Met een grote foto met afgevaardigden van de verschillende landen.‬‬ ‫مصرع وإصابة ‪ 12‬في تجدد االضطرابات األمنية بمحافظة القطيف‬ ‫حظر التجوال في محافظة "قفصة المنجمية" بتونس بسبب العنف‬ ‫جنرال إسرائيلي يدعو إلى تشكيل قوة تدخل عسكري في سيناء‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫‪Zaterdag 26 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina: Bovenste driekwart van de pagina gewijd aan de demonstraties.‬‬ ‫‪‬‬

‫خطر االنقسام ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫الميدان يرفض الجنزوري‪ ..‬وبعض القوى السياسية تؤيده ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door twee foto’s:‬‬ ‫حشود الثوار تمأل ميدان ‪o Rechts van een vol Tahrīrplein, met het onderschrift:‬‬ ‫التحرير في مليونية الفرصة األخيرة‬ ‫والبرادعي ‪o Links van al-Barādi‘ī op het Tahrīrplein, met het onderschrift:‬‬ ‫بين شباب الثورة للتغيير عن تأييد مطالبهم المشروعة‬ ‫التصويت في انتخابات البرلمان على يومين في كل مرحلة ‪Daarna de ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door de drie dikgedrukte opsommingen:‬‬ ‫مطالب التحرير‪o :‬‬ ‫حكومة إنقاذ برئاسة شخصية من الميدان ‪‬‬ ‫التعجيل بمحاكمة الشهداء ‪‬‬ ‫وقف المحاكمات العسكرية ‪‬‬ ‫سرعة محاكمة رموز الفساد والتخلص من بقايا "الوطني" وتطهير اإلعالم ‪‬‬ ‫‪..‬والعباسية ترد‪o :‬‬ ‫اإلبقاء على المجلس العسكري ‪‬‬ ‫االلتزام بالجدول الزمني ‪‬‬ ‫الموافقة على تولي الجنزوري ‪‬‬ ‫محاسبة رموز اإلعالم التي أثارت غضب الجماهير ‪‬‬ ‫الجنزوري بعد تكليفه بتشكيل الحكومة‪o :‬‬ ‫صال حياتي تتجاوز أي رئيس وزارة في ‪ 63‬سنة ‪‬‬ ‫قبلت التكليف لثقتى في التزام المجلس العسكري بتسليم السلطة ‪‬‬ ‫عقوبات اقتصادية عربية على سوريا ‪‬‬ ‫‪Met een foto van demonstranten, voornamelijk vrouwen, met Syrische en‬‬ ‫‪Turkse vlaggen en spandoeken.‬‬ ‫المغرب يشهد أول انتخابات في ظل دستور جديد ‪‬‬

