CATHARINA BEERSMANS

CATHARINA BEERSMANS. DOOR

M. H O R N.

Catharina Beersmans is na een lang lijden Zondag 19 November van ons heengegaan, Woensdag 22 November hebben wij haar stoffelijk overschot naar het station Delftsche Poort gebracht en het daar in een gewone goederenwagen neergezet, om het naar Brussel te laten vervoeren, alwaar den volgenden dag de begrafenis zou plaats hebben. Vóór de overbrenging naar het station had in de tot rouwkamer ingerichte vestibule van den schouwburg eene plechtigheid plaats, waarbij velen kransen en bloemen op de baar neerlegden en hartelijke woorden van afscheid spraken, maar van Catharina Beersmans (laatste portret). hoeveel liefde en vereering die woorden en bloemen ook getuigden, hoeveel ontroering zij ook bij menigeen wekten, op mij heeft de plechtigheid geen grooten indruk gemaakt, zij was te mooi, alles ging met te veel vertoon gepaard en als ik dan daarbij dacht aan den eenvoud der groote doode, zoo wars van alle vertoon, dan kon ik de gedachte niet van mij afzetten, dat dit alles zeer zeker heel goed bedoeld was, maar dat men toch hier niet had gehandeld in overeenstemming met hetgeen de overleden kunstenares zelf gewenscht zou hebben, hadde zij er over te beschikken gehad. Eén oogenblik heb ik zeer sterk den indruk gevoeld, dat zij voor altijd was heengegaan, dat zij nooit weer tot ons zou terugkeeren, het was het oogenblik, toen de locomotief met den goederenwagen, die haar stoffelijk overschot bevatte, wegreed en langzaam uit onze oogen verdween.

38

ELSEVIER'S GEÏLLUSTREERD MAANDSCHRIFT.

In dagblad en tijdschrift is dezer dagen veel over Catharina Beersmans geschreven, ik zelf heb reeds in het „Nieuws van den Dag" den dag na haar overlijden mijn indrukken weergegeven, toch heb ik het verzoek der redactie van dit tijdschrift, om in dit maandblad eene korte levensschets van de groote doode te geven, niet willen afslaan, ik grijp gaarne de gelegenheid aan om nog eens te zeggen, welke groote priesteres der kunst Nederland in haar bezeten en helaas verloren heeft. En wanneer ik dan thans overdenk, wat zij in al die jaren voor ons geweest is, dan grijpt mij een gevoel van weemoed aan, dat wij haar verloren, van geluk, dat wij haar bezeten, maar ook van bitterheid, dat wij haar niet genoeg gewaardeerd hebben. Ja, ik wil, ik moet het zeggen, in weerwil van alle kransen en bloemen, in weerwil van alle mooie artikelen bij haren dood, Nederland is harer niet waardig geweest. Ware zij eene Fransche of ook maar eene Duitsche geweest (de Franschen verstaan de reclame beter), alles, wat den naam van beschaafd had willen dragen, zou in deze dagen met trots vertellen, dat men haar in die en die rol had zien spelen, menigeen zou zelfs den hoogen prijs, dien men voor dat genot betaald had, niet vergeten er bij te voegen. Maar hoevelen van die zoogenaamd beschaafden hebben Catharina Beersmans in eene van hare groote rollen zien spelen, hoevelen werden naar den schouwbnrg getrokken, juist omdat haar naam op het programma stond? Wanneer in Weenen het programma den naam van Charlotte Wolter vermeldde, (deze kunstenares is van allen, die met Beersmans in denzelfden tijd geleefd hebben, de eenige, die ik de eer waardig keur met haar te worden vergeleken), dan was de schouwburg stampvol, immers „die Wolter" speelde; wanneer Beersmans in eene van hare groote rollen optrad, dan was de zaal meestal slecht bezet, ten minste als niet het eene of andere feest werd gevierd. Ja vroeger, toen zij nog melodrama's speelde, toen had zij wel publiek, het dankbare publiek, dat zulke stukken vol hartstocht gaarne zag en nog gaarne ziet. Maar het publiek, dat voor zulke „draken" den neus optrekt, dat in den schouwburg, althans volgens eigen zeggen, kunst wil genieten, waar was het, toen Catharina Beersmans op grootsche, indrukwekkende en in de ziel grijpende wijze ZÖ^/J/ Jftfcfo/^ speelde met een voortreffelijken J/<2t^/^ (Dirk Haspels) naast zich, waar was het, toen zij ZWTZÖ /V# in „Severo Torelli", toen zij J/
CATHARINA BEERSMANS.

