Centrum voor de behandeling van chronische nierinsufficiëntie. Straat 54

Infobrochure voor studenten

Centrum voor de behandeling van chronische nierinsufficiëntie (Dialyse)

Straat 54

Infobrochure Hemodialyse straat 54

2

WELKOMSTWOORD Beste student, Welkom in AZ St-Lucas Gent! Je komt binnenkort bij ons op stage en wij zijn daar heel blij om. We investeren graag wat tijd in jou als student. Jij bent immers onze toekomst! AZ St-Lucas kan jou heel wat mogelijkheden bieden. Met 825 bedden, meer dan 2300 medewerkers en zo’n 70.000 opnames per jaar behoren we tot één van de grootste ziekenhuizen van Vlaanderen. Het hele gamma van specialiteiten staat voor onze patiënten ter beschikking. We kunnen je dus heel wat leermomenten aanbieden. Grijp deze kansen dan ook met beide handen , vraag gerust om eens een onderzoek bij te mogen wonen, een techniek uit te voeren,… Jouw interesse speelt alleen maar in je voordeel. Een organisatie zoals AZ St-Lucas, brengt heel wat met zich mee. Daarom geven we je graag wat extra informatie, die je op de volgende bladzijden kan terugvinden. Neem deze bundel zeker door als je voor de eerste maal op stage komt in ons ziekenhuis. Je kan er belangrijke informatie in terugvinden! We wensen je alvast een fijne en zeer leerrijke stage toe,

Christine Van der Hoogerstraete Directeur personeel en organisatie Wim Moerman Kurt Bourguillioen Begeleidingsverpleegkundigen

Els Vanblaere Verpleegkundig en paramedisch directeur


3

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE

3

ALGEMENE GEGEVENS

4

Globale beschrijving van de afdeling:

4

Functies:

4

GRONDPLAN

5

PROFIEL VAN DE AFDELING

5

Medische pathologieën, behandeling, onderzoeken

6

Kenmerken van de patiëntengroep/patiëntenprofiel

6

De meest voorkomende verpleegactiviteiten:

6

Woordverklaring & gebruikte afkortingen

11

ORGANISATIE EN WERKING VAN DE AFDELING

12

Dagschema

12

Diensturen verpleegkundigen

13

Diensturen studenten

13

Afdelingsgebonden tips:

13

5 BIJLAGE

14

Werkpostfiche – risicoanalyse van de afdeling

15

MEDISCHE TERMINOLOGIE

15

Etymologie

16

Woordenschat

20


ALGEMENE GEGEVENS Globale beschrijving van de afdeling:  Het centrum voor nierfunctievervangende therapie bevindt zich op H2 straat 54, op de tweede verdieping van de H-blok  09/224.65.58  E-mail: [email protected]  De studenten melden zich aan de balie op straat 69 aan.

Functies:  Artsen: o Nefrologen zie ook op website www.azstlucas.be  zorgaanbod  medisch aanbod  Hoofdverpleegkundige: Ingrid Varendonck

 Mentoren : Ria Verschaeve en Mieke Dermaux Deze mensen zullen aandacht geven aan de leerdoelen van de studenten en hun begeleiden gedurende de stageperiodes.  Team van verpleegkundigen: o zorgt voor de observatie en verzorging van onze patiënten.  Logistieke assistenten: zij voeren ondersteunende taken uit zoals: o Onthaal patiënten o Bevoorrading specifieke dialysemateriaal o Begeleiding en vervoer van patiënten naar consultaties o Bestelling materiaal o Koffie en soep bedeling in de dialysezalen.

4


5

GRONDPLAN

PROFIEL VAN DE AFDELING


6

Medische pathologieën, behandeling, onderzoeken Pathologie

Behandeling

Screeningsonderzoeken

Nefrologie   

Patiënt met nierziekten Patiënt met acute nierinsufficiëntie Patiënt met chronische nierinsufficiëntie



Medicamenteuze behandeling – dieet



Haemodialyse behandeling



Peritoneale dialyse

 nierbiopsie.  RX thorax – skelet  Cardiologisch onderzoek – EKG  24 uurs RR-meting  Acces-flow meting  Fistulografie  Bloedonderzoeken  Onderzoeken afh. Van de pathologie van de patiënt: diabetespat.: oogarts, endocrinoloog,…

Kenmerken van de patiëntengroep/patiëntenprofiel Nefrologie: Sommige patiënten doen aan zelfzorg. Een groot gedeelte van deze patiënten hebben meer zorgen nodig en zijn hulpbehoevend. De gemiddelde leeftijd van de patiënt met Term NI wordt hoger. Dikwijls is er bijkomend lijden (diabetes – vaatlijden).

