Kwartaalblad Humanitas Groningen stad Jaargang 5 - nummer 2 - juni/juli 2012
Chatprogramma ‘Uit de Min’ Veranderingen AWBZ niet zonder gevolgen voor vrijwilligers Logeerproject: letterlijk en figuurlijk ruimte bieden
Inhoud pag. 04
pag. 10
pag. 08
pag. 12
En verder Agenda pag. 02 Podium pag. 03
Veranderingen AWBZ niet zonder gevolgen voor vrijwilligers
Jonge mantelzorgers beter in beeld
Logeerproject: letterlijk en figuurlijk ruimte bieden
Rondje Aa-kerk met Sietske Bosma
Column pag. 07
Agenda 5 juli Vrijwilligersfeest Donderdag 5 juli vieren we het jaarlijkse Vrijwilligersfeest voor alle vrijwilligers van Groningen Stad. We hebben een gevarieerd programma samengesteld, inclusief een aantal workshops, dat we afsluiten met een buffet. Als vrijwilliger ontvang je een persoonlijke uitnodiging. Geef je tijdig op, zowel voor het feest als voor de workshops. 21 en 22 september Dichtbijdag Op vrijdag 21 en zaterdag 22 september vindt de landelijke Dichtbijdag weer plaats. Het thema van dit jaar is ‘Elk kind telt’. Het programma is gericht op kinderen en jongeren. Er worden verschillende activiteiten georganiseerd. Het programma volgt nog.
02
Diverse cursussen In het najaar organiseren we weer verschillende cursussen, zoals: ‘Omgaan met Dementie’ en ‘Van Levensverhaal tot Levensboek’. Beide cursussen zijn zeer geschikt voor vrijwilligers die werken met ouderen. De precieze data geven we in de volgende Humens. Kijk voor meer agendapunten op: www.humanitasgroningen.nl/agenda
Colofon
Humens is een uitgave van Humanitas afdeling Groningen stad. Het magazine verschijnt vier keer per jaar en wordt in een oplage van 1.750 exemplaren verspreid onder vrijwilligers, leden, relaties en andere geïnteresseerden. Redactieadres: Humanitas Groningen stad Redactie Humens Akerkhof zz 22 9711 JB Groningen Email:
[email protected] Website: www.humanitasgroningen.nl Redactie: Jan Alting, Carrelien Spiering, Frans Janson, Stannie van den Besselaar, Chris Vogelzang, Arnold de Meijer Foto’s voorpagina, pagina 3 en 10: Wouter Smit Fotografie. Concept, teksten en eindredactie: Statement communicatie adviesbureau, Groningen Vormgeving en opmaak: The Lift Visuele Communicatie, Groningen Rechten Alle rechten voorbehouden. Overname of verveelvoudiging van tekst of beeld uit deze uitgave is alleen toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie.
Dorien Rensma: “Zelfredzaamheid stimuleren is belangrijk.”
Jongerenchatprogramma ‘Uit de Min’ “Ik wil graag iets betekenen voor de mensen van de toekomst,” zegt Dorien Rensma. Dorien is sinds januari actief als projectcoördinator van het chatproject ‘Uit de min’. “Als jongeren in de schulden raken, kan dat de rest van hun leven bepalen. Uit mijn eigen tienerjaren weet ik, dat de samenleving bol staat van de prikkels. Jongeren vinden het belangrijk om er goed uit te zien en dan zijn impulsaankopen snel gedaan. Ik kan me daarom goed inleven in de doelgroep van 14 tot 18 jaar.” Humanitas heeft het initiatief genomen voor het landelijke project ‘Uit de min’. Het project bestaat uit een website over de schuldenproblematiek van jongeren. Jongeren kunnen er anoniem chatten over hun financiële problemen, zowel met andere jongeren als met speciaal opgeleide vrijwilligers. Dorien: “Jongeren schamen zich vaak voor hun schulden. Het is daarom prettig dat ze er anoniem over kunnen chatten.” Het project wordt nu per regio uitgevoerd.