39

?z#, eene Possenrol, niet van haar wilde zien, dat zij zich volgens mijne meening onteerde door het spelen van zulke rollen, zei zij met dien in-tragischen toon, die te vergeefs wilde verbergen, wat zij er onder leed: in andere rollen wil men mij niet meer zien, ik ben, God weet, hoe lang niet meer opgetreden, ik moet toch wat spelen of moet ik er maar heelemaal mee ophouden? Hoe gelukkig was zij, toen ik twee jaren geleden in opdracht van mijne collega's met het verzoek tot haar kwam, om bij de feestelijke opening van ons nieuw gymnasium Afo/m te spelen. Zij had die rol in 1887 bij gelegenheid van haar zilveren jubileum gespeeld en daarna niet meer, door ons verzoek zou het treurspel in elk geval weer op het repertoire komen. In de tien jaren, die tusschen haar jubileum en ons verzoek verloopen waren, was geen enkele maal de wensch uitgesproken haar nog eens in hare beste rol te zien spelen, het stuk was sinds lang in het geheel niet meer op het répertoire en moest opnieuw worden ingestudeerd. Dadelijk werd de rolverdeeling samen opgemaakt, zij zou zelf met hare mede-vennooten spreken en na een paar dagen reeds ontving ik bericht, dat de zaak in orde was. Zij heeft dien avond de rol gespeeld voor een parterre van jongelui, die allen in de wereld hopen te gaan als predikanten, geneesheeren, rechtsgeleerden of leeraren, zij had verder voor zich een publiek van genoodigden, waaronder tal van oud-leerlingen, die reeds eene positie in de maatschappij bekleedden, allen waren geweldig onder den indruk van hare machtige kunst, zij zelf was gelukkig voor een publiek te spelen, waarvan velen de diepe tragiek van Medea's lijden begrepen en gevoelden; aan het slot kwam aan de toejuichingen geen einde en toen ik haar met een korte toespraak bloemen aanbood en haar in naam van de aanwezigen voor het geschonken hooge kunstgenot dankte, werd haar een ovatie gebracht door het publiek en . . . door de medespelenden, die gelukkig over haar groot succes waren, zij had dezen avond bewezen, dat zij in de verloopen tien jaren nog niets van haar machtig talent had ingeboet en de rol nog even mooi speelde als tien jaren geleden. Het bijgaande portret als J/(?Ö5?« behoorde aan ons gymnasium — mijne collega's hebben mij dezer dagen het cliché cadeau gegeven — wij hebben het voor het programma laten maken, al onze leerlingen en oud-leerlingen hebben het als een souvenir meegenomen, voor hen zal het tevens een aandenken zijn aan onze overleden groote kunstenares, zij althans zullen nog eens later met trots kunnen zeggen, dat zij in hunne jeugd het geluk hebben gehad Catharina Beersmans twee jaren vóór haar dood in een harer beste rollen te hebben zien spelen, toen zij nog in het volle bezit was van hare groote gaven. Eenige maanden na haar optreden te Schiedam vroeg ik haar eens, of zij van de wederopvoering van „Medea" veel genoegen had gehad. „O ja," zeide zij, ,,al ware het alleen maar, dat ik de rol nog eens gespeeld heb voor zoo'n heerlijk publiek als dat van jullie feestvoorstelling, overigens is het niet veel gegeven, er was wel veel succes, maar" — zoo voegde zij er somber aan toe — „er kwamen geen menschen." En zoo is het jaren lang gegaan, voor zoogenaamde ,,lach-successen" was steeds een groot publiek te vinden,

4O

ELSEVIER'S GEÏLLUSTREERD

MAANDSCHRIFT.