De meest voorkomende verpleegactiviteiten: Basiszorgen: medicatie toedienen De student :  kan een I.M. inspuiting toedienen  kan insuline toedienen met insulinepen – huidplooitechniek  kan medicatie S.C. toedienen – inspuittechniek


 kan medicatie I.M. toedienen  kan medicatie per os toedienen Omschrijven van verpleegkundige problemen, actie plannen en evalueren. Observeren op psychisch, fysisch en sociaal vlak. Anamnese medische problemen voor dialyse. Specifieke behandelingen: Ademhalingsstelsel

De student :  kent normale en afwijkende AH-types en kan afwijkingen hierop bij de patiënt vaststellen  zorgt voor de ademhaling van de patiënt o door aangepaste houding o hulp bij ophoesten  kan zuurstof toedienen  kan inhalatietherapie toedienen o aerosoltherapie: via pijpje of masker aangesloten op perslucht. Aandacht voor juiste dosering! Unidosis zijn nu voorhanden. o verstuivers: gasvormige puff of poedervormig (discus, aeroliser, turbohaler) Aanleren aan patiënt. Belangrijk! Hoeveel maal te gebruiken. Eventueel wordt een volumatic aangewend. Bloedsomloop  Stimuleren om zowel passieve als actieve oefeningen te doen afhankelijk van de pathologie, toedienen medicatie.  Controle van bloeddruk en pols.  bloedtransfusies  Centraal veneuze therapie: nefrologische patiënten krijgen in afwachting van een definitieve toegangsweg soms een centrale katheter in de venasubclavia, -jugularis, -femoralis geplaatst. Aandacht voor insteekplaats en correcte verzorging (steriliteit!).  Observatie specifieke toegangsweg voor dialyse. Permanente toegangswegen zijn : Veno veneuze toegangsweg( getunnelde dialyse katheter of arterio veneuze toegangsweg ( fistel, eigen bloedvaten of graft, vreemd materiaal).  Aandacht voor verminderde bloedcirculatie CAVE: voetwondproblemen.

Huid en zintuigen

De student :  kan toezicht houden op het verband en een verbandwissel uitvoeren bij een gesloten chirurgische wonde.  kan de soorten wondnaden herkennen en hechtingsmateriaal verwijderen: haakjes en draadjes.  kan toezicht houden bij een drainagemiddel: tubulaire drain, Penrose, Lamelle, T-drain, redon.  kan toezicht houden op en verbandwisseling uitvoeren bij: o zuivere open wonden: oppervlakkig / diep exsudaat: weinig / veel maceratie.

7


geïnfecteerde wonden op advies van de arts verzorgen. een staal wondvocht opnemen. een wonde peilen en spoelen. de wonden onderkennen in de granulatiefase, biologische ontstekingsfase en necrotische fase. o passieve en interactieve wondverbanden aanbrengen.  kan de stomazorg uitvoeren en aangepast materiaal gebruiken bij een patiënt met anus praeter  kunstnierpatiënten hebben soms last van een droge en jeukende huid (door een te hoog ureumgehalte in het bloed). Aangepaste zeep + ureum crème wordt hiervoor voorgeschreven. Bij ernstige problemen wordt een consult dermatoloog gevraagd. o o o o

Spijsverteringsstelsel  aandacht voor vochtbeperking en het belang hiervan. Uitscheidingsstelsel Zorg voor mictie en defaecatie van de patiënt. De student :  biedt hulp aan de patiënt die niet zelfstandig kan urineren of defaeceren: met behulp van bedpan, urinaal. Zorg bij incontinentie.  draagt er zorg voor dat de zelfstandigheid en de privacy van de patiënt hierbij zo weinig mogelijk geschaad worden.  observeert en rapporteert, zo nodig, de frequentie en de toiletgewoonten van de patiënt, herkent macroscopische afwijkingen  maakt zo nodig observatie mogelijk door opvang en verzameling van urine en faeces voor labo-onderzoek  kan maatregelen nemen om defaecatie te bevorderen en obstipatie te voorkomen door : o te stimuleren tot meer beweging o het stimuleren tot gebruiken van een aangepaste voeding o navragen om medicatie op te starten.  Op de verpleegafdeling blaaskatheters worden soms blaascatheters geplaatst voor het opvolgen van het juiste urinedebiet. Het urinedebiet per 24 uur is zeer belangrijk voor nefrologische patiënten. Als er geen urineproductie meer is, spreekt men van anurie. Door manipulatie met sondes werkt men soms urineweginfecties in de hand. Hierdoor wordt dan ook vaak aan de patiënt gevraagd, de urineproductie van 24 uur te sparen in een flacon. Dit debiet wordt dan genoteerd in het verpleegdossier. 24 uurs Creatinine Clearance is een veel voorkomend onderzoek dat gebeurt bij nefrologische patiënten.  Creatininegehalte in het bloed van de patiënt wordt dan vergeleken met de creatinineklaring in de urine, op die manier wordt de ernst van de nierinsufficiëntie vastgesteld. voeding en vochttoediening :

Op de dialyseafdeling wordt enkel koffie, thee, water of soep aangeboden tijdens de behandeling.

8


De student  kan de voedingstoestand van de patiënt beoordelen.  stimuleert de zelfstandigheid.  biedt hulp aan bij patiënten die niet zelfstandig kunnen eten en drinken.  dient voedsel en vocht toe met gebruik van hulpmiddelen zoals tuitbeker. Er zijn verschillende diëten, de meest voorkomende zijn :  Diabetesdieet, Na-arm, Na-2000, Na-3000, C.A.V. (cholesterolarme voeding), L.V. (lichtverteerbare voeding), Glutenvrij-dieet, Vetarme voeding, Eiw 80 – vochtbeperking, moslimdieet, Kan dieetadvies geven. Dit adhv. de infobrochure en in overleg met de diëtiste verbonden aan de afdeling.