“Het geven van bekendheid aan het project is in de eerste fase erg belangrijk”, zegt Dorien. “Ik richt me vooral op de Humanitas-afdelingen in de provincie Groningen. Hun contacten met scholen en lokale instanties wil ik graag benutten. Zo kunnen we blijvend draagvlak creëren voor het project. Het zou fantastisch zijn als over een jaar op alle schoolcomputers een icoontje van ‘Uit de min’ staat! Ik hoop dan ook over 25 vrijwilligers te beschikken, die twee of meer avonden per week met jongeren willen chatten. Zij krijgen allemaal eerst een opleiding. Het stellen van open vragen is heel belangrijk. Daarmee worden de jongeren zelf aan het denken gezet. Dat past ook goed bij de waarde van Humanitas, het stimuleren van de zelfredzaamheid. Dat is minstens zo belangrijk als goede adviezen geven.” Dorien zoekt nog enthousiaste vrijwilligers voor het online chatproject ‘Uit de min.’ Geïnteresseerd? Neem dan contact met haar op via
[email protected]. Chris Vogelzang
03
De gemiddelde Nederlander wordt steeds ouder en helaas komt ouderdom met gebreken. De druk op de zorg neemt toe en de kosten lopen op. Daarom wil het demissionaire kabinet een deel van de AWBZ schrappen. Ook draagt ze met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) de AWBZ-verantwoordelijkheden over aan de gemeenten. Eén van de uitvloeisels hiervan is het initiatief ‘Buurtwelzijn’ van de gemeente Groningen: een in 2010 gestart samenwerkingsverband van Stiel, MJD en Humanitas, om de WMO op wijkniveau uit te voeren. “Humanitas werkt heel vraaggericht”, vertelt afdelingsmanager Jan Alting. “We kijken naar wat mensen nodig hebben en geven ze een tijdelijk steuntje in de rug. Daarna moet men in principe weer op eigen kracht verder.”
Vrijwilligster Alissa Jonkman op huisbezoek
Verandering AWBZ niet zonder gevolgen voor vrijwilligers De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) gaat veranderen. Welke gevolgen dat heeft voor de mensen die daarvan afhankelijk zijn, is door de val van het kabinet nog onduidelijk. Misschien dat de meest pijnlijke maatregelen nog wat afgezwakt zullen worden, maar dat er ingrijpende veranderingen komen, staat buiten kijf. Dat zal ook effect hebben op Humanitas, want hoe dan ook, de hulpvraag zal veranderen. 04
Eigen netwerk Humanitas biedt dus tijdelijke steun. Maar als je oud en hulpbehoevend bent, heb je na die tijdelijke steun waarschijnlijk nog steeds behoefte aan hulp. “Daarom moeten we de hulpvragers ook wijzen op hun eigen sociale netwerk”, zegt Piet Risselada die het bezoekwerk aan ouderen en chronisch zieken bij Humanitas coördineert. Als voorbeeld haalt ze een oudere, alleenstaande vrouw aan, die te kampen had met evenwichtstoornissen. “Ze vroeg of onze vrijwilliger meerdere keren per week kon langskomen. Ik heb haar gezegd dat we het beperken tot eens per week en raadde haar aan haar eigen sociale netwerk in te schakelen. Dat wilde ze niet. Ze wilde haar omgeving niet belasten. Omdat ik vasthield
aan het uitgangspunt van Humanitas, benaderde de vrouw uiteindelijk toch iemand uit haar sociale omgeving en dat functioneert nu heel goed. Dan zie je dat mensen op eigen kracht best wat kunnen.”