voor haar echter waren er geen menschen, tenzij zij ook maar in een Posse optrad. De couranten mochten haar spel nog zoo prijzen — en dat deden zij altijd, omdat haar spel steeds, in welke rol ook, geheel af was — voor haar kwam het publiek niet. Althans bij ons niet, in het kunstlievende België was dat wat anders, als zij te Antwerpen of Brussel optrad, dan was al lang voor haar optreden geen plaats meer te verkrijgen, Beersmans' gastspel was daar een kunstfeest van beteekenis, de beste mannen van Vlaanderenland beschouwden het als een eer haar te mogen spreken en de hand te drukken, niemand van hen zou verzuimd hebben haar gastspel bij te wonen. Is het dan wonder, dat zij in weerwil van haar 22-jarig verblijf in ons land toch bij ons eene vreemdelinge gebleven is, dat haar hart haar steeds naar België trok, dat zij ook daar haar laatste rustplaats heeft willen hebben ? In haar laatste ziekte had zij maar één wensch, naar Brussel te kunnen vervoerd worden, als zij maar weer daar was, omringd door hare familie, dan zou zij wel weer beter worden, zij was er bij vorige ziekten immers zoo goed opgeknapt, waarom dan ook nu niet? Ja, ik ducht geen tegenspraak van hen, die Beersmans goed hebben gekend, als ik zeg, dat zij zelfs te Rotterdam, waar zij al die jaren gewoond en gewerkt heeft, eene vreemdelinge is geweest, dat zij er zich eenzaam en verlaten gevoelde. Maar ik wil niet langer mijn gevoel van bitterheid aan het woord laten, ik heb mij tot taak gesteld Catharina Beersmans in haar leven en werken kort te schetsen, van die taak, die mij meermalen gelegenheid zal aanbieden van mijne bewondering voor deze groote kunstenares te doen blijken, wil ik mij thans kwijten. Catharina Beersmans werd geboren . . . ja, wanneer? Dat was zij pas betrekkelijk kort geleden zelf te weten gekomen, immers in 1887 vertelde zij mij, dat zij 9 Mei 1845 geboren was. Algemeen heeft men jaren lang dezen dag als haar geboortedag aangenomen, in een van de Noord- en Zuid-Nederlandsche Tooneelalmanakken, die een twintigtal jaren geleden nog elk jaar bij de firma G. Theod. Bom te Amsterdam onder redactie van N. Donker verschenen, vond ik het volgende vers: A Mademoiselle C. BEERSMANS, Lors de son Anniversaire (9 Mai 1868). L'éloquence du coeur consiste en ce langage Qui sans détours s'adresse au sentiment, C'est la larme dans 1'oeil au moment du voyage, La poignée de main qu'on se donne en rentrant. N'attends done pas de moi, Ie jour de la naissance, Un luxe de grands mots; mais agree mes voeux, Mes voeux pour que du Ciel 1'infinie clémence Sème de fleurs tes p a s , . . . rende tes jours heureux!


Bien que jeune déja tu brilles sur la scène, Noble et simple a la fois, ton jeu va droit au coeur; Ne change en rien ce jeu! . . . Thalie et Melpomène Te prêtent a 1'envi Ie beau titre d e . . . .sw^r/ MR. C. T.

VAN DER BRUGGHEN V.

L.

Het is wel eigenaardig, dat een Nederlander in een Nederlandschen almanak ter eere van een Nederlandsche tooneelspeelster een Fransch vers schreef, maar uit dit vers blijkt toch, èn dat de schrijver den c/en Mei voor haren verjaardag hield, èn dat zij reeds in 1868, toen zij dus pas 23 jaren oud was, als eene groote beroemdheid mocht gelden. Nog pas enkele jaren geleden vertelde zij mij lachend, dat zij nooit geweten had, wanneer zij jarig was, immers toen was haar pas officieel gebleken, dat zij 30 Augustus 1845 was geboren. Haar geboorteplaats was Turnhout, waarvan de Belgische schrijver Edward van Bergen in eene in 1876 van Beersmans verschenen biographie zeide: ,,Geen plaats bestaat er in ons land minder geschikt om iemand lust tot het tooneel in te boezemen dan dit stille, doode en als het ware van iedereen vergeten Turnhout, waar de menschen afgezonderd leven en zich weinig bekommeren met wat er buiten hunne stad omCatharina Beersmans (1875). gaat. Voor weinige jaren achtervolgde men nog te Turnhout Antwerpsche tooneelliefhebbers, die er eene voorstelling geven moesten; ten huidigen dage mag de tooneelmaatschappij, welke er gevestigd is, de vrouwenrollen door geen vrouwen laten vervullen en het bijwonen eener vertooning is der Turnhoutsche vrouwen ten strengste verboden." Al geldt deze uitspraak niet meer voor het Turnhout van heden, in Beersmans' jeugd was het, zooals Edw. van Bergen het stadje schilderde en zeker zou zij nooit de groote tooneelspeelster zijn geworden, als zij in die plaats gebleven ware. Haar moeder — haar vader was reeds vroeg gestorven — besloot in 1857 van Turnhout naar Brussel te verhuizen en daar het gezin groot en de inkomsten klein waren, werd Trinette al spoedig van school genomen om het borduren te leeren en zoodoende in het onderhoud van het gezin mee te