Mobiliteit : Zorgt voor de juiste houding in bed en zetel en afwisseling hierin  rugligging, zijligging, wisselligging, half zittend, rechtop zittend, Trendlenburg, anti-Trendlenburg, Fowler, met hoogliggende arm of been.  maakt goed gebruik van de hulpmiddelen: ruggesteun, voetensteun, dekenboog, bedverhogers, zandzakken, veiligheidshekkens en andere hulpmiddelen die de druk onder de drukplaatsen herverdelen  helpt zo nodig bij beweging: passief bewegen van de ledematen  mobiliseert de zieke: o zittend in zetel of rolstoel o lopend aan de arm/of met andere hulpmiddelen o kan de patiënt vervoeren met bed, brancard rolstoel o kan gebruik maken van hulpmiddelen voor het verbedden en positioneren van patiënten. (glijzeil, slide,…) hygiëne:

Aangepaste kledij, tijdens dialyse, wordt aangeboden. De student biedt hierbij hulp bij het aan-en uikleden. Inzake lichaamhygiëne van de patiënt, bestaat de rol van de student vnl. in het observeren en zo nodig advies geven. Fysieke beveiliging:  Steeds zorgen voor beveiliging, vb. onrusthekkens omhoog.  Er voor zorgen dat het belsignaal altijd in het bereik van de patiënt ligt. Specifieke aandachtspunten voor de afdeling Kennismaking met het centrum voor chronische nierinsufficiëntie Kennismaking met de werking van het multidisciplinair team: nefroloog, sociale assistente, diëtiste enz..  Samenwerking met nefroloog : overleg medische problematiek  Samenwerking met dietiste: dieeteducatie  Samenwerking met sociaal assistente: signaalfunctie  Samenwerking met de biotechnieker: melden van technische problemen  Samenwerking met collega-verpleegkundigen: inzicht in TEAM werk, Kan basisprincipes toepassen: hygiëne en steriliteit, veiligheid, beleving van de patiënt, comfort,zelfzorg en inspraak, ergonomie, economie en ecologie Inzicht in de infectiepreventie maatregelen van de afdeling

9


Kennismaking met de verschillende behandelingsvormen:  Chronische NI: hemodialyse en peritoneale dialyse  Acute NI : CVVH op IZ Kennismaking met de werking v/d technische apparatuur : dialysemonitor, waterbehandeling, infuuspompen, vaataccesmonitoring. Kennismaking met de specifieke dialysematerialen. Helpt mee met de opbouw en observatie van de dialysemonitor. Kennis verwerven over de principes van dialyse Kennis verwerven over het profiel van een dialysepatiënt:  Pathologie  Vaatacces  Dieetproblematiek  Medicatie  Psycho - Sociale problematiek Helpt mee aan het observeren, controleren en interpreteren van de vitale functies voor, tijdens en na de behandeling. Helpt mee bij de evaluatie en rapportage van de dialysebehandeling. Verwerft inzicht in de organisatie op de hemodialyse afdeling. Neemt deel aan het dagelijks overdrachtsmoment. Werkt mee aan het voorkomen en behandelen van complicaties die zich kunnen voordoen voor, tijdens en na de behandeling:  Hypo – en hypertensie  Bloeding  Spierkrampen  Hartritmestoornissen  Koorts  Reanimatie Kennismaking met het verpleegdossier - computerprogramma Medrec Kennismaking met de klinische procedures specifiek voor de afdeling vb  Afname hemoculturen  Verbandwissel bij permanente dialysekatheters  Wondzorg bij AV-fistel  Dialyse met Na-citraat  Heparine-vrije dialyse (Evodial) Inzicht verwerven in de medicatie, specifiek voor dialysepatiënten. Inzicht verwerven in de sociale rol van de dialyseverpleegkundige:  Empatisch vermogen  Contact met familie en andere hulpverleners via communicatiemap  Zorgt voor het recreatief bezig zijn van de patiënt Inzicht verwerven in de educatieve rol van de dialyseverpleegkundige:  Hygiëne  Medicatie  dieet

10


Bijwonen van ingrepen en onderzoeken specifiek voor de nefrologische patiënt :  Nierbiopsie  Fistulografie  Aanleggen van vaatacces  Plaatsen van PD-catheter Beschikbare infobrochures :           

Predialyse Hemodialyse Peritioneale dialyse Transplantatie Nierbiopsie Wegwijs in de bloeduitslagen Dialyse vaattoegang Vaccinaties Dieetbrochure Sociale dienst nierziekten Vakantiebrochure voor dialysepatiënten

Woordverklaring & gebruikte afkortingen NI KN CAPD AV fistel CVA CVVH MUG

nierinsufficiëntie kunstnier chronische ambulante peritoniaal dialyse arterieel-veneuze fistel cerebro-vasculair accident Continue venoveneuse hemofiltratie medische urgentie groep

11


ORGANISATIE EN WERKING VAN DE AFDELING Dagschema Vroegdienst: 6.30 u – 7.15 u

Voorbereiding van de dialysemonitor en het nodige steriel materiaal om de dialysebehandelingen te kunnen starten.