we ze na een zorgvuldig intakegesprek ook met elkaar in contact brengen.” Jan: “We zullen in de toekomst met een andere blik kijken naar de capaciteiten van onze vrijwilligers. Bijvoorbeeld de kwaliteiten van vrijwilligers met een
“De vrijwilliger mag niet worden meegezogen in de hulpvraag”
Uitstappen De WMO is erop gericht dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Jan: “Dat brengt onder meer met zich mee, dat steeds meer thuiswonenden behoefte hebben aan huishoudelijke en medische zorg. Daar ligt geen taak voor Humanitas. Wanneer onze vrijwilligers daarmee geconfronteerd worden, moeten ze kunnen uitstappen. Als Humanitas hebben wij een belangrijke verantwoordelijkheid om de vrijwilligers tegen zichzelf te beschermen en te voorkomen dat ze worden meegezogen in de hulpvraag. We moeten het vrijwilligerswerk overzichtelijk houden voor de vrijwilliger. Het moet plezierig blijven en niet te belastend. Ook mag de individuele vrijwilliger absoluut niet onmisbaar worden!” Capaciteiten benutten “Soms zijn hulpvragers ook aan elkaar te koppelen”, valt Piet bij. “Als diverse mensen bij ons aankloppen voor huisbezoek omdat ze eenzaam zijn, kunnen
ICT-achtergrond. Kunnen we die niet meer benutten? Zijn zij misschien in staat een digitaal platform op te zetten, waarmee mantelzorgers zelf, of met wat ondersteuning, hun hulp kunnen organiseren? Op die manier doen de mensen het zelf en blijft onze steun van tijdelijke aard. Voor Humanitas betekent het, dat we een nieuw beroep doen op onze vrijwilligers.” Structureel en complex “De druk op professionele hulp en op mantelzorgers neemt toe”, weet Piet. “Daarom krijgen we steeds meer vraag naar vrijwilligers die respijtzorg willen verlenen. Ook een organisatie als Thuishulp schuift steeds meer activiteiten door naar vrijwilligersorganisaties. Denk aan het doen van boodschappen, of het wandelen met cliënten. Vaak wordt de hulpvraag meer structureel en complex van aard. Zo gaan lichamelijke problemen vaak gepaard met psychische problemen. Daar moet je als 05
Column Huisbezoeker vrijwilliger wel mee om kunnen gaan. Daarom werft Humanitas heel gericht: enerzijds zoeken we mensen die minder complexe diensten willen verrichten, anderzijds zoeken we mensen die met zwaardere hulpvragen kunnen omgaan. In onze scholing schenken we daar veel aandacht aan: bijvoorbeeld aan dementie. Onze vrijwilligers moeten weten wat hen te wachten staat.”
ingaan tegen de wens van de vrijwilliger,” onderstreept Jan. Rijk rekenen “Er vindt momenteel een kanteling plaats in de zorgverantwoordelijkheid, waarbij de gemeente een groter beroep doet op de mensen zelf én op vrijwilligerswerk. Ook op Humanitas doet de gemeente een groter beroep, maar dat kunnen we vooralsnog goed aan”,
voorkomen dat de gemeente zich in de toekomst rijk rekent met onze vrijwilligers. Humanitas telt momenteel 1.250 vrijwilligers. Met hen moeten we in gesprek blijven over de zwaarte van het werk en de draagkracht van elke vrijwilliger. Vrijwilligerswerk is prachtig en dankbaar werk. Maar het moet wel leuk blijven. Daar maken wij ons bij Humanitas sterk voor!”
Duohulp Het komt regelmatig voor dat er tussen de vrijwilliger en de hulpvrager een band ontstaat. “Dat is prach“Misschien bestaat er een overtrokken beeld tig, maar het brengt ook van de mogelijkheden van vrijwilligerswerk” gevaren met zich mee”, geeft Piet aan. “Het is dan moeilijker om aan te geven dat je bepaalde zaken niet wilt doen. Daarom moeten we samen met de vrijwilliger altijd naar de grenzen verzekert Jan. Wel ziet hij twee valkijken. Misschien is het een oploskuilen ten aanzien van de zorgontsing om bepaalde hulp als duo aan wikkeling: de overheid verwacht miste bieden, zodat er wat meer afstand schien wel teveel van de eigen kracht ontstaat. Wij moeten onze vrijwilligers van mensen en misschien bestaat er immers wel ‘fris’ houden en altijd beook wel een overtrokken beeld van de nadrukken dat het om tijdelijke ondermogelijkheden van vrijwilligerswerk. steuning gaat.” “Natuurlijk kan een Jan: “Van de vrijwilliger kan wel eens langdurige band ontstaan met een teveel worden verwacht. We moeten hulpvrager, maar die mag nooit