42


helpen voorzien. Haar oom, voorzitter van de Rederijkerskamer <s?i? maakte de sluimerende talenten bij haar wakker; toen zij enkele malen de voorstellingen der Kamer had bijgewoond, kreeg zij er zooveel pleizier in, dat zij van niets meer sprak dan van de komedie, waarop de oom hare moeder den raad gaf Trinette actrice te laten worden, want „daar kon men veel geld mee verdienen." Trinette wilde wel, heel graag zelfs, maar moeder was er tegen, Felix van de Sande, de toenmalige bestuurder van den Vlaamschen Schouwburg te Brussel wist echter de bezwaren der moeder te overwinnen en engageerde haar, nadat hij haar eerst een examen had afgenomen, tegen 5 frank voor eiken keer, dat zij zou optreden. Mevr. Beersmans vertelde mij in der tijd van dat examen: „Als een recruut moest ik marcheeren, van de Sande zat op zijn stoel te lachen, maar hij scheen met mijn loopen tevreden, want het examen werd voortgezet. Hij vroeg mij, of ik lezen kon en toen ik daarop ja zei, legde hij mij een stuk uit Z>

•

43

Brussel, wist haar thans wel te vinden en engageerde haar voor twee jaar tegen 175 frank in de maand, 30 September 1863 trad zij voor het eerst te Antwerpen op. In het begin speelde zij niets dan onbeduidende rolletjes in drama's en blijspelen, op alle rollen van beteekenis legde Mej. Eugénie de Terre beslag en ware het toeval haar niet gunstig geweest, zij zou nog zeer lang hebben moeten wachten, voordat zij rollen van meer beteekenis had gekregen. Het was winter, het gezelschap van Antwerpen zou in 's-Hertogenbosch het drama Z)z ZÓWZ.T*' zeer goed op hare plaats was en het dus erg jammer zou zijn, als zij deze rol, waarmee zij overal zoo'n schitterend succes had behaald, aan een andere actrice afstond. ,,Nu," zeide zij, „als

44


Dirk door een der jongeren evengoed vervangen kon worden als Alida mij vervangt, dan zou hij de rol ook wel afstaan. Doe mij het genoegen en ga het van haar zien en als het kan, schrijf er wat goeds over, het is toch zoo kranig van het meisje, zij is nog zoo jong." Ik kon toen niet nalaten haar te vragen, of Mej. de Terre er indertijd ook zoo over gedacht had als zij nu deed tegenover de jongere kunstzuster. Lachend antwoordde zij: ,,o, neen! het tegendeel is waar, maar juist omdat het mij toen zoo griefde, dat Mej. de Terre nog altijd jonge rollen wilde spelen, hoewel zij er te oud voor was, terwijl ik toch in den Bosch getoond had, dat ik ook wel iets kon, juist daarom zorg ik er voor niet in die fout te vervallen." M. i. is het ook daaraan toe te schrijven, dat zij den voor vele actrices zoo onaangenamen overgang naar de moederrollen zoo kalm en als het ware onbewust heeft gedaan, zij gunde hare jongere kunstzusters van ganscher harte het succes, dat deze behaalden in rollen, waarin zij vroeger geschitterd had, zij wist en wilde weten, dat zij ouder geworden en dus voor jonge rollen niet meer de aangewezen persoon was, daarom speelde zij ook in y4««*7/zzV wel de latere bedrijven, waarin zij al eene groote dochter heeft, maar niet meer het eerste bedrijf, waarin zij een jong meisje moest voorstellen. In weerwil van de tegenwerking van Mej. de Terre veroverde zij in Antwerpen toch spoedig de jonge rollen en het volgende jaar had zij zich reeds zoo'n naam verworven, dat Directeur Lemaire haar opnieuw engageerde voor 400 frank in de maand gedurende de wintermaanden en daar eene in den zomer ondernomen kunstreis door Nederland voor gezamenlijke rekening veel succes had, verdiende de 21-jarige tooneelspeelster in dat jaar gedurende negen maanden meer dan zesduizend gulden. Meer en meer ontwikkelde zij zich nu in hare kunst, in de eerstvolgende jaren speelde zij nog van alles, zoowel in het drama als in het tooneelspel en in het blijspel trad zij in hoofdrollen op, men zal van hare enorme werkkracht een denkbeeld krijgen, als men het volgende lijstje eens raadpleegt. Zij trad op: in

Drama's.