7.15 u – 8.30 u

Onthaal van de patiënten Starten van de dialysebehandeling van de ochtendshift Observatie en opvolging van de behandeling Uitvoeren van de nodige zorgen : vb wondzorg zaalronde met de nefroloog Contact met familie,sociale dienst, diëtiste, regelen van consultaties enz…. Administratieve taken : oa bestelling medicatie Bijsturen van de dialyseschema’s Overdrachtsmoment naar de dagdiensten Pauze Beëindigen van de behandeling van de patiënten van de ochtendshift Reinigen en opnieuw opbouwen van de dialysemonitor Schriftelijke rapportage in medrec en overdrachtsmap Overdracht naar de dagdiensten

8.30 u – 11.00 u

11.00 u – 11.30 u 11.30 u – 14.30 u

14.30 u – 14.42 u Dagdienst 10.15 u – 10.30 u 10.30 u – 11.00 u 11.00 u – 11.30 u 11.30 u – 13.30 u

13.30 u – 14.30 u 14.30 u – 14.42 u 14.42 u – 16.30 u

16.30 u – 18.57 u

Overdrachtsmoment met de vroegdiensten Observatie patiënten Beëindigen van de behandeling van de patiënten van de ochtendshift Reinigen en opnieuw opbouwen van de dialysemonitor Onthaal van de patiënten Starten van de dialysebehandeling van de middagshift Pauze Overdrachtsmoment met de vroegdiensten Observatie en opvolging van de behandeling Uitvoeren van de nodige zorgen: vb wondzorg; catheterzorg…. Meetoeren met de nefroloog Contact met familie, sociale dienst, diëtiste, regelen van consultaties enz……. Administratieve taken Beëindigen van de behandeling van de patiënten van de middagshift

12


Reinigen en opnieuw opbouwen van de dialysemonitor Orde in de behandelingszalen Dialysezaal klaarmaken voor ‘s anderendaags Schriftelijke rapportage in medrec en overdrachtsmap Late dienst 13.42 u – 14.42 u

Hulp in de zalen waar nodig is

14.42 u – 21.27 u

Verantwoordelijk voor onregelmatige activiteiten  dialyse op IZ  dialyse in isolatie  werken aan referentietaken  Peritoneale dialyse Dialysemateriaal voorbereiden voor ‘s anderendaags Begeleiden van de patiënten na dialyse Orde in de dialysezalen Administratieve taken

Diensturen verpleegkundigen Dagdienst Vroegdienst Late dienst

10u15 tot 18u57 (1u pauze). 06u30 tot 14u42 (30 min pauze) 13u45 tot 21u27 (geen pauze) 14u30 tot 22u12 (geen pauze)

Diensturen studenten De diensturen voor studenten zijn dikwijls verschillend per school. Toch volgen de studenten de uren van de medewerkers = 7.42u Laat dagelijks je urenlijst aftekenen door de verantwoordelijke. Als je naar de introductie komt de eerste stagedag, breng ook je urenlijst mee en laat je deze door de begeleidingsverpleegkundige aftekenen.

Afdelingsgebonden tips:  Draag zorg voor het materiaal, wees kostbewust  Er is altijd werk op een afdeling (aanvoelen, zien, …)  Draag je steentje bij tijdens overdrachtsmomenten (observaties, vragen stellen, rapportering)  Kom goed voorbereid naar de stage ( infobrochures, cursussen, doelstellingen) o Lees de infobrochure o Herzie de specifieke anatomie en fysiologie van de nier. o Formuleer heel duidelijk je doelstellingen voor deze stage.  Goede en gepast omgangsvorm; hoffelijkheid, verzorgd voorkomen, verzorgde taal;  Van de student verwachten we : o Nakomen van afspraken

13


o o o o o o o o o o o

14

Vermogen van degelijk oberveren en rapporteren Aanpassingsvermogen Doorzettingsvermogen Verantwoordelijkheid Engagement: begaan zijn met de zorg om patiënten en met eigen leerproces Leergierigheid: vragen stellen Positief kritische ingesteldheid Geen handelingen stellen waartoe men nog niet bevoegd is! Geen handelingen stellen waarvan je niet zeker bent, of je je niet zeker van voelt. Open en eerlijke communicatie met verpleegkundigen; Respect voor patiënten, aandacht voor privacy, respecteren beroepsgeheim;

5 BIJLAGE


15

Werkpostfiche – risicoanalyse van de afdeling vzw AZ Sint-Lucas & Volkskliniek Campus Sint-Lucas Groenebriel 1 9000 Gent Tel. 09/224 61 11 Fax 09/224 61 10 [email protected]

Campus Volkskliniek Tichelrei 1 9000 Gent Tel. 09/224 56 11 Fax 09/224 56 10 [email protected]

WERKPOSTFICHE STAGIAIRS in uitvoering van het KB van 21/09/04 betreffende de bescherming van stagiairs Onderneming : AZ Sint-Lucas Werkposten : Dialyse H2 straat 54 Typefunctie : Verpleegkundige Opleiding : Bachelor in verpleegkunde / 4e graadsopleiding verpleegkunde

LUIK A Beschrijving van de werkzaamheden : - Waar : Dialyse H2 straat 54 - Welke machine, transportmiddel, producten : …………………………………………………………………………………………………………………….. - Taken : Verpleegkundige taken Resultaat risico-evaluatie(1) : - Risico’s : Risico biologische agentia groep 2 : TBC + bloedoverdraagbare infectieziekten, dragen van lasten, contact met voeding - Genomen preventiemaatregelen : Vaccinaties, standaardvoorzorgsmaatregelen - Specifieke instructies, opleiding : standaardvoorzorgsmaatregelen beheersen, hef- en tiltechnieken