‫‪Zondag 27 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫غليان مجلس الوزراء يشعل اعتصامات التحرير ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫شهيد جديد تحت عربات األمن المركزي‪ ..‬والداخلية تعتذر وتنفي استخدام القوة ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van jongemannen die een gewonde dragen, met het onderschrift:‬‬ ‫أحد المصابين محموال على أكتاف المتظاهرين في محاولة إلنقاذه‬ ‫أول انتخابات برلمانية بعد الثورة تنطلق غدا في ‪ 9‬محافظات‬ ‫‪..‬و المصريون يتوافدون على سفاراتهم في العواصم العربية واألوروبية‬ ‫الجنزوري يطلب تعديال دستوريا بصالحيات رئيس الجمهورية‬ ‫مقتل ‪ 13‬جنود‪ ..‬ودمشق تقترب من العقوبات االقتصادية‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫‪Met een foto van demonstrerende vrouwen met Turkse en Syrische vlaggen‬‬ ‫‪(dezelfde als op 26 november).‬‬ ‫محكمة تونسية تصدر قرارا ثانيا بتسليم بغدادي المحمودي إلى ليبيا‬ ‫المعارضة اليمنية ترشح "باسندوة" رئيسا لحكومة التوافق الوطني‬ ‫‪Met een foto van duizenden demonstrerende Jemenieten.‬‬ ‫فوز "حزب العدالة والتنمية" اإلسالمي في االنتخابات البرلمانية المغربية‬ ‫انتهاء ‪ % 47.7‬من مشروع سد "جيبي" األثيوبي لتوليد الطاقة الكهرومائية‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Maandag 28 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫انطالق المرحلة األولى من انتخابات التحول الديمقراطي ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫المشير‪ :‬مصر في مفترق طرق والنجاح مرهون باإلقبال على التصويت ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Gevolgd door twee foto’s naast elkaar. Rechts een straatbeeld van Cairo met‬‬ ‫الفتات الدعاية تغطي شوارع القاهرة ‪veel opgehangen spandoeken, met het onderschrift:‬‬ ‫‪en links een foto van veldmaarschalk Tantāwī die de pers toespreekt, met het‬‬ ‫المشير طنطاوي للصحفيين‪ ..‬لن تسمح بإفساد االنتخابات ‪onderschrift:‬‬ ‫مجلس استشارى مدني للتنسيق مع "العسكري" والحكومة‬ ‫الجامعة العربية تجمد أرصدة الحكومة السورية وتقاطع بنكها المركزي‬ ‫‪ 54‬شهيدا حصيلة رصاص قوات األمن في ريف دمشق وحمص ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van een kind bij een spandoek.‬‬ ‫ملتقى لحكماء ورؤسائ القبائل الليبية للتصالح العام‬ ‫مقتل ‪ 0‬عراقيين في هجوم شمال بعقوبة‬ ‫صالح يعود فجأة إلى صنعاء‪ ..‬وانتخابات رئاسية مبكرة في ‪ 51‬فبراير‬ ‫ألول مرة‪ ..‬موسوعة لمعالم السعودية وعاداتها باألنجليزية‬ ‫أشعار محمود درويش تجسد ذكراه في ميدان ب"رام هللا"‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Dinsdag 29 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫الثورة تطلق أول انتخابات برلمانية في مصر ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫مشاركة مكثفة للمرأة وكبار السن في التصويت‪ ..‬اختفاء البلطجية وسماسرة األصوات ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van een vrouw die met een peuter op haar arm een formulier‬‬ ‫إقبال ملحوظ للمرأة المصرية للمشاركة في األنتخابات ‪invult, met het onderschrift:‬‬ ‫الحكومة الكويتية تقدم استقالتها رسميا الى أمير الكويت‬ ‫السعودية‪ :‬قرارات وزراء الخارجية تؤكد حرص الدول العربية على شعب سوريا‬ ‫نتنياهو يرجئ هدم جسر المغاربة بعد تحذيرات مصرية وأردنية‬ ‫أرتفاع ضحايا التفجير االنتحاري شمال بغداد‬ ‫‪Met een foto van een dokter naast een gewonde man.‬‬ ‫إعالن حكومة الوفاق اليمنية األسبوع المقبل وتشكيل لجنة لتوحيد الجيش‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫دراسة‪ :‬المرأة ما زالت تريد حال‬