1863—64 1864—65 1865—66 1866—67 1867-68 1868—69 1869—70 187O—71 1871—72 1872—73 1873—74 1874-75

10

3

15

5 5

11

9 6

Tooneelspelen.

8

3 6 8 3

7

1

5

Blij- en Zangspelen. 14 18 16

7 11

9 1

9

9

10

5

7

3

— 2 1 —

3

7

1

100

58

80


45

In de 12 jaren van haar verblijf te Antwerpen heeft zij dus 238 verschillende rollen gespeeld, uit het lijstje blijkt tevens, dat men te Antwerpen langzamerhand begon in te zien, dat zij vóór alles tragedienne was, dat ook in het tooneelspel nog wel mooie rollen voor haar te vinden waren, maar dat haar talenten minder voor het blijspel pasten. Speelde zij in de eerste zes jaren voor een groot deel blijspelrollen, in de laatste zes jaren is zij nog slechts vijfmaal in blijspelen opgetreden, terwijl zij in dezen tijd 44 groote rollen in het drama en 28 in tooneelspelen te vervullen had; als men haar in Rotterdam later rollen heeft doen spelen in Z f f l s a / ^ t ó ^ Fn?&zw« en J/ö«£wdz#, dan heeft men daarmee haar talent geweld aangedaan. Zeker, ook in die rollen gaf zij veel goeds, daarvoor was zij groote kunstenares, maar diegenen uit het publiek, die hare stem te somber, hare dictie te langzaam voor zulke rollen vonden, hadden geen ongelijk. In de jaren van hare grootste werkzaamheid als actrice ligt ook de tijd, waarin zij het meest voor hare ontwikkeling op ander gebied heeft gedaan. Wij weten het, hare schoolopleiding was zeer onvoldoende geweest, tot haar twaalfde jaar slechts had zij eene gewone lagere school kunnen bezoeken, maar hoe meer zij als kunstenares vooruitging, des te meer begon zij het gemis aan kennis te gevoelen. Alle vrije tijd werd daarom besteed om te leeren, vooral letterkunde en geschiedenis werden ernstig beoefend en wie later het geluk heeft gehad zich met Mevr. Beersmans over litteraire onderwerpen te mogen onderhouden, die weet, hoe belezen zij was en hoe diep haar inzicht was in letterkundige werken. Als actrice steeg haar roem, zoowel in Nederland als in België, met den dag en toen Albrecht en Van Ollefen in den zomer van 1871 /
ËLSEVIER'S GEÏLLUSTREERD MAANDSCHRIFT

In het buitenland heeft Mevr. Beermans nooit kunnen optreden, zij was nu eenmaal kind van een land, dat eene taal spreekt, die niet in andere landen verstaan wordt. Eens echter heeft zij in het buitenland gespeeld, het was namelijk, toen het gezelschap onder directie van Le Gras, Van Zuijlen en Haspels gedurende den zomer van 1880 in Londen gastvoorstellingen in eigen taal gaf, Beersmans trad toen op als ,4«w^/«z>, Af<3rz> ^«fom^te en Zte^öra^. Kene zooveel mogelijk volledige verzameling van al hetgeen in de Engelsche pers over de te Londen gegeven voorstellingen geschreven is, is later als GVdk7Z/^tf

47

,,De rol van de beroemde Italiaansche actrice fRistori) werd door Mevr. Catharina Beersmans vervuld, die ze met volmaakt en treffend succes speelde. De waardigheid, die zij ten toon spreidde was niet minder dan haar kracht en pathos. Om haar bewonderenswaardig weergeven van de hevig hartstochtelijke passages, was Mevr. Beersmans' Marie Antoinette bizonder merkwaardig." Z^
48