Risico’s en hinder(2)  val  op de begane grond  van hoger gelegen vlak

LUIK B

Verplicht medisch toezicht(3)  risico beroepsziekten :  fysisch……………………………..  chemisch…………………………..  biologisch………………………….  prikwonden/snijwonden  lawaai  longaandoening…………………  verbrijzelingen  trillingen  huidaandoening………………..  rondvliegende scherven  warmte  veiligheidsfunctie? : ………………………………………………………..  brandwonden  koude  contact met voedingswaren  elektrische risico’s  vochtigheid  gebruik van beeldschermen(4)  manueel hanteren van lasten (met gevaar voor rugletsel)  val van voorwerpen  chemische hinder  inentingen/test :  tetanus  tuberculoses  geïsoleerd werk  spatten  hepatitis B  andere :……………  andere ………………….  stof  ioniserende stralingen …………………………………………….  gassen, dampen noodzakelijke maatregelen bij zwangerschap en borstvoeding. Conform risicolijst AZSL aard v/h gericht onderzoek…………………………………………………. Periodiciteit 1 x geldig voor de volledige opleiding Welke werkkledij/persoonlijke beschermingsmiddelen worden gedragen ? (verantwoordelijkheid gebruiker)  broekpak/schort/andere : broekpak of schort  ademhalingsbescherming (type) :…………………………………..  veiligheidsschoenen (type) :witte gesloten afwasbare schoenen  oorkap/oorpropjes (type) :……………………………………………..  handschoenen (type) : PVC of Latex  helm/kapje (type) : ………………………………………………………….  bril/scherm (type) : bij risico op bloedspatten  andere :……………………………………………………………………………….. Voor de onderneming : naam en handtekening

Ondergetekende werd geïnformeerd over de in te nemen werkpost.

Datum : Datum :  (1)

indien het een arbeidspost zonder specifieke gezondheids-en veiligheidsrisico’s betreft, dient de tabel “Risico’s en kinder” niet aangevuld te worden

(2)

geeft de specifieke kenmerken van de arbeidspostanalyse

(3)

aard van de blootstelling zoals voorzien in de inventaris opgemaakt in uitvoering van ARAB art.124 & 1b en meegedeeld aan de arbeidsgeneesheer

(4) (5)

gebruik van beeldschermen gedurende een aanzienlijke deel van de normale werktijd (bv.meer dan 4 uur) in functie van wat bij de gebruiker geldt algemene opmerking : de werkpostfiche is vooraf ter advies voorgelegd aan de diensten van preventie en bescherming op het werk en het comité

MEDISCHE TERMINOLOGIE


16

Etymologie ALGEMEEN a-

zonder

dys-

wijst op een stoornis

-ectomie

wegname

intra-

in

-itis

ontsteking

logos ( -logie, -loog)

leer

pathos ( -pathie)

lijden

poly-

veel

CARDIOVASCULAIR STELSEL card-, cardi- (afgeleid van het Grieks)

hart

cardiologie leer of studie van de hartziekten cardiopathie het lijden aan een hartziekte vas- (afgeleid van het Latijn)

(bloed)vat BLOED- EN LYMFESTELSEL

hem-, hemat- (afgeleid van het Grieks)

bloed

RESPIRATOIR STELSEL trache- (afgeleid van het Latijn)

houdt verband met de luchtpijp tracheitis ontsteking van de luchtpijp

bronch- (afgeleid van het Latijn)

wijst op een luchtpijpvertakking bronchitis ontsteking van de luchtpijpvertakking

pneum-, pneumon- ( van het Grieks)

houdt verband met de long

pneumectomie wegnemen van de long pneu (van het Grieks)

houdt verband met het ademen apnoe toestand waarbij tijdelijk het ademen ophoudt dyspnoe een moeilijke ademhaling polypnoe snel en veelvuldig ademen


17

SPIJSVERTERINGSSTELSEL stomat- (afgeleid van het Grieks)

mond stomatologie studie van de mondaandoeningen stomatitis mondslijmvliesontsteking

gastr- (afgeleid van het grieks)

wijst op maag gastrectomie wegnemen van de maag gastritis maagontsteking

enter- (afgeleid van het Grieks)

darm enteritis darmontsteking

gastro-enteritis ontsteking van maag en darm hepat- (afgeleid van het Grieks)

lever hepatitis infectie aan de lever

UROGENITAAL STELSEL nefr- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met de nier

ur- (Grieks)

wat verbandt houdt met de urine ureter (Latijn) urineleider

cyst- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met de blaas cystitis blaasontsteking

uterus (Latijn)

baarmoeder

hyster- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met de baarmoeder

hysterectomie wegnemen van de baarmoeder gynaec- (afgeleid van het grieks)

wat verband houdt met de vrouw

gynaecologie vrouwenziekten ZENUWSTELSEL neur- (afgeleid van het Grieks)

zenuw neurologie studie van de zenuwen, zenuwziekten

encefal- (afgeleid van het Grieks)

hersenen

cerebr- (afgeleid van het Latijn)

hersenen

psych- (afgeleid van het Grieks)

ziel psychiatrie tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met het behandelen en genezen van geestesaandoeningen