‫‪‬‬

‫‪Woensdag 30 november 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫بدء فرز األصوات‪ ..‬ونتائج الفردي اليوم ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫نجاح تأمين الصناديق‪ ..‬والقوات المسلحة تتلق بالغات عن عنف وشغب ‪Ondertitel:‬‬ ‫استمرار ‪Met een foto van wachtende mannen in een rij met het onderschrift:‬‬ ‫األقبال الشديد على اللجان األنتخابية في اليوم الثاني من المرحلة األولى‬ ‫مجلس األمن يدعم اتفاق التسوية باليمن ويحذر من العنف‬ ‫"التعاون اإلسالمي" تدرس توسيع العقوبات العربية ‪Boventitel:‬‬ ‫روسيا ترفض حظر سالح على سوريا‪ ..‬وتركيا تطالب بمنطقة عازلة ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Met een foto van Syrische demonstranten.‬‬ ‫آخر كلمات القذافي قبل مقتله ‪Boventitel:‬‬ ‫تقرير دولي يتهم ثوار ليبيا بسجن آالف المعتقلين وتعذيب بعضهم ‪Met hoofdtitel:‬‬ ‫‪Met een foto van een demonstrerende jonge vrouw met plakband op haar‬‬ ‫‪mond.‬‬ ‫عاهل المغرب يعين بن كيرأن رئيسا للحكومة الجديدة‬ ‫حلم الديمقراطية يقفز باألسهم المصرية ويعوضها ‪ 10‬مليار جنيه‬ ‫أبو ظبي تشهد غدا أغلى سباق خيل للنساء في العالم‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Donderdag 1 december 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫تفوق اإلخوان والسلفيين والكتلة‪ ..‬والنتائج الرسمي اليوم ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫فوز حمزاوي والشاعر وداود‪ ..‬وتقدم النجار وجميلة بالقاهرة والخضيري وطلعت في ‪Ondertitel:‬‬ ‫اإلسكندرية‪ ..‬وفرغلي ببور سعيد‬ ‫‪Met een grote foto van mannen die volle stemkisten dragen terwijl soldaten‬‬ ‫الفرز تواصل أمس في ظل حراسة مشددة من القوات المسلحة ‪toekijken, met het onderschrift:‬‬ ‫واألمن‬ ‫هدوء حذر بميدان التحرير‪ ..‬وارتفاع المصابين إلى ‪Hoofdtitel: 131‬‬ ‫شهود العيان‪ :‬غالبية المهاجمين "مندسون" الفتعال معركة ‪Ondertitel:‬‬ ‫البائعون الجائلون عادوا ‪Met een foto van een rustig Tahrīrplein, met het onderschrift:‬‬ ‫إلى الميدانب بشروط الثوار‬ ‫الجنزوري‪ :‬األمن والعدل االجتماعي على رأس األولويات ‪Boventitel:‬‬ ‫نصف وزراء حكومة اإلنقاذ من الشباب‪ ..‬ووزارة مستقلة لعالج مصابي الثورة ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫"التعاون اإلسالمي" ترفض تدويل األزمة السورية‬ ‫جابر المبارك رئيسا لحكومة الكويت‬ ‫‪ 03‬عضوا في المجلس االستشاري بينهم ‪ 1‬من شباب الثورة‬ ‫فيينا أفضل مدينة للمعيشة‪ ..‬وبغداد األسوأ!‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬



‫‪Vrijdag 2 december 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫اإلخوان يواجهون السلفيين في اإلعادة ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫خروج إسحاق وجميلة ونهال والسادات وعمر هريدي من المنافسة‪ ..‬والنتائج اليوم ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van mannen die stemmen aan het tellen zijn, met het‬‬ ‫القضاة خالل فرز الصناديق ‪onderschrift:‬‬ ‫ترشيح جمال الربي للتعليم والشبكش لالستثمار وعبد الحميد للعدل و شاكر للثقافة‬ ‫الدعوة إلى مليونية لتأبين شهداء التحرير‪ ..‬وأخرى لدعم الشرعية بالعباسية‬ ‫أوروبا توسع عقوباتها‪ ..‬ودمشق تلوح بقطع العالقات مع أنقرة ‪Boventitel:‬‬ ‫اليوم جمعة "المنطقة العازلة مطلبنا"‪ ..‬وواشنطن‪" :‬على بشار أن يتنحي" ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫‪Met een foto van Libanese jongetjes met spandoeken voor vrijheid in Syrië.‬‬ ‫"هاآرتس"‪ :‬فلسطينيون قدموا للرباعية اقتراحا جديدا يتعلق بحدود الدولة‬ ‫المعارضة الفرنسية تتهم ساركوزي ب"استغالل" المال العام‬ ‫لحوم الخيل لالستهالك اآلدمي في أمريكا‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zaterdag 3 december 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫التحرير يك ّرم الشهداء ‪ ..‬والعباسية تحتفل بالنتخابات ‪Opening: Hoofdtitel:‬‬ ‫الدعوة لتعليق االعتصام‪..‬ومليونية لدعم االقتصاد ‪Ondertitel:‬‬ ‫‪Met een foto van duizenden demonstranten op het Tahrīrplein, met het‬‬ ‫المتظاهرون في التحرير يحملون نعوشا رمزية لشهداء الثورة ‪onderschrift:‬‬ ‫الحرية والعدالة ينافس النوار على ‪ 55‬مقعدا في اإلعادة‪ ..‬والوفد يضم ‪ 7‬مستقلين‬ ‫مسئول أمريكي‪ :‬ما يهمنا التزام الفائزين في مصر بالمبادئ الديمقراطية‬ ‫جيش سوريا الحريتلقي مساعدات عسكرية عربية ودولية‬ ‫حكومة بالسندوة تعلن غدا‪ :‬تهدئة في تعز واتفاق مع الحوثيين لوقف العنف‬ ‫‪Met een foto van demonstrerende vrouwen, voornamelijk in niqāb.‬‬ ‫‪ 23‬ألف مقاتل يدمجون في القوات المسلحة والداخلية الليبية‬ ‫تجدد المظاهرات األردنية المطالبة‬ ‫باإلصالح في "جمعة إنقاذ الوطن"‬ ‫العفو الدولية تطالب باعتقال بوش خلل رحلته إلى إفريقيا‬ ‫مدونة سلوك جديدة للبرلمان األوروبي‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Zondag 4 december 2011:‬‬ ‫‪Voorpagina:‬‬ ‫مواجهة شرسة على المقاعد الفردية في انتخابات اإلعادة غدا ‪Opening:‬‬