ËLSEVIER'S GEÏLLUSTREERD MAANDSCHRIFT,

speelkunst te Rotterdam geweest en in de tragedie ongetwijfeld de grootste tooneelspeelster niet van ons land alleen, maar van den tijd, waarin zij geleefd heeft. Hare majestueuze gestalte, groot, waar zij groot zijn moest, hare mooie, diep aangrijpende stem, hare groote zeggingskracht en voortreffelijke dictie, haar zich-geheel in-leven in het door haar voor te stellen karakter, hare sprekende gelaatstrekken, hare gratie en koninklijke houding — zij, het Turnhoutsch kind uit de kleine burgerij — deden elke nieuwe rol als eene nieuwe uiting der hoogste kunst verschijnen. Zij wist bovendien aan elke rol een zeker cachet te geven, dat alleen zij en geene andere tooneelspeelster er op gelijke wijze aan kon geven, elke rol van haar had iets eigens, zij verhief menige rol, die door den schrijver onduidelijk of onjuist geteekend was, zóó gebeurde het soms, dat zij eene bij-rol speelde, die door haar creatie tot een hoofdrol werd. Maar laat men mij hier goed begrijpen, nooit trad zij op den voorgrond, waar de rol dat niet eischte, daarvoor was zij èn te veel kunstenares, èn te bescheiden, meer dan eens heb ik het bijgewoond, dat zij na een applaus aan het einde van een bedrijf weigerde weer voor het voetlicht te komen, omdat zij vond, dat dit applaus voor hare medespelers bestemd was en haar niet toekwam, terwijl haar spel juist aan dat tooneel een hooger relief had gegeven. Maar ook de kleinste rol kwam tot haar recht, als haar de vertolking ervan was opgedragen. Zij bestudeerde ze door en door en trachtte er dan uit te halen, wat er in was en soms meer dan er in was; als zij eenmaal voor het publiek stond, dan gaf zij zich geheel. Wie met haar speelde, moest mee, moest zich op zoo'n oogenblik ook geheel geven, zij had hare kunst te lief en ook te veel eerbied voor het publiek, dat zij dat niet de volle maat zou hebben gegeven; zelfs als zij zich niet wel gevoelde, spaarde zij zich niet, daaraan is het wellicht ook voor een deel toe te schrijven, dat zij ons reeds zoo vroeg is ontvallen. Maar daaraan heeft menige actrice en acteur het ook te danken gehad, dat zij vaak meer gaven dan men van haar of hem verwacht had. Ik herinner hier o. a. aan de zeer goede vertolking van wijlen Mevr. Burlage in y#/z;z Ctf^rzV/ i>W^w<7«, ik weet het, dat mevr. Burlage bij de eerste repetities soms gehuild heeft, omdat zij het niet zoo goed kon geven als zij het gevoelde, maar mevr. Beersmans wist haar telkens weer op te beuren en moed in te spreken en daarbij werd zij niet moede de groote scènes onophoudelijk met haar te repeteeren. Zij was dan ook overgelukkig, toen mevr. Burlage van hare vertolking zooveel succes had, dit deed haar nog meer genoegen dan het enorme succes, dat zij zelf in het stuk had. Men heeft wel eens beweerd, en na haar dood heb ik het ook ergens gelezen, dat zij voor lof in de couranten onverschillig was, maar ik kan verzekeren, dat dit niet zoo was, ik heb die quaestie meer dan eens met haar besproken, zij was er volstrekt niet onverschillig voor, als men haar spel bewonderde, maar wel zeide zij mij: niemand weet beter dan ik, wat er aan ontbroken heeft en ik erger mij soms, als ik zie, hoe de couranten over eene kleinigheid vallen, terwijl ik zelf gevoel, dat zij heel wat andere aanmerkingen van veel grooter gewicht hadden kunnen maken.