06
En dan ineens ben je huisbezoeker. Het voelt een beetje als een nieuwe baan. Zo verging het mij ooit tijdens mijn eerste bezoek aan een bejaarde dame. Tevoren was ik gescreend door een beroepskracht van Humanitas, die op gepaste wijze mijn motivatie kietelde. In het begin zocht ik naarstig naar de invulling van mijn nieuwe rol. De dame in kwestie vroeg of ik af en toe met haar in de rolstoel naar de naburige supermarkt wilde. Samen de krant lezen en koopjes uit reclamefolders knippen zou ook leuk zijn. En met de rolstoeltaxi naar het winkelcentrum in Paddepoel. Een eitje koken tijdens het bezoek was ook een hartenwens. Een onvermoede wereld kwam op me af. In onze dagelijks leven spelen wij - meestal onbewust tal van rollen. Dit gebeurt zowel in de privésfeer als in de wereld daar buiten. Als ouder speel je bijvoorbeeld een andere rol dan als manager in een bouwproject of als jeugdtrainer van een voetbalclub. Ik vergelijk huisbezoek wel eens met een rollenspel waarin twee spelers figureren. In dat spel is sprake van een script, dat ons rolgedrag richting geeft. Als het klikt tussen een hulpvrager en een huisbezoeker kan er echter iets gebeuren dat die rolverdeling overstijgt. De spelers gaan dan – met het script in hun achterhoofd – improviseren. Voorspelbare patronen tussen mensen worden doorbroken en men laat zich spontaner kennen. In het huisbezoek waar ik hier op doel gingen we elkaar na verloop van tijd tutoyeren, we lieten elkaar foto’s zien, voerden gesprekken over zaken waarover men niet met Jan en alleman praat en …… we aten bijna wekelijks dat zo fel begeerde gekookte eitje.
Een geslaagde koppeling kan een toevalstreffer zijn, maar is meestal het resultaat van een goed gearrangeerde ‘match’ door coördinerende koppelaars. Natuurlijk bepaalt de persoonlijkheid van de huisbezoeker - met zijn inlevend vermogen in de situatie van de ander - de kwaliteit van het contact. Maar dan nog hoeft een huisbezoek niet altijd succesvol te zijn, want het blijft een ontmoeting tussen twee verschillende persoonlijkheden. Een hulpvrager kan soms meer behoefte hebben aan een doorpakkende huisbezoeker en veel minder aan iemand met een luisterend oor. Hoewel dit laatste tijdens trainingen voor vrijwilligers als de ideale werkhouding beklemtoond wordt, sluit het een het ander niet uit. Blijft echter, dat een huisbezoeker zich moet kunnen verplaatsen in de persoon van de hulpvrager. Ik moet eerlijk bekennen, dat ik nooit zo bewust ben blijven zoeken naar de ideale werkhouding en invulling van mijn rol als huisbezoeker. Ik probeerde gewoon mezelf te zijn. Misschien niet zo professioneel, maar dat is vrijwilligers eigen en daarin schuilt hun kracht. En mijn mevrouw van toen? Vele jaren later bezocht ik haar tot op haar sterfbed in het hospice. We waren vrienden geworden. Frans Janson
07
Anderhalf jaar geleden startte Humanitas met het project Jonge Mantelzorgers (JMZ). “Deze groep jongeren heeft een enorm verantwoordelijkheidsbesef,” vertelt projectcoördinator Annemiek Hardenberg. “Terwijl hun klasgenootjes leuke dingen doen, moeten zij naar huis om een zieke broer te verzorgen, een verslaafde vader te helpen, te koken voor een gehandicapte moeder, enzovoort. Vriendjes mee naar huis nemen is vaak lastig. Soms schamen ze zich voor hun thuissituatie, hebben ze het gevoel er alleen voor te staan en raken ze in een isolement.”