‫‪‬‬



‫اختصاصات واسعة وانتخاب رئيس ونائبين من ‪ 03‬عضوا ‪Boventitel:‬‬ ‫تشكيل المجلس االستشاري نهاية األسبوع‪ ..‬واألعضاء يعملون بدون مقابل ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫الفريق عنان وعدد من أعضاء ‪Met een foto van de een overleg met het onderschrift:‬‬ ‫المجلس األعلي للقوات المسلحة خالل لقائهم بممثلي القوي السياسية والشخصيات العامة‬ ‫بعد تصاعد االنتقادات الختيارات الجنزوري‪ :‬إعادة النظر في أسماء المرشحين‪ ..‬وتأجيل إعالن التشكيل‬ ‫الوزارى‬ ‫‪Met een foto van ‘doodskisten’ in de kleuren van de Egyptische vlag met de‬‬ ‫المحتجون على اختيار الجنزوري يقطعون ‪namen van de martelaren, en het onderschrift:‬‬ ‫شارع مجلس الشعب بنعوش رمزية‬ ‫مقتل ‪ 1‬من عناصر الجيش ‪Boventitel:‬‬ ‫اللجنة العربية تجمع بالدوحة لمتابعة العقوبات على دمشق ‪Hoofdtitel:‬‬ ‫مقتل ‪ 2‬في هجوم للقوات الموالية لصالح ‪Boventitel:‬‬ ‫نصف حكومة الوفاق اليمنية وجوه جديدة بما فيها الخارجية والدفاع‪Hoofdtitel:‬‬ ‫سيدات ‪Met foto van demonstrerende vrouwen in niqab, met het onderschrift:‬‬ ‫يرفعن علم النصر في مدينة تعز‬ ‫بعد االعالن عن قتلة عبد الفتاح يونس‪ :‬ثوار بنغازي يهددون بإغالق المطار والفنادق وطرد الصحفيين‬ ‫العربي في بغداد الخميس المقبل‬ ‫افتتاح أول مسجد في العاصمة األوكرانية كييف‬ ‫ميونيخ تنفى طلب استضافة أولمبياد ‪ 5355‬الشتوي‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬





Bijlage 2: Censuur op de media sinds het jaar 2000 Overzicht: 

Op 1 april 2000 deed de rechtbank in Cairo uitspraak in een langslepende zaak tegen al-Sha‘b eindredacteur Majdī Husayn, journalist Sālih Badawī, cartoonist ‘Isām al-Dīn Hanafī en uitgever ‘Ādil Husayn, die over de Minister van Landbouw (Yūsuf Wālī) in een artikel hadden gepubliceerd dat hij steeds meer samenwerkte met Israël. De eindredacteur en journalist kregen hiervoor twee jaar gevangenisstraf en de cartoonist één jaar tegen zich geëist. Daarnaast kregen ze alle vier een boete van 5,900 dollar opgelegd (Index on Censorship, vol. 3, 2000: 95).



Op 16 april 2000, na het publiceren van een serie artikelen over corruptie en mismanagement bij Egypt Air, hoorden redacteur Sālih Qabadayah, journalisten Hussām Sulaymān, Muhammad ‘Abd al-Fāhim al-Nūr en Hishām Mustafá en cartoonist Nabīl Sādiq van al-Ahrār zes maanden cel en boetes van 7,500 Egyptische pond tegen zich eisen wegens smaad jegens de baas van Egypt Air, Muhammad Fāhim al-Rayān (Index on Censorship, vol. 4, 2000: 93 - 94).