18

OSTEOMUSCULAIR STELSEL oste- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met het been

muscul- (afgeleid van het Latijn)

spier

intramusculair inspuiting in de spier artr- (afgeleid van het Grieks

gewricht artritis gewrichtsaandoening

pod- (afgeleid van het Grieks)

voet podologie studie van de voet

thorac (afgeleid van het Latijn)

borstkas

OTORINOLARYNGOLOGIE, OFTALMOLOGIE, DERMATOLOGIE ot- (afgeleid van het grieks)

oor otitis oorontsteking

rin- (afgeleid van het Grieks)

neus

oftalm- (afgeleid van het Grieks)

oog

dermat- (afgeleid van het grieks )

heeft betrekking op de huid dermatoloog dokter in de huidziekten

cut- (afgeleid van het Latijn)

huid

subcutane injectie

inspuiting onder de huid PREFIX

Aantal / hoeveelheid hemi-, semi-

helft hemiplegie verlamming van een lichaamshelft

uni-, mono-

één

bi-, di-

twee

tri-

drie

oligo-

weinig oligofrenie weinig verstand, een verstandelijke handicap

poly-, multi-

veel polypnoe veel en snel ademen

Afmeting micro-

klein


19

micro-organisme klein organisme, bijv. een bacterie macro-

groot macroscopisch wat te zien is met het blote oog

mega-, megalo-

groot

Gelijkenis / verschil / tegenstelling auto-

zelf

homo-, iso-

gelijk homoseksueel Zich aangetrokken voelen tot hetzelfde geslacht isomorf dezelfde vorm

hetero-

ander hetero-anamnese bevraging van een familielid

anti-

tegen antibioticum tegen de ziekte

Graad / hoedanigheid hypo-

onder, te weinig, onvoldoende hypotensie te lage bloeddruk

hyper-

boven, te veel, overdreven hypertensie te hoge bloeddruk

dys-

moeilijkheid, stoornis dyspnoe moeilijke ademhaling

Ontkenning a-, an-

zonder, gebrek aan anemie bloedarmoede

in-, im-

niet incontinentie niet kunnen ophouden van urine

Plaats in-, intra-, en-, endo-, ento-

in, binnen intramusculair in de spier

e- ec-, ex- exo-

uit, buiten

inter-, meso-

tussen, in het midden

Snelheid


brady-

20

traag bradycardie trage hartslag

tachy-

snel tachycardie snelle hartslag

Tijd ante-, pre-, pro-

voor prematuur vroeggeboorte

post-

na posttraumatische stress stress na een trauma SUFFIX

-algie

pijn gastralgie maagpijn

-ectomie

wegnemen

-emie

houdt verband met bloed glycemie suikergehalte van het bloed

-fobie

vrees claustrofobie vrees voor kleine ruimten

-geen, -genese

ontwikkeling, vorming pathogeen ontwikkelen van een ziekte

-itis

ontsteking cystitis blaasontsteking

-manie

drang kleptomanie neiging tot stelen

-pathie, -paat

aandoening cardiopathie hartlijden

-scopie

onderzoek gastroscopie maagonderzoek

-therapie

behandeling farmacotherapie behandeling met medicatie Woordenschat


A Abces

etterbuil, ophoping van pus in het lichaam

Abnormaal

afwijkend van de norm

Abortus

miskraam

Abrasie

schaafwond

Abrupt

plotseling

Absence

kortstondig bewustzijnsverlies

Absorptie

opname

Abstinentie

onthouding van medicijnen, alcohol, drugs

Accidenteel

toevallig, of als gevolg van een ongeluk

Acne

puistjes

Activeren

werkzaam maken

Acuut

plotseling en hevig

Adolescent

puber, jeugdig persoon

Adult

volwassene

Afasie

spraakstoornis

Agitatie

opwinding

Alert

oplettend

Allergie

overgevoeligheid

Amnesie

geheugenverlies

Analyse

ontleding

Anamnese

vraaggesprek naar de ziektegeschiedenis

Anesthesie

verdoving of narcose

Anorexia

magerzucht, eetstoornis

Antibioticum

geneesmiddel dat bacterien doodt

Antidepressivum

middel tegen ziekelijke neerslachtigheid

Apathie

lusteloosheid

Artrose

gewrichtsaandoening

Autonoom

zelfstandig

21


22

B Biopsie

een stukje weefsel uit een orgaan verwijderen voor onderzoek

Bronchitis

ontsteking van de luchtpijptak

C Carcinoom

kankergezwel

Cardiaal

met betrekking tot het hart

Caries

tandbederf

Causaal

oorzakelijk verband (oorzaak – gevolg)

Cellulitis

ontsteking van het onderhuidse bindweefsel

Celmembraan

wand, omhulsel van de cel

Cerebraal

met betrekking tot de grote hersenen

Cerebrovasculair

met betrekking tot de bloedvaten in de hersenen

Chemotherapie

behandeling van kanker met medicijnen

Chirurgisch

operatief

Cholesterol

lichaamsvet

Chronisch

van lange duur

Circulatie

(bloeds)omloop

Classificatie

indeling, rangschikking

Cognitief

met betrekking tot het denkproces

Coitus

geslachtsgemeenschap

Combinatie

verbinding

Complex

ingewikkeld

Complicatie

bijkomende ziekte

Conceptie

bevruchting

Conditie

toestand waarin iemand verkeert

Contraceptivum

voorbehoedsmiddel

Convulsie

stuip, toeval

Coronair

m.b.t. de kransslagaders van het hart

Correlatie

samenhang

Crisis

ernstige ziekteaanval


23

Criterium

toets, een reden

Curatief

genezend

Curve

kromme lijn

Cyclus

terugkerende regelmatige reeks

Cytoplasma

celvloeistof

Cyste

holte gevuld met vocht

D Decubitus

doorligwond

Deficit

gebrek

Delirium

acuut psychische stoornis t.g.v. een lichamelijke aandoening, vergiftiging of onthouding van middelen