•

49

Maar hoe gaat het met ons, Nederlandsche tooneelspelers, als wij goed in de rol beginnen te komen en haar haast zoo spelen, dat wij er zelf mee tevreden zijn, dan is het stuk alweer van het répertoire en wij moeten wat nieuws brengen, terwijl de buitenlanders, die hier met een paar rollen komen, daarin het beste geven, wat zij geven kunnen, zij hebben tijd en gelegenheid gehad de rol van alle kanten te bekijken; ook hebben zij andere tooneelspelers in hunne rollen zien spelen, dat geluk heb ik haast nooit, want als vreemdelingen hier zijn, sta ik gewoonlijk op de planken van eene andere plaats en in den tijd, dat ik er eens uit zou kunnen gaan, zijn de schouwburgen der groote steden gesloten. En dat staat bij mij vast, van eiken tooneelspeler, dien men ziet spelen, kan men wat leeren, al is het soms maar, dat men ziet, hoe men het niet moet doen, waardoor men dan zelf niet in de fout vervalt, die men van anderen heeft gezien. Zoo sprak de groote kunstenares, die altijd aan hare rollen iets persoonlijks wist te geven, zoodat eene door velen gespeelde rol toch van haar als eene nieuwe creatie verscheen. Haar heengaan laat dan ook eene plaats open, die niet meer te vervullen is, anderen zullen na haar komen en hare rollen bezetten, maar zoolang het huidige geslacht leeft, zullen dezen te kampen hebben met de herinnering, welke Beersmans in die rollen heeft achtergelaten, verscheidene stukken zullen wel langen tijd geheel van het repertoire moeten verdwijnen, omdat geen actrice hare rollen daarin kan overnemen. Vooral in het emplooi, dat zij in de laatste jaren hoofdzakelijk speelde, dat der moederrollen, zal zij zeer moeilijk te vervangen zijn, ja, zooals zij dat deed, waarschijnlijk in geen jaren, ik herinner b.v. aan haar in ,,Lotos," aan -M
4


Tot nu toe heb ik mij bezig gehouden met de kunstenares, ik mag deze levensschets echter niet besluiten zonder althans een enkel woord te hebben gewijd aan de goede, eenvoudige, bescheiden vrouw, aan de hartelijke confrateres. Reeds heb ik een paar staaltjes meegedeeld van hare vreugde, als hare confraters in een rol succes hadden, maar in alles was zij zoo, zij ver-

Catharina Beersmans als ..Medea''.

heugde zich in hunne vreugde, zij leed met hen in hun leed. En wat kon zij goed, hartelijk en toegevend zijn tegenover jongeren 1 Ik kan daarvan een bijzonder staaltje vertellen: eene jonge actrice, die zij op mijn verzoek eens iets zou laten voordragen, om te zien, of er niet wat meer in zat, dan zij op dat oogenblik toonde, liet haar een geheelen middag te vergeefs


•

51

wachten en toen ik daarover nogal boos was, wist zij alle mogelijke excuses te bedenken voor het jonge meisje: zij had zeker niet gedurfd, zij was bang, beschroomd, zij was een paar malen aan hare woning voorbijgegaan, stellig had zij den moed niet gehad naar binnen te gaan. Toen ik haar eenige dagen later vroeg, of zij al wist, waarom die jonge actrice niet gekomen was, zei zij lachend en volstrekt niet boos: ,,zij had het heelemaal vergeten" en toen ik mij daarover eenigszins verontwaardigd toonde, kreeg ik ten antwoord : „hebt gij nooit eens iets vergeten? Mij dunkt, dat kan toch wel voorkomen." Als zij maar helpen kon, dan was het haar een genot, op dank rekende zij niet, het viel haar dus ook niet tegen, als zij geen dank ontving. Heeft zij bij hare kunstzusters en -broeders liefde gezaaid, het moet erkend worden, zij heeft ook van hen liefde geoogst, allen hielden van haar, allen bewonderden haar als de grootste in hunne kunst, zonder haar te benijden, allen zagen tevens in haar de goede, hartelijke vriendin, Mevr. van Eijsdcn—Vink heeft daarvan diep ontroerd in innige, uit het hart komende woorden bij hare begrafenis getuigenis afgelegd. Catharina Beersmans is heengegaan op een leeftijd, dat nog zooveel van haar verwacht werd, maar vergeten zal zij niet worden, noch door hare kinderen, voor wie zij zoo'n hartelijke, goede moeder was, noch door hare vrienden en kennissen, noch door hen, die hare indrukwekkende, geniale vertolkingen hebben mogen bewonderen en zeker niet door hen, wien het gegeven is geweest met haar ter eere van ons nationaal tooneel te mogen samenwerken. Op haar pasten allen, die Woensdag 22 November om hare bare stonden, de woorden toe uit Chamisso's Frauen-Liebe und Leben: „Nun hast du uns den ersten Schmerz gethan, „Der aber traf." 10 December 1899.

CATHARINA BEERSMANS

Recommend Documents