Op 28 april werd een editie van het op Cyprus gedrukte maandblad alTadāmun geconfisqueerd, omdat het zich kritisch uitliet over het embargo tegenover Irak (Index on Censorship, vol. 4, 2000: 94).



Op 30 juni 2000 werd professor Sa‘d al-Dīn Ibrāhīm opgepakt, onder andere voor het verspreiden van propaganda en het schaden van de reputatie van Egypte, maar ook op het spioneren voor de VS en het ontvangen van buitenlands geld. Zijn organisatie, het Ibn Khaldūn Center werkte aan een project om de parlementsverkiezingen te monitoren. Hij had ook een dergelijke studie uitgevoerd naar de verkiezingen van 1995 en hierover gepubliceerd. Op 10 augustus werd hij weer vrijgelaten en vervielen tijdelijk alle beschuldigingen. Uiteindelijk werd hij toch weer opgepakt en op 19 juni veroordeeld tot 7 jaar gevangenisstraf met arbeid (Index on Censorship, vol. 5, 2000: 96-97/ vol.6, 2000: 174 / vol 3, 2001: 105 / vol 4, 2001: 121). Dit heeft niet direct te maken met censuur op de media, maar is wel een duidelijk teken dat intellectuelen in het land ook voorzichtig moeten zijn met wat ze naar buiten brengen. Pagina | 87

Chocolade en Bloemen


Op 2 augustus 2008 werd hij opnieuw veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Ditmaal gebeurde dit vanwege het beschadigen van de reputatie van Egypte door het oproepen in buitenlandse kranten aan de Verenigde Staten om te helpen bij het tot stand komen van democratische hervormingen in Egypte (Index on Censorship, vol. 4, 2008: 179). 

Op 22 juli 2000 moest journalist Muhammad al-Ghaytī van al-Maydān voorkomen omdat hij het hoofd van de Azhar Universiteit had beledigd door te schrijven dat hij de universiteit van slecht naar slechtst had geholpen (Index on Censorship, vol. 5, 2000: 96).



Op 18 oktober 2000 werd Muhammad Abū Lawāyā schuldig bevonden aan smaad jegens Ibrāhīm Nāfi’ en veroordeeld tot een half jaar cel en een boete van 2000 dollar. Dit gebeurde nadat hij flyers had uitgedeeld waarop hij Nāfi’ beschuldigde van corruptie. Op 29 april 2001 werd zijn celstraf in hoger beroep verkort tot één maand (Index on Censorship, vol. 1, 2001: 107 / vol. 3, 2001: 105).



Op 26 oktober 2000 werd door de Minister van Informatie satellietzender alJazeera verboden in Egypte (Index on Censorship, vol.1, 2001: 106). Hoewel de sluiting nooit helemaal is doorgevoerd was al-Jazeera in Egypte wel gewaarschuwd. Op 13 december zonden ze een programma waarin ‘Isām al-‘Aryān, lid van de Moslimbroederschap aanwezig zou zijn, uiteindelijk na tussenkomen van de regering niet uit (Index on Censorship, vol. 2, 2001: 103).



Op 17 juni werd hoofdredacteur Hātim Mamdūh Mahrān van al-Naba’ alWatanī opgepakt door het publiceren van een artikel over een Koptische monnik die seks zou hebben gehad met vrouwen en ze vervolgens uit de kerk zou hebben gezet. Op 16 september 2001 werd hij veroordeeld tot een celstraf van 3 jaar wegens religieuze opruiing. Daarvoor waren de licenties voor zijn twee kranten al-Naba’ al-Watanī en Ākhir Khabar al ingetrokken Op 26 november 2007 werd hij als hoofdredacteur van al-Naba’ (de opvolger van al-Naba’ al-Watanī) weer tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld. Ditmaal voor het publiceren van aanstootgevende foto’s van de actrice Hālah Sidqī (Index on Censorship, vol, 4, 2001: 120 / vol. 1, 2002: 123 / vol.1, 2008: 196). Pagina | 88





Op 25 november 2001 werden hoofdredacteur en journalist van het weekblad al-Muwājahah, Wahīd Ghāzī en Husām Wahab Allāh , tot twee jaar cel en 100 pond boete veroordeeld wegens het publiceren van foto’s waarop mannen en vrouwen in ‘onzedelijke posities’ waren afgebeeld (Index on Censorship, vol. 2, 2002: 110).