Dementie

geestelijke achteruitgang

Dermatologisch

met betrekking tot de huisziekten

Detectie

opsporing, ontdekking

Diabetes

suikerziekte

Diagnose

vaststelling van een ziekte

Distilleren

zuiveren

Donor

degene die zijn orgaan afstaat

Dosis

hoeveelheid van een geneesmiddel

Drainage

vochtafvoering

E Echografie

beeld van organen

Eczeem

oppervlakkige huidaandoening

Effectief

doeltreffend

Efficiënt

doelmatig

Ejaculatie

zaadlozing

Elastisch

rekbaar

Elektro-Encefalo-Grafie

beeld van de elektrische hersenstroom

Elektrocardiografie

onderzoek van de elektrische activiteit van het hart

Eliminatie

verwijdering

Embolie

bloedvatverstopping

Embryo

vrucht in het moederlichaam


24

Emesis

braken

Emfyseem

longaandoening

Emotioneel

gevoelsmatig

Epidemie

besmettelijke ziekte die zich verspreid onder een bevolkingsgroep

Epilepsie

vallende ziekte, toevallen

Equivalent

gelijkwaardig

Etiologie

leer van de ziekteoorzaken

Euforie

verhoogd gevoel van welzijn

Evaluatie

beoordeling

Evolutie

ontwikkeling

Excessief

overdreven

Excitatie

opgewondenheid

Extern

uitwendig

F Faeces

ontlasting

Fataal

noodlottig

Fenomeen

verschijnsel

Fertiliteit

vruchtbaarheid

Fixatie

vasthechting

Fobie

ziekelijke vrees

Fractuur

been(bot)breuk

Fysisch

lichamelijk

G Genetisch

met betrekking tot de erfelijkheid

Genitaal

met betrekking tot de geslachtsorganen

Geriatrisch

medische zorg voor de oudere mens

Gradueel

trapsgewijs

Gynaecologisch

met betrekking tot de vrouwenziekten

H Hallucinatie

zinsbedrog, waanvoorstelling

Hemopathie

bloedziekte


25

Hepatitis

leverontsteking

Homogeen

gelijksoortig

Hygiënisch

met betrekking tot de lichaamszorg

Hyperkinesie

overmatige bewegingsdrang

Hypersecretie

verhoogde afscheiding

Hypersensitiviteit

verhoogde gevoeligheid

Hypertensie

verhoogde bloeddruk

Hyperventilatie

angstige ademhaling

Hypotensie

te lage bloeddruk

Hysterectomie

verwijdering van de baarmoeder

I Identificatie

vereenzelviging

Immaturiteit

onrijpheid

Immobilisatie

onbeweeglijk maken

Immuniteit

onvatbaarheid voor een ziekte

Implantatie

inplanting

Implicatie

verwikkeling

Impotentie

onvermogen tot geslachtsgemeenschap

Impregnatie

binnendringen van de zaadcel in de eicel

In vitro

in een reageerbuis

In vivo

in het levende organisme

Inactief

onwerkzaam

Incidenteel

bijkomend

Incisie

insnijding

Inclusief

met inbegrip van

Incompatibel

onverenigbaar

Incontinentie

onvermogen om urine of ontlasting op te houden

Incubatie

sluimeren van een ziektekiem

Indicatie

aanwijzing

Indicatief

aanduidend

Indirect

niet rechtstreeks

Individueel

afzonderlijk


26

Inductie

gevolgtrekking

Infantiel

kinderlijk

Influenza

griep

Infuus

vochttoediening in de bloedvaten

Inhalatie

inademen van dampen

Injectie

inspuiting

Insomnia

slapeloosheid

Intensiteit

sterkte

Interactie

onderlinge beïnvloeding

Interval

tussenperiode

Interventie

ingreep

Intoxicatie

vergiftiging

Intramusculair

in de spier

Intraveneus

in de ader

Irreversibel

onomkeerbaar

Irritatie

prikkeling

Isoleren

afsluiten

K Katheter

buisje

Kinetisch

wat beweging veroorzaakt

Klinisch

direct voor de arts zichtbaar

L Lactatie

borstvoeding

Latent

sluimerend

Lateraal

aan de zijkant

Leukemie

bloedkanker

Libido

geslachtsdrift

Lipide

vetachtige stof

Lokaal

plaatselijk, van beperkte omvang

Lumbago

lendenpijn

M Malaise

gevoel van onwelzijn


27

Manie

ziekelijke neiging

Manifest

onmiddellijk herkenbaar

Melanoom

kwaadaardig gezwel van de huid

Membraan

dun vlies

Menarche

eerste maandstonden

Meningitis

hersenvliesontsteking

Menopauze

overgangsjaren

Menstruatie

maandstonden

Mentaal

verstandelijk

Metabolisme

stofwisseling

Microbiologisch

met betrekking tot de kleinste levende wezens

Microniseren

verpulveren

Mimiek

gezichtsuitdrukking

Mobilisatie

beweeglijk maken

Modificeren

wijzigen

Monotherapie

behandeling met één geneesmiddel

Morbiditeit

ziektecijfer

Mortaliteit

sterftecijfer

Motorisch

met betrekking tot beweging

Mucus

slijm

Musculair

met betrekking tot de spieren

Mutisme