vlnr. vrijwilligers Berber Hania en Dana Ebbekink en projectcoördinator Annemiek Hardenberg
Jonge mantelzorgers beter in beeld Elke klas van 24 leerlingen telt gemiddeld drie jonge mantelzorgers. Ze zijn tussen de 12 en 24 jaar (soms zelfs jonger) en dragen zorg voor een chronisch zieke huisgenoot. De kinderen dragen een verantwoordelijkheid die eigenlijk (nog) niet bij hen hoort. Ze zijn eigenlijk nog gewoon kind. Om inzichtelijk te maken wat het betekent om jonge mantelzorger te zijn en begrip te kweken, hebben vrijwilligers een lespakket ontwikkeld voor het basis- en voortgezet onderwijs. 08
Eenoudergezinnen Na een oproep in een aantal kranten voor deelname aan het project Jonge Mantelzorgers, ontving Humanitas veel reacties. Annemiek: “Veel ouders reageerden. We hebben intakegesprekken gevoerd met de ouders en met de jonge mantelzorgers. Vaak betreft het eenoudergezinnen. Het niet goed kunnen omgaan met de ziekte van een partner, leidt regelmatig tot scheidingen. Naast het in kaart brengen van de situatie, gaat het ook om uitwisseling van informatie. De vaste vrijwilligers van JMZ hebben veel kennis en kunnen helpen problemen op te lossen. Het regelen
“Lol hebben en weer kind zijn staan centraal”
van een Stadjerspas, het mantelzorgcompliment, vervangende zorg en het doorverwijzen van de ouder, geeft het kind meer tijd voor zichzelf.” Kind zijn “De JMZ-vrijwilligers zijn enthousiast, hebben binding en deskundigheid en zetten zich met hart en ziel in om de jonge mantelzorgers in ieder geval eens in de twee maanden kind te laten zijn”, zegt Annemiek. “Ze gaan bijvoorbeeld een dagdeel met hen lasergamen. Lol hebben en weer kind zijn staan centraal. Net zo belangrijk is het contact van de kinderen onder elkaar, zodat ze weten dat ze niet de enige zijn. Door de losse sfeer gaat het uitwisselen van ervaringen makkelijker.”
hebben de vrijwilligers van JMZ een lespakket ontwikkeld voor het basis- en voortgezet onderwijs. Het bestaat uit een digitale, Prezi-presentatie met daarin een filmpje en spellen die inzetten op bewustwording. “We maken inzichtelijk wat het betekent om voor je moeder te zorgen, hoe het ingrijpt in je dagelijkse leven en we geven voorbeelden van mantelzorg. Daarnaast proberen we de doelgroep beter op te sporen en inzichtelijk te krijgen welke ondersteuning nodig is”, vertelt Annemiek. Binnenkort volgt de aftrap voor het lesproject. Arnold de Meijer
Inzicht In Nederland is één op de acht kinderen tussen de 10 en 24 jaar mantelzorger. Om deze groep beter te bereiken en in kaart te brengen
09
Carla Boersma: “We willen ook aan onze kinderen meegeven dat je klaar kunt staan voor een ander”
Logeerproject: letterlijk en figuurlijk ruimte bieden Soms raakt een gezinssituatie overbelast. Dan is het fijn als iemand anders van tijd tot tijd de zorg voor het kind wil overnemen, zodat men weer op adem kan komen. In zulke situaties biedt het Logeerproject van Humanitas uitkomst. Het gezin Carla Boersma en Rolf Colmer, dat zelf twee jonge kinderen telt, stelt eens per maand haar huis open voor een logeetje. Hij komt al een jaar bij hen in huis en heeft zijn weg inmiddels gevonden in hun gezin. 10
Carla en Rolf waren al langer bekend met het fenomeen ‘logeergezin’. Een advertentie Inmiddels draait hun logee soepel mee van Humanitas in de Gezinsin het gezin bode zette hen aan tot actie. Carla: “We wilden graag iets doen en we zijn nu in de positie om het te kúnnen doen.” “We hebben er goed over nagedacht”, wel bespreken. Net zoals je dat met je vult Rolf aan. “We wilden geen kind uit onze directe eigen kinderen doet.” woonomgeving. Het leek ons verwarrend als je elkaar steeds tegenkomt. Ook vonden we het belangrijk dat Tienermoeder het kind bij ons gezin past.” De logeerperiode wordt telkens voor één jaar afgesproken. Carla en Rolf hebben tijdig het vervolg bij