Op 21 maart 2002 werden ‘Isām Fahmī en ‘Ādel Hammūdah, redacteur en journalist voor de krant Sawt al-Ummah schuldig bevonden aan smaad jegens zakenman Nagīb Sāwīris en veroordeeld tot 6 maanden cel en een boete van 100 dollar na het publiceren van een artikel over zijn zakelijke praktijken (Index on Censorship, vol. 3, 2002: 204).



Op 28 april 2002 werd Ahmad Harīdī, hoofdredacteur van de online krant al-Mīthāq al-‘Arabī, veroordeeld tot 6 maanden celstraf, een boete van 200 dollar en een compensatie van 400 dollar voor Ibrāhīm Nāfi’ wegens smaad tegen de hoofdredacteur van al-Ahrām. Bijna een jaar later werd hij in hoger beroep samen met de journalist Muhammad ‘Abd Allāh veroordeeld tot een jaar celstraf en een boete van 1270 dollar (Index on Censorship, vol. 3, 2002: 204 / vol. 3, 2003: 145-146).



Op 27 mei 2002 werd door de Hoge Pers Raad besloten dat de publicatie van een foto van het lichaam van oud-president Anwar Sadat door het tijdschrift al-Mīdān een misdaad was en werd hoofdredacteur Sa‘īd ‘Abd alKhāliq ontslagen (Index on Censorship, vol. 4, 2002: 114).



Op 1 juni 2003 werden Mustafá Bakrī en zijn broer Mahmūd, redacteur en journalist voor de krant al-Usbū‘ ook in hoger beroep veroordeeld tot een jaar celstraf wegens smaad jegens Muhammad ‘Abd al-Āl, over wie ze hadden gepubliceerd dat hij corrupt was. Omdat Muhammad ‘Abd al-Āl, de hoofdredacteur van al-Watan al-‘Arabī en leider van de Social Justice Party, zelf een aantal dagen eerder inderdaad was veroordeeld wegens het aannemen van steekpenningen werden de broers toch weer vrijgelaten op 25 juni 2003 (Index on Censorship, vol. 4, 2003: 134).



Op 29 januari 2004 werd de Amerikaanse journalist Charles Levinson het land uitgezet met als reden dat hij een gevaar voor de staatsveiligheid zou zijn. Volgens hemzelf had dit te maken met twee recent gepubliceerde



artikelen in de Cairo Times over marteling in Egypte (Index on Censorship, vol. 2, 2004: 127). 

De eerste editie van al-Ghad, de nieuwe krant van de oppositie partij alGhad onder leiding van Ayman Nūr werd op 8 februari 2005 verboden. In dit eerste nummer zouden onder andere kritische artikelen gepubliceerd worden over de eerdere arrestatie van Ayman Nūr en over de regering (Index on Censorship, vol. 2, 2005: 90).



Op 17 april 2005 werden journalisten ‘Abd al-Nāsir ‘Alī, ‘Alā’ Yahyá Muhammad en Yūsuf Taha ‘Abd al-Rahmān veroordeeld tot een jaar cel en 10,000 pond boete, na het publiceren van een artikel over een huiszoeking in het kantoor van de Minister van Huisvesting in al-Misrī al-Yawm (Index on Censorship, vol. 3, 2005: 104).



Op 13 mei 2005 werden acht al-Jazeeramedewerkers opgepakt tijdens het doen van live-verslag van een bijeenkomst van rechters, waarin regelementen voor het controleren van de presidentsverkiezingen werden besproken. Volgens het Ministerie voor Informatie was dit alleen omdat ze geen licentie hadden om de bijeenkomst te filmen (Index on Censorship, vol. 3, 2005: 104).