onvermogen om te spreken

N Narcoticum

verdovend middel

Nasaal

met betrekking tot de neus

Neonataal

m.b.t. de eerste weken na de geboorte

Nervositeit

zenuwachtigheid

Neveneffect

bijwerking

Nihil

niets

O Obesitas

overgewicht, vetzucht

Obsessie

dwangvoorstelling


28

Obstipatie

moeilijke stoelgang

Obstructie

verstopping

Occasioneel

nu en dan voorkomend

Odor

reukzin

Oedeem

waterzucht

Oestrogeen

vrouwelijk hormoon

Oraal

met betrekking tot de mond

Osteoporose

botontkalking

Otitis

oorontsteking

Ovulatie

eisprong

P Palliatief

verzachtend

Parallel

evenwijdig

Paralyse

verlamming

Paranoia

achtervolgingswaanzin

Parese

gedeeltelijke verlamming

Partikel

klein deeltje

Pathologisch

ziekte

Pediatrisch

m.b.t. de kindergeneeskunde

Penetratie

binnendringing door de huid heen

Perceptie

waarneming

Periodiek

regelmatig terugkerend

Peristaltiek

darmbeweging

Permanent

blijvend

Permeabiliteit

doordringbaarheid

Pigmentatie

verkleuring

Placebo

geneesmiddel zonder werking

Placenta

moederkoek

Pneumonie

longontsteking

Populatie

bevolking

Post Partum

na de bevalling

Postnataal

na de geboorte


29

Postoperatief

na een heelkundige ingreep

Posttraumatisch

na een letsel

Potentie

kracht

Potentieel

mogelijk

Predispositie

vatbaarheid

Prematuur

voortijdig

Prenataal

voor de geboorte

Preoperatief

voor de operatie

Preventie

voorkoming (van ziekte)

Prognose

voorspelling van het verloop en de afloop van een ziekte

Progressief

voortschrijdend

Proteïne

eiwit

Prothese

kunstmatig lichaamsdeel

Pseudotumor

schijngezwel

Psychisch

geestelijk

Psychologisch

m.b.t. het gevoelsleven

Psychomotorisch

m.b.t. bewegingen door de geest veroorzaakt

Psychose

geestelijke stoornis

Psychosomatisch

m.b.t. het verband tussen geest en lichaam

Punctie

prik

Purgatief

middel tegen verstopping

R Radiografie

fotograferen d.m.v. röntgenstralen

Radiotherapie

bestraling

Recuperatie

herstel van krachten

Referentie

verwijzing

Regressie

achteruitgang

Reïnfectie

hernieuwde besmetting

Renaal

m.b.t. de nier

Repetitief

zich herhalend

Reproductie

vermenigvuldiging


30

Research

wetenschappelijk onderzoek

Resistent

bestand tegen

Respons

antwoord

Retardatie

vertraging, achterstand

Reversibel

omkeerbaar, veranderbaar

Rhinitis

(neus)verkoudheid

Routinematig

zoals gewoonlijk

S Salivatie

speekselvloed

Sarcoom

kwaadaardig gezwel

Secretie

afscheiding

Sedativum

kalmerend middel

Segment

onderdeel

Seniliteit

geestelijke en lichamelijke ouderdomsverschijnselen

Sensorieel

zintuiglijk

Simultaan

gelijktijdig

Solutio

oplossing

Somatisch

m.b.t. het lichaam

Spasme

kramp

Sporadisch

zeldzaam

Sputum

fluim, speeksel

Stase

stilstand

Steriliteit

onvruchtbaarheid

Substitutie

vervanging

Supervisie

toezicht

Suppositorium

zetpil, pil die via de anus wordt ingebracht

Symptoom

ziekteverschijnsel

Syncope

plotseling bewustzijnsverlies

Syndroom

ziektebeeld

Systematisch

stelselmatig

Systemisch

over het hele lichaam verspreid

T


31

Tendens

neiging, richting van een ontwikkeling

Terminaal

in het eindstadium

Tetanus

infectieziekte die door gifstof leidt tot spierspasmen

Therapie

geneeswijze, behandeling

Thermisch

met betrekking tot warmte

Thoracaal

m.b.t. de borstkas

Thrombus

bloedprop

Tic

zenuwtrek

Tolerantie

verdraagzaamheid

Tonus

spierspanning

Toxicomanie

verslaving aan gifstof

Toxisch

giftig

Tranquillizer

middel dat opwindingstoestanden bedaart

Transfer

overdracht

Transformatie

verandering

Transplantatie

overplanting

Traumatisch

door een letsel ontstaan

Tremor

beving

Trombose

vorming van bloedprop in bloedvat of hart

Tumor

gezwel

U Ulcus

zweer

Uniform

éénvormig

Urgentie

dringende noodzaak

Uterus

baarmoeder

V Vaccinatie

inenting

Variabiliteit

veranderlijkheid

Vasculair

m.b.t. de bloedvaten

Vegetatief

buiten het bewustzijn om

Veneus

m.b.t. de aders

Vertigo

duizeligheid


32

Viraal

door een virus veroorzaakt

Visioen

droombeeld

Visueel

m.b.t. het zicht

Centrum voor de behandeling van chronische nierinsufficiëntie. Straat 54

Recommend Documents