HumaniWeekendje kamperen tas aangekaart. Rolf: “Je hecht je toch aan een kind en Tijdens de eerste periode werd gekeken hoe het liep. dat geldt ook andersom. Mocht de hulpvraag wegvallen, Mocht het onverhoopt niet klikken, dan zou het ophoudan willen we dat graag tijdig weten.” Een volgende den. Maar de situatie bleek heel goed uit te vallen. De logee zou in dat geval welkom zijn. “Bijvoorbeeld een logee zat qua leeftijd tussen hun eigen kinderen in. kind uit een andere cultuur, of het kind van een tienerSpeelgoed was dus ruim voorhanden! Aanvankelijk moeder,” oppert Carla. waren de gezinsregels nog onbekend, maar inmiddels draait hun logee soepel mee in het gezin. Carla: “We Samen spelen en knutselen doen in het algemeen geen speciale dingen in het Op de vraag, wat het hen zélf brengt, antwoorden Carla logeerweekend. Het gewone leven gaat door. Dus gaan en Rolf: “We willen ook aan onze kinderen meegeven we ook op bezoek bij familie. Een enkele keer doen we dat je klaar kunt staan voor een ander. We helpen wel iets speciaals, zoals een weekendje kamperen.” iemand zonder dat het zo voelt. Het is een kleine moeite waarmee je anderen ontlast.” De kinderen zelf zien hun Logboekje maandelijkse logee als vriendje en speelkameraadje. Carla en Rolf halen hun logee op zaterdagochtend op en Hun oudste dochter vat het mooi samen: “Leuk, samen zondagavond komen de ouders het kind weer ophalen. spelen en knutselen!” “Wij kennen elkaars thuissituatie en krijgen wederzijds een beeld van de gezinssituaties,” zegt Rolf. Kort voor Stannie van den Besselaar het logeerweekend worden praktische en relevante zaken telefonisch uitgewisseld. Carla houdt een logboekje met leuke en opvallende observaties bij, dat ze meegeeft voor thuis. “Er is geen opvoedkundig doel bij de opvang, maar zaken die opvallen kun je natuurlijk 11
Rondje Aa-kerk
Foto: Theo Koolman
Sietske Bosma Bruisend van energie komt Sietske Bosma binnen. Ze vertelt me hoe ze haar passie voor kunst en kinderen combineert. “Kunstenaar ben je niet parttime, dat ben je altijd! Je bent er altijd mee bezig. Ik weet zeker dat ik als Twin-vrijwilliger iets van die bevlogenheid overdraag op mijn 10-jarige maatje.” Sietske heeft 36 jaar voor de klas gestaan. Na een reorganisatie stopte ze met werken. In 2002 verliet ze haar geboorteplaats in Friesland om in Groningen te gaan wonen. Hier maakte ze een lang gekoesterde droom waar: studeren aan Kunstacademie Minerva. In 2007 studeerde ze af en nog in datzelfde jaar zag ze haar werk bekroond met de Allianz Grafiekprijs.
12
Inspiratie “Inspiratie voor mijn werk put ik uit mijn herinneringen aan de stoffen en patronen in het naaiatelier van mijn tante”, vertelt Sietske. In haar werk uit zich dit in sferische beelden met decoratieve elementen. Ze zegt: “Ik houd van het ambachtelijke. De rituelen van de grafiekwerkplaats
zijn inwisselbaar met de beelden uit mijn jeugd”. Sietske experimenteert graag. Als bijvoorbeeld het drukken klaar is, bewerkt ze de voorstelling door er in te tekenen of te krassen. “Hierdoor krijgt mijn werk een bijzonder uiterlijk, dat zich niet direct laat herkennen als grafiek.” Kinderen Soms miste Sietske de kinderen. “Ik wil graag mijn kennis en ervaring doorgeven. Dankzij het Twin project heeft nu een tienjarig meisje een plekje in mijn leven. Ze is mee geweest naar een van mijn creatieve workshops en is zo enthousiast over ‘kunst’, dat ze er zelfs een spreekbeurt over heeft gehouden. Ter illustratie van haar verhaal gebruikte ze materiaal van mij. Ik kan dus een voorbeeld zijn voor kinderen. Bij dit meisje probeer ik er uit te halen wat er in zit door haar te stimuleren en te motiveren.” Ik vul haar wereld aan met activiteiten die ze thuis niet kent. Zo combineert Sietske haar twee grote passies: kunst en kinderen. “Het geeft mij een rijk leven!”, besluit ze. Carrelien Spiering