Op 27 april 2006 werd al-Jazeerajournalist Husayn ‘Abd al-Ghānī opgepakt wegens het verstoren van de nationale veiligheid voor zijn berichtgeving over de aanslagen in Dahab op 24 april 2006 (Index on Censorship, vol. 3, 2006: 104 -105).



Na het publiceren van een artikel over een advocaat die president Mubarak en zijn familie beschuldigde van corruptie werden hoofdredacteur Ibrāhīm ‘Īsá en journalist Sahar Zākī van al-Dustūr veroordeeld tot een jaar celstraf (Index on Censorship, vol. 4, 2006: 188).



Op 24 september 2006 werd de import van de Franse krant Le Figaro en van de Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung verboden door het Ministerie voor Informatie wegens het ‘beledigen van de islam’ (Index on Censorship, vol. 1, 2007: 114).



Al-Jazeera-journalist Huwaydā Taha Mitwallī werd op 8 januari 2007 opgepakt op Cairo Airport wegens het ‘participeren in acties die de natie schade berokkenen’, tijdens het maken van een documentaire over Pagina | 90



martelingen in Egypte (Index on Censorship, vol. 2, 2007: 193). Op 2 mei werd ze veroordeeld tot 6 maanden celstraf en een boete van 20,000 Egyptische pond (Index on Censorship, vol. 3, 2007: 112). Op 11 februari 2008 werd de aanklacht dat ze de natie schade had berokkend toch weer ingetrokken, maar ze werd wel schuldig bevonden aan het in bezit hebben van materiaal dat ‘de foutieve indruk zou wekken dat er gemarteld wordt in Egypte’ (Index on Censorship, vol. 2, 2008: 183). 

Op 14 april 2007 werd journalist en blogger ‘Abd al-Mun‘im Mahmūd op Cairo Airport opgepakt. Hij werd veroordeeld wegens het ‘lid zijn van een verboden organisatie’ voor zijn betrokkenheid met de Moslimbroeders. Maar hij had publiekelijk kritiek geuit op schendingen van de mensenrechten door de regering en het voorkomen van martelingen (Index on Censorship, vol. 3, 2007: 112).



Op 13 september 2007 werden de vier redacteuren Ibrāhīm ‘Īsá, Wā’il alAbrāshī, ‘Ādil Hammūdah en ‘Abd al-Halīm veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf en 20,000 pond boete wegens het verspreiden van valse informatie na het hebben van kritiek op uitspraken van president Mubarak over Hezbollah en wegens kritiek op Gamāl Mubarak (Index on Censorship, vol 4, 2007: 185).



Op 28 november 2007 werd Hussām al-Hindī, journalist voor al-Dustūr, opgepakt tijdens het maken van foto’s op zijn mobiele telefoon tijdens een demonstratie op Helwan University. Hij werd twee dagen later weer vrijgelaten (Index on Censorship, vol. 1, 2008: 196).



Ibrāhīm ‘Īsá, hoofdredacteur van al-Dustūr, zou op 5 december 2007 terechtstaan wegens het publiceren van foutieve informatie over de gezondheid van president Mubarak waardoor de nationale veiligheid zou zijn aangetast. Zijn proces werd uitgesteld, maar op 27 maart 2008 werd hij alsnog veroordeeld tot zes maanden celstraf (Index on Censorship, vol. 1, 2008: 196 / vol. 3, 2008: 204).



Op 10 april 2008 werd de Amerikaanse fotograaf James Buck met zijn tolk Muhammad Sālih Ahmad Mar‘ī opgepakt tijdens het fotograferen van een protest buiten een politiebureau in Mahallah (Index on Censorship, vol. 3, 2008: 203). Pagina | 91





Op 17 april 2008 werden de kantoren van het Cairo News Network door de politie binnengevallen en alle apparaten om uitzending via satelliet mogelijk te maken in beslag genomen. Dit gebeurde nadat CNC het voor al-Jazeera had mogelijk gemaakt om verslag te doen van protesten tegen de regering (Index on Censorship, vol. 3, 2008: 203).



Op 1 april 2008 werden de drie satellietzenders al-Hiwār, al-Barakah en alHikmah van Nilesat gehaald. Het bedrijf in bezit van de Egyptische regering gaf hier geen reden voor op (Index on Censorship, vol. 3, 2008: 204).



Chocolade en Bloemen

Recommend